رژیم کتویی یا کتوژنیک به رژیم غذایی گفته می‌شود که در آن میزان مصرفی کربوهیدرات کاهش بسیار زیادی یافته و مقدار چربی دریافتی افزایش می‌یابد. طبق تحقیقات و مطالعات انجام شده این گونه رژیم غذایی می‌تواند فواید و خواص بسیاری بر سلامتی و کاهش وزن افراد داشته باشد. بهبود بسیاری از بیماری‌ها از قبیل انواع سرطان‌ها، دیابت، مشکلات عصبی و آلزایمر از فواید این نوع رژیم محسوب می‌شوند. ولی هر نوع تغییر سبک غذایی در افراد باید حتماً زیر نظر پزشک متخصص انجام پذیرد چراکه ممکن است عوارضی نیز داشته باشد. آنفولانزای کتویی یا بیماری کتوزیس یکی از عوارض رژیم کتوژنیک است که در دامه درباره آن بیشتر خواهیم نوشت.

فهرست مطالب

• آنفولانزای کتویی چیست
• چرا آنفولانزای کتو رخ می‌دهد
• علائم آنفولانزای کتویی چیست
• درمان آنفولانزای کتویی
• آیا آنفولانزای کتویی خطرناک است

آنفولانزای کتویی چیست

رژیم غذایی کتوژنیک که در آن به دلیل حجم پایین مصرف کربوهیدرات، میزان قند (گلوکز) و انسولین موجود در خون به شدت کاهش می‌یابد، می‌تواند انسان را با مشکلات و عوارضی از جمله آنفولانزای کتویی مواجه کند.

کربوهیدرات‌ها به ویژه گلوکز، جزو سوخت‌های مهم و اصلی جسم و ذهن انسان محسوب می‌شوند. کمبود کربوهیدرات در سطح خون می‌تواند کارکرد اندام‌ها، سلول‌ها، بافت‌ها و در حقیقت تمام ارگان‌های حیاتی انسان را با خطر مواجه کند.

همانطور که پیش‌تر گفته شد، در این رژیم غذایی میزان سطح کربوهیدرات‌های مصرفی بسیار کاهش یافته و چربی جایگزین آن می‌شود و به جایگزین کردن، چربی به جای کربوهیدرات «کتوز» می‌گویند. در این رژیم غذایی، کبد چربی‌ها را به کتون تبدیل می‌کند تا در حقیقت از میزان افت قند موجود در خون تا حد زیادی کاسته و از مشکلات و عوارض ناشی از کمبود کربوهیدرات جلوگیری کند. این رژیم غذایی که به آن رژیم لاغری سریع نیز گفته می‌شود، انواع مختلفی از قبیل، رژیم کتوژنیک استاندارد، رژیم کتوژنیک دوره‌ای، رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا دارد. آنفولانزای کتویی در حقیقت مشکل یا عارضه‌ای است که در مراحل اولیه این رژیم غذایی بروز می‌کند.

بدن انسان در هنگام تغییر رژیم غذایی خود بویژه جایگزین کردن، سوخت مهمی مانند، کربوهیدرات با چربی‌ها، باید از خود انعطاف‌پذیری و پذیرش موقعیت نشان دهد، میزان این انعطاف‌پذیری در هر فرد نسبت به فرد دیگر می‌تواند، متفاوت و مختلف باشد. آنفولانزای کتوژنیک یا به اصطلاح شبه آنفولانزا (Flu-like) ناشی از بروز واکنش بدن افراد به تغییر رژیم غذایی و تغییر آن از کربوهیدرات به چربی است و بسته به میزان انعطاف‌پذیری بدن افراد مدت زمان و عوارض مختلفی خواهد داشت.

چرا آنفولانزای کتو رخ می‌دهد

میزان کربوهیدرات مورد نیاز بدن بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم است. در رژیم غذایی کتویی مقدار کربوهیدرات ورودی به بدن می‌تواند به ۵۰ گرم و یا کمتر نیز برسد. در این مواقع کبد به وسیله‌ای فرآیندی به نام گلیکوژنز، چربی‌های بدن را به گلوکز تبدیل می‌کند و بعد از گذشت مدت زمانی، کبد قادر نخواهد بود مقدار گلوکز مورد نیاز بدن را تامین کند. در نتیجه بدن شروع به تجزیه اسیدهای چرب (کتون به وسیله فرآیندی به نام کتوژنیس) برای فراهم کردن انرژی مورد نیاز خود خواهد کرد.

از آنجایی که مغز انسان گلوکز را به عنوان منبع انرژی می‌شناسد، در اولین روزهای رژیم کتویی کمبود کربوهیدرات و انسولین در خون موجب کاهش سطح انرژی جسمی و ذهنی خواهد شد. کاهش کربوهیدرات موجب کاهش سطح انسولین، یکی از مهم‌ترین انتقال دهنده‌های گلوکز در بدن می‌شود.

در روزهای اول (۳ الی ۵ روز اول) که مغز هنوز به دریافت انرژی از کتون عادت نکرده است، احتمال بروز آنفولانزای کتویی بسیار زیاد است. کاهش سطح کربوهیدرات در خون باعث بروز مشکلاتی در غده تیروئید می‌شود، سطح هورمون T3 در غده تیروئید کاهش یافته در نتیجه موجب ایجاد ضعف جسمانی و به طبع آن بروز علائم آنفولانزای کتویی خواهد شد.

با کاهش یافتن میزان انسولین در طبع کمبود کربوهیدرات در بدن، کلیه‌ها میزان سدیم و آب بیشتری دفع می‌کنند و در نتیجه سطح آب بدن به تدریج کاهش می‌یابد. کاهش وزن زیاد در روزهای اول رژیم غذایی کتویی، بیشتر به دلیل کاهش میزان حجم آب در بافت‌های بدن است. این فرآیند به مرور باعث بروز علائم اصلی آنفولانزای کتویی از قبیل حالت تهوع، گرفتگی عضلات، سردرد و مشکلات گوارشی می‌شود.

ترشح هورمون کورتیزول که یکی از مهم‌ترین هورمون‌های استرس در بدن است، هنگام بروز گرسنگی ناشی از کمبود کربوهیدرات و افزایش نیاز به انرژی، بسیار زیاد شده و عوارضی از قبیل درد عضلانی، کمبود انرژی، آنفولانزای کتویی و سردرگمی را سبب می‌شوند.

علائم آنفولانزای کتویی چیست

همانطور که پیش‌ترگفته شد، علائم آنفولانزای کتویی بسته به انعطاف‌پذیری افراد در تغییر رژیم غذایی، در هر فرد نسبت به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد.

علائم آنفولانزای کتویی معمولا به صورت خفیف و در روزهای اول رژیم غذایی کتویی شروع شده و ممکن است چند روز تا چند هفته به طول بیانجامد. زمانی که مغز افراد بتواند کتون را به عنوان منبع انرژی دریافتی خود پذیرفته و از آن در جهت رفع نیازهای جسمی و ذهنی استفاده کند، علائم آنفولانزای کتویی نیز کاهش خواهد یافت. علائم شایع در آنفولانزای کتویی عبارتند از:

• استفراغ
• سرگیجه
• خستگی
• خواب آلودگی
• ضعف جسمانی
• گرفتگی عضلات
• سردرد
• کاهش قند
• گیجی
• اسهال و یا یبوست
• انرژی کم
• دهیتراته شدن بدن
• بوی بد دهان

درمان آنفولانزای کتویی

بروز علائم در آنفولانزا کتویی و مدت زمان لازم تا رفع کامل آنها، در افراد مختلف متفاوت است. تجویز نوع رژیم در افراد، باید زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرد تا عوارض و بیماری کمتری بدنبال داشته باشد. بهتر است، درمان عوارض و مشکلات ناشی از آنفولانزای کتویی نیز زیر نظر پزشک باشد.

• می‌توان زیر نظر پزشک متخصص از داروهای مفید برای مشکلات گوارشی، رفلاکس معده، مهارکننده پروتون و آنتی هیستامین‌ها استفاده کرد.
• از آنجایی که جایگزین کربوهیدرات‌ها در این نوع رژیم چربی‌ها هستند، بهتر است در طول مدت رژیم از چربی‌های مختلف و متنوعی از قبیل تری‌گلیسیردهای زنجیر بلند و روغن زیتون به جای چربی‌های حیوانی، کره، روغن نارگیل (که باعث بروز مشکلات گوارشی و گرفتگی عضلات می‌شوند) استفاده کرد.
• برای کاهش عوارض دهیدراته شدن بدن در هنگام داشتن رژیم کتویی باید مقدار آب مصرفی در روز را افزایش داد. (۶ تا ۸ لیوان در روز)
• این رژیم و آنفولانزای کتویی همراه با آن می‌تواند موجب بروز کمبودهایی در زمینه ویتامین‌ها و املاح در بدن شود. پس بهتر است در کنار آن از مکمل‌های کلسیم، ویتامین دی و زینک استفاده کرد.
• افراد دیابتی باید مراقب میزان افت قندخون خود باشند و قبل از شروع رژیم غذایی کتویی با پزشک خود مشورت کنند.
• به دلیل مشکلات گوارشی ناشی از آنفولانزای کتویی می‌توان در رژیم غذایی از فیبر بیشتر جهت رفع یبوست و یا اسهال استفاده کرد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره خواص فیبر بیشتر بخوانید. 

آیا آنفولانزای کتویی خطرناک است

علائم و مشکلات ناشی از آنفولانزا کتویی به طور معمول کوتاه مدت و گذرا خواهند بود. ولی این نوع رژیم غذایی می‌تواند عوارض طولانی مدتی با خود به همراه داشته باشد. مشورت با پزشک می‌تواند شما را از ابتلا به این نوع عوارض تا حد زیادی محفوظ کند.

علائم گوارشی مانند اسهال، استفراغ و تهوع در صورت تداوم، می‌توانند، سبب بروز مشکلاتی در انسان شوند، در نتیجه افراد باید تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرند. در موارد شدید آنفولانزای کتویی می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی از قبیل موارد بیان شده در ذیل شود.

• افت شدید قندخون افراد دیابتی
• تجمع چربی در کبد
• سنگ کلیه
• افزایش سطح کلسترول بد خون
• عارضه کم یا مرگ در افرادی با اختلال متابولیسم چربی
• کمبود ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، املاح و مواد معدنی در خون

همانطور که در بالا گفته شد، در صورت بروز علائم شدید و طولانی مدت آنفولانزای کتویی بهتر است فرد زیر نظر پزشک متخصص و تحت کمک پزشکی قرار بگیرد. برای کاهش عوارض و مشکلات پیش آمده در این رژیم غذایی، بهتر است، آغاز آن تدریجی و به مرور انجام پذیرد، تا بدن انسان از نظر جسمی و ذهنی کمتر تحت فشار تغییر قرار گرفته و آسیب زیادی نبیند.

سخن پایانی

رژیم کتوژنیک یکی از رژیم‌های پرطرفدار لاغری است. افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند، معمولا این رژیم را انتخاب می‌کنند که با مصرف کم کربوهیدرات و افزایش مصرف چربی‌های سالم همراه است. اما این رژیم غذایی نیاز به نظارت پزشک دارد تا باعث بروز آنفولانزای کتویی نشود.