خواص ویتامین کا یا ویتامین k در انعقاد خون و متابولیسم استخوان نقشی حیاتی ایفا می‌کند. همچنین از فواید ویتامین کا می‌توان به نقش آن  در فرایندهای سوخت و ساز در بدن، مثل جذب برخی از پروتئین‌ها بهبود عملکرد عملکرد کبد، مغز، قلب، پانکراس و استخوان اشاره کرد. ویتامین کا نام کلی دسته‌ای از ترکیبات ویتامینی قابل حل در چربی است و به صورت طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد. سبزیجات برگ‌دار یکی از اصلی‌ترین منابع ویتامین کا محسوب می‌شوند و اصلی‌ترین منابع غذایی حاوی ویتامین کا شامل اسفناج، بروکلی، کلم، کاهو، و چربی‌ها و روغن‌ها به ویژه روغن دانه سویا و روغن کانولا می‌شود. این ویتامین همچنین در روغن سبزیجات و برخی از میوه‌ها نیز به وفور در دسترس است. گوشت، لبنیات، و تخم‌ مرغ نیز حاوی مقادیری از ویتامین کا هستند.

فهرست مطالب

• از خواص ویتامین کا چه می‌دانیم

  • ویتامین کا چیست

  • اهمیت ویتامین کا برای بدن

• خواص ویتامین کا 

  • خواص ویتامین کا برای پوست

  • خواص ویتامین کا در انعقاد خون

• آیا مصرف ویتامین کا برای پیشگیری از کرونا موثر است

• عوارض کمبود ویتامین کا

• میزان مصرف توصیه شده ویتامین کا برای گروه‌های مختلف

• ویتامین کا در چه مواد غذایی وجود دارد

• مکمل‌های ویتامین کا

• عوارض مصرف زیاد ویتامین کا

  • ایا پتاسیم همان ویتامین کا است

  • آیا بین مصرف ویتامین کا و کرونا ارتباطی وجود دارد؟

  • آیا مصرف زیاد ویتامین کا می‌تواند خطرناک باشد؟

از خواص ویتامین کا چه می‌دانیم

برای داشتن سبک زندگی سالم، توجه به مصرف ویتامین‌ها اهمیت زیادی دارد. در این میان انواع ویتامین ها، ویتامین کا فواید بسیار زیادی برای بدن دارد و در انعقاد خون و متابولیسم استخوان موثر است. اما پیش از پرداختن به فواید این ویتامین، بهتر است بدانیم که ویتامین کا چیست و چرا برای بدن مهم است؟

ویتامین کا چیست

ویتامین کا، نامی کلی برای مجموعه‌ای از ترکیبات ویتامینی است که ساختار شیمیایی مشابهی دارند. این ویتامین از دسته ویتامین‌های قابل حل در چربی است. ترکیبات اصلی ویتامین کا شامل دو ترکیب اصلی است؛ فیلوکینون (Phylloquinone) که تحت عنوان ویتامین کا۱ (Vitamin K1) شناخته می‌شود و مجموعه‌ای از مناکینون‌ها (Menaquinones) که ویتامین کا۲ (Vitamin K2V) نام دارد.

فیلوکینون اصلی‌ترین نوع تغذیه‌ای ویتامین کاست و به صورت گسترده در سبزیجات برگ‌دار مثل اسفناج، کلم سبز و بروکلی وجود دارد. مناکینون‌ها که غالبا منشا باکتریایی دارند، در بسیاری از غذاها و لبنیات و غذاهای تخمیری با مقادیر کم موجود هستند. تقریبا تمام مناکینون‌ها توسط باکتری در روده انسان تولید می‌شوند. 

اهمیت ویتامین کا برای بدن

ویتامین کا به عنوان یک کوآنزیم در جذب آنزیم کربوکسی‌لاز (Carboxylase) کارکرد دارد. کربوکسی‌لاز آنزیمی است که برای جذب پروتئین‌های درگیر در هموستازیس (انعقاد خون) و متابولیسم استخوان و کارکردهای فیزیولوژیک مختلف دیگر بدن مورد نیاز است.

پروتئین ماترس گلا (Matrix Gla)، پروتئینی وابسته به ویتامین کا بوده و در عضلات عروقی، استخوان و غضروف وجود دارد. به دلیل تاثیری مثبتی که بر کاهش کلسیم‌سازی غیرطبیعی در بدن می‌گذارد، در تحقیقات فراوانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. 
 
شکلی اصلی گردش ویتامین کا در بدن داخل لیپوپروتئین‌هاست. نسبت به دیگر ویتامین‌های قابل حل در چربی، مقادیر بسیار کمی از ویتامین کا در خون جریان پیدا می‌کند. ویتامین کا به سرعت در بدن جذب شده و متابولیزه می‌شود.

مطابق تحقیقاتی که روی فیلوکینون یا ویتامین کا۱ انجام شده، بدن تنها سی درصد تا چهل درصد از یک دوز خوراکی ویتامین کا را جذب می‌کند. این در حالی است بیست درصد آن در ادرار و حدود چهل تا پنجاه درصد از آن توسط صفرا دفع می‌شود. 

خواص ویتامین کا 

اصلی‌ترین خاصیت ویتامین کا در بدن کمکی است که به فرایند انعقاد خون و بهبودی زخم‌ها می‌کند. میزان وجود ویتامین کا در بدن چندان مورد ارزیابی و بررسی قرار نمی‌گیرد و تنها مواردی که ضرورت این کار احساس می‌شود در بررسی زمان انعقاد خون در بیمارانی است که اختلال خونریزی دارند. علاوه بر این، از دیگر فواید ویتامین کا می‌توان به تاثیرش در متابولیسم استخوان اشاره کرد.

بزرگسالان کمتر دچارکمبود ویتامین کا می‌شوند، اما کمبود آن در نوزادان به شدت شایع است. به همین دلیل به نوزداران اغلب ویتامین کا تزریق می‌شود. همچنین ویتامین کا برای مقابله با اوردوز ناشی از مصرف بیش از حد داروهای ضد انعقاد خون کاربرد دارد. 

خواص ویتامین کا برای پوست

وقتی به خواص ترکیبات مختلف در مورد سلامت پوست می‌رسیم، کمتر ترکیبی به اندازه ویتامین کا مورد بررسی قرار گرفته است. خواص ویتامین کا به سلامتی و زیبایی پوست کمک زیادی می‌کند. طبق تحقیقات مشخص شده فواید ویتامین کا برای پوست بسیار متفاوت از آنتی‌اکسیدان‌های سنتی مورد استفاده در این زمینه است. 

ویتامین کا لکه‌ها و کبودی‌های روی پوست را به حداقل رسانده و آنها را درمان می‌کند. در واقع، بیشتر کبودی‌ها به خاطر ضعف رگ‌های خونی اتفاق می‌افتند و ویتامین کا به تقویت این رگ‌ها کمک می‌کند. به این ترتیب باعث می‌شود که کبودی‌ها سریع‌تر درمان شده و امکان تشکیل دوباره آنها کاهش پیدا کند. 
خاصیت ویتامین کا روی پوست بعد از عمل‌ یا جراحی‌ نیز خارق‌العاده است. هنگامی که از ترکیبات این ویتامین روی پوست بعد از پاکسازی و رویه‌های درمانی مانند لیزردرمانی استفاده می‌شود می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد کبودی و لکه‌ها ایفا کند. این ویتامین به این افراد کمک می‌کند سریع‌تر به زندگی عادی برگردند. 

از دیگر خواص ویتامین کا برای پوست می‌توان به بهبود تیرگی زیر چشم‌ها اشاره کرد. همچنین این ویتامین به بهبود قرمزی و التهابات پوستی کمک قابل توجهی می‌کند. در مجموع فواید ویتامین کا در تقویت پوست و کمک به زیبایی و سلامت آن بسیار زیاد است.

خواص ویتامین کا در انعقاد خون

اصلی‌ترین نقش درمانی ویتامین کا کمک به انعقاد خون در بیمارانی است که دچار زخم یا خونریزی می‌شوند. این ویتامین نقشی حیاتی در جذب آنزیم کربوکسی‌لاز در بدن، به ویژه در انعقاد خون دارد.

بررسی میزان این ویتامین در بدن هنگامی که بیمار دچار مشکلات خونریزی و انعقاد خون باشد یکی از راه‌های درمانی اصلی است؛ در واقع، تنها کارکرد پزشکی بررسی سطح ویتامین کا در بدن نیز به تقویت عروق و رگ‌ها و درمان مشکلات خونریزی و انعقاد خون بر می‌گردد. به صورت کلی این ویتامین نقشی جدی در سلامت ایمنی بدن و انعقاد خون دارد. 

آیا مصرف ویتامین کا برای پیشگیری از کرونا موثر است

تاثیر مثبت ویتامین کا بر سلامت دستگاه عروقی، رگ‌ها و بافت‌های مختلف بدن جای تردیدی ندارد. با توجه به این خاصیت ویتامین کا، محققان بر تاثیر این ویتامین بر بیماران کرونایی تحقیقاتی انجام داده‌اند. مطابق تحقیقی که درباره این تاثیر در دانشگاه ماستریخت انجام شده است، معلوم شده که اگرچه این ویتامین درمان مناسبی برای کرونا نیست، اما کمبود این ویتامین منجر به وخامت بیشتر بیماری در بیماران شده است. 

محققان به دلیل خواص ویتامین کا در سلامتی رگ‌ها، سیستم قلب و عروق و استخوان مصرف آن به میزان لازم را برای تقویت عمومی بدن توصیه می‌کنند. از سوی دیگر، بیماری کووید-۱۹ می‌تواند فراتر از ریه‌ رفته و منجر به اختلال انعقاد خون شود. کرونا همچنین ممکن است باعث ترومپوآمبولی (thromboembolism) شود که در آن یک لخته خونی در رگ تشکیل شده و به محل‌های دیگر بدن منتقل می‌شود. این بیماری منجر به برهم ریختن توازن بین فرایندهای تشکیل و دفع انعقادهای خون می‌شود که نقش مثبت ویتامین کا در آنها به خوبی شناخته شده است. 

مدرکی برای اثبات تاثیر مثبت ویتامین کا در بهبود بیماران کرونایی در دست نیست، اما مدارکی درباره تاثیر منفی فقدان این ویتامین در نتایج بیماری کرنا به دست آمده است. به این ترتیب استفاده از این ویتامین می‌تواند به افراد در جلوگیری از وخیم نشدن نتایج بیماری کرونا کمک کند. به همین دلیل، محققان مصرف ویتامین کا را برای تقویت سیستم ایمنی بدن و سیستم رگ و قلب و عروق در دوران کرونا توصیه می‌کنند. 

عوارض کمبود ویتامین کا

کمبود این ویتامین فقط زمانی موضوعیت بالینی دارد که زمان انعقاد خون در بیمار به واسطه فعالیت ضعیف انعقاد خون افزایش پیدا کند. به این ترتیب خونریزی و قطع نشدن آن را می‌توان از نشانه‌های سنتی کمبود ویتامین کا در نظر گرفت، اگرچه این آثار فقط در موارد بسیار سخت قابل مشاهده است.

از آنجایی که خواص ویتامین کا نقشی مهم در فعالیت استخوان دارد، کمبود آن می‌تواند در کاهش ترمیم استخوان اثر داشته و در ایجاد پوکی استخوان نقش ایفا کند. 

در نوزادان به دلایلی مثل کمبود این ویتامین در شیر مادر، سطح پایین انعقاد خون و مواردی این چنینی امکان کمبود ویتامین کا زیاد است. اما کمبود این ویتامین در افراد بالغ بسیار کمتر به چشم می‌خورد. در افراد سالمی که تغذیه متنوعی دارند، رسیدن به سطح پایینی از دریافت این ویتامین که منجر به مشکلات بالینی شود تقریبا غیرممکن است. 

میزان مصرف توصیه شده ویتامین کا برای گروه‌های مختلف

مطابق تحقیقات کارشناسان میزان مصرف توصیه شده روزانه ویتامین کا برای گروه‌های مختلف افراد مشخص شده است که با دریافت مقدار مناسب، می‌توانید از خواص ویتامین کا بهره مند شوید. 

میزان مصرف توصیه شده این ویتامین بر اساس میلی‌گرم عبارت است از: 

ویتامین کا در چه مواد غذایی وجود دارد

منابع غذایی ویتامین کا۱ (ویتامین K1) شامل سبزیجات، به خصوص سبزیجات برگ‌دار، روغن‌های گیاهی، و برخی از میوه‌ها است. غذاهایی مثل گوشت، لبنیات، و تخم مرغ حاوی مقادیر کمی ویتامین کا۱ و مقادیر متوسطی ویتامین کا۲ (ویتامین K2) هستند. ناتو (Natto: یک نوع غذای سنتی ژاپنی که با تخمیر دانه‌های سویا درست می‌شود) مقادیر بسیار زیادی ویتامین کا۲ دارد. غذاهای تخمیری دیگر مانند پنیر نیز مقادیر متفاوتی از این ویتامین را دارا هستند. 
 
شایع‌ترین منابع ویتامین کا شامل اسفناج، بروکلی، کاهو پیچ، چربی‌ها و روغن‌ها از جمله روغن سویا و روغن کانولاست، اما غذاهای بسیار کمی با ویتامین کا غنی می‌شوند.

میزان جذب ویتامین کا۱ به شکل خالص آن در بدن تا حدود هشتاد درصد است و جذب آن از طریق اغذیه بسیار کمتر تخمین زده می‌شود. به طور کلی، میزان جذب این ویتامین از طریق سبزیجات بسیار کمتر از میزان جذب آن از طریق روغن و چربی‌هاست. 

مکمل‌های ویتامین کا

ویتامین کا در بیشتر مکمل‌های مولتی ویتامین وجود دارد و اغلب مقدار آن در این مکمل‌ها کمتر از ۷۵ درصد میزان توصیه شده مصرف روزانه آن است. همچنین مکمل‌هایی وجود دارند که فقط حاوی ویتامین کا بوده و یا علاوه بر ویتامین کا حاوی ترکیبی از کلسیم، منیزیم و/یا ویتامین دی هستند.

این مکمل‌ها متمایل به داشتن سطح بسیار بیشتری از این ویتامین هستند تا جایی که برخی از آنها حاوی ۴.۰۵ میلی‌گرم ویتامین کا هستند. این مقدار ۵.۰۶ درصد بیشتر از میزان توصیه شده مصرف روزانه این ویتامین است. 

عوارض مصرف زیاد ویتامین کا

از آنجا که احتمال کمی برای فعالیت سمی ویتامین کا وجود دارد عوارضی برای مصرف زیاد این ویتامین معرفی نشده است. با این حال مصرف این ویتامین در کنار برخی داروهای دیگر می‌تواند منجر به تداخلات دارویی شود. 

این ویتامین ممکن است با داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین (Warfarin) تداخل جدی داشته و بسیار خطرناک باشد. این داروها با فعالیت ویتامین کا تعارض دارند و باعث می‌شوند فرایند عوامل انعقاد مرتبط با این ویتامین سرکوب شوند. افرادی که از داروهای ضد انعقاد خون استفاده می‌کنند باید مراقب سطح ویتامین کا در بدن خود باشند.

آنتی‌بیوتیک‌ها دسته دیگری از داروها هستند که فعالیت این ویتامین را در بدن به هم می‌ریزند. آنتی‌بیوتیک‌ها، باکتری تولیدکننده این ویتامین در روده را نابود می‌کنند و بالقوه سطح آن را در بدن کاهش می‌دهند. در این مورد، مصرف مکمل ویتامین کا  توصیه نمی‌شود، مگر اینکه مصرف آنتی‌بیوتیک بیش از چندین هفته طول کشیده و رژیم غذایی فرد در این مدت فاقد ویتامین کا باشد. 

پرسش‌های رایج در مورد ویتامین کا

ایا پتاسیم همان ویتامین کا است

پتاسیم یک ماده معدنی است که در جدول تناوبی عناصر شیمیایی با حرف انگلیسی K نمایش داده می‌شود. پتاسیم همچنین یک الکترولایت است که در بدن نقش مهمی ایفا می‌کند. پتاسیم در کنار سدیم به توازن سطح آب در بدن کمک می‌کند و افزایش پتاسیم در بدن می‌تواند خطر فشار خون بالا را کاهش دهد. پتاسیم همچنین می‌تواند خطر سکته و سنگ کلیه را کاهش داده و تراکم استخوان را افزایش دهد. تنها ارتباطی که بین پتاسیم و ویتامین K وجود دارد استفاده از حرف K برای اشاره به هر دو آنهاست و شباهت دیگری ندارند. 

آیا بین مصرف ویتامین کا و کرونا ارتباطی وجود دارد؟

چنین ارتباطی هنوز ثابت نشده است. با این حال به دلیل خواص ویتامین کا بر سیستم قلب و عروق و رگ‌های بدن گمانه‌زنی درباره نقش مثبت آن در جلوگیری از کرونا جریان دارد. محققان اما با بررسی بیماران کرونایی به این نتیجه رسیده‌اند که بین کمبود ویتامین کا و وخیم‌تر شدن نتایج بیماری کرونا ارتباط معناداری وجود دارد.

آیا مصرف زیاد ویتامین کا می‌تواند خطرناک باشد؟

این ویتامین ظرفیت کمی برای آسیب رساندن به بدن دارد. جذب این ویتامین از طریق غذا خیلی زیاد نیست و مقدار زیادی از این ویتامین توسط بدن دفع می‌شود. برخلاف برخی از ویتامین‌های قابل حل در چربی، سطح ویتامین کا در بدن اغلب بسیار کم و در حدی است که برای کارکردهای اصلی آن کفایت کند. 

سخن پایانی

خواص ویتامین کا باعث فعال شدن برخی از آنزیم‌های بسیار مهم در بدن انسان می‌شود. این آنزیم‌ها در فرایندهای کلیدی بدن مثل انعقاد خون، متابولیسم استخوان، سلامتی رگ‌ها، قلب و عروق و ترمیم پوست نقشی جدی ایفا می‌کنند. کمبود این ویتامین در افراد بالغ بسیار کم است و دلیل آن را نیاز کم بدن به این ویتامین و امکان تامین مقدار کافی آن با مصرف یک رژیم غذایی متنوع می‌دانند. میزان مصرف توصیه شده روزانه این ویتامین برای زنان بالغ ۹۰ میلی‌گرم و برای مردان بالغ ۱۲۰ میلی‌گرم است. استفاده از این ویتامین در کرم‌ها و لوسیون‌های پوستی نیز سابقه دارد؛ این ویتامین نقش بسیار مثبتی در ترمیم پوست ایفا می‌کند و باعث بر طرف شدن کبودی، قرمزی و التهابات مختلف پوستی می‌شود.