بهتر است اول بدانیم ویتامین دی چیست. می‌توان گفت که ویتامین دی در واقع یک ویتامین نیست، بلکه یک پیش‌هورمون است که توسط بدن ما به هورمون تبدیل می‌شود. همچنین ویتامین دی، پنج شکل مختلف دارد که تا کنون دانشمندان موفق به کشف اهمیت دو مورد از آن‌ها شده‌اند: ویتامین دی ۲ (ارگوکلسیفرول) و ویتامین دی ۳ (کوله کلسیفرول).

براساس تحقیقات انجام شده، ویتامین دی علاوه بر جذب کلسیم و رشد و بازسازی استخوان‌ها، برای چند فرایند مهم دیگر مانند تعدیل رشد سلول‌ها و عملکرد سیستم ایمنی بدن نیز حیاتی است. ویتامین دی با تاثیر بر استخوان‌ها، روده‌ها، کلیه‌ها و غدد پاراتیروئید،  تعادل کلسیم را در سراسر بدن حفظ می‌کند. گیرنده‌های ویتامین دی در سیستم قلبی-عروقی، ریه‌ها، لوزالمعده، عضله اسکلتی، پوست و اندام‌های تولید مثل ما نیز قرار دارند.  

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

ویتامین دی ۳ با ویتامین دی ۲ چه فرقی دارد

مسمومیت با ویتامین دی

کمبود ویتامین دی چیست

علت کمبود ویتامین دی چیست

علائم کمبود ویتامین دی چیست

چه کسانی باید از نظر کمبود ویتامین دی غربالگری شود

مصرف ویتامین دی

راشیتیسم (نرمی استخوان) چیست

 

ویتامین دی ۳ با ویتامین دی ۲ چه فرقی دارد

ویتامین دی ۲ و دی ۳ دو شکل مهم ویتامین دی هستند. دی ۲ از منابع گیاهی و دی۳ از منابع جانوری یا قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید تامین می شود. جذب ویتامین دی ۳ از ویتامین دی ۲ بهتر است.

شیر یا آب‌میوه‌های غنی شده با ویتامین دی، احتمالا حاوی دی۲ هستند، زیرا تولید آن هزینه پایین‌تری دارد.

ویتامین دی ۲

ویتامین دی ۲، که آن را ارگوکلسیفرول نیز می‌نامند، به طور طبیعی در قارچ‌هایی که در معرض آفتاب قرار داشته‌اند یافت می‌شود. قارچ‌ها حاوی یک ترکیب مخمری به نام ارگوسترول هستند که قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش، آن را به ارگونوکلسیفرول تبدیل می‌کند. قارچ‌های مایتیک از بهترین منابع ویتامین دی۲  هستند، آنهادر هر کلاهک خود ۷۸۶ IU (واحد یکای بین‌المللی- IU) ویتامین دی ۲ دارند؛ قارچ‌های پورتوبلو با ۶۳۴ IU در هر کلاهک، در رتبه دوم قرار می‌گیرند و قارچ‌های چانترل حاوی مقدار دی ۲ بسیار کمتری هستند، حدود ۱۱۴ IU در کلاهک.

گفتنی است، ویتامین دی۲  حاصل از قارچ‌ها با رژیم‌های غذایی گیاه‌خواری و وگان سازگار است.

مکمل‌های ویتامین دی ۲ را می‌توان به صورت مصنوعی، با پرتودهی به قارچ‌ها و مواد گیاهی که به طور طبیعی حاوی ارگسترول هستند، ساخت. دریزدول (Drisdol) نام دیگری برای مکمل ویتامین دی ۲ است که نسبت به مکمل ویتامین دی ۳ هزینه تولید پایین‌تری دارد. با این حال این ترکیب در افزایش سطح ویتامین دی در خون به اندازه ویتامین دی مصنوعی موثر نبوده و پایداری آن کم است. ویتامین دی ۲ برای آن که به شکل ویتامین دی ۳ فعال درآید باید در بدن وارد چرخه تبدیل شود.

 

تنها ده درصد از ویتامین دی مورد نیاز بدن ما از مواد غذایی به دست می‌آید. هنگامی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد نود درصد دیگر توسط بدن ساخته می‌شود.

ویتامین دی ۳

ویتامین دی ۳ زمانی ساخته می‌شود که کلسترول موجود در پوست ما در معرض نور خورشید قرار گیرد، این ماده در بعضی غذاهای جانوری به مقادیر کم موجود است.
پوست ما نوع خاصی از کلسترول به نام دهیدروکلسترول-۷ را ذخیره می‌کند، این ماده با قرار گرفتن در معرض پرتو UVB (طول موج ۲۸۰ تا ۳۲۰ نانومتر) به پری‌ویتامین دی ۳ تبدیل می‌شود. پری‌ویتامین دی ۳ در اثر فرایند دیگری که آن را به کوله کلسیفرول تبدیل می‌کند تغییر می‌یابد، کوله کلسیفرول در کبد و کلیه‌ها دستخوش فعال‌سازی شده و تبدیل به ویتامین دی فعال می‌شود. ویتامین دی فعال ۱.۲۵ دی هیدروکسی ویتامین دی ۳، یا کلسیتریول نامیده می‌شود. فرایند تبدیل دی‌هیدروکلسترول-۷ به ویتامین دی ۳ فعال با وجود پیچیدگی، بازدهی مناسبی دارد، بر اساس برآوردها برای تولید مقدار ویتامین دی ۳ مورد نیاز روزانه ما(ده میکروگرم)، تنها ده دقیقه تابش آفتاب تابستانی بر دست‌ها و صورت‌ لازم است.

از جمله مواد غذایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین دی ۳ هستند می‌توان به جگر گاو، پنیر، روغن جگر ماهی کاد، زرده تخم مرغ و ماهی‌های چرب (مانند ماهی خال‌خالی، ماهی تن و قزل آلا) اشاره کرد.

یک روش تهیه مکمل‌های ویتامین دی ۳  این است که با استخراج کلسترول، از لانولین به دست آمده از پشم گوسفند، و قرار دادن آن در معرض یک سری واکنش‌های شیمیایی دی‌هیدروکلسترول-۷ می‌سازند. در مرحله بعد این ماده تحت تابش قرار می‌گیرد تا به کوله کلسیفرول تبدیل شود. مکمل‌های به دست آمده از لانولین با رژیم‌های وگان سازگار نیستند. به تازگی مکملی از گلسنگ استخراج شده است که با رژیم‌های گیاه‌خواری و وگان نیز سازگاری دارد.

مکمل ویتامین دی ۳ گیاهی چیست

 این شکل ویتامین از گلسنگ (نوعی گیاه متشکل از جلبک و قارچ که معمولا روی صخره‌ها، دیوارها یا درختان یافت می‌شود) استخراج می‌شود و به آن ویتاشین (Vitashine) می‌گویند. این محصول فاقد شکر، گندم، گلوتن و لبنیات است. مکمل‌های ویتامین دی ۲  که با تابش پرتو به قارچ‌ها تولید می‌شوند، نیز با رژیم‌های وگان/ گیاه‌خواری سازگارند.

ویتامین دی ۳ از ویتامین دی ۲ قوی‌تر است و با کارایی بیشتری به گیرنده‌های ویتامین دی می‌پیوندد، این شکل از ویتامین دی جذب بهتری دارد و آسان‌تر به ویتامین دی فعال تبدیل می‌شود.
تمام اشکال ویتامین دی ۲ و دی ۳، که ما از رژیم غذایی یا مکمل‌ها دریافت می‌کنیم برای فعال شدن در بدن، باید در کبد و کلیه‌ها تبدیل شوند.

مسمومیت با ویتامین دی

 ویتامین دی، یک ویتامین محلول در چربی است. این بدان معنی است که ویتامین دی در بافت چربی بدن ذخیره می‌شود. در صورت کاهش مصرف روزانه ما، مقادیر کمی از آن از بافت جدا شده و حرکت می‌کند. سایر ویتامین‌های محلول در چربی ویتامین آ، ویتامین ای و ویتامین کا هستند. به دلیل خاصیت انحلال ویتامین دی در چربی، مصرف زیاد آن می‌تواند منجر به مسمومیت شود. زیرا دفع ویتامین ذخیره‌شده در چربی‌ها برای بدن آسان نیست. در  این حالت جایگاه‌های اتصال ویتامین دی در بدن پر شده و به دستور مغز جذب کلسیم در روده‌ها بالا می‌رود. در این حالت فرد دچار هایپرکلسمی می‌شود که علائمی چون تهوع و استفراغ، بی‌خوابی، اضطراب و درد شکمی را در پی دارد.
کمبود ویتامین دی در افراد دارای اضافه وزن شایع‌تر است، زیرا بیشتر مقادیر ویتامین دی به جای خون در ذخایر چربی آنها محبوس می‌شود و بنابراین بدن نمی‌تواند از آن استفاده کند. 

تولید ویتامین دی از طریق پوست یک راه آسان و قابل اعتماد برای بیشتر افراد است، البته مدت زمانی که باید در آفتاب بمانید به سن، نوع و رنگ پوست، فصل و زمان روز بستگی دارد. اما ده دقیقه قرار دادن پوست برهنه و بدون استعمال ضد آفتاب، در معرض آفتاب تابستان برای بیشتر افراد کافی است.

کمبود ویتامین دی چیست

هنگامی که سطح ویتامین دی بدن شما کمتر از مقداری باشد که برای اطمینان از عملکرد درست فرایندهای متکی به ویتامین دی توصیه شده است، شما اصطلاحا دچار کمبود ویتامین دی هستید. کارشناسان در مورد سطح تعیین ‌کننده کمبود ویتامین دی اختلاف نظر دارند و نظرات طیف کمتر از ۲۰ نانوگرم در میلی‌لیتر تا کمتر از ۱۲ نانوگرم در میلی‌لیتر را در بر می‌گیرد.

سطح پایین ویتامین دی چه مقدار است

همانطور که گفته شد، سازمان‌های تخصصی مختلف در مورد آنچه که سطح پایین ویتامین دی محسوب می‌شود اختلاف نظر دارند. برای سنجش سطح ویتامین دی در واقع میزان [۲۵OH)D] یا همان کلسیدول موجود در خون را اندازه می‌گیرند.
باوجود این، نظر بیشتر کارشناسان در این زمینه چنین است:

• کافی یا خوب: سطح ۲۰ تا ۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر کلسیدول
• مرزی: سطح ۱۲ تا ۱۹ نانوگرم در میلی‌لیتر کلسیدول
• کم: کمتر از ۱۲ نانوگرم در میلی‌لیتر کلسیدول

با این حال، هنوز همه با این موارد موافق نیستند و بعضی از سازمان‌ها مقادیر متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند. موسسه پزشکی (IOM) می‌گوید: «سطوح بالای بیست نانوگرم در میلی‌لیتر، کافی و سطوح زیر بیست نانوگرم در میلی‌لیتر به معنی کمبود است».

بنابراین اگر برای شما تشخیص کمبود ویتامین دی داده شده بهتر است با پزشک خود صحبت کنید و تعریف او را از سطح پایین ویتامین دی جویا شوید.

چطور بفهمیم کبود ویتامین دی داریم

کمبود ویتامین دی توسط آزمایش خونی اندازه‌گیری می‌شود که میزان کلسیدول (کلسیفدیول) را می‌سنجد. این نوع از ویتامین دی ۳ توسط کبد تغییر می‌کند؛ اگرچه هنوز غیر فعال است و به تبدیل بیشتر توسط کلیه‌ها نیاز دارد تا به صورت ویتامین دی ۳ فعال یعنی [1,25OH)D] درآید.
دلیل اندازه‌گیری کلسیدول این است که پایدارترین شکل دی ۳ محسوب می‌شود، فراوان‌ترین شکل این ویتامین بوده و چندین هفته در بدن باقی می‌ماند. این ماده نماینده خوبی برای تعیین میزان ویتامین دی حاصل از رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض آفتاب است.
در مقابل، [1,25OH)D] یا هیدروکسی ویتامین دی ۳، فقط چند ساعت در بدن می‌ماند و میزان آن یک هزارم کلسیدول است. همچنین در مواقع کمبود، بدن راهی برای افزایش تولید دی ۳ فعال توسط کلیه‌ها دارد. بنابراین حتی اگر سطح واقعی ویتامین دی شما کم باشد ممکن است آزمایش خون میزان [1,25OH)D] را طبیعی یا بالا را نشان دهد. با این حال، در برخی از اختلالات سوخت و ساز می‌توان از آزمایش [1,25OH)D] استفاده کرد.
مقدار کلسیدول به پزشک شما نشان می‌دهد که به کمبود ویتامین دی دچار هستید، در سطح مرزی آن قرار دارید یا بدن شما با مسمومیت این ویتامین مواجه است.
برای انجام مروری کلی در مورد اشکال مختلف ویتامین دی، نمودار زیر را ببینید.

علت کمبود ویتامین دی چیست

هر چیزی که موجب اختلال در توانایی بدن برای ساختن ویتامین دی، از طریق پوست شود از جمله بیماری‌های کبد یا کلیه، می‌تواند بر کمبود آن اثرگذار باشد. سندرم‌های جذب نادرست (سوء جذب) یا رژیم غذایی حاوی مقادیر کم ویتامین دی نیز می‌تواند سطح ویتامین دی بدن را کاهش دهد.

عوامل زیر توانایی بدن ما را در ساختن ویتامین دی مختل می‌کند: 

• بیماری یا ناتوانی مزمنی که مانع از قرارگیری منظم فرد در معرض آفتاب شود.
• زندگی در طول جغرافیایی بالاتر از ۳۷ درجه شمال یا کمتر از ۳۷ درجه جنوب خط استوا در طول زمستان.
• رنگ پوست: افرادی که پوست تیره‌تری دارند، در شرایط دریافت میزان یکسانی از نور خورشید، ویتامین دی کمتری نسبت به افراد دارای پوست روشن‌تر تولید می‌کنند.
• سن: بازده ساخت ویتامین دی ۳ در سالمندان کمتر است. این افراد ممکن است به دلیل کهولت سن، کمتر از خانه خارج شده و در معرض نور خورشید قرار بگیرند.
• اجتناب از قرارگرفتن در معرض آفتاب و استفاده از ضد آفتاب: ترس از سرطان و پیری پوست به معنای آن است که افراد نسبت به گذشته زمان کمتری را در برابر آفتاب می‌گذرانند، اگرچه ما برای ساخت مقدار روزانه کافی ویتامین دی فقط به ده دقیقه تابش مستقیم آفتاب تابستانی نیاز داریم.

 دریافت ویتامین دی از طریق رژیم غذایی نیز می‌تواند مفید باشد. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که کمتر از ده درصد ویتامین دی بدن ما از طریق رژیم غذایی به دست می‌آید، بنابراین برنامه غذایی در این زمینه به اندازه عوامل دیگر مهم محسوب نمی‌شود.

عوامل دیگری که خطر کمبود ویتامین دی را افزایش می‌دهد عبارتند از:

•  بیماری مزمن کبد
•  بیماری مزمن کلیه
• اختلالات غذا خوردن (مثلا بی‌اشتهایی عصبی)
• مشکلات پزشکی که بر جذب ویتامین دی از رژیم غذایی تاثیر می‌گذارد (مانند بیماری سلیاک یا نارسایی پانکراس)
• تغذیه طولانی مدت و انحصاری با شیر مادر یا متولد شدن از مادری که دچار کمبود ویتامین دی بوده است
•  چاقی (ذخایر ویتامین دی در بافت چربی حبس می‌شوند)
• مصرف داروهایی که بر ساخته‌شدن یا تجزیه ویتامین دی تاثیر می‌گذارند (مانند کاربامازپین، افاویرنز، فنوباربیتال، فنیتوئین، پریمیدون، ریفامپین).

علائم کمبود ویتامین دی چیست

در ابتدا مبهم این علائم مبهم هستند و بیشتر مردم متوجه کمبود این ماده نمی‌شوند، مگر اینکه پزشک آزمایش خون را برای بررسی کمبود ویتامین دی تجویز کند. کمبود ویتامین دی می‌تواند بر سلامت استخوان، خلق و خو و سیستم ایمنی بدن شما تاثیر می‌گذارد؛ این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•  
• اختلال در حافظه و مهارت‌های تفکر در سالمندان
• درد استخوان، کمر درد یا درد عضلانی
• سرطان (به ویژه سرطان روده بزرگ)
• بیماری قلبی عروقی و افزایش خطر مرگ ناشی از سکته مغزی یا حمله قلبی
•  فرسودگی و خستگی مداوم
• عفونت‌های مکرر (مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا)
• ریزش مو
• بیماری کلیوی
• روحیه ضعیف یا افسردگی
• پوکی استخوان
•  بهداشت ضعیف دندان‌ها 
• راشیتیسم یا نرمی استخوان (ریکتز)
•  آسم شدید در کودکان
• زخم‌های پوستی که بهبود آنها مدت زیادی طول می‌کشد.

اگر این کمبود برطرف نشود و ادامه یابد ممکن است علائم برجسته‌تری مانند شکستگی استخوان، ریکتز یا نرمی استخوان روی دهد.

چه کسانی باید از نظر کمبود ویتامین دی غربالگری شود

بیشتر متخصصان با انجام غربالگری‌های روزمره برای کمبود ویتامین دی مخالف‌ هستند، زیرا: 

• آزمایش ویتامین دی بسیار گران‌تر از مصرف مکمل‌هاست.
• کارشناسان بر سر یک سطح تعیین‌کننده کمبود ویتامین دی توافق ندارند.
• غربالگری روزمره می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد برای کمبود ویتامین دی شود.

بیشتر متخصصان توصیه می‌کنند که پزشک باید برای نوزادان، کودکان و بزرگسالان بدون علامتی که در معرض خطر کمبود ویتامین دی قرار دارند بدون انجام آزمایش کمبود، مکمل تجویز کند.
انجام آزمایش می‌تواند برای افرادی که به کمبود شدید ویتامین دی مشکوک‌ هستند، مناسب باشد. در این موارد، آزمایش‌های تعیین سطح کلسیم، فسفات، و آلکالین فسفاتاز خون، عملکرد کلیه‌ها و آزمایش‌های دیگر باید مورد بررسی قرار گیرد.
آزمایش ویتامین دی برای افرادی با این مشکلات مناسب است:

• سطح کلسیم یا فسفات کم یا افزایش بدون توضیح آلکالین فسفاتاز سرم
• پوکی استخوان غیر معمول (آتیپیک)
• درد غیر قابل توضیح نزدیک به یک مفصل در دست و پا در افراد مسن
• شکستگی‌های غیرمعمول، درد غیر قابل توضیح استخوان یا علائم دیگری که نشان‌دهنده بیماری متابولیک استخوان باشد.

اگر مشخص شود که فرد به جای کمبود ویتامین دی ساده به نوعی بیماری متابولیک استخوان مبتلاست، باید به متخصص مراجعه کند. 
 

مصرف ویتامین دی

منابع ویتامین دی

پوست ما با قرارگرفتن در معرض آفتاب ویتامین دی می‌سازد. این ویتامین را می‌توان از غذاهای حاوی آن و همچنین مکمل‌های ویتامین‌های دی ۲ و دی ۳ به دست آورد.
منابع ویتامین دی۲  شامل موارد زیر است:

• قارچ‌ها
• مکمل‌های ویتامین دی ۲ (که با قرار دادن قارچ‌ها و مواد گیاهی در معرض نور خورشید ساخته می‌شوند)
• غذاهای غنی شده حاوی دی ۲ (مثلا غلات صبحانه، غذای نوزاد، مارگارین، آب پرتقال، شیر).

منابع ویتامین دی ۳ شامل موارد زیر است:

• قرار دادن پوست در معرض نور خورشید
• کره
• پنیر
• زرده تخم مرغ
• جگر
• ماهی‌های روغنی (مثلا ماهی ماکرل (خال‌خالی)، ماهی قزل‌آلا، ماهی تن) و روغن ماهی
• مکمل‌های ویتامین دی ۳ که با استفاده از لانولین حاصل از پشم گوسفند ساخته می‌شوند
• مکمل‌های ویتامین دی ۳ ساخته شده با استفاده از گلسنگ 
• غذاهای غنی شده حاوی دی ۳ (مثلا غلات صبحانه، غذای نوزاد، مارگارین، آب پرتقال، شیر)

گفتنی است، دی ۲ رایج‌ترین شکل این ویتامین در غذاهای غنی‌شده به حساب می‌آید چون تولید آن ارزان‌تر است.

چرا ویتامین دی به شیر اضافه می‌شود

ویتامین دی اولین بار در اواخر دهه ۱۹۳۰ در ایالات متحده، به شیر اضافه شد. تا آن زمان، راشیتیسم بیماری شایعی بود که به وفور در میان کودکان فقیر ساکن شهرهای آلوده و صنعتی ایالات متحده وجود داشت.
راشیتیسم يك بيماري استخواني است كه به طور معمول در كودكان خردسال باعث ناهنجاري‌های رشد و بدشکلی استخوان می‌شود و اولین بار در سال ۱۶۵۰ به عنوان یک بیماری پزشکی شناخته شد. تا سال ۱۸۲۴ از روغن جگر ماهی برای درمان سایر بیماری‌ها استفاده می‌کردند، اما پس از آن با انجام مطالعه‌ای دریافتند که با افزودن شیر كامل یا روغن جگر ماهی کاد، به برنامه غذایی، می‌توانند کودکان دچار سو تغذیه و مبتلا به ریکتز را درمان کنند. این مطالعه راه را برای محققان هموار کرد و آنها در دهه ۱۹۳۰ توانستند ویتامین دی فعال را جدا کنند.
در ابتدا افزودن ویتامین دی به شیر با تابش نور خورشید به شیر یا تغذیه گاوها با مخمرهای تحت تابش انجام می‌شد. اما در دهه ۱۹۴۰ روش ساده‌تر و موثرتر اضافه کردن کنسانتره ویتامین دی به شیر جایگزین بود که تا امروز نیز ادامه دارد.

چه مقدار ویتامین دی باید مصرف کنیم

این مساله که آیا افراد باید ویتامین دی را به صورت مکمل خوراکی مصرف کنند یا فقط میزان قرارگیری خود را در معرض آفتاب بهبود بخشند و همزمان خود را از آفتاب در امان نگه دارند، اختلاف نظرهای بسیاری را  به وجود آورده است.
بر اساس برآوردها، نود درصد ویتامین دی در بدن ما، زمانی ساخته می‌‌شود که پوست‌ در معرض نور آفتاب قرار گیرد، این بدان معناست که رژیم غذایی ما تاثیر اندکی در تامین مقدار ویتامین دی مورد نیازمان دارد. با این حال گروه‌های خاصی از افراد مانند نوزادان، کودکان خردسال، افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی یا جسمی، مبتلایان به سندرم‌های سوء جذب، افراد مسن و افرادی که به دلایلی پوست خود را می‌پوشانند در معرض خطر بالای کمبود این ویتامین هستند.
مقدار توصیه شده ویتامین دی برای مصرف روزانه:

• از تولد تا یک سالگی: ۴۰۰ واحد
• از ۱ تا ۷۰ سالگی: ۶۰۰ واحد
• بالاتر از ۷۰ سالگی: ۸۰۰ واحد

بالاترین حد بی‌خطر ویتامین دی برای بزرگسالان چهار هزار واحد در روز است و مصرف دوزهای بالاتر از این مقدار توصیه نمی‌شود؛ اگرچه ممکن است پزشکان چنین مقادیری را برای افراد دچار کمبود ویتامین دی تجویز کنند. بر همین اساس، حداکثر دوز پیشنهادی مصرف ویتامین دی برای کودکان عبارت است از: 

حداکثر دوز پیشنهادی مصرف ویتامین دی برای کودکان    

• نوزادان تا شش ماه: ۱۰۰۰ IU
• کودکان نوپا تا سه سال: ۲۵۰۰ IU
• کودکان ۴ تا ۸ سال: ۳۰۰۰ IU
• ۹ سال به بالا: ۴۰۰۰ IU

وقتی فرد مقدار زیادی ویتامین دی مصرف می‌کند باید سطح این ماده در خون او مورد بررسی قرار بگیرد.

چه مقدار ویتامین دی ممکن است منجر به مسمومیت شود

مسمومیت با ویتامین دی بسیار نادر است، اما در صورت مصرف بیش از حد مکمل‌ها ممکن است اتفاق بیفتد. البته، این مسمومیت در اثر مواجهه زیاد با نور خورشید یا خوردن غذاهای حاوی ویتامین دی روی نمی‌دهد. 
گفته می‌شود که مسمومیت ویتامین دی زمانی اتفاق می‌افتد که سطح کلسیدول خون از ۱۵۰ نانوگرم در میلی‌لیتر (۳۷۵ نانومول در لیتر) بیشتر باشد. از آنجایی که ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است، ممکن است کاهش سطح آن حتی پس از قطع مصرف مکمل‌ها چندین هفته طول بکشد.
همانطور که گفته شد میزان ویتامین دی با جذب کلسیم در ارتباط است، بنابراین علائم اولیه مسمومست با ویتامین دی در اثر وجود کلسیم بیش از حد در خون (هایپرکلسمی) ایجاد می‌شود و شامل حالت تهوع، استفراغ، یبوست یا اسهال، ضعف یا تکرر ادرار خواهد بود. اگر مقادیر کلسیم خون به مدت بیش از حد طولانی بالا مانده باشد ممکن است درد استخوان، سردرد، خواب‌آلودگی، خارش و تشکیل سنگ‌های کلسیم در کلیه‌ها رخ دهد. مقادیر بسیار زیاد کلسیم همچنین می‌تواند به سطوح پایین ویتامین کا۲ در خون منجر شود که خود به کاهش کلسیم استخوان‌ها می‌انجامد. گزارش‌هایی مبنی بر بروز نارسایی کلیه‌ها در اثر وجود مقادیر زیاد ویتامین دی در خون وجود دارد.
مسمومیت با ویتامین دی با قطع مکمل‌های این ویتامین و محدود کردن کلسیم در رژیم غذایی قابل درمان است. البته ممکن است مایعات و داروهایی مانند بیس فسفونات‌ نیز تجویز شوند.
تحقیقات نشان داده است که مصرف ۴۰ هزار تا ۶۰ هزار IU ویتامین دی در روز به مدت چند ماه می‌تواند به مسمومیت منجر شود، اما این میزان به طور قابل توجهی بیشتر از دوز بالا و بی‌خطر ویتامین دی است که برای بزرگسالان توصیه می‌شود (چهار هزار IU در روز). همیشه قبل از مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی با پزشک خود مشورت کنید.

گفتنی است، نیاز مصرف روزانه-RDA برای بیشتر بزرگسالان ۶۰۰ واحد ویتامین دی در روز است.

اگر هنگام مصرف مکمل‌های ویتامین دی این نشانه‌ها را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید:

• سرفه
• دشواری بلع
• سرگیجه
• ضربان قلب سریع
• کهیر یا خارش
• پف‌کردگی یا تورم پلک‌ها یا اطراف چشم‌ها، صورت، لب یا زبان
• بثورات پوستی
• احساس سفتی در قفسه سینه
• خستگی یا ضعف غیرمعمول

راشیتیسم (نرمی استخوان) چیست

یکی از مشکلاتی که ممکن است به دنبال کمبود ویتامین دی در کودکان مشاهده شود، راشیتیسم است. راشیتیسم (ریکتز) به نرم و ضعیف شدن استخوان‌ها در کودکان می‌انجامد. این بیماری در اثر کمبود طولانی‌مدت ویتامین دی به وجود می‌آید که بر جذب سایر مواد معدنی ضروری برای سلامت استخوان‌ها، مانند کلسیم و فسفات تاثیر می‌گذارد. نرم شدن استخوان‌ها در بزرگسالان نرمی استخوان (استئومالاسی) نامیده می‌شود.

ریکتز بیشتر در کودکان بین ۶ تا ۳۶ ماهه رخ می‌دهد. عوامل خطر این وضعیت شامل تولد از مادر دچار کمبود ویتامین دی، تغذیه انحصاری با شیر مادر، تغذیه نامناسب، قرار نگرفتن در معرض آفتاب و سندرم‌های سوء جذب است که از جذب مواد مغذی جلوگیری می‌کنند. کودکانی که پوست تیره دارند و در شهرهای شمالی ابری زندگی می‌کنند، یا افرادی که کمتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرند به احتمال بیشتری به این بیماری دچار می‌شوند.

علائم راشیتیسم در نوزادان شامل موارد زیر است:

• تاخیر در بسته شدن استخوان‌های جمجمه
•  تشکیل گرهک‌های شبیه به مهره‌ در محل اتصال استخوان‌های قفسه دنده به غضروف (تسبیح راشیتیسمی)
• خمیدگی پاها و پرانتزی شدن زانوها از انتهاهایی که استخوان‌های بلند بزرگ‌تر می‌شوند
• بدشکلی قفسه سینه به دلیل کشیده شدن دیافراگم روی دنده‌ها
• تاخیر در چهار دست و پا رفتن، نشستن یا راه رفتن
• رشد ضعیف
•  خواب کم
• بی‌قراری
• نازک شدن یا تورم جمجمه
• پوسیدگی دندان‌ها و رشد ضعیف آنها

در موارد بسیار شدید احتمال بروز شکستگی استخوان‌ها، تشنج، اسپاسم عضلانی و عقب‌ماندگی ذهنی نیز وجود دارد. بروز ریکتز در مادران شیردهی که در رژیم غذایی خود ویتامین دی کافی دارند نیز محتمل است.
درمان این مشکل شامل مصرف مکمل ویتامین دی است که معمولا به مدت طولانی و حتی پس از رفع علائم نیز ادامه می‌یابد. در موارد شدید ممکن است کلسیم داخل وریدی نیز تجویز شود. در مواردی ممکن است برای اصلاح انحراف استخوان‌ها و عضلات به عمل جراحی نیز نیاز باشد.