در صورتی که تغذیه سالم یکی از اولویت‌های اصلی زندگی شماست و به مصرف مواد مقوی اهمیت می‌دهید، آشنایی با مواد غذایی که دارای اینگونه مواد است و بررسی مزایا و معایب آنها ضروری است. به همین منظور در ادامه به بررسی خواص ویتامین ب۱ علائم کمبود آن و اشتباهاتی پرداخته شده است که ممکن است در مصرف آن رخ دهد، می‌پردازیم.

فهرست مطالب

• ویتامین ب۱چیست

• از خواص ویتامین ب۱ چه می‌دانید

• کمبود ویتامین ب۱ چه عوارضی دارد

• منابع دارای ویتامین ب ۱

• عوارض مصرف ویتامین ب۱

• سوالات متداول در زمینه تیامین

ویتامین ب۱چیست

پیش از اینکه بررسی خواص ویتامین ب۱ یا همان خواص تیامین بپردازیم، باید بدانید که این ویتامین چیست. تیامین یا همان ویتامین B‌1 یک ماده مغذی ضروری مورد نیاز بدن برای حفظ عملکرد سلول‌ها و در نتیجه مجموعه‌ای گسترده از عملکردهای اندام است. کمبود تیامین منجر به انحطاط و ضعف عمومی بدن، به ویژه سیستم‌های عصبی و گردش خون و در نهایت مرگ می‌شود.

در یک کلام، تیامین یک ماده مغذی ضروری است که تمام بافت‌های بدن برای عملکرد مناسب به آن نیاز دارند. مانند سایر ویتامین‌های گروه ب، تیامین محلول در آب است و به بدن کمک می‌کند غذا را به انرژی تبدیل کند. بدن برای ساخت آدنوزین‌تری فسفات (ATP) به تیامین نیاز دارد. این مولکولی است که انرژی را به درون سلول‌ها منتقل می‌کند.

خواص ویتامین ب۱ بسیار زیاد است و در بسیاری از غذاها از جمله مخمر، غلات کامل، لوبیا، آجیل و گوشت یافت می‌شود. این ماده اغلب در ترکیب با سایر ویتامین‌های گروه B استفاده می‌شود و در بسیاری از محصولات کمپلکس ویتامین ب وجود دارد.

گروه ویتامین B به طور کلی شامل ویتامین ب۱ (تیامین)، ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)، ویتامین) ب۳ نیاسین / نیاسین آمید)، ویتامین ب۵ (اسید پانتوتنیک)، ویتامین ب۶ (پیریدوکسین)، ویتامین ب۱۲ (سیانوکوبالامین) و اسید فولیک است.

از خواص ویتامین ب۱ چه می‌دانید

یکی از مهمترین خواص تیامین این است که برای هر بافت بدن ضروری است و یک فاکتور مهم برای واکنش‌های آنزیمی در عضلات اسکلتی، قلب، کبد، کلیه و مغز است. به طور خلاصه، در مورد خواص ویتامین B1 می‌توان گفت که برای متابولیسم حیاتی است، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، از عملکرد قلب و مغز پشتیبانی می‌کند و در هضم غذا موثر است. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه مناسب بیشتر بخوانید. 

همچنین ویتامین B1 گاهی اوقات یک ویتامین ضد استرس نامیده می‌شود، زیرا سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و توانایی بدن را در مقاومت در برابر شرایط استرس‌زا بهبود می‌خشد. در کنار این موارد برخی از محققان گمان می‌کنند که درمان با ویتامین B1 می‌تواند تاثیر مطلوبی بر بیماری‌‌های تخریب عصبی مانند پارکینسون، آلزایمر و بیماری هانتینگتون (Huntington's disease) داشته باشد.

نکته مهم بعدی در مورد خاصیت ویتامین ب۱ این است که در تجزیه کربوهیدرات‌ها نقش مهمی دارد، بنابراین به بهبود سطح قند خون کمک می‌کند. در طی یک تحقیق نیز افرادی که دیابت داشتند با مصرف این ویتامین تا حد زیادی بیماری خود را کنترل کردند.

به طور خلاصه می‌توان گفت که افراد زیادی تیامین را برای شرایط مربوط به سطح پایین تیامین (سندرم کمبود تیامین)، از جمله بری بری و التهاب اعصاب (نوریت) مصرف می‌کنند. تیامین همچنین برای تقویت سیستم ایمنی بدن، مشکلات گوارشی و سایر موارد استفاده می‌شود.

کمبود ویتامین ب۱ چه عوارضی دارد

همانگونه که اشاره کردیم، تیامین یا ویتامین B1، یکی از هشت ویتامین B است که عملکردهای مهم بسیاری در بدن دارد. تقریبا توسط همه سلول‌های شما استفاده می‌شود. این ویتامین مسئول تبدیل غذا به انرژی به شمار می‌رود.

از آنجا که بدن انسان قادر به تولید تیامین نیست، باید خواص ویتامین ب۱ را از طریق غذاهای مختلف مانند گوشت، آجیل و غلات کامل به دست آورد. کمبود تیامین در جوامع امروزی نسبتا غیر معمول است. با این حال، عوامل مختلفی ممکن است خطر را افزایش دهد، از جمله، وابستگی به الکل، ابتلا به بیماری ایدز، دیابت، جراحی، اضافه وزن، دیالیز، استفاده از داروهای ادرار آور با دوز بالا.

• نشانه‌های کمبود ویتامین ب۱

همانگونه که بسیاری از خواص ویتامین ب۱ اطلاع چندانی ندارند، بسیاری از مردم هم درک نمی‌کنند که کمبود این نوع ویتامین را دارند، زیرا بسیاری از علائم ظریف هستند و اغلب نادیده گرفته می‌شوند. مهمترین نشانه‌های کمبود ویتامین B1 عبارتند از:

• از دست دادن اشتها، خستگی و تحریک پذیری احساسی: یکی از علائم متداول اولیه کمبود تیامین، از دست دادن اشتها یا بی اشتهایی است. دانشمندان بر این باورند که تیامین در تنظیم سیری نقش مهمی دارد. این ویتامین به کنترل «مرکز سیری» واقع در هیپوتالاموس مغز کمک می‌کند. هنگامی که کمبود رخ می‌دهد، عملکرد طبیعی «مرکز سیری» تغییر می‌کند  و بدن احساس سیری می‌کند. این امر می‌تواند منجر به کمبود اشتها شود. خستگی ممکن است به تدریج یا ناگهانی اتفاق بیفتد. این امر می‌تواند از کاهش انرژی تا خستگی شدید متفاوت باشد که احتمالا به شدت کمبود آن بستگی دارد. از آنجا که یکی از خواص ویتامین ب۱ انرژی دادن به بدن است کمبود آن احساس خستگی را به همراه دارد. همچنین کمبود انرژی تحریک پذیری و ناامیدی را به هم همراه دارد.
• کاهش رفلکس اعصاب حرکتی و ضعف عضله: کمبود تیامین می‌تواند بر اعصاب حرکتی تأثیر بگذارد. در صورت عدم درمان، آسیب به سیستم عصبی شما ناشی از کمبود تیامین می‌تواند باعث تغییر در رفلکس‌ها شود. رفلکس‌های کاهش یافته در زانو، مچ پا و سه سر ران اغلب مشاهده می‌شوند و با پیشرفت آن، ممکن است بر هماهنگی و توانایی راه رفتن شما تاثیر بگذارد. یکی دیگر از خواص ویتامین ب۱ تامین انرژی لازم برای عضله است. ضعف عضلانی مداوم و طولانی مدت بدون دلیل نشانه کمبود تیامین باشد. در موارد متعدد، بیماران با کمبود تیامین ضعف عضلانی را تجربه کرده‌اند.   بعلاوه  در این موارد، ضعف عضلانی پس از مصرف مجدد مکمل تیامین بسیار بهبود یافت.
• تاری دید: نه تنها از خواص مصرف ویتامین آ بلکه از خواص ویتامین ب۱ کمک به بینایی بهتر است. کمبود تیامین ممکن است یکی از دلایل تاری دید باشد. کمبود شدید تیامین می‌تواند باعث تورم عصب بینایی و ایجاد نوروپاتی بینایی شود. این امر می‌تواند منجر به تاری یا حتی در برخی از موارد باعث از بین رفتن بینایی شود. چندین مورد تحقیق علمی، تاری دید و از دست دادن بینایی را به کمبود شدید تیامین مرتبط می‌دانند. علاوه بر این، بینایی بیماران پس از مصرف مکمل تیامین به طور قابل توجهی بهبود یافت. خلاصه کمبود تیامین می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند، که ممکن است منجر به تاری یا از بین رفتن بینایی شود. احساس سوزن سوزن شدن در بازوها و پاها، حالت تهوع و استفراغ، تغییرات ضربان قلب، سرگیجه و تنگی نفس و هذیان از دیگر نشانه‌های کمبود این ویتامین در بدن هستند.

منابع دارای ویتامین ب ۱

برخی از غذاها و سبک تغذیه می‌توانند مانع جذب تیامین در بدن شوند این موارد شامل، نوشیدن مقدار زیادی قهوه یا چای حتی بدون کافئین، جویدن برگ چای، مصرف همیشگی ماهی خام و صدف باشد.

اگر مشکوک به کمبود ویتامین B1 در بدن خود هستید می‌توانید با پزشک مشورت کنید. اما به طور خلاصه می‌توان خواص ویتامین ب۱ در حد اعلا را از دو مورد زیر به دست آورد.

• مواد غذایی سرشار از خواص ویتامین ب۱: تیامین را می‌توان در گوشت مرغ، ماهی قزل آلا، شاه ماهی، سالمون و سبزیجاتی و صیفی جاتی چون نخود فرنگی، گوجه، بادمجان، اسفناج یافت. همچنین در صورتی که تمایل به مصرف و سود بردن از خواص ویتامین ب۱ دارید، مصرف آجیل را هم فراموش نکنید. در کنار این موارد غلات سبوس‌دار، عدس، نان، برنج و اغلب مخمر‌ها حاوی تیامین هستند. در بازار نیز محصولاتی چون، برنج، ماکارونی عرضه می‌شود که غنی شده با این ویتامین هستند. علاوه بر تمام این موارد تامین از طریق مصرف محصولات لبنی و مرکبات نیز جذب بدن می‌شود.
• قرص ویتامین b1 : خواص ویتامین ب۱ را می‌توان به طور کامل از مواد غذایی ذکر شده به دست آورد، اما در صورت صلاحدید و تأیید پزشک می‌توانید از مکمل‌ها و قرص‌ها ب کمپلکس یا ب ۱ نیز استفاده کنید. البته دوز مصرف متناسب با شرایط بدنی و نیاز هر فرد متفاوت خواهد بود.

عوارض مصرف ویتامین ب۱

همانگونه که دیدیم خواص ویتامین ب۱ بسیار زیاد است، اما ممکن است برای بسیاری سوال پیش بیاید که در کنار این خواص، زیاده روی در مصرف آن می‌تواند آسیب‌زا باشد؟ در جواب به این سوال باید گفت که تیامین در صورتی که از طریق منابع غذایی مصرف شود، حتی در صورت زیاده‌روی خطری ندارد. زیرا اضافه آن از طریق ادرار دفع می‌شود.

در مورد مصرف دارویی آن هم باید گفت اگر به صورت وریدی تزریق شود یا تمایل به استفاده از آن داشته باشید باید این امر حتما زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرد، به ویژه اگر فرد در دوران بارداری یا شیردهی قرار دارد بهتر است از دوز تجویز شده بیشتر مصرف نشود.

سوالات متداول در زمینه تیامین

در صورتی که در مورد خواص ویتامین ب۱ و نحوه مصرف آن سوال دارید، سعی شده تا رایج‌ترین سوالات در این زمینه را در ادامه مطرح کرده و به آن پاسخ دهیم.

• مقدار استاندارد مصرف ویتامین ب۱ چقدر است؟

مقدار توصیه شده  برای مصرف روزانه تیامین ۱.۲ میلی گرم برای مردان و ۱.۱ میلی گرم برای زنان بالای ۱۸ سال است. زنان باردار یا شیرده در هر سنی باید روزانه ۱.۴ میلی گرم مصرف کنند.

• بهترین زمان مصرف ویتامین ب۱ چه زمانی است؟

بهترین زمان برای مصرف تیامین هنگامی است که بدن در شرایط ایده آل سوخت و ساز قرار دارد و برای همین توصیه می‌شود تا ظهر مصرف شود.

• آیا مصرف ویتامین ب۱ در لاغری موثر است؟

بله، یکی از خواص تیامین، این است به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا کربوهیدرات‌ها را به انرژی تبدیل کنند. به عبارت دیگر، سطح پایین این ویتامین به این معنی است که سوخت و ساز بدن شما در بهترین حالت کار نمی‌کند و این امر کاهش وزن را حتی سخت‌تر می‌کند.

• آیا ورزشکاران می‌توانند به عنوان مکمل از تیامین استفاده کنند؟

بله، همانگونه که گفته شد یکی از خواص ویتامین ب۱ جلوگیری از تحلیل عضلانی است این امر برای ورزشکاران دارای اهمیت زیادی است و به همین خاطر مجاز به استفاده از این ویتامین هستند.

سخن پایانی

مصرف ویتامین ب۱ و به طور کلی خانواده ویتامین ب دارای خواص گسترده است که باید به آن توجه ویژه داشت و در رژیم غذایی جایگاه خاص خود را داشته باشد. از آنجا که این ویتامین با تأمین انرژی لازم برای بدن در ارتباط مستقیم است. یک راه عالی برای داشتن روز پر نشاط، انجام بهتر کارها و رفع کسالت مصرف و بهره بردن از خواص ویتامین ب۱ خواهد بود. مکمل‌ها و قرص‌ها نیز توان تأمین تیامین برای بدن را دارند، البته همانگونه که اشاره شد باید زیرنظر پزشک مصرف شوند.