بیماری دیابت که بین عامه به مرض قند معروف است یک بیماری متابولیکی است که باعث افزایش سطح خون می‌شود. هورمونی در بدن به نام انسولین وجود دارد که تاثیرهای مختلفی بر متابولیسم بدن می‌گذارد. انسولین با اثر بر سلول‌های کبد باعث می‌شود این سلول‌ها با گرفتن قند از خون و ذخیره آن به صورت گلیکوژن باعث کاهش سطح قند در خون شود. اتفاقی که در بدن افراد مبتلا به بیماری دیابت می‌افتد این است که یا انسولین کافی تولید نشده و یا به طور موثری عمل نمی‌کند. در ادامه این مطلب درباره انواع دیابت، علل و عوارض آن بیشتر بخوانید. 

فهرست مطالب

• انواع بیماری دیابت
• علائم بیماری دیابت
• علل ابتلا به بیماری دیابت
• عوارض دیابت چیست
• تشخیص خانگی دیابت
• درمان دیابت
• پرسش‌های رایج در زمینه بیماری دیابت
  • چگونه بفهمیم دیابت داریم
  • آیا دیابت باعث مرگ می‌شود
  • کدام نوع دیابت بدتر است

انواع بیماری دیابت

همانطور که گفتیم مسئولیت اصلی هورمون انسولین در بدن کنترل میزان قند خون است. بسته به اینکه بدن با کمبود انسولین مواجه بوده یا با عملکرد نادرست آن، بیماری دیابت دارای ۲ نوع اصلی است. همچنین بیماری به نسبت جدیدتری نیز به عنوان دیابت نوع ۳ نامیده شده که شاید کمتر درباره آن شنیده باشیم. در ادامه به معرفی هر یک از انواع بیماری دیابت خواهیم پرداخت.

• دیابت نوع یک: این نوع بیماری دیابت یک نوع بیماری خود ایمنی است. سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پانکراس حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. پانکراس جایی است که در آن هورمون انسولین ساخته می‌شود. هنوز پزشکان و محققان علت اصلی این حمله را نمی‌دانند. حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری دیابت به این نوع مبتلا می‌شوند.
• دیابت نوع دو: در نوع ۲ بدن به انسولین مقاوم شده و این هورمون امکان عملکرد درستش را از دست می‌دهد. این مقاومت پیش رونده بدن به انسولین در نهایت موجب تخریب سلول‌های پانکراس شده و به نقص کامل تولید انسولین منجر خواهد شد.
• دیابت نوع ۳: تحقیقاتی که به در سال‌های گذشته توسط محققان صورت گرفته ارتباط مستقیم بین دیابت و زوال عقل را نشان می‌دهد. همچنین در این تحقیقات مشاهده شد که هورمون انسولین علاوه بر نقشی که در متابولیسم بدن دارد در عملکرد مغز نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این ارتباطات تا جایی بود که محققان آلزایمر را دیابت نوع ۳ نامیده‌اند.

علائم بیماری دیابت

بیماری دیابت بسته به نوع آن و جنسیت فرد مبتلا شده ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. علائم عمومی: افزایش اشتها و احساس گرسنگی زیاد، تشنگی و احساس نیاز به آب بیشتر از حد معمول، کاهش وزن، تکرر ادرار، تاری دید، خستگی مفرط و ایجاد زخم‌های که خوب نشده و دوره التیام آن‌ها بیشتر از حد معمول طول می‌کشد از علائم عمومی بیماری دیابت هستند.
2. علائم در مردان: علاوه بر علائم عمومی دیابت در مردان ممکن است منجر به کاهش میل جنسی، اختلال در عملکرد دستگاه تناسلی و کاهش قدرت عضلانی شود.
3. علائم در زنان: عفونت ادراری، ظاهر شدن عفونت و مخاط غیر طبیعی در دستگاه تناسلی، خشکی و خارش پوست از علائم این بیماری در زنان است.
4. دیابت نوع یک: گرسنگی و تشتگی شدید، لاغری ناخواسته که بدون رژیم و ورزش اتفاق بیافتد، تکرر ادرار، مشکلات بینایی و خستگی‌های بیش از اندازه از علائم ابتلا به دیابت نوع ۱ هستند.
5. دیابت نوع دو: زخم‌هایی با زمان بهبودی طولانی، خستگی، دوبینی، افزایش ادرار، گرسنگی و احساس تشنگی بیش از حد معمول و عفونت‌های مکرر از علائم دیابت نوع ۲ هستند.
6. دیابت بارداری: اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری هیچ علائمی ندارند. این بیماری در زنان باردار طی یک آزمایش معمول قند خون بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری تشخیص داده می‌شود. در موارد نادر ممکن است فرد مبتلا به دیابت حاملگی تشنگی یا تکرر ادرار را از خود نشان دهد.

همانطور که مشاهده می‌کنید علائم بیماری دیابت در بعضی موارد به هم شبیه هستند. همچنین برخی از آن‌ها ممکن است آنقدر خفیف باشند که تشخیص را دشوار کنند. در نظر داشته باشید که باید با مشاهده آن‌ها با پزشک مشورت کنید چرا که او در این زمینه بهتر می‌تواند شما را راهنمایی کند.

علل ابتلا به بیماری دیابت

علل ابتلا به این بیماری دارای ابعاد گسترده‌ای است که بسته به نوع آن متفاوت است. در ادامه به توضیح درباره هر یک خواهیم پرداخت.

• نوع ۱: همانطور که گفتیم علت اصلی حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند بر پزشکان پوشیده است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد این یک عامل ژنتیک است و وراثت در آن موثر است. اگر در خانواده و اطرافیان خود فردی مبتلا به این بیماری باشد احتمال اینکه شما نیز به دیابت نوع ۱ مبتلا شوید وجود دارد. همچنین ممکن است یک عامل ویروسی موجب این حمله شود.
• نوع ۲: علل ابتلا به این نوع از دیابت ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی است. اضافه وزن و چاقی باعث می‌شود تا سلول‌های شما در برابر انسولین مقاوم شوند. اضافه وزن، سن بیشتر از ۴۵ سال، سابقه داشتن دیابت نوع ۲ در خانواده و بستگان، کم تحرکی و نداشتن فعالیت، فشار خون بالا، کلسترول بد یا‌ تری گلیسیرید بالا از عواملی هستند که خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهند.
• دیابت بارداری: این نوع دیابت نتیجه تغییرات هورمونی در دوران بارداری است. همچنین هومون‌های تولید شده در جفت باعث کاهش حساسیت‌ سلول‌های فرد باردار نسبت به انسولین می‌شود که این موضوع باعث افزایش سطح قند خون خواهد شد. زنانی که هنگام بارداری دچار اضافه وزن بوده و یا در طی این دوران دچار افزایش وزن می‌شوند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند. اضافه وزن، سن بالای ۲۵ سال، داشتن سابقه قند خون بالا در بارداری‌های قبلی، به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم، سابقه خانوادگی و سندرم تخمدان پلی کیستیک از عوامل افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

عوارض دیابت چیست

قند خون بالا از عواملی است که موجب آسیب رسیدن به بافت‌های بدن می‌شود. هر چه میزان قند خون بالاتر و زمان این بالا بودن سطح قند بیشتر باشد، آسیب‌ها شدیدتر خواهد بود. برخی از عوارض معمول مرتبط با بیماری دیابت عبارتنداز:

• بیماری‌های قلبی و عروقی، حمله قلبی و سکته مغزی
• نوروپاتی (بیماری است که سیستم عصبی بدن را درگیر می‌کند)
• نفروپاتی (بیماری که در آن پروتئین بدن از طریق ادرار دفع می‌شود)
• رتینوپاتی (اختلالی است که موجب آسیب رسیدن به شبکیه چشم می‌شود)
• از دست دادن شنوایی
• آسیب به بافت پا مانند ایجاد زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
• بیماری‌های پوستی مانند عفونت‌های باکتریایی و قارچی
• افسردگی
• زوال عقل
• کاهش عملکرد حافظه و آلزایمر

دیابت بارداری کنترل نشده می‌تواند منجر به مشکلاتی برای مادر و کودک شود. عوارض این نوع دیابت بر مادر علاوه بر موارد بالا ممکن است سزارین یا افرایش خطر در بارداری‌های آینده نیز باشد. اما اثرات آن بر کودک عبارتنداز:

• تولد زود هنگام
• وزن بالاتر از حد طبیعی در هنگام تولد
• افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو در طول زندگی
• قند خون پایین
• زردی
• مرگ جنین

تشخیص خانگی دیابت

همانطور که گفتیم گاهی نشانه‌های دیابت آنقدر خفیف است که تشخیص آن را دشوار می‌کند. بهترین روش شناسایی میزان قند خون بالا استفاده از دستگاه‌های تست خانگی قند خون است که نوار تست و سوزن دارد.

برای استفاده از دستگاه تست خون ابتدا باید دست‌ها را به خوبی شسته و خشک کنید. سپس با استفاده از سوزن موجود نوک یکی از انگشتان خود را سوراخ کرده تا به اندازه یک قطره خون از آن خارج شود. قطره خون را بر روی نوار بچکانید و آن را دخل دستگاه قرار دهید. پس از چند ثانیه قند خون شما نمایش داده می‌شود. بسته به اینکه قند خون خود را در حالت ناشتا یا پس از غذا اندازه‌گیری کرده باشید میزان طبیعی آن متفاوت خواهد بود.

به طور معمول قند خون طبیعی در حالت ناشتا برای افراد بدون دیابت بین ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و برای افراد مبتلا به دیابت ۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است. همچنین قند خون طبیعی ۲ ساعت بعد از غذا برای افراد بدون دیابت کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر و برای افراد مبتلا به دیابت کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر خواهد بود. ذکر این نکته ضروری است که اعداد گفته شده تقریبی بوده و باید با توجه به سن، جنس، شرایط بدنی و داروهای مصرفی با پزشک خود مشورت کرده تا مقدار متناسب شما سنجیده می‌شود.

 به یاد داشته باشید که نوارهای تست قند خون دارای تاریخ انقضا هستند و پس از گذشت این تاریخ کارایی خود را از دست داده و اعداد اشتباهی به ما نشان خواهند داد. همچنین از هر نوار بیش از یکبار نباید استفاده شود.

درمان دیابت

این بیماری از طریق آزمایشات مختلفی که از طریق خون یا ادرار صورت می‌گیرد تشخیص قطعی داده شده و بسته به نوع آن دارو درمانی آغاز شود. دیابت دارای درمان‌ها و داروهای مختلفی است که به صورت خوراکی و یا تزریقی مصرف می‌شوند. بسته به نوع دیابت، این داروها متفاوت خواهند بود که در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.

• دیابت نوع یک: انسولین اصلی‌ترین داروی درمان دیابت نوع ۱ است. با دریافت این هورمون در واقع شما کمبود تولید آن در بدن خود را جبران می‌کنید. به طور کلی ۴ نوع انسولین وجود دارد که بسته به سرعت و مدت زمان اثر گذاری دسته بندی می‌شوند:

1. انسولین با سرعت اثر بالا که در عرض ۱۵ دقیقه شروع به کار می‌کند و اثرات آن برای ۳ تا ۴ ساعت ادامه دارد.
2. انسولین کوتاه مدت در عرض ۳۰ دقیقه شروع به کار می‌کند و اثر آن ۶ تا ۸ ساعت باقی می‌ماند.
3. انسولین با اثر متوسط در عرض ۱ تا ۲ ساعت شروع به کار می‌کند و اثر آن  بین ۱۲ تا ۱۸ ساعت طول می‌کشد.
4. انسولین طولانی مدت چند ساعت پس از تزریق شروع به کار می‌کند و ۲۴ ساعت یا بیشتر در بدن باقی می‌ماند.

• دیابت نوع دو: جدول زیر انواع داروهایی که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود را نشان می‌دهد. ممکن است به تشخیص پزشک نیاز به مصرف هم زمان بیش از یک دارو داشته باشید. همچنین مطالعه این مطلب به شما کمک می‌گند تا درباره رژیم غذایی برای دیابت نوع دو بیشتر بدانید. 

• دیابت بارداری: در طول دوران بارداری باید چندین بار در روز سطح قند خون را کنترل کنید. اگر میزان قند خون بالا باشد معمولا با تغییر در رژیم غذایی و ورزش مشکل برطرف می‌شود. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری برای کاهش قند خون خود نیاز به انسولین دارند. انسولین برای جنین بی‌خطر است.

گفتنی است برای درمان بیماری دیابت باید رژیم غذایی مخصوصی را رعایت کرد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی درباره رژیم غذایی دیابت نکاتی را جمع‌آوری کرده‌ایم. 

پرسش‌های رایج در زمینه بیماری دیابت

چگونه بفهمیم دیابت داریم

تشخیص دیابت از طریق علائم عمومی گاهی دشوار است چرا که این علائم معمولا به صورت خفیف ظاهر می‌شوند. بهترین راه برای پایش دائم قند خون استفاده از دستگاه‌های تست خانگی است. همچنین با مراجعه به پزشک و انجام چند مرحله آزمایش خون در شرایط مختلف نوع دیابت به صورت قطعی تشخیص داده می‌شود.

آیا دیابت باعث مرگ می‌شود

در صورت عدم کنترل قند خون، مصرف به موقع داروها و بالا رفتن بیش از حد قند خون امکان بروز اختلالات اساسی در بدن وجود دارد که در نهایت و در صورت عدم دخالت پزشک و دریافت کمک‌های اولیه اورژانسی موجب مرگ خواهد شد.

کدام نوع دیابت بدتر است

با اینکه هر دو نوع دیابت ۱ و ۲ می‌توانند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند، اما معمولا دیابت نوع ۲ ملایم‌تر از نوع ۱ بوده و با تغذیه سالم، ورزش و مصرف به موقع دارو قابل کنترل‌ است.

سخن پایانی

بیماری دیابت از آن دست بیماری‌هایی است که هرچه زودتر تشخیص داده شود قابل کنترل‌تر و درمان‌پذیر‌تر خواهد بود. هنوز درمان قطعی برای از بین بردن کامل دیابت ایجاد نشده اما با تشخیص به موقع و مصرف داروهای درست می‌توان در کنار این بیماری زندگی خوب و با کیفیتی داشت.