رژیم کتوژنیک با قرار دادن بدن در وضعیت متابولیکی خاصی به نام کتوز منجر به سوختن چربی‌ها می‌شود. کتوز بر اثر مصرف مقادیر بسیار کم کربوهیدرات و میزان بالای چربی اتفاق می‌افتد. اگرچه این رژیم در لاغری تاثیر فوق‌العاده‌ای دارد، اما نباید به عوارض رژیم کتوژنیک بی‌توجه بود. فراموش نکنیم که در این رژیم بدن از مصرف مواد غذایی مهمی محروم می‌شود. همین امر ممکن است بدن را در شرایط ناسالمی قرار دهد. در ادامه بیشتر به این مسئله می‌پردازیم.

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

عوارض رژیم کتوژنیک بر میل جنسی 

آنفلوآنزای کتونی 

عوارض کتوژنیک بر کلیه و قلب

 رژیم یویو و نوسانات وزنی 

سایر تاثیرات

نگرانی‌ها پیرامون رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک برای چه کسانی مناسب است

در صورت نیاز پیش از شروع رژیم سطح آب بدن را بالا ببرید

عوارض رژیم کتوژنیک بر میل جنسی 

یکی از خبرسازترین عوارض کتوژنیک، تاثیرات منفی آن بر میل جنسی است و بعضی متخصصان بر این باورند که این رژیم می‌تواند موجب تغییراتی در میل جنسی شود. دکتر «نانسی رهنما»، پزشک متخصص داخلی و درمان چاقی در کالیفرنیا می‌گوید: «رژیم کتوژنیک می‌تواند به محض شروع موجب کاهش میل جنسی شود، همان زمانی که فرد نشانه‌های ترک کربوهیدرات و یا آنفلوآنزای کتونی را تجربه می‌کند». او می‌گوید زمانی که فرد از این مرحله عبور کرد و بدن با کربوهیدرات کمتر سازگار شد، عمدتا میل جنسی باز می‌گردد. اما، از آن جایی که هشدار درباره میل جنسی در رسانه‌ها تابو است، پژوهش‌های واقعی که این اثر مخرب را تایید کنند، سخت به دست می‌آیند. «استفانی مک‌کرچر»، متخصص تغذیه در کالیفرنیا و طراح دستورهای پخت در «گریت‌فول گراسر» می‌گوید: «به طور کلی تحقیقات درباره موادغذایی تولید کننده کتون محدود است و ما برای درک کامل از عوارض جانبی احتمالی این رژیم، نیاز به مطالعات بیشتری داریم». او اشاره می‌کند که این رژیم اساسا برای کمک به افراد دارای صرع طراحی شده است. با این حال، برخی عوارض جانبی هستند که به خوبی شناخته شده‌اند و هر فرد مشتاق رژیم کتوژنیک بهتر است برای آن‌ها آماده باشد.

آنفلوآنزای کتونی 

اکثر افراد پیش از شروع رژیم می‌دانند که ممکن است اوایل این رژیم، دچار آنفلوآنزای کتونی شوند. این آنفلوآنزا نتیجه‌ سازگاری بدن با دریافت کمتر کربوهیدرات است. کاهش جذب کربوهیدرات، بدن را برای تامین انرژی مجبور به سوزاندن کتون‌ها به جای گلوکز می‌کند. زمانی که بدن در وضعیت کتوز - یعنی سوزاندن چربی به جای قند- قرار می‌گیرد رژیم کتوژنیک اتفاق می‌افتد. ممکن است در ابتدا حس خوبی نداشته باشید و علائمی شبیه به آنفلوآنزا را تجربه کنید. نشانه‌های آنفلوآنزای کتونی می‌تواند شامل سردرد، ضعف، کج‌خلقی، یبوست، حالت تهوع و استفراغ باشد.

رهنما در توضیح این نشانه‌ها می‌گوید: «با شروع رژیم کتونی، بدن از مصرف قند به عنوان منبع انرژی، به مصرف چربی ذخیره‌شده تغییر حالت می‌دهد. در فرآیند شکستن چربی، بدن اجسام کتونی تولید می‌کند که توسط ادرار بیشتر و مکرر از بدن دفع می‌شوند. این فرآیند ممکن است، کم ‌آبی و نشانه‌های شبه آنفلوآنزا مثل خستگی، سرگیجه، کج‌خلقی، تهوع و درد عضلانی ایجاد کند». با تکرر ادرار، دفع اجتناب‌ناپذیر الکترولیت‌ها نیز اتفاق می‌افتد. به‌علاوه کربوهیدرات‌ها -که منبعی برای انرژی- هستند حذف می‌شوند و میل مفرط به مواد قندی، حواس‌پرتی و دشواری در تمرکز- که بسیار شبیه نشانه‌های ترک‌ اعتیاد‌ است- افزایش می‌یابد. در اکثر افراد آنفلوآنزای کتونی تنها حدود یک هفته دوام خواهد داشت. 

عوارض کتوژنیک بر کلیه و قلب

 با افزایش دفع ادرار، بدن دچار کاهش الکترولیت‌ها و مایعات شده و می‌تواند الکترولیت‌هایی مثل سدیم، منیزیم و پتاسیم را کاهش دهد. این فرآیند فرد را مستعد آسیب حاد کلیوی خواهد کرد. دکتر رهنما می‌گوید «کم‌آبی مشکلی جدی است و ممکن است منجر به بیهوشی، آسیب کلیوی یا سنگ‌های کلیوی شود. وی اضافه می‌کند: «این خطرات ممکن است فرد دارای رژیم را در معرض خطر آریتمی قلب (اختلال ریتم قلبی)  قرار دهد، چرا که الکترولیت‌ها برای ضربان طبیعی قلب ضروری هستند».  

 رژیم یویو و نوسانات وزنی 

از آنجا که پایداری همیشگی بر این رژیم دشوار است، رژیم کتونی ممکن است به رژیم یویو نیز منتهی شود. در این حالت فرد در مدت رژیم وزن قابل توجهی از دست داده و پس از آن دوباره چاق می‌شود. رژیم یویو و نوسانات وزنی می‌تواند اثرات منفی دیگری نیز بر بدن داشته باشد. «شارون پالمر»، متخصص تغذیه، می‌گوید: «مراقب باشید رژیم کتوژنیک باعث نشود به سمت رژیم یویو رفته و رژیم را مرتب قطع کرده و باز از سر بگیرید. این کار منجر به نوسانات وزنی و افزایش خطر مرگ خواهد شد».  

سایر تاثیرات

سایر عوارض جانبی می‌تواند شامل تنفس سخت، خستگی، یبوست، قاعدگی نامنظم، کاهش تراکم استخوان و اختلالات خواب باشد. عوارض جانبی دیگری هم هستند که مطالعات کاملی درباره آن انجام نشده است. به گفته پالمر: «ما به یقین اثرات این رژیم بر کلسترول خون را نمی‌دانیم. بعضی مطالعات افزایش و برخی دیگر کاهش را نشان می‌دهند اما برای طولانی مدت اطلاعاتی در دست نداریم».

نگرانی‌ها پیرامون رژیم کتوژنیک

به عقیده پالمر این که دریافت بالای چربی‌های ناسالم، اثرات منفی بلندمدتی خواهد داشت، می‌تواند نگران کننده باشد. کاهش وزن معمولا تحلیل آمار را در کوتاه‌مدت دچار پیچیدگی می‌کند زیرا افراد پس از کاهش وزن -فارغ از این که چگونه موفق به انجام این کار شده‌اند- معمولا سطح چربی و قند خون بهتری خواهند داشت. رژیم کتونی همچنین فاقد انواعی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات و حبوباتی است که به طور کلی سالم هستند. بدون این موادغذایی، بدن فیبر، ویتامین‌های خاص، مواد معدنی و ترکیبات شیمیایی گیاهی را که فقط در این موادغذایی وجود دارند، از دست خواهد داد. این اتفاق در طولانی‌مدت تاثیر منفی قابل توجهی بر سلامت انسان دارد و خطر پوکی استخوان و بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد.  

پالمر می‌گوید: «صدها پژوهش توصیه می‌کنند که رژیم‌های غنی از غذاهای گیاهی، به میزان بسیار کمتری از بیماری‌هایی مثل پوکی استخوان، آلزایمر، بیماری قلبی، سرطان و دیابت نوع دوم منجر می‌شود. بنابراین آیا مردم فقط به خاطر این که سریع‌تر وزن کم کنند می‌خواهند سلامتشان را در بلندمدت به خطر بیاندازند؟»

خواندن این مطلب ممکن است برای شما مفید باشد: معرفی بهترین و بدترین انواع چربی در رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک برای چه کسانی مناسب است

رهنما اشاره می‌کند که همه افراد کاندیدای مناسبی برای رژیم کتوژنیک نیستند، به خصوص آن‌هایی که بیماری‌های مزمن مثل فشارخون بالا، دیابت یا مشکلات دیگر دارند. این رژیم می‌تواند در افراد متفاوت منجر به تغییرات شدید در سوخت و ساز و سایر سیستم‌های بدن شود و پایبندی به رژیم ممکن است حتی بر کارایی داروها در بدن فرد تاثیر بگذارد. افراد باید هنگام آغاز رژیم کتوژنیک هم‌زمان با محدودیت رژیمی، توسط پزشک ارزیابی شوند و تحت نظر باشند. شاید لازم باشد مصرف مکمل‌های الکترولیتی را شروع کرده یا دوز هر نوع دارویی را که به صورت روزانه مصرف می‌کنند، تغییر دهند. مشورت با پزشک پیش از شروع این رژیم ایده‌ای هوشمندانه است.  

در صورت نیاز پیش از شروع رژیم سطح آب بدن را بالا ببرید

دکتر رهنما می‌گوید: «بعضی افراد ممکن است تا زمانی که مشکل فشار خون ندارند، نیاز به مکمل سدیم داشته باشند و برخی حتی ممکن است به تجویز مکمل پتاسیم نیاز پیدا کنند». علاوه بر این‌، او به تمام افراد دارای رژیم کتونی مکمل منیزیم می‌دهد، زیرا منیزیم الکترولیتی است که می‌تواند با خطر کم اوردوز مصرف شود. او همچنین می‌گوید، افراد دارای رژیم کتونی که مشکل آب‌رسانی در بدنشان ادامه دارد، ممکن است مجبور باشند مصرف کربوهیدرات را افزایش دهند.

به گفته رهنما، «رژیم کتونی برای دوره‌های طولانی مناسب نیست، چرا که یک رژیم متعادل نیست. رژیمی که فاقد میوه و سبزیجات بوده در بلند مدت منجر به کمبودهای ریزتغذیه‌ای شده و می‌تواند عواقب دیگری نیز داشته باشد». هنگامی که بیمار به لحاظ پزشکی تحت نظر باشد، رژیم کتونی می‌تواند برای از بین بردن کوتاه‌مدت چربی‌ها استفاده شود، اما کاهنده وزنی دائمی یا راه‌حلی مانا نیست. او اضافه می‌کند: «برای کاهش وزن سریع و موفق با این رژیم، حتما آن را به طور ایمن و تحت نظر پزشک انجام دهید، زیرا شما نمی‌خواهید برای حل مشکلی کوچک، مشکلی بزرگتر ایجاد کنید».