از آنجایی که پرخوری عصبی تنها مرتبط با غذا نیست و به تصور فرد از خود و جنبه‏‌‌های روانی او بازمی‌گردد، درمان آن نیازمند پزشک متخصص است. اما داشتن اطلاعات کافی درباره این اختلال به شما کمک می‏‌کند تا با خیال آسوده‌‏تری فرایند درمان را طی کرده و به بهبودی برسید. با ما در این مطلب از وبسایت سبک زندگی همراه باشید تا اطلاعات بسیاری درباره این اختلال از جمله علت وقوع، علائم، انواع درمان و راه‏‌های جلوگیری از وقوع آن را کسب کنید.

فهرست مطالب 

• منظور از اختلال پرخوری عصبی چیست

• افراد به چه علت به اختلال پرخوری عصبی مبتلا میشوند

• علائم پرخوری عصبی چیست

  • هشدارها و علائم عاطفی و رفتاری

  • هشدارها و علائم جسمانی

• چگونه اختلال خوردن عصبی تشخیص داده می‏شود

• راه‏های درمان پرخوری عصبی چیست

• چگونه می‏توان از بروز پرخوری عصبی جلوگیری کرد

منظور از اختلال پرخوری عصبی چیست

همانگونه که به آن اشاره شد، اختلال پرخوری یک اختلال خوردن روانی است که در آن فرد ابتدا دوره «پرخوری» و سپس دوره «پاکسازی» را تجریه می‏‌کند. به این معنا که افراد مبتلا (در مواقعی به صورت پنهانی) تنها در یک وعده مقدار بالایی غذا مصرف کرده (دوره پرخوری) و سپس برای جبران کالری اضافه بر سازمانی که به بدن خود وارد کرده‌‏اند و جلوگیری از افزایش وزن دست به کارهای ناسالم و خطرناکی می‌‏زنند (دوره پاکسازی). در دوره پرخوری، فرد هیچ کنترلی بر میزان غذایی که می‌خورد ندارد.

افراد مبتلا به این اختلال، در دوره پاکسازی برای جلوگیری از افزایش وزن و خلاص شدن از شر کالری‏‌هایی که مصرف کرده‌‏اند، دست به کارهای متفاوتی می‌‏زنند. برای مثال، ممکن است استفراغ عمدی انجام داده و یا به مصرف بی‏رویه قرص‌‏های ملین، مدر و یا مکلمل‏‌های لاغری رو بیاورند. گاهی اوقات نیز برای مدتی طولانی به خود گرسنگی داده و یا ورزش شدید انجام می‌‏دهند.

ذهن افراد مبتلا به اختلال پرخوری عصبی شدیدا درگیر وزن و شکل بدنشان هستند. نکته حائز توجه این است که اکثر افراد مبتلا به بیماری پرخوری عصبی نسبت به سن خود وزنی نرمال و طبیعی داشته و به هیچ وجه از اضافه وزن رنج نمی‌برند. اما با این حال، همواره بدن خود را زیر ذره‏‌بین گرفته و خود را بابت عیوب بدنشان سرزنش می‌کنند، حتی اگر عیوب چندانی وجود نداشته باشد.

افراد معمولا در اواخر دوران کودکی و یا اوایل دوران بزرگسالی به این اختلال مبتلا شده و دوره‌‏های پرخوری و پاکسازی خود را در خفا طی می‏‌کنند. افراد مبتلا هنگام دوره‏‌های پرخوری خود احساس خجالت و شرمساری کرده، اما هنگام دوره‏‌های پاکسازی احساس آرامش می‏‌کنند.

شدت بیماری پرخوری عصبی با تعداد اپیزودهای (یک دوره پرخوری و پاکسازی) آن در هفته سنجیده می‌‏شود؛

• ۱ تا ۳ اپیزود در هفته نشان ‏دهنده اختلال خفیف
• ۴ تا ۷ اپیزود نشان‏دهنده اختلال معمولی
• ۸ تا ۱۳ اپیزود در هفته نشان ‏دهنده اختلال شدید
• و بیشتر از ۱۴ اپیزود نشان ‏دهنده اختلال مفرط است.

افراد به چه علت به اختلال پرخوری عصبی مبتلا میشوند

علت دقیق ابتلای افراد به اختلال پرخوری عصبی هنوز کاملا مشخص نیست. اما تحقیقات ثابت کرده‌‏اند که مجموعه‌‏ای از ویژگی‏‌های شخصیتی، عواطف و الگوهای فکری، به علاوه بعضی عوامل بیولوژیک و محیطی، احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش می‏‌دهند.

به گفته محققان، این نوع اختلال خوردن با نارضایتی افراد از بدنشان و نگرانی بیش ‏ازحدشان درباره وزن و هیکل خود آغاز می‌شود. به عبارتی، نداشتن اعتماد به نفس و ترس از اضافه وزن یکی از عواملی است که خطر ابتلای فرد به اختلال خوردن عصبی را افزایش می‌‏دهد.

دیگر عواملی که ممکن است خطر ابتلا به پرخوری عصبی را افزایش دهد عبارتند از اختلالات اضطراب، افسردگی، رژیم‏ گرفتن مکرر، استرس، اختلالات سواستفاده از مواد مخدر و اتفاق افتادن حوادث ناگوار برای شخص.

به علاوه، زنان (به خصوص زنان جوان) بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. خطر ابتلای افرادی که در خانواده‏‌شان سابقه ابتلا به این بیماری وجود دارد نیز بیشتر است.

علائم پرخوری عصبی چیست

با اینکه اختلال خوردن عصبی با غذا سروکار دارد، اما منشا اصلی آن اختلالی روانی است. به همین دلیل، علاوه بر علائم جسمانی، باعث بروز علائمی عاطفی و رفتاری نیز در فرد می‌شود.

از آنجایی که افراد مبتلا به اختلال پرخوری عصبی عموما وزنی طبیعی داشته و یا اضافه وزنی جزئی دارند، احتمال آن وجود دارد که علائم جسمانی بیماری آنها برای دیگران واضح نباشد. به طور کل، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است علائم زیر را از خود نشان دهند؛ 

هشدارها و علائم عاطفی و رفتاری

• ناپدید شدن ناگهانی مقدار زیادی غذا در مدت زمانی محدود و یا پیدا کردن پوست و ظرف‌های خوراکی فراوان که نشان دهنده مصرف بی‌‏رویه مواد غذایی هستند.
• بروز نشانه‏‌‌های دوره‌‏های پرخوری در فرد، همچون افزایش تعداد دستشویی رفتن فرد، بروز نشانه‌‏ها یا بوی استفراغ از فرد و یا پیدا کردن بسته خالی انواع ملین یا مدر.
• معذب بودن فرد هنگام غذا خوردن با دیگران.

• به وجود آمدن عادات خاص غذایی در فرد (برای مثال، فرد مبتلا تنها از یک نوع یا گروه غذایی مصرف می‌‏کند، بیش ‏ازاندازه غذایش را می‏‌جود و یا دوست ندارد غذاهای مختلف با یکدیگر قاطی شوند).
• پس زدن وعده‏‌های غذایی، یا خوردن مقادیر بسیار اندکی غذا در وعده‏‌های اصلی.
• سریع پاشدن افراد از سفره غذا، عموما برای رفتن به دستشویی.

• نشان ‏دادن رفتاری جدید و عجیب در برخورد با گروه‏‌های غذایی، شامل خودداری از مصرف یک نوع گروه غذایی کامل (برای مثال هیچ شکر، هیچ کربوهیدرات یا هیچ لبنیاتی مصرف نمی‌کنند).
• ترس از غذاخوردن با دیگران.
• دزدیدن و قایم کردن غذا در مکان‌هایی عجیب.

• نوشیدن بی‌‏رویه آب یا نوشیدنی‏‌های فاقد کالری.
• استفاده بی‌‏رویه از آدامس، قرص نعنا و دهانشویه.
• پنهان‏ کردن بدن با لباس‏‌های گشاد.

• پایبندی به روتین ورزشی شدید و سختگیرانه، حتی در شرایط بیماری، خستگی و یا صدمه دیدن بدن، برای سوزاندن کالری.
• تغییر برنامه روزانه و سبک زندگی به گونه‌‏ای که وقت کافی برای دوره‏‌های پرخوری و پاکسازی موجود باشد.
• دوری کردن از فعالیت‏‌ها و دوستانی که در گذشته باعث خرسندی فرد می‌شدند.

• رژیم گرفتن مکرر.
• چک کردن فراوان خود در آینه برای پیدا کردن عیوب احتمالی.
• افسردگی و نوسانات خلقی شدید.

هشدارها و علائم جسمانی

• بروز نوسانات چشمگیر در وزن فرد.
• دلدرد و دیگر درد‏های مربوط به دستگاه گوارشی مانند یبوست
• ناتوانی در تمرکز کردن.

• بروز مشکلاتی از جمله کم ‏خونی، کمبود هورمون‏‌ها، کمبود پتاسیم، تعداد سلول‏‌های خونی پایین، تپش قلب پایین
• سرگیجه
• غش کردن

• همواره احساس سرما کردن
• مشکلات خواب
• مشکلات دندانی، همچون سایش شیمیایی، خوردگی، حساسیت دندان، لکه‌‏دار شدن و تغییررنگ دادن دندان‌ها.

• خشکی پوست
• خشکی و شکنندگی ناخن‏‌ها
• تورم غیرعادی در ناحیه گونه‌‏ها یا فک

• پینه بستن یا زخم شدن پشت دست و برآمدگی بند انگشتان به علت تحریک عمدی و مکرر استفراغ
• نازکشف خشک و شکننده شدن موهای سر
• ضعف عضلانی

• زخم معده
• کم‌ ‏آبی بدن
• زردی پوست 

• سردی دست‌ها و پاها
• ورم کردن پاها
• قاعدگی نامنظم
• پایین آمدن سرعت بهبود زخم‌ها

در بعضی از افراد، علائم زیر نیز بروز پیدا می‏‌کند:

• خودآسیبی (بریدن دست‌ها و دیگر رفتارهای خودآسیبی، اما بدون هدف خودکشی)
• سو استفاده از مواد مخدر
• تکانشگری (مانند رفتارهای جنسی پرخطر و دزدی)
• دیبولیمیا که در آن، افراد مبتلا به دیابت نوع یک، با هدف کاهش وزن از قصد انسولین کمتری مصرف کرده و یا به کل انسولین خود را قطع می‌کنند.

اگر این علائم را در یکی از عزیزانتان مشاهده کرده و احساس می‌‏کنید به پرخوری عصبی مبتلا شده است، در این ‏باره با او با  صداقت صحبت کرده و او را به به درمان بیماری خود ترغیب کنید؛ چراکه هر چه زودتر بیماری تشخیص داده و درمان شود، شانس موفقیت‌‏آمیز بودن درمان بیشتر خواهد بود.

چگونه اختلال خوردن عصبی تشخیص داده می‏شود

اگر پزشک متخصصتان نسبت به ابتلای شما به اختلال پرخوری عصبی مشکوک شود، ممکن است از شما درباره عادت غذایی‏ و علائم جسمانی‌‏تان بپرسد. ممکن است او در مورد اینکه آیا به تازگی وزن اضافه یا کم کرده‏‌اید نیز سوالاتی بپرسد.

ممکن است پزشک یک معاینه کامل انجام داده، از شما آزمایش خون و ادرار بگیرد و از شما بخواهد با نوار قلب گرفتن، مطمئن شوید که به علت پرخوری عصبی مبتلا به بیماری‌‏های قلبی نشده باشید. احتمال آن نیز وجود دارد که پزشک از شما تستی روانشناسی بگیرد تا متوجه شود درمورد بدن خود چه فکر می‏‌کنید.

راه‏های درمان پرخوری عصبی چیست

برای درمان اختلال خوردن عصبی، پزشک متخصص هم شرایط بدنی و هم شرایط روانی بیمار را در نظر می‏گیرد. عموما، درمان بیمار با همکاری یک گروهی از پزشکان، روان‏شناسان و متخصصان تغذیه انجام می‏‌گیرد.

درمان‏‌های پزشکی و بالینی:

• مصرف داروهای شیمیایی: از داروهای ضدافسردگی، همچون مهارکننده‌‏های باز جذب سروتونین، درمان پرخوری عصبی با فلوکستین، سرترالین (زلفت)، سیتالوپرام (سیتاکسیا) و اس‏سیتالوپرام (لگزوپرام)) برای درمان پرخوری عصبی بهره گرفته می‌‏شود. عموما از داروی ضدافسردگی بوپروپیون برای درمان پرخوری عصبی استفاده نمی‌‏شود، چراکه ممکن است در افرادی که به علت استفراغ مکرر میزان مایعات بدنشان به هم ریخته باعث تشنج شود.

• بستری شدن در بیمارستان: این راه درمان خیلی رایج نیست و تنها برای افرادی که پرخوری عصبی شدید دارند توصیه می‏‌شود. در این نوع درمان، فرد مدتی را در بیمارستان سپری می‌کند تا عادات غذایی‏‌اش به حالت عادی و سالم برگردد.

درمان‏های روانی:

• رفتاردرمانی شناختی (CBT): در این نوع درمان، عادات صحیح غذایی به فرد آموزش داده شده و به او یاد داده می‌‏شود تا چیزهایی که پرخوری و سپس پاکسازی او را تحریک می‏‌کند شناخته و از آنها دوری کند. به کمک این درمان، فرد بیمار هر موقع که افکار غیرمنطقی و رفتارهای ناسالم سراغش می‏آیند، آنها را به چالش می‌کشد.
• درمان مبتنی بر خانواده (FBT): این درمان بیشتر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال پرخوری عصبی استفاده شده و به خانواده آنها کمک می‏‌کند که بهتر با این بیماری و مشکلاتی که ایجاد می‏‌کند کنار بیایند.
• روان ‏درمانی میان ‏فردی (IPT): این درمان بروی مشکلاتی که در روابط خود با دیگر افراد زندگی‌تان دارید تمرکز می‌کند، چراکه نحوه برخورد شما با دیگران بر حالت عاطفی و سلامت روانی شما تاثیر می‌گذارد.

درمان‏‌های تغذیه‌‏ای

•  هدف این درمان، این است که به شما عادات صحیح غذایی را آموزش دهد. در این نوع درمان، شما با کمک یک متخصص تغذیه، علامت‏‌ها و سیگنال‌‏های سیری و گرسنگی بدن خود را شناخته و یاد می‏‌گیرید. این درمان به شما کمک می‏‌کند تا وزن خود را پایدار نگه داشته و رابطه سالم‌تری با غذاها داشته باشید.

علاوه بر درمان‌هایی که به آنها اشاره شد، خود فرد بیمار نیز می‌تواند با انجام اقداماتی به خود در جهت درمان کمک کرده و راه خود را برای رسیدن به سلامت هموارتر کند

• مراقب سلامت بدن خود باشید: در رژیم غذایی خود، تغذیه سالم و مصرف مواد غذایی سالم را از قلم نیندازید تا مطمئن شوید که مواد مغذی مورد نیاز بدنتان را مصرف می‏‌کنید. از پزشک خود بپرسید که کدام مکمل‏‌های غذایی مناسب شما هستند. با پزشک خود مشورت کنید که تا چه حد ورزش کردن برای سلامتی‌‏تان مفید است.
• با دیگران ارتباط برقرار کنید: حمایت خانواده و دوستان به شما در کنار گذاشتن عادات ناسالم کمک کرده و باعث می‏‌شود تا احساس بهتری درباره خودتان پیدا کنید.
• از چیزهایی که پرخوری‏‌تان را تحریک می‏‌کنند دوری کنید: از شبکه‏‌های اجتماعی و افرادی با هیکل‌‏های غیرمنطقی و ساختگی فاصله بگیرید. از ترازو و آینه دوری کنید. اگر استرس یکی از محرک‌های بیماری‌تان است، راه‌‏های سالمی برای مقابله با آن پیدا کنید.

درمان اختلال پرخوری عصبی کار دشواری است. بیماری بسیاری از افراد بهبود می‌یابد، اما بسیاری از آنها دوباره به عادات ناسالم خود برمی‌گردند. به علاوه، بعضی از افرادی که به اصطلاح درمان شده‌‏اند، تا آخر عمرشان عادات غذایی غیرطبیعی و ناسالمی دارند. اما در کل، درمان اختلال خوردن عصبی نسبت به درمان اختلال بی‌‏اشتهایی عصبی آسان‌‏تر و احتمال آن بالاتر است.

چگونه می‏توان از بروز پرخوری عصبی جلوگیری کرد

از آنجایی که علت دقیق بروز اختلال پرخوری عصبی در افراد مشخص نیست، نمی‌توان فهمید که راه جلوگیری از بروز آن چیست. اما همواره می‌‏توان در برخورد با عادات غذایی و بدنشان، رفتارها و عادات سالمی را به کودکان و نوجوانان یاد داد.

برای مثال، می‌‏توان تا جای ممکن وعده‏‌های خانوادگی و در زمانی مشخص داشت. همچنین توصیه می‏‌شود تا درمورد وزن با فرزندانتان صحبت نکنید؛ بلکه به جای آن بر عادات سالم تمرکز کنید.

سخن پایانی

اختلال خوردن عصبی اختلالی جدی تغذیه‌ای است که در صورت مشاهده علائم آن، باید هر چه سریع‌تر به تشخیص و درمان آن اقدام شود تا هم سرعت درمان بالا رفته و هم از صدماتی که این بیماری به بدن می‌زند جلوگیری شود. حمایت دوستان و آشنایان در فرایند درمان این بیماری بسیار موثر بوده و از بازگشت فرد بیمار به عادات ناسالمش جلوگیری می‌کند. در نتیجه، از عزیزان خود که با این اختلال دست و پنجه نرم می‏‌کنند حمایت کرده و در صورتی که خود از این بیماری رنج می‌برید، از دیگران درخواست کمک کرده و به درمان آن اقدام کنید.