دلایل و درمان یبوست در کودکان و بزرگسالان

یبوست و مدفوع تکه‌تکه امری شایع است. گاهی این مشکل ممکن است در اثر ننوشیدن آب کافی یا نخوردن فیبر لازم بروز کند. مشکلات جزئی معده و انواع عفونت‌ها نیز می‌توانند روند هضم را به طور موقت با کندی مواجه کرده و باعث یبوست شوند. با این حال، در صورتی که مشکل در طول چند روز یا چند هفته برطرف نشود، بهتر است برای درمان یبوست به پزشک مراجعه کنید. یبوست مزمن بسیار دردناک بوده و فرد را دچار اضطراب خواهد کرد و همین امر به کاهش حرکات روده و وخیم‌تر شدن یبوست منجر خواهد شد. در اغلب موارد، مشاوره با پزشک به برطرف کردن مشکل کمک خواهد کرد، حتی در مواقع شدید بودن یبوست نیز انجام مراقبت‌های پزشکی می‌تواند از وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری کند. در این مقاله با دلایل بروز، روش های درمان یبوست و داروهای خانگی مناسب برای رفع این مشکل آشنا خواهید شد.

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

 یبوست و مدفوع چند تکه

نمودار مدفوع بریستول

دلایل یبوست 

درمان یبوست و داروهای خانگی

 مدفوع تکه‌تکه و یبوست در کودکان و نوزادان

 روش‌های مفید برای رفع یبوست نوزادان 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

 یبوست و مدفوع چند تکه

مدفوع چند تکه در اثر یبوست شدید به وجود می‌آید که در این حالت، مدفوع به صورت قطعات سنگ‌فرشی به هم چسبیده یا مجزا یا به صورت گلوله‌های کوچک از بدن خارج می‌شود. اتفاقاتی که در هنگام هضم روی می‌دهند تعیین‌کننده نوع مدفوع ما هستند. قطعات کوچک مدفوع در هنگام هضم یا در دهانه مقعد از یکدیگر جدا شده و مدفوع با فشار و زحمت بسیار زیادی از بدن خارج می‌شود.

روده اغلب افراد دارای الگوی حرکتی منظمی است و عمل دفع از روزی سه بار تا سه روز یک بار اتفاق می‌افتد. افرادی که دارای دوره‌های هضم طولانی‌تر و دفع کمتری هستند بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به یبوست قرار می‌گیرند.غذا با عبور از دستگاه گوارش و روده بزرگ، بخش قابل توجهی از آب خود را از دست می‌دهد. بدیهی است زمانی که غذا با سرعتی بسیار کمتر از حد معمول از روده عبور کند، بخش بیشتری از آب خود را از دست داده و در نهایت مدفوع خشکی ایجاد خواهد شد.

از دیگر نشانه‌های یبوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حرکات دردناک روده‌ها
• دفع ناراحت و توام با زحمت
• احساس بزرگی بیش از اندازه مدفوع
• احساس باقی‌ماندن قسمتی از مدفوع در روده

نمودار مدفوع بریستول

نمودار مدفوع بریستول ابزاری است که به افراد کمک می‌کند تا با مشکلات حرکت روده خود آشنایی یابند. در این جدول، مدفوع چند تکه اولین موردی است که به آن اشاره شده است.

دلایل یبوست 

وجود قطعات بسیار سخت و مجزای مدفوع علامت یبوست است که خود به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد. سبک زندگی، رژیم غذایی و نحوه تحرک ما در ایجاد یبوست و شدت و ضعف آن موثر خواهد بود. به عنوان مثال، یبوست سالمندان به دلیل تغییرات به وجود آمده در حجم و حالت عضلات کف لگنی و عملکرد سیستم عصبی روی می‌دهد. یک فرد بزرگسال در صورت دریافت نکردن فیبر کافی و استفاده از دارو بیشتر احتمال دارد که در معرض یبوست قرار گیرد.

از عوامل موثر دیگری که در ایجاد یبوست موثر هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اضطراب

کودکان و خردسالان در هنگام اضطراب یا به وجود آمدن تغییرات عمده در روال معمول زندگی یا دستشویی رفتن قادر به عمل دفع نبوده و دچار یبوست می‌شوند. به عنوان پدر یا مادر کودک، اگر زمانی که فرزند خود را از پوشک می‌گیرید با او بیش از اندازه تهاجمی رفتار کنید، او از عمل دفع خودداری کرده و در نهایت به یبوست دچار خواهد شد.

مصرف دارو

مصرف بیش از اندازه داروهایی نظیر تنقیه و ملین‌ها موجب سفت‌شدن مدفوع خواهد شد. استفاده از داروهای ضدافسردگی و برخی مواد مخدر نیز ممکن است روند هضم را کندتر کرده و مدفوع را خشک و تکه‌تکه کنند.

شرایط عصبی

برخی شرایط ممکن است سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، بیماری‌هایی از قبیل، زوال عقل ممکن است زمان و نحوه دستشویی رفتن را با مشکل مواجه کنند.

مشکلات دستگاه گوارش

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) و سایر مشکلاتی که بر معده و روده‌ها اثر می‌گذارند ممکن است منجر به ایجاد یبوست شوند. برخی افراد دارای حساسیت غذایی نیز ممکن است این علائم را تجربه کنند.

جراحات جسمی

برخی جراحات جسمی از قبیل صدمات نخاعی، آسیب‌دیدگی روده‌ها و لگن نظیر مشکلاتی که ممکن است در هنگام تولد نوزاد به وجود آیند، ممکن است حرکت روده‌ها را با کندی مواجه کرده و فرد را به یبوست شدید دچار کنند.

بیماری‌های مزمن

بسیاری از بیماری‌های مزمن با تاثیر بر عملکرد دستگاه عصبی یا عضلانی ممکن است باعث یبوست شوند. کم‌کاری تیروئید و سرطان روده بزرگ نیز از جمله بیماری‌هایی هستند که عمل دفع را با مشکل مواجه می‌کنند.

سبک زندگی

برخورداری از شیوه زندگی بی‌تحرک می‌تواند خطر ابتلا به یبوست را افزایش دهد. این خطر به ویژه برای افرادی بیشتر خواهد بود که برخی دیگر از عوامل خطر آفرین را نیز دارا باشند.

رژیم غذایی

پیروی از رژیم غذایی کم‌فیبر باعث خشک‌شدن و تکه‌تکه شدن مدفوع خواهد شد. درضمن، برخی از افراد در طول روز آب کافی نمی‌نوشند. این نیز از جمله عواملی است که خطر ابتلا به یبوست شدید را به دنبال دارد.

 درمان یبوست و داروهای خانگی

در صورت خفیف‌بودن علائم یا عدم ابتلا به یبوست شدید و مزمن، ممکن است رعایت نکاتی ساده و استفاده از روش‌های درمان خانگی به فرد کمک کند تا از یبوست خلاصی یابد. در مواردی، استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند در بهبود یبوست موثر باشد.

مصرف فیبر بیشتر

مصرف مواد غذایی غنی از فیبر برای رفع یبوست مفید است. زنان حداقل به ۲۵ گرم فیبر در روز نیاز دارند. این در حالی است که، نیاز روزانه مردان به فیبر در حدود ۳۸ گرم است. انواع میوه‌ها و سبزیجات سرشار از فیبر هستند.

 نوشیدن آب بیشتر 

در برخی موارد، تکه‌تکه بودن مدفوع حاکی از کمبود آب در بدن است.

 مصرف ملین‌ها 

ملین‌ها میزان جذب آب از روده بزرگ را کاهش داده و مدفوع را نرم و روان می‌کنند.

استفاده از داروهای بدون نسخه مناسب برای مقابله با یبوست

این قبیل داروها هم با کمک به تسریع روند هضم به عبور ساده‌تر مدفوع کمک می‌کنند.

ورزش کردن

ورزش‌کردن به بهبود وضعیت عضلانی شکم و کل بدن و همین‌طور به قوی‌شدن عضلات دیافراگم لگنی کمک می‌کند. در نتیجه، حرکات روده نیز بهبود یافته و عمل دفع به مراتب ساده‌تر از گذشته انجام می‌گیرد. ابتلا به یبوست مزمن یک مشکل جدی است که تنها باید از طریق مراجعه به پزشک و دنبال‌کردن روند درمانی بهبود یابد. آگاهی از عوامل ایجادکننده یبوست و شناخت دلایل آن‌ها در درمان درست بیماری موثر خواهد بود. به عنوان مثال، هرگونه اختلال در عضلات دیافراگم لگنی می‌تواند موجب ضعیف شدن عضله و عدم توانایی در انتقال مدفوع، کندشدن فرآیند هضم و در نتیجه به یبوست و تکه‌تکه شدن مدفوع منجر شود. در این صورت، ممکن است پزشک فیزیوتراپی عضلات کف لگنی را توصیه کند.

برای مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، پزشک ممکن است حذف مواد غذایی محرک را توصیه کند. حذف این قبیل مواد غذایی به صورت یک به یک خواهد بود؛ به این ترتیب، بیمار متوجه خواهد شد که کنار گذاشتن کدام یک از مواد غذایی مذکور به رفع علائم کمک می‌کند. در صورت شناسایی ماده غذایی مورد نظر، بیمار می‌تواند مصرف آن را متوقف یا محدود کرده وضعیت خویش را بهبود بخشد.

 مدفوع تکه‌تکه و یبوست در کودکان و نوزادان

بروز یبوست شدید ممکن است به ایجاد ناراحتی و اضطراب در کودکان و نوزادان منجر شود. به احتمال قوی، آن‌ها نگران این خواهند بود که عبور مدفوع به آن‌ها آسیب رساند؛ بنابراین، ممکن است از حرکات روده و عمل دفع جلوگیری کنند. اجتناب از عمل دفع موجب کندشدن روند هضم شده و خود، بروز یبوست را تشدید می‌کند. این روند، به تدریج مدفوع را بسیار سخت کرده و روند دفع را به شدت دردناک خواهد ساخت. مدفوع انباشته‌شده می‌تواند روده کودکان را تا حدی مسدود کرده و بی‌اختیاری ادرار و سایر رفتارهای مشابه و بی‌اختیار را در پی داشته باشد. لازم است که والدین (یا مراقبان) این مشکل را جدی گرفته و برای درمان یبوست کودکان اقدام کنند.

برای کمک به کودکان و بهبود روند دفع می‌توان از روش‌های درمان‌ خانگی یبوست بهره جست:

• کودک را به دفع تشویق کنید. سعی کنید، ساعتی یک بار کودک را به توالت برده و با آواز خواندن، پخش موسیقی یا انجام بازی او را سرگرم و استرس را از او دور کنید.
• از تنبیه و عصبانیت اجتناب کنید. حفظ آرامش در کاهش اضطراب، افزایش حرکات روده و از بین رفتن مشکل موثر خواهد بود.
• دقت کنید که کودک به اندازه کافی میوه‌ها، آب میوه، آب آلو یا پوره میوه را مصرف کند. به ویژه، مصرف انواع توت‌های تیره موثر خواهد بود. موز ممکن است یبوست را تشدید کند، بنابراین تا بهبودی اوضاع و عادی شدن شرایط از مصرف این میوه خودداری شود.
• کودک را تشویق کنید که آب زیادی بنوشد. نوشیدن آب میوه و سایر نوشیدنی‌های قندی جایگزین آب نخواهد بود.
• اگر کودک به سنی رسیده که متوجه صحبت‌های شما باشد، بهتر است درباره یبوست و عوامل ایجاد کننده آن با او حرف بزنید. در این صورت، کودک به راحتی موضوع را دریافته، ترس او کمتر خواهد شد و در جهت بهبود با شما همکاری خواهد کرد.
• بدون مشورت با پزشک متخصص، هرگز از دارو استفاده نکنید.

 روش‌های مفید برای رفع یبوست نوزادان 

• برای درمان یبوست نوزاد را به پشت خوابانده و پاهای او را به صورت دورانی حرکت دهید؛ گویی به او کمک می‌کنید که پا دوچرخه بزند. این حرکت باعث تحریک ماهیچه‌ها و روده‌ها شده و ممکن است در ایجاد حرکات روده نیز موثر باشد.
• شیر دادن به نوزاد را ادامه داده یا به صورت منظم با بطری او را شیر بدهید. از دادن آب به شیرخواران اجتناب کنید؛ مگر آن که این کار را با مشورت با پزشک انجام دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در صورت مواجه شدن با علائم زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• شدت نشانه‌ها
• وجود خون در مدفوع 
• معده درد شدید یا تب
• امتناع کودک از عمل دفع و تکرر ادرار همراه با یبوست