مقابله با لجبازی کودکان یکی از دغدغه‌های والدین است و گاهی پدر مادرها همیشه این سوال را می‌‍پرسند که با بچه لجباز چه کنیم. گاهی اوقات کودک از سر بازی و شیطنت و گاهی به منظور بازی و سرگرمی لجبازی می‌کند. اما اگر این رفتار ادامه داشته باشد آنگاه آسیب زننده خواهد بود. به همین دلیل توجه به لجبازی کودکان و انتخاب راهکارهایی موثر برای مقابله با آن در ارتقا سلامت کودک نقش دارد. در این مطلب با ما همراه شوید تا با شما در مورد چند بازی برای مقابله با لجبازی کودک بگوییم. 

فهرست مطالب

نقش والدین و لجبازی در کودکان

دوران کودکی نقطه عطفی در شکل‌گیری شخصیت و کاراکتر کودکان در بزرگسالی است و آموزش والدین جهت بهبود تربیت و افزایش رسیدگی به فرزندان از مهمترین و تاثیرگذارترین دانش‌های بشریت به حساب می‌آید. بهبود تغذیه کودکان، علاقه‌مند کردن آنها به سبک رندگی سالم (ورزش و موسیقی و …) و همچنین تلاش برای ساختن محیطی امن و آرام به بهبود شرایط جسمی کودکان کمک بزرگی می‌کند، ولی شناخت مشکلات روانی و ذهنی کودکان در سنین مختلف نیز از اهمیت بالایی در بهبود شکل‌گیری شخصیت فردی کودک و بهبود روابط آن با اجتماع و سایر کودکان خواهد داشت.

کودکان در سنین مختلف و به دلایل مختلف به سرپیچی از والدین و لجبازی با اطرافیان روی می‌آورند. لجبازی در سنین کودکی را نمی‌توان صد در صد به پای کم لطفی پدر و مادر در آموزش و تربیت فرزندان دانست، زیرا شرایط سنی و دیگر عوامل نظیر شرایط رشد نیز از علل مهم آن به حساب می آیند. ولی شناخت دلایل لجبازی کودکان و همچنین نحوه صحیح برخورد با آن، از مهمترین وظایف والدین است. از طرف دیگر والدین باید تا حد امکان زمینه لجبازی کردن را در کودکان شناخته و به حداقل برسانند. نباید والدین به فرزندان این اجازه را بدهند تا با گریه و لجبازی آنها را قانع کرده و از مسئولیتشان شانه خالی کنند.

انواع لجبازی در کودکان

لجبازی و سرپیچی از والدین در کودکان زیر ۲ سال تا حدودی تعریف دقیق و اصولی ندارد، زیرا کودکان در این سن هنوز به معنی واقعی لجبازی و روش‌های آن آشنا نیستند. بیشتر در دوران ۲ سال به بالا (به طور دقیق ۲ الی ۴ سالگی) می‌توان، لجبازی را در کودکان به معنی درست و حقیقی مشاهده کرد. نباید والدین با عکس العمل نشان دادن، به تمام لجبازی‌ها و نافرمانی‌های کودکشان، طریقه اشتباه رضایتمندی خود را برای خواسته فرزندشان نشان دهند.

کودکان هنگامی که بازخورد خوبی از والدین در هنگام لجبازی کردن ببینند (جهت رسیدن به هدف خود) حتما بارها و بارها این عمل را تکرار خواهند کرد. به طور مثال اگر فرزند شما برای ماندن در پارک برای ساعات متوالی لجبازی می‌کند و هر بار با این روش رضایت شما را به خواسته خود جلب می‌کند، در دفعات بعدی نیز از این شیوه استفاده خواهد کرد.

بی‌اعتنایی کردن به لجبازی‌ و بدخلقی‌های کودک از طرف والدین در بیشتر مواقع از بهترین راهکارها جهت کاهش این نوع از رفتار در کودک به شمار می‌رود. در بعضی از مواقع والدین با تحمیل اعمال سخت و فراتر از حد توان جسمی و یا ذهنی کودک منجر به بروز رفتارهای نا به هنجار مانند لجبازی در فرزند خود می‌شوند.

والدین باید بدانند که تحمل و ظرفیت فرزندان خود در این رنج سنی و با این جثه چقدر بوده و از اعمال فشار بیش از حد بر او خودداری کنند. در بعضی از مواقع نیز والدین بسیار زیاد، در نقش امر کننده و فرمان‌دهنده ظاهر می‌شوند، این دلیل می‌تواند برای فرزند ۲ تا ۴ ساله که با تمام توان در حال اثبات شخصیت و موجودیت خود است، بسیار زجرآور و ناراحت‌کننده باشد.

 والدین باید برنامه و یا تکالیفی را برای یک بازده زمانی مشخص برای کودک خود تعیین کنند و به آنها در انتخاب زمان انجام آن اختیار عمل دهند. والدین نباید در مواجه با لجبازی کودک خود تصمیم خود را تعویض کنند، زیرا این امر به مرور باعث افزایش سطح نافرمانی در ذهنیت کودکان می‌شود.

در مورد دیگر و بسیار مهم باید به این نکته اشاره کرد که همراه و هم‌سخن بودن والدین (پدر و مادر) در روش تربیتی و تعیین خط قرمزها می‌تواند به کاهش لجبازی و رفتارهای سودجویانه کودک پایان دهد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره نحوه صحبت کردن با کودک بیشتر بخوانید. 

گاهی لجبازی در کودکان دلایل دیگری نظیر کم خوابی، بد خوابی، گرسنگی، درد جسمانی، تب، درد در ناحیه لثه به هنگام درآوردن دندان، گرما، سر و صدای زیاد و … دارد. در این موارد والدین باید تا حد امکان در برطرف ساختن دلایل لجبازی کوشا باشند. تولد نوزادی دیگر، کم‌توجهی والدین، تقلید از دیگران و … از دیگر دلایل لجبازی در کودکان است.

لجبازی کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟

برای کودکان زیر ۲ سال به دلیل وابستگی شدید به والدین به خصوص مادر و همچنین فهم کمتر محیط اطراف نمی‌توان به خوبی به کلمه لجبازی اشاره کرد. لجبازی در سنینی اتفاق می‌افتد که کودک به دنبال اثبات وجود خود به والدین و اطرافیان و همچنین شناخت محیط و شیوه زندگی است. معمولا در ۲ تا ۴ سالگی لجبازی در کودکان به اوج خود رسیده و از ۴ سالگی به بعد به مرور از شدت آن کم می‌شود.

لجبازی کودکان تا چه سنی ادامه دارد؟

لجبازی کودکان معمولا تا ۶ الی ۷ سالگی ادامه دارد (ولی از ۴ سالگی به بعد رو به کاهش می‌گذارد) و سپس بعد از ۷ سالگی وارد مرحله نهفتگی یا کمون می‌شود.

• لجبازی کودک پانزده ماهه

همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، معمولا در سنین زیر ۲ سال لجبازی به دلیل نداشتن شناخت دقیق رفتاری از طرف کودک معنای واقعی ندارد و در صورت مشاهده رفتارهای غیر طبیعی مانند بی‌توجهی‌های فراوان به والدین از طرف کودک و یا بی‌تابی و لجبازی بیش از حد باید حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه کرد.

• لجبازی کودک ۲ تا ۴ ساله

لجبازی در این برهه سنی به نقطه اوج خود می‌رسد، زیرا کودک در این رنج سنی خواهان به اثبات رساندن خود به دیگران و همچنین تاثیر گذاشتن روی افکار اطرافیان و محیط پیرامون خود است. در این برهه کودکان سعی می‌کنند با انجام اعمال مختلف از طریق آزمون و خطا شیوه درست زندگی را پیدا کنند. به طور مثال آنها تلاش می‌کنند حرف خود را به کرسی بنشانند، حالا به هر روشی که شده. والدین باید با شناخت رفتارهای کودک خود مانع از رسیدن به هدف فرزند خود- از طریق روش‌های ناصحیح مانند لجبازی- شوند، و این ممکن نمی‌شود، مگر اینکه والدین با ترفندهایی مانند موارد زیر لجبازی کودکان خود را کنترل کنند. 

  بی‌توجهی به لجبازی، پیشنهاد پاداش برای انجام اعمال صحیح، دادن وظایف مناسب و به اندازه به فرزندان، داشتن توجه کافی به کودک در زمان‌های غیر از لجبازی، بازی کردن و مشغول کردن ذهن کودک و انحراف ایجاد کردن بین ذهن و خواسته نامعقول، آگاهی از احساسات کودک و انجام بازی های کودکانه می‌توانند راهکارهایی موثر باشند. 

• لجبازی کودکان ۴ تا ۵ ساله

لجبازی کودک بعد از ۴ سالگی رو به کاهش می‌رود. با وجود این، کودکان در این برهه سنی در حال کشف اطراف و شناخت خود به دیگران هستند.

در این دوران باز هم مانند گذشته نباید به تمام رفتارهای نادرست و نافرمانی‌های آنها عکس‌العمل نشان داده و از تصمیم خود صرف نظر کنیم. سستی در اراده و نداشتن قدرت تصمیم‌گیری مصمم می‌تواند به طرز شناخت فرزند به والدین آسیب جدی وارد کرده و کودکان را بیشتر از پیش سرپیچ و نافرمان کند.

• لجبازی کودکان ۶ ساله و پیش دبستانی

طبق اصول روانشناسی کودکان ۶ سال به بالا بسیار کمتر از سایر کودکان دچار نافرمانی و سرپیچی می‌شوند. بعد از ۷ سالگی تقریبا این نافرمانی‌ها به حالت خاموش و نهفته در می‌آیند. در صورت وجود لجبازی در کودکان بالای ۶ سال به اندازه زمان کودکی (۲ تا ۴ سالگی) حتما با پزشک مشورت کنید.

لجبازی کودک برای دستشویی رفتن

زمان درست تشخیص آمادگی کودکان برای استفاده از دستشویی و گرفتن آنها از پوشک بسیار اختصاصی بوده و در هر کودک با کودک دیگر متفاوت خواهد بود. معمولا کودکان ۲ الی ۳ ساله به دلایلی نظیر، یبوست، کم حوصلگی والدین در آموزش صحیح، ترس از محیط دستشویی، تنفر از عمل دفع، تنبیه و دعوای والدین، جذاب نبودن دستشویی رفتن، بیهوده پنداشتن دفع مدفوع، داشتن حس مالکیت نسبت به مدفوع خود (احساس می‌کنند خودشان تولید کردند و خودشان هم مالک آن هستند) از رفتن به دستشویی امتناع کرده و لجبازی می‌کنند.

والدین نباید به هیچ عنوان برای عادت دادن فرزندانشان به دستشویی از زور، تنبیه و دعوا استفاده کنند، زیرا این عمل بیشتر موجب تنفر کودکان شده و لجبازی آنها را در این مورد بیشتر می‌کند.

با گذشت زمان و در کودکان بالای ۴ الی ۵ سال این لجبازی به حداقل خود خواهد رسید. در صورت ادامه‌دار بودن این نوع رفتار در کودکان بالای ۵ سال حتما با روانشناس کودک مشورت کنید.

والدین جهت شناخت علت دقیق دستشویی رفتن و اهمیت آن به کودکان خود باید روش‌های متفاوتی را امتحان کنند. (بسته به هر کودک ترفندها می‌توانند متفاوت باشند). به طور مثال:

• دادن پاداش به کودکان ۲ الی ۳ ساله بعد از دستشویی رفتن (می‌تواند یک تشویق هم کافی باشد)
• همراهی کردن کودکان و شعرخوانی با آنها تا اتمام دستشویی
• زیباسازی محیط دستشویی با اشکال کارتونی و سرگرم کننده
• خواندن قصه‌های کودکانه و معرفی شخصیت‌های محبوب در حال رفتن به دستشویی
• درخواست مهربانانه والدین از فرزندان در رفتن به دستشویی
• پخش اهنگ مورد علاقه کودک در محیط دستشویی و یا در منزل (بهتر است این اهنگ فقط در زمان دستشویی رفتن کودک پخش شود تا فرزندتان به شنیدن آن در زمان‌های دیگر عادت نکند و به دستشویی رفتن مشتاق شود)
• دادن قول به بازی کردن با کودکان بعد از دستشویی رفتن و عمل حتمی به آن
• بیان اهمیت دستشویی رفتن به زبان کودکانه و با داستان‌های ساده

لجبازی کودک در جمع

شاید لجبازی کودکان در جمع برای شان جذاب و مهم باشد، زیرا در جمع تمیل دارند خود را بیشتر به دیگران اثبات کنند. همچنین اجتماع را بهترین مکان برای جبران کمبودها و بی‌عاطفگی‌های گذشته والدین به خصوص مادر می‌دانند.

گاهی در جمع کودک دیگری حس حسودی و یا نقطه تحریک کمبودهای فرزند ما را برمی‌انگیزد. والدین نباید با انجام اعمالی نظیر غر زدن، نیشگون گرفتن، گفتن «بریم خونه حسابت رو می‌رسم»، دعوا کردن کودک در جمع و چشم غره رفتن به کودکشان بیشتر آسیب زده و آنها را از خود برنجانند. زیرا این اعمال نه تنها از نظر روانشناختی درست نیست بلکه باعث افزایش لجبازی در کودکان نیز می‌شود.

والدین به خصوص مادر باید فرزند خود را با ملایمت در آغوش کشیده و به درد و دل آنها (هرچقدر هم بی‌معنی) گوش کنند و با روشی مناسب ذهن بچه را از لجبازی کردن تغییر دهند. ولی نباید با رفتارهایشان به بچه باج بدهند تا او لجبازی را تمام کند. زیرا کودک این عمل آنها را در ذهن خود نگه می‌دارد و ممکن است به انجام این عمل عادت کند. 

از عوامل دیگری نیز که باعث افزایش لجبازی کودکان در جمع می‌شوند، عبارتند از سر و صدای زیاد، کم‌توجهی والدین، کمبود خواب، کاهش سطح انرژی کودک.

لجبازی کودک برای خواب

کودکان در سنین ۱ تا ۳ سالگی به ۱۲ الی ۱۴ ساعت و از ۳ سالگی تا ۶ سالگی به ۱۱ تا ۱۲ ساعت خواب نیاز دارند. بسیاری از کودکان برای خوابیدن لجبازی کرده و از والدین خود سرپیچی می‌کنند. بهتر است والدین به دور از دعوا و تهدید کودک، آنها را با خواندن قصه‌های کودکانه جذاب، همراهی کردن کودکان در هنگام خواب، خواندن لالایی، مهیا ساختن شرایط مناسب برای خواب، زیباسازی تخت (تا جایی که برای رفتن به تخت ‌خواب کودک مشتاق شود) و در نظر گرفتن پاداش برای به موقع خوابیدن آماده کنند.

لجبازی کودک برای غذا خوردن

غذا خوردن هم مانند بقیه موارد ذکر شده در بالا ممکن است، در کودکان باعث ایجاد لجبازی شود. کودکان ۲ الی ۵ سال بیشتر از هر زمان دیگر در طول بقا انسان به تامین غذای مناسب و مقوی جهت تامین نیازهای جسمی و ذهنی خود نیاز دارند. والدین نباید آنها را به زور مجبور به غذا خوردن کنند، زیرا این امر به مرور می‌تواند موجب تنفر کودک از خوردن غذاهای مفید و مورد نیاز او شود.

از بهترین روش‌ها می‌توان به بیان قصه‌های کودکانه و تشویق کودک به غذا خوردن با داستان سرایی، پختن غذاهای مناسب کودک با طعم‌های مختلف، تزئین غذاها با اشکال کارتونی، ایجاد تنوع در غذا، تشویق کودک به هنگام خوردن غذا، مهیا ساختن شرایط مناسب و آزادانه برای غذا خوردن و همراه کردن آنها با خانواده در هنگام خوردن غذا اشاره کرد. 

سخن پایانی 

لجبازی کودکان به دلایل مختلفی بروز پیدا می‌کند. اما والدین باید هوشیارانه و به زبانی ساده با کودک همراهی کرده و مانع از ادامه لجبازی کودک شوند. برآورد خواسته کودک هنگام لجبازی کودک را موقتا راضی می‌کند، اما در طولانی مدت ممکن است در تربیت او تاثیر منفی بگذارد. در این مطلب سعی کردیم با معرفی راهکارهایی به شما کمک کنیم تا به شما در این زمینه کمک کند.