سلامتی انسان بیشتر از هر مورد دیگری به رژیم غذایی و مواد خوراکی تغذیه شده توسط او بستگی دارد. هرچقدر نسبت مواد مغذی از قبیل ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و املاح در مواد غذایی کافی و مناسب باشند، به همان میزان سلامت جسمی و ذهنی انسان تضمین می‌شود. شناخت دقیق مواد خوراکی مصرفی و نیازهای جسمی هر فرد می‌تواند در از بین بردن انواع بیماری‌ها و مشکلات جسمی، روحی، ذهنی و علائم آنها بسیار مفید واقع شود. خوردن حبوبات می‌تواند با تامین پروتئین گیاهی، نیاز انسان به آمینواسید‌ها و پروتئین حیوانی را تا حد زیادی برطرف سازد. علاوه بر آن حبوبات با دارا بودن مقدار زیادی از مواد مغذی مانند آهن، فیبر، تیامین، اسید فولیک، آنتی اکسیدان و منیزیم می‌توانند، در برطرف ساختن نیازهای اساسی بدن انسان تاثیرات بسیار موثری داشته باشند. در ادامه با خواص عدس یکی از مهم‌ترین و موثرترین حبوبات دنیا بیشتر آشنا خواهیم شد. برای شناخت بهتر فواید عدس این مطلب را تا انتها بخوانید. 

فهرست مطالب 

• درباره عدس چه می‌دانید

• انواع عدس

• خواص عدس جدول ارزش غذایی

• خواص عدس برای کم‌ خونی

• خواص عدس برای لاغری

• خواص عدس برای کبد

• خواص عدس برای پوست

• خواص آب عدس برای مو

• خواص پودر عدس

• بهترین روش تهیه و پخت عدس

• مضرات عدس

درباره عدس چه می‌دانید

عدس با نام علمی Lens culinaris و از تیره Leguminosae است. عدس گیاهی یک ساله و علفی است که ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۷۵ سانتی‌متر متغیر خواهد بود. رشد گیاه عدس سریع بوده و در شرایط مناسب می‌تواند در عرض ۳ الی ۴ ماه چرخه زندگی خود را به خوبی کامل کند.

بذر عدس معمولا سطح صافی داشته و تعداد آن بسته به تعداد غلاف در هر گیاه متفاوت است. قدمت و تاریخچه عدس با قدمت کشاورزی بشر روی زمین برابری می‌کند. ساقه گیاه عدس به رنگ سبز روشن و تا حدودی منشعب و غیر خطی است.

عدس، بعد از لوبیا، نخود فرنگی و نخود از مهمترین نوع حبوبات در سراسر کره زمین به حساب می‌آید. هم‌اکنون دو کشور ترکیه و کانادا از مهمترین تولید کنندگان و صادر کنندگان این دانه اسرارآمیز در بین سایر کشورها محسوب می‌شوند. طبق تحقیقات کشورهای آسیای صغیر، شرق مدیترانه، یونان و مصر محل اولیه پیدایش این گیاه جادویی و پرخاصیت بودند. به دلیل خواص عدس، این ماده غذایی در سراسر جهان و در انواع آشپزی‌ها کاربرد دارد. 

انواع عدس

شاید بتوان بهترین عدس را از نظر طبخ و آشپزی عدسی دانست که علاوه بر پخت سریع، بعد از فرآیند پخته شدن ظاهر خود را به خوبی حفظ کرده و طمع و ارزش غذایی خوب و مناسبی دارد.

از انواع عدس می‌توان به دو مدل اصلی عدس سبز و عدس قرمز که با اسم دال عدس نیز شناخته می‌شود، اشاره کرد.

• عدس سبز: عدس سبز به دو نوع ریز و درشت تقسیم بندی می‌شود. عدس سبز مهم‌ترین عدس در بین ایرانی‌ها و اعراب به حساب می‌آید. به عدس سبز درشت عدس زرد نیز گفته می‌شود، زیرا وقتی پوست آن طی فرآیندی کنده می‌شود، به رنگ زرد دیده خواهد شد. این نوع عدس طعم و مزه بهتری نسبت به بقیه انواع عدس دارد. عدس ریز به دلیل بالا بودن خطر ابتلا به انواع آفت‌ها و بیماری‌ها توجه کمتر کشاورزان را به خود اختصاص می‌دهد. طبق گفته‌ها عدس سبز ریز اصالت و ریشه ایرانی دارد.
• عدس سیاه: خواص عدس در نواع عدس سیاه بی‌شمار است. در واقع عدس سیاه، یکی از مفیدترین و پرخاصیت‌ترین نوع عدس محسوب می‌شود. میزان پروتئین این نوع عدس در هر ۱۰۰ گرم ۲۵.۷ گرم و میزان کالری آن ۲۸۶ است. به همین دلیل یکی از موارد مهم و جایگزینی مناسب برای گوشت قرمز به حساب می‌آید. به دلیل قیمت بالا و شکل خاویار مانند عدس سیاه در انگلیسی به آن Beluga lentil گفته می‌شود. عدس سیاه در بسیاری از مناطق با آب و هوای خشک و خنک قابل رویش است. 
• انواع دیگری از عدس وجود دارد که بر اساس رنگ طبقه‌بندی می‌شوند. عدس سیاه، عدس قرمز، عدس قهوه‌ای و عدس زرد جزو عدس‌هایی هستند که از نظر رنگ تقسیم بندی شده‌اند.
• عدس قرمز و عدس زرد هرکدام به ترتیب از کنده شدن پوست عدس قهوه‌ای و عدس سبز درشت حاصل می‌شوند. از عدس زرد و قرمز به دلیل داشتن طعمی شیرین در پخت بعضی از سوپ‌ها و خوراک‌ها استفاده می‌شود.

خواص عدس جدول ارزش غذایی

به دلیل تنوع در گونه و تفاوت در ارقام گیاه عدس ارزش‌غذایی هر یک از آنها نیز باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد. ولی به طور کلی عدس منبع مناسبی از آمینو اسید‌ها، انرژی و پتاسیم است. در ادامه برای بررسی بهتر خواص عدس، جدول ارزش غذایی عدس خام و عدس پخته را با هم بررسی می‌کنیم.

خواص عدس برای کم‌ خونی

خوردن خوراک عدسی از قدیم تاکنون در بین مردم ایران جهت رفع کم ‌خونی شهرت داشته است. عدس به دلیل داشتن ویتامین‌های زیادی از جمله ویتامین آ، ویتامین ث و ویتامین ای و عناصر مهمی از قبیل آهن، فسفر و کلسیم برای درمان بیماری کم‌ خونی بسیار مفید است.

افراد با علائم بیماری کم‌ خونی به خصوص کم خونی مینور می‌توانند با مصرف خوراکی‌های حاوی عدس به خصوص عدسی (عدس پخته شده) حداقل ۲ بار در هفته به شدت از عوارض بیماری خود بکاهند.

برای افزایش خواص عدس، خوردن عدسی صبح و در هنگام وعده صبحانه می‌تواند، نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز خون ایفا کند. در نتیجه عدس جزو مواد غذایی خون‌ساز به شمار می‌رود. اگر می خواهید درباره درمان کم خونی با رژیم غذایی مناسب بیشتر بدانید مطلب رژیم غذایی کم خونی را در وبسایت سبک زندگی مطالعه کنید. 

خواص عدس برای لاغری

عدس به دلیل داشتن مقدار زیادی پروتئین و همچنین نداشتن کلسترول یکی از مهمترین و موثرترین حبوبات و مواد خوراکی در پروسه کاهش وزن محسوب می‌شود و خواص عدس را افزایش می‌دهد. 

عدس از غذاهایی است که شاخص سیری بالایی دارد. چراکه فیبر و پروتئین گیاهی موجود در آن باعث ایجاد احساس سیری شده و به خوبی از بروز چاقی و اضافه وزن جلوگیری می‌کند. به دلیل دیر هضم بودن تا مدت‌ها در دستگاه گوارش انسان باقی می‌ماند. روند کند گوارش عدس و همچنین ایجاد احساس سیری موجب می‌شود، فرد میل به غذای کمتری داشته و در نتیجه روند چاقی کاهش چشمگیری بیابد.

این موارد توضیحاتی است که می توان درباره شاخص سیری یا ضریب سیری ارائه داد. این مفهوم جالب و جدید بیان می‌کند که اگر به دنیال رژیم غذایی سالم برای لاغری یا تناسب اندام هستید، مواد غذایی را انتخاب کنید تا ضمن برخورداری از کالری مورد نیازتان، شما را برای مدت زمان بیشتری سیر نگه دارد. مفهوم جالبی است، نه! پس در مطلب شاخص سیری درباره آن بیشتر بخوانید. 

خوردن عدس پخته در وعده غذایی یا پیش غذا سهم بزرگی در کاهش اشتها و لاغر شدن افراد ایفا می‌کند.

خواص عدس برای کبد

خواص عدس برای بدن به خصوص کبد نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. عدس به دلیل دارا بودن میزان پروتئین و فیبر فراوان و همچنین نداشتن کلسترول و چربی در پیشگیری از ابتلا و پیشروی کبد چرب تاثیر بسیاری دارد. علاوه بر این‌ها می‌توان عدس را به عنوان تصفیه کننده و سم زدایی بسیار قوی کبد معرفی کرد. رژیم غذایی دارای عدس به دلیل دارا بودن مقدار فیبر بالا نقش مؤثری در پاک‌سازی کبدی ایفا می‌کند.

خواص عدس برای پوست

حبوبات به ویژه عدس به دلیل داشتن مقدار زیادی آنتی اکسیدان می‌توانند در مقابله با رادیکال‌های آزاد مخرب، بدن را تقویت کرده، و از بروز بیماری و مشکلات حاصله جلوگیری کنند.

رادیکال‌های مضرر باعث بروز بیماری‌های مختلفی بر روی سطح پوست صورت و بدن از جمله لک، چروک، تغییر رنگدانه‌ای و جوش می‌شوند. خوردن مواد خوراکی حاوی عدس می‌تواند با افزایش سطح ویتامین‌ها، املاح و آنتی اکسیدان‌های مورد نیاز به جلوگیری از گسترش مشکلات پوستی بپردازد. عدس به دلیل داشتن مقدار زیادی پروتئین در پروسه جوانسازی و بازسازی پوست از اهمیت بسیاری برخوردار است.

خواص آب عدس برای مو

از دیگر خواص عدس می‌توان به خواص آب عدس اشاره کرد. خوردن و یا اسپری آب عدس، تاثیرات بسیار مفیدی بر موها خواهد گذاشت. عدس موجب تقویت فولیکولی بخش انتهایی مو شده و به تقویت، ضخامت و درخشش آنها کمک می‌کند.

آهن و فولات موجود در عدس باعث افزایش گلبول قرمز و اکسیژن رسانی در سطح پوست شده و مانع از ریزش مو می‌شوند. همچنین روی و بیوتین موجود در عدس موجب افزایش رشد مو و ناخن شده و از شکنندگی آنها جلوگیری می‌کنند.

خواص پودر عدس

همان طور که پیش‌تر گفته شد، عدس منبع غنی از عناصر و ویتامین‌های مورد نیاز بدن است. تهیه ماسک از پودر عدس می‌تواند موجب شادابی و طراوت پوست صورت شده و به درمان مشکلات پوستی از قبیل چین و چروک و انواع جوش و آکنه کمک کند.

می‌توان از جوانه عدس پودر تهیه کرد. پودر جوانه عدس به دلیل دارا بودن انواع زیادی از ویتامین‌ها، آنتی اکسیدان‌ها، آمینواسیدها و عناصر منبع مناسبی جهت رفع نیازهای جسمی انسان به شمار می‌رود. پودر جوانه هر کدام از ارقام عدس خواص و مزایای متفاوتی دارند. به طور کلی چند مورد از فواید پودر عدس را در ادامه بیان می‌کنیم.

• پودر جوانه عدس موجب کاهش قندخون در افراد دیابتی می‌شود.
• تصفیه کننده خون و کلیه‌ها به حساب می‌آید.
• از مشکلات کم‌ خونی پیشگیری کرده و موجب افزایش تولید گلبول قرمز می‌شود.
• باعث افزایش سطح انرژی بدن شده و با افزایش اشغال حجم معده، موجب کاهش وزن خواهد شد.
•  در تقویت سیستم گردش خون، قلب و رگ‌ها تاثیر به سزایی دارد.   

          

بهترین روش تهیه و پخت عدس

طبق آداب و رسوم هر کشور و قومیتی، می‌تواند نحوه و نوع مصرف و تهیه خوراکی حاوی عدس متفاوت باشد. برای کاهش عوارض گوارشی ناشی از مصرف حبوبات از جمله عدس بهتر است چند ساعت قبل از پختن این ماده غذایی مفید و پرخاصیت را در آب قرار دهیم. بعد از آن باید عدس را با مقداری آب، جوشانده و روند پختن را ادامه دهیم. نگران نباشید، این کار خواص عدس را از بین نمی‌برد. 

بهتر است در ابتدا حرارت را زیاد کرده و بعد از جوشیدن آب حرارت را کاهش دهیم. برای بهتر شدن طعم و مزه می‌توان به آن کمی آبلیمو، رب گوجه‌فرنگی و پیاز اضافه کرد. در صورت اهمیت حفظ ظاهر عدس باید مراقب میزان و شدت پختن آن باشیم.

هنگام پختن عدس نباید به آن نمک اضافه کرد، زیرا موجب سفتی، دیرپز شدن آن خواهد شد. خوردن عدس به صورت عدسی و یا مخلوط با خوراکی‌های دیگر مانند عدس پلو را می‌توان از بهترین روش‌های مصرف عدس پخته در آداب و رسوم ایرانی‌ها دانست.          

مضرات عدس

مصرف بیش از حد عدس ممکن است موجب کم شدن قوه بینایی، افزایش غلظت خون و اختلالات قاعدگی شود.

عدس به دلیل دارا بودن ترکیبات اگزالاتی می‌تواند موجب تشدید بیماری‌های کلیوی از جمله سنگ کلیه شود. افرادی که کلیه سنگ‌ساز دارند باید از مصرف بیش از حد ‌این نوع از حبوبات خودداری کنند. از دیگر مشکلاتی که عدس در کلیه‌ها موجب می‌شود به دلیل وجود مقدار زیادی پروتئین در آنهاست. پروتئین زیاد موجب افزایش سطح فعالیت کلیه شده و در طولانی مدت آسیب‌هایی را به آن وارد می‌کند.

از دیگر مضرات مصرف بیش از حد عدس ایجاد بواسیر، سوزش ادرار و مشکلات عصبی است.

سخن پایانی

آهن سرشار و پروتئین بالا از ویژگی‌های مهم عدس است که خواص آن را چندین برابر می کند. البته خواص عدس نباید باعث شود تا شما این ماده غذایی را به میزان زیادی مصرف کنید. چراکه مصرف بیش از حد آن ممکن است کلیه‌ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث ایجاد سنگ کلیه شود. اما در صورت مصرف در حد اعتدال و همچنین نداشتن مشکلات کلیوی، این ماده غذایی را مصرف کرده و از خواص عدس بهره‌مند شوید. فراموش نکنید که عدس به دلیل دیر هضم بودن در دستگاه گوارش باعث ایجاد نفخ و گاز‌های آزار دهنده می‌شود. با خیساندن عدس یک الی دو روز قبل از پختن می‌توان تا حد زیادی از مشکلات گوارشی ایجاد شده کاست.