تغذیه کودک، نقش مهمی در سلامت اوی دارد. بدون شک اگر سبک زندگی سالم برای خانواده خود انتخاب کرده باشید، باید به تغذیه سالم به خصوص تغذیه سالم برای کودکان اهمیت دهید. هرچه کودک تغذیه سالم‌تری داشته باشد بر رشد آن تاثیر مثبت گذاشته و کمتر در معرض ابتلا به بیماری‌ها قرار می‌گیرد. البته باید در نظر گرفت که تغذیه کودک پیش از تولد او آغاز می شود و مادر باید در دوران بارداری با تغذیه سالم و مناسب منابع غذایی مورد نیاز کودک را برطرف کند. در ادامه این مطلب درباره تغذیه کودک، بایدها و نبایدهای تغذیه سالم برای کودکان و اهمیت آن در رشد کودک بیشتر خواهیم گفت. بنابراین اگر به به رشد و سلامت کودک دلبندتان اهمیت می‌دهید، این مطلب را تا انتها بخوانید. 

فهرست مطالب

• تغذیه کودک چیست
• ضرورت رژیم غذایی سالم برای کودکان چیست
• اصول صحیح تغذیه کودک چیست
• اهمیت صبحانه در تغذیه کودک
• بایدها و نبایدهای تغذیه سالم برای کودک

کودک برای رشد و تقویت سیستم ایمنی به تغذیه سالم نیاز دارد. والدین باید بدانند که در هر مرحله از رشد کودک چه مواد غذایی برای کودک فراهم کنند. بدون شک تغذیه سالم ومناسب برای کودکان از دوران جنین شروع شده و تا سالها ادامه دارد. 

تغذیه کودک چیست

‌زندگی انسان‌ها با تغذیه کردن جنین از بدن مادر آغاز شده و تا پایان عمر ادامه می‌یابد. تغذیه و به بدن مهمترین عامل در زنده ماندن بشر بعد از تنفس اکسیژن و نوشیدن آب محسوب می‌شود. تغذیه سالم برای بدن از زمان تولد آغاز نمی‌شود بلکه در زمان بارداری نیز تغذیه سالم ضرورت دارد. مادران باید رژیم غذایی سالم برای دوران بارداری داشته و بایدها و نبایدهای رژیم غذایی دوران بارداری را به خوبی بشناسد. 

جنین با تغذیه از خون مادر به وسیله جفت به رشد خود ادامه داده، و اندام‌ها و دستگاه‌های بدن خود را می‌سازد. جنین مواد غذایی، ویتامین‌ها، عناصر و مواد مغذی مورد نیاز خود را از خون مادر دریافت می‌کند. مادران باردار برای افزایش سطح ضریب هوشی، سلامت جسمی، کاهش بیماری‌ها، بهبود روند رشد و کاهش خطر سقط و زایمان زودرس جنین باید برنامه غذایی مناسبی از پزشک خود دریافت کرده و به طور جدی به آن عمل کنند.

پس از گذر از دوران بارداری، تغذیه کودک با شیردهی مادر آغاز می شود. برای ادامه تکامل و رشد جسم، نوزاد تازه متولد شده به تغذیه از شیر مادر می‌پردازد. شیر مادر خواص فراوانی برای نوزاد دارد که در مطلب فواید شیردهی و تغذیه با شیر مادر در وبسایت سبک زندگی به طور مفصل به آن اشاره کرده‌ایم. اما به طور مختصر باید اشاره کرد که تغذیه کودک با شیر مادر از خطر ابتلای کودک به انواع بیماری ها و عفونت‌ها کم می کند. 

بعد از گذشت حداقل شش ماه از تولد، دستگاه گوارش انسان قادر خواهد بود مقدار کمی از غذاها را هضم کرده و از آنها انرژی و مواد مورد نیاز رشد را دریافت کند. با گذشت ماه‌های بیشتر از عمر نوزاد، بر مواد غذایی قابل مصرف او افزوده می‌شود و تغذیه کودک شکل جدیدی می‌گیرد. در این مرحله مادر باید برای تغذیه کودک مواد غذایی سالمی را انتخاب کند تا برای فرزندش مفید باشد و به رشد او و تقویت سیستم ایمنی بدن کودکان کمک کند. 

ضرورت رژیم غذایی سالم برای کودکان چیست

برای بهتر بیان کردن موضوع اهمیت تغذیه کودکان و تاثیر آن در زمان بزرگسالی آوردن این مثال می‌تواند بسیارکارساز باشد. در نظر خود، کودکی را تجسم کنید که به تازگی راه رفتن بر روی پاها‌ی خود را تجربه می‌کند. والدین در انجام هرچه بهتر این کار نقش مهمی داشته و طرز درست قرار گرفتن پا‌ها بر روی زمین را به او آموزش می‌دهند. حال تصور کنید پدر و مادر از ابتدا به فرزند خود به صورت اشتباه و نادرست گفته باشند که، پاها باید به صورت کج روی زمین قرار بگیرند. فرزند آنها به مرور زمان این طرز از راه رفتن را یاد گرفته و همیشه از آن استفاده خواهد کرد. تا اینکه شکل و فرم پاها تغییر کرده و فرم طبیعی استخوان‌ها ایراد پیدا می‌کنند. این کودک حتی بعد از گذشت سالیان زیاد از عمرش، باز هم نخواهد توانست فرم صحیح راه رفتن را اجرا کند.

تغذیه کودک نیز به همین صورت است؛ والدین نقش مهمی در شکل‌گیری عادات غذایی فرزندان خود داشته و سهم بزرگی در سلامت کودک و تغذیه آنها حتی در بزرگسالی ایفا می‌کنند. وقتی از ابتدای زندگی کودک از غذاهای مغذی و مفید به طور مداوم استفاده کند، تمایل کمتری به مصرف تنقلات و غذاهای ناسالم، در او به وجود خواهد آمد. در نتیجه شرایط ذهنی و جسمی کودک در شرایط کاملا نرمال و خوبی قرار می‌گیرند؛ ایجاد این عادات تغذیه‌ای در خردسالی در ذهن آنها نقش بسته و باعث می‌شود در سنین بالاتر نیز از ‌آن پیروی کنند. اگر خودتان به رژیم غذایی سالم برای کودکان پایبند باشید، آن‌گاه خواهید دید که فرزندتان حتی پیس از بزرگسالی نیز رژیم غذایی سالم پایبند خواهد بود و همواره اصول تغذیه سالم را رعایت خواهد کرد. 

همانطور که می‌دانیم بدن انسان به مرور و گذشت زمان با اختلالاتی روبه‌رو می‌شود؛ هر چه غذای مغذی و مفید کمتری در دوران کودکی به بدن برسد این اختلالات و مشکلات در دوران جوانی و بزرگسالی بیشتر شده و بیماری‌ها را به وجود می‌آورند.

دستگاه‌ها، اندام‌ها، بافت بدن و سلول‌ها برای انجام درست وظایف و ترمیم خود به مواد غذایی مفید و ضروری (املاح، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، عناصر مهم و مواد مغذی دیگر) نیاز دارند. حال اگر تغذیه افراد از کودکی تحت نظارت قرار نگیرد؛ کمبود این مواد مغذی در بدن او باعث ایجاد مشکلات جسمی و روحی شده، و با گذشت زمان و افزایش سن بر این مشکلات افزوده خواهد شد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می توانید نکاتی خوبی پیرامون رژیم غذایی سالم به دست آورید. 
 

اصول صحیح تغذیه کودک چیست

کودکان از آغاز تولد به دلیل کامل نشدن سیستم گوارش باید تا ۶ ماه فقط از شیر مادر یا شیر خشک (زیر نظر متخصص کودکان) استفاده کنند. بعد از پایان دوره ۶ ماهه مادران می‌توانند، بعد از انجام مشورت با پزشک کودک خود به صورت تدریجی از غذاهای کمکی استفاده کنند.

این غذاهای کمکی می‌توانند بسته به شرایط هر کودک متفاوت باشند که برای نوزادان به شرح زیر است: 

• فرنی آرد برنج، حریره بادام، سوپ رقیق شده از گوشت، مرغ، برنج، هویج و سبزیجات مختلف طبق برنامه غذایی و دستور پزشک جزو غذاهای کمکی اولیه نوزادان به حساب می‌آیند.
• بسته به نوع رژیم غذایی کودک می‌توان به آن کدو، لوبیا سبز و کرفس اضافه کرد.
• با مرور زمان مصرف زرده تخم‌مرغ، عدس، آب میوه و ماکارونیبه برنامه غذایی او افزوده می‌شود.
• هنگام مصرف غذای کمکی برای هرچه بهتر و راحت‌تر شدن عمل گوارش و جذب باید به اندازه کافی به کودک آب دهید.

در نظر داشته باشید که تمامی این مواد خوراکی، غذای کمکی بوده و باید برای کودکان زیر یک سال در کنار شیر مادر و به منظور تامین انرژی مورد نیاز نوزاد از آنها استفاده شود. از مصرف انواع ادویه‌جات از جمله نمک، شکر و فلفل به غذای کودک زیر یکسال جدا خودداری کنید. نوشیدن شیر مادر به تنهایی نمی‌تواند این کمبود را جبران کند.

مصرف بیش از حد مواد غذایی شیرین و آب میوه ممکن است باعث ایجاد احساس سیری کاذب در کودکان زیر یک سال شده و مقدار غذای مصرفی را در آنها کاهش دهد. غذای کمکی به نوزادان کمک می‌کند، بیشتر با والدین خود وقت گذرانده و طرز غذا خوردن و در اجتماع بودن را بهتر درک کنند. همچنین کودک با مصرف غذا در سن زیر یک سالگی احساس چشایی خود را تقویت می‌کند.

با پایان شش ماهگی، تغذیه کودک تغییرات می‌کند. همچنین، مصرف ویتامین‌‌ها برای کودک باید مد نظر قرار گیرد: 

• از پایان شش ماهگی تا دو سالگی باید به صورت روزانه طبق تجویز پزشک متخصص به کودکان قطره آهن داده شود. مصرف قطره مولتی ویتامین نیز برای کودکان در این سن واجب است. برخلاف یک ساله اول زندگی، که تغذیه غالب کودک شیر مادر است و غذای کمکی در کنار و زیر سایه آن قرار می‌گیرد.
• در سال دوم زندگی با وجود اهمیت زیاد شیر مبنی بر تامین کننده اساسی انرژی، باید بعد از وعده غذایی نوشیده شود تا با پر کردن حجم معده جلوی اشتها به غذا را نگیرد. کودکان می‌توانند در این سن از گروه‌های غذایی همچون شیر و لبنیات، گوشت و تخم مرغ، حبوبات، غلات، نان، میوه و سبزی استفاده کنند.
• از سن دو سالگی به بعد باید مقدار حبوبات مصرفی آنها را افزایش دهید.
• به مرور وعده‌ها و مقدار مصرفی شیر را کاسته و در زمان میان‌وعده از خرما، میوه، پسته، کشمش، بادام، پوره سیب‌زمینی و هویج استفاده کنید.
• مصرف حداکثر یه وعده بستنی پاستوریزه بعد از غذا بلامانع است.، اما تنقلات مانند چیپس، پفک و نوشابه می‌تواند سلامت آنها را به خطر بیاندازد.
• از تغذیه کودک با غذاهای سرخ شده و ادویه‌دار خودداری کنید. مادران باید توجه داشته باشند که غذای کودکان در این سن مانند گوشت و برنج باید خوب پخته شده و نرم شوند، و ادویه مصرفی بسیار بسیار کم باشد.
• کودکان نباید مانند بزرگسالان منتظر وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و یا شام باشند. آنها به دلیل شرایط رشد جسمی و ذهنی و همچنین حجم کم معده، باید تعداد وعده‌های بیشتر، با اندازه نیاز غذایی بسیار کمتر از افراد بالغ داشته باشند.
• مصرف قطره‌های آهن و مولتی ویتامین در این دوره بسیار حائز اهمیت است و نباید از مصرف مقدار کافی آب در برنامه غذایی کودکان زیر دو سال غافل شد.

کودکان خردسال برای خودکفایی در خوردن غذا از خود تمایل بسیاری نشان می‌دهند. بر همین اساس، روانشناسان کودک معتقدند، نباید والدین از ریخت و پاش‌های آنها  هنگام غذا خوردن ناراحت و یا عصبانی شوند. زیرا کودکان در این سن با بازی کردن با غذای خود خواهان درک هرچه بهتر ترکیبات آن و افزایش سطح حس لامسه و چشایی خود هستند. درک نکردن آنها در این سن و تمیز کردن دست‌ها و دهان کودک هنگام صرف غذا به صورت مداوم، با گذشت زمان باعث ایجاد بیماری وسواس فکری و جسمی با گذشت زمان در آنها خواهد شد.
 

اهمیت صبحانه در تغذیه کودک

صبحانه یکی از مهمترین وعده‌های روزانه است و باید به آن توجه بیشتری داشت. بسیاری از افرادی که در کودکی اهمیت صبحانه خوردن را به خوبی آموزش نمی‌بینند، در بزرگسالی نیز از خوردن این وعده مهم کوتاهی خواهند کرد.

صبحانه کودک، با توجه به سن و شخصیت فردی می‌تواند متفاوت باشد. اما به طور کلی، صبحانه کودک باید از نان (آرد جو یا گندم)، پنیر، تخم‌مرغ، کره، مربا، عسل، شیر، چای کمرنگ اشاره کرد که بسته به برنامه روزانه باید در طول هفته تقسیم شده و مصرف شوند. هرچقدر وعده‌های غذایی کودکان متنوع‌تر و با تزئینات بیشتری همراه باشد، میزان علاقه کودکان به مصرف آنها افزون می‌شود.

کودکان ۳ تا ۵ سال فعال‌تر بوده و بیشتر وقت خود را به کشف محیط اطراف خود می‌پردازند. آنها روزانه به ۱۳۰۰ تا ۱۶۰۰ کیلوکالری انرژی نیاز دارند. کودکان دبستانی به دلیل درس خواندن و نیاز به انرژی کافی برای یادگیری، نیازمند صبحانه سالم و مقوی هستند. به دلیل اهمیت صبحانه کودک به خصوص صبحانه سالم برای کودکان، در مطلب بهترین صبحانه برای کودکان دبستانی چیست به طور مفصل درباره صبحانه کودک دبستانی نوشته‌ایم. 

بایدها و نبایدهای تغذیه سالم برای کودک

 والدین باید وعده‌های اصلی صبحانه، ناهار و شام و دو الی سه میان وعده برای کودکان در نظر بگیرند. یکی از وظایف مهم والدین آماده کردن وعده‌های روزانه در زمان مشخصی و با تنوع زیاد مواد غذایی است. در این سن کودکان باید غذا را در کنار اعضای خانواده و بر سر یک میز صرف کنند. این کار باعث می‌شود آداب و معاشرت غذا خوردن در کنار دیگران را بهتر آموزش ببینند.

مصرف انواع تنقلات به دلیل نداشتن ارزش غذایی و پرکردن حجم معده باید برای کودکان از طرف والدین ممنوع اعلام شود. نباید کودکان را به اجبار وادار به خوردن غذا کرد. این کار علاوه بر مشکلات جسمی می‌تواند موچب ایجاد حالت دلزدگی از غذا در آنها شود. برنامه غذایی کودکان در این سن باید به گونه‌ای طراحی شود که علاوه بر در نظر گرفتن شخصیت فردی و مشکلات جسمی و روحی هر کودک، توانایی بالایی در برطرف کردن نیازهای او در تامین مواد غذایی مغذی به همراه داشته باشد.

کودکان ۵ تا ۱۲ سال روند رشد بسیار سریعی داشته و می‌توانند بسیار فعال باشند. یک رژیم غذایی که بتواند تمام انرژی و مواد مغذی مورد نیاز آنها را تامین کند بسیار ضروری و حیاتی است. اگر کودک دبستانی دارید و به تغذیه او اهمیت می‌دهید، می‌توانید در این مقاله، درباره تغذیه سالم برای کودکان در مدرسه بیشتر بخوانید.

متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که کودکان در این سن روزانه حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط داشته باشند. در بسیاری از کودکان ۵ ساله با وجود تحرک و فعالیت بالا میزان اشتها کم است، بنابراین برای چنین کودکانی داشتن رژیم غذایی متراکم و مغذی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

سخن پایانی

انسان‌ها از زمان کودکی باید تغذیه سالم را شناخته و از آن پیروی کنند. هر چقدر برنامه غذایی انسان از سنین کم (خردسالی) مغذی‌تر و کامل‌تر باشد جسم و ذهن او نیز به همان اندازه سالم‌تر خواهد بود. به دلیل اینکه کودکان توانایی تشخیص دادن غذاهای سالم و ناسالم را ندارند، این وظیفه پدر و مادر است که مواد غذایی مغذی را تهیه کرده و در اختیار آنها قرار دهند. والدین باید طبق دستور متخصص کودکان به خصوص در امور تغذیه کودک، باید رژیم غذایی سالم برای کودکان (بر اساس شرایط، بیماری‌ها و خصوصیات فردی) فراهم کرده و آنها را به سوی پیروی از این برنامه سوق دهند.