بیماری‌‏ های مقاربتی از انواع بیماری‏های شایعی هستند که ممکن است حتی برای افرادی که سبک زندگی سالم و بی‏‌خطری دارند نیز اتفاق بیفتند؛ از همین رو، داشتن آشنایی کافی با آنها برای همه افراد لازم است. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا علل، علائم، انواع و روش‏های پیشگیری و درمان بیماریهای‌ مقاربتی را با یکدیگر مرور کنیم.

فهرست مطالب

• مقدمه‌‏ای بر بیماری‏های مقاربتی
• علائم بیماری‏های مقاربتی در مردان و زنان
• انواع بیماری‏های مقاربتی
• چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‏های مقاربتی قرار دارند
• تشخیص بیماری‏های مقاربتی
• پیشگیری از بیماری‏های مقاربتی
• درمان بیماری‏های مقاربتی

مقدمه‌‏ای بر بیماری‏های مقاربتی

بیماریهای‌ مقاربتی (sexually transmitted diseases / STDs) که گاهی با نام عفونت‏‌های آمیزشی نیز یاد می‌‏شوند (sexually transmitted infections STIs) بیماری‏‌های عفونی‌‏ هستند که عموما (نه همیشه) در یک رابطه جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌‏شوند.

این رابطه عموما از نوع رابطه کامل جنسی است، اما دیگر روابط فیزیکی نزدیک نیز گاهی می‌‏تواند منجر به انتقال بعضی بیماریهای‌ مقاربتی شود، چراکه بیماری‏‌هایی همچون تبخال دستگاه تناسلی (هرپس) و یا ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) با تماس پوست نیز منتقل می‌‏شوند.

استفاده از سوزن مشترک، انتقال خون و همچنین شیردهی مادر بیمار به نوزاد نیز می‌‏توانند از دیگر روش‌‏های انتقال بعضی بیماریهای‌ مقاربتی باشند. به علاوه گفته می‏‌شود مادران باردار بیمار می‌‏توانند بیماری را در زمان بارداری و یا حتی هنگام زایمان به فرزند خود منتقل کنند.

باکتری‌‏ها، ویروس‌‏ها و یا انگل‏‌ها عامل ایجاد بیماری‏‌های مقاربتی هستند. از آنجایی که نواحی تناسلی معمولا محیطی مرطوب و گرم هستند، شرایط ایده‌‏آلی برای رشد باکتری‌‏ها، ویروس‏‌ها و انگل‏‌ها فراهم است.

علائم بیماری‏های مقاربتی در مردان و زنان

احتمال آن وجود دارد که فردی به بیماری مقاربتی مبتلا باشد، اما علائمی از خود بروز ندهد. اما در شرایطی که بیماری با علائم همراه باشد، موارد زیر از علائم متداولی است که در بدن مردان بروز پیدا می‏‌کند:

• درد هنگام برقراری رابطه جنسی و یا ادرار
• زخم، ورم و یا جوش در نواحی آلت تناسلی، بیضه‏‌ها، مقعد، باسن، ران‌‏ها و دهان
• ترشح غیر عادی و یا خون‏ریزی از آلت تناسلی
• بیضه‏‌های متورم و دردناک

به صورت مشابه، ممکن است که ابتلا به بیماری‌‏های مقاربتی در زنان نیز بدون بروز علائم باشد، اما در صورت بروز علائم، موارد زیر متداو‌ل‌‏ترین علائمی هستند که در بدن زنان بروز پیدا می‏‌کنند:

• درد هنگام برقراری رابطه جنسی و یا ادرار
• زخم، ورم و یا جوش در نواحی واژن، مقعد، باسن، ران‏ها و دهان
• ترشح غیر عادی و یا خون‏ریزی از واژن
• احساس خارش در واژن و یا نواحی اطراف آن

توجه داشته باشید که علائم هر بیماری خاص با بیماری دیگر متفاوت است و این موارد تنها شایع‌‏ترین علائم هستند.

انواع بیماری‏های مقاربتی

بیشتر از ۲۰ نوع بیماری مقاربتی وجود دارد. در ادامه مطلب درباره متدوال‌‏ترین بیماریهای‌ مقاربتی اطلاعاتی ارائه شده است:

1. کلامیدیا: کلامیدیا یکی از انواع بیماریهای‌ مقاربتی باکتریال است که توسط باکتری کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‏‌شود. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) این بیماری شایع‌‏ترین بیماری مقاربتی در ایالات متحده است. بسیاری از افراد مبتلا به کلامیدیا علائمی از خود نشان نمی‏‌دهند، اما در صورت بروز علائم، این بیماری علائمی از جمله درد هنگام برقراری رابطه جنسی و یا ادرار، ترشحات زرد یا سبز رنگ واژن یا آلت تناسلی و یا درد زیر شکم خواهد داشت. در صورت درمان نشدن، کلامیدیا می‏‌تواند منجر به عفونت مجرای ادراری، عفونت پروستات، عفونت بیضه‏‌ها، بیماری التهابی لگن و یا ناباروری شود. اگر کلامیدیای یک مادر باردار درمان نشود، بیماری به نوزاد او منتقل شده و می‌‏تواند منجر به بروز عوارضی همچون ذات‏‌الریه، عفونت چشم و کوری در کودک بشود. کلامیدیا با مصرف آنتی ‏بیوتیک قابل درمان است.
2. پاپیلوم انسانی (HPV) : ویروس پاپیلوم انسانی ویروسی است که می‏‌تواند توسط ارتباط جنسی و تماس پوستی به فردی دیگر منتقل شود. شایع‌‏ترین علامت این بیماری زگیل در ناحیه تناسلی، دهان و یا گلوست. این ویروس انواع بسیاری دارد که بعضی از انواع آن خطرناک‏ترند. بعضی از انواع این ویروس می‌‏توانند منجر به بروز سرطان‏‌هایی همچون سرطان دهان، سرطان دهانه رحم، سرطان مهبل، سرطان آلت مردی و سرطان روده بزرگ شوند. این نوع از بیماری‏های مقاربتی درمانی ندارد، هرچند احتمال آن وجود دارد که با گذر زمان برطرف شود. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید در مورد سرطان دهانه رحم بیشتر بخوانید. 
3. سیفلیس: یکی از بیماری های مقاربتی کشنده ابتلا به سیفلیس است. سیفلیس یکی دیگر از بیماری‏های مقاربتی باکتریال است. این بیماری در مراحل اولیه‌‏اش علائمی از خود نشان نمی‌‏دهد. پس از مدتی، اولین علامتی که بروز پیدا می‌‏کند یک زخم دایره‏‌ای کوچک به نام شانکر است. این زخم می‌‏تواند برو نواحی تناسلی، مقعد و یا دهان ایجاد شود. سانکر زخمی بدون درد، اما شدیدا عفونی و مسری است. علائم بعدی سیفلیس شامل زخم، خستگی مزمن، تب، سردرد، دردهای مفصلی، کاهش وزن و ریزش مو می‏‌شود. اگر برای درمان این بیماری اقدام نشود، سیفلیس در مراحل نهایی‌‏اش می‌‏تواند منجر به از دست دادن بینایی، شنوایی و یا حافظه، بیماری‌‏های روانی، عفونت مغز یا نخاع، بیماری‏‌های قبلی و یا مرگ شود. خوشبختانه اگر در تشخیص سیفلیس خیلی دیر نکنید، امکان درمان آن با مصرف آنتی بیوتیک وجود دارد. هرچقدر که این نوع بیماری مقاربتی زودتر درمان شود، آسیب کمتری به بدن می‌‏زند. اما توجه داشته باشید که ابتلای نوزادان به این بیماری می‌‏تواند کشنده باشد، به همین خاطر تمامی مادران باردار باید به غربال‏گری این بیماری توجه داشته باشند.
4. اچ‌‏آی‌‏وی (HIV): اچ‌‏آی‌‏وی با پایین آوردن ایمنی بدن، ریسک درگیر شدن با دیگر ویروس‏‌ها و باکتری‌‏ها را بالا برده و احتمال ابتلا به بعضی سرطان‏‌ها را افزایش می‌‏دهد. اگر این بیماری درمان نشود، می‌‏تواند منجر به اچ ‏آی ‏وی مرحله ۳ شود که همان بیماری ایدز است. خوشبختانه به کمک تکنولوژی جدید، امروزه بسیاری از افراد مبتلا به اچ ‏آی ‏وی هرگز به ایدز مبتلا نمی‌‏شوند. هنگامی که بیماری اچ ‏آی ‏وی در مراحل اولیه خود قرار دارد، به سادگی می‏‌توان علائم آن را با آنفولانزا اشتباه گرفت. برای مثال، علائم اولیه اچ ‏آ ی‏وی شامل تب و لرز، بدن ‏درد، گلودرد، سردرد، حالت تهوع، تورم غدد لنفاوی و جوش‏‌های پوستی است. این علائم پس از حدود یک ماه از بین می‌‏روند. فرد مبتلا به اچ ‏آی ‏وی ممکن است پس از برطرف شدن این علائم تا سالیان سال علائم دیگری از خود نشان ندهد، افرادی هم ممکن است علائم عامی همچون خستگی مزمن، تب، سردرد و یا دل درد از خود بروز دهند. هنوز برای اچ ‏آی‏ وی درمانی وجود ندارد، اما راه‏‌های برای کنترل آن موجود است. درمان سریع و موثر می‌‏تواند به مبتلایان به اچ ‏آی ‏وی کمک کند تا همانند دیگر افراد زندگی کنند. کنترل موثر اچ ‏آی‏ وی همچنین به فرد کمک می‏‌کند تا بدون انتقال بیماری، با شریک جنسی خود ارتباط داشته باشد.
5. سوزاک: سوزاک نیز یکی دیگر از بیماریهای‌ مقاربتی باکتریال است. بسیاری از مبتلایان این بیماری علائمی از خود نشان نمی‌‏دهند. اما در صورت بروز علائم، سوزاک علائمی همچون ترشحات سفید، زرد، بژ و یا سبز واژن یا الت تناسلی، درد هنگام برقراری رابطه جنسی و یا ادرار، تکرر ادرار، خارش نواحی تناسلی و گلو درد خواهند داشت. در صورت درمان نشدن، این بیماری می‌‏تواند منجر به عفونت مجرای ادراری، عفونت پروستات، عفونت بیضه‌‏ها، بیماری التهابی لگن و یا ناباروری شود. احتمال آن وجود دارد که هنگام زایمان، این بیماری از مادر به نوزاد منتقل شود. انتقال بیماری به نوزاد عوارضی شدیدی را برای کودک به همراه خواهد داشت. به همین دلیل مادران باردار باید برای تشخیص و درمان بیماریهای‌ مقاربتی احتمالی اقدام کنند. گفتنی است، این بیماری عموما با مصرف آنتی بیوتیک قابل درمان است.
6. شپش عانه: این شپش‏‌ها حشرات کوچکی هستند که ممکن‏ است در موهای نواحی تناسلی ساکن شوند. همانند شپش سر و بدن، این شپش‌‏ها نیز از خون بدن تغذیه می‏‌کنند. علائم متداول ابتلا به این بیماری شامل خارش در نواحی تناسلی و مقعد، برجستگی‏‌های کوچک صورتی یا قرمز رنگ در نواحی تناسلی و مقعد، تب، کمبود انرژی و زودرنجی می‏‌شود. در مواردی مشاهده این شپش‌‏ها یا تخم‌‏های سفید رنگشان امکان‏‌پذیر است. در صورت درمان نشدن، این بیماری می‏‌تواند توسط تماس پوستی به دیگران نیز منتقل شود. داروهای موضعی و یا جداکردن آنها با موچین در درمان شپش عانه موثرند. همچنین تمیز کردن مرتب حوله‏‌ها، رو تختی و پتو نیز از اهمیت بالایی برخوردار است (در صورت استفاده فرد دیگر، می‌‏تواند منجر به انتقال بیماری شود).
7. تریکومونیازیس: تریکومونیازیس یکی دیگر از بیماریهای‌ مقاربتی است. عامل این بیماری موجودی تک‏سلولی‏است که توسط تماس دستگاه تناسلی به فرد دیگر منتقل می‌‏شود. کمتر از یک سوم مبتلایان این بیماری از خود علائم نشان می‌‏دهند. در صورت بروز علائم، این بیماری علائمی همچون ترشحات واژن یا آلت تناسلی، سوزش یا خارش نواحی اطراف واژن یا آلت تناسلی، درد هنگام برقراری رابطه جنسی و یا ادرار و تکرر ادرار دارد. در زنان، ابتلا به این بیماری می‏‌تواند منجر به بوی نامطبوع واژن نیز شود. در صورت درمان نشدن، این بیماری منجر به عفونت مجاری ادراری، بیماری التهابی لگن و یا ناباروری خواهد شد. این بیماری با مصرف آنتی‏ بیوتیک قابل درمان است.
8. تبخال دستگاه تناسلی (هرپس): هرپس نام کوتاه شده ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است. این ویروس دو نوع اصلی دارد: HSV-1 و  HSV-2 . هر دوی آنها می‏‌توانند با ارتباط جنسی منتقل شوند. این بیماری یکی از شایع‌‏ترین بیماری‏های مقاربتی است. متداول‌‏ترین علامت هرپس تبخال است. این تبخال‌‏ها معمولا پس از گذشت چند هفته بهبود می‏‌یابند. تبخال‏‌های هرپس در ابتدا بیشترین درد را دارند و با گذر زمان درد آن کاهش می‌‏یابد. اگر یک مادر باردار مبتلا به هرپس باشد، می‏‌تواند این بیماری را در طول دروان بارداری و یا هنگام زایمان به کودک منتقل کند که می‌‏تواند برای نوزاد بسیار خطرناک باشد. هنوز درمانی برای هرپس پیدا نشده است، اما برای کنترل تبخال‏‌ها و بهبود درد آنها و همچنین برای کاهش احتمال انتقال بیماری به شریک جنسی داروهایی موجود است.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‏های مقاربتی قرار دارند

تمامی افرادی که از لحاظ جنسی فعال هستند احتمال بالایی در ابتلا به بیماری‏های مقاربتی دارند، اما عوامل دیگری که احتمال ابتلا به این بیماری‏‌ها را افزایش می‌‏دهد شامل موارد زیر می‌‏شود:

• برقراری رابطه جنسی بدون ابزار محافظتی: برقرای رابطه جنسی واژینال یا مقعدی با شریک جنسی مبتلا بدون استفاده از وسایل محافظتی همچون کاندوم (ترجیحا از جنس لاتکس)، ریسک ابتلا به بیماریهای‌ مقاربتی را به صورت قابل ‏توجهی افزایش می‌‏دهد. استفاده نادرست و یا گاه و بی گاه از کاندوم نیز احتمال ابتلا را بالا می‏‌برد و ممکن است خطر انتقال بیماری‌های‌ مقاربتی عفونی را افزایش دهد.
• برقراری رابطه جنسی با شرکای جنسی متعدد: روابط جنسی پرخطر و شرکای جنسی متعدد، ریسک ابتلا به بیماری‌های‌ مقاربتی را افزایش می‌دهد.
• سابقه ابتلا به یکی از انواع بیماریهای‌ مقاربتی: اگر در گذشته به یکی از انواع بیماری‏های مقاربتی مبتلا شده‌‏اید، ریسک ابتلای مجدد به یکی از انواع این بیماری‏‌ها در شما بالاتر است.
• مصرف بی‏رویه مشروبات الکلی و یا مواد مخدر تفننی: استفاده از چنین موادی هشیاری و آگاهی فرد را پایین آورده و در نتیجه تمایل او به رفتارهای پرخطر جنسی را افزایش می‌‏دهد.
• مورد تجاوز واقع شدن: خطر ابتلای قربانیان تجاوز جنسی به بیماری‌های‌ مقاربتی بسیار بالاست. از همین رو به این افراد توصیه می‏‌شود در کنار درمان آسیبی که به روح و روانشان وارد شده است، به شناسایی و درمان بیماریهای‌ مقاربتی احتمالی در اسرع وقت اقدام کنند.
• استفاده از مواد مخدر تزریقی: استفاده مشترک چند نفر از یک سوزن می‌‏تواند در انتقال انواع خطرناکی از بیماریهای‌ مقاربتی همچون ایدز، هپاتیت بی و هپاتیت سی تاثیر بسزایی داشته باشد.
• استفاده از دارو برای تقویت قوای جنسی در مردان: مردانی که برای جبران ناتوانی جنسی خود از دارو استفاده می‏‌کنند بیشتر مبتلا به بیماری‏های مقاربتی می‌‏شوند.
• سن کم: نیمی از مبتلایان بیماری‏های مقاربتی ۱۵ تا ۲۴ سال دارند.

تشخیص بیماری‏های مقاربتی

بعضی از بیماری‏های مقاربتی از خود علائمی نشان نمی‌‏دهند اما عوارضی را برای سلامت فرد به همراه دارند. حتی اگر علائمی بروز داده شود، در اکثر مواقع، تنها با توجه به علائم نمی‌‏توان از تشخیص بیماری‏های مقاربتی مطمئن شد و نیاز به انجام آزمایش‌‏های خاص است.

به همین دلیل توصیه می‏‌شود اگر از لحاظ جنسی فعال هستید (حتی اگر علائمی در خود مشاهده نمی‏‌کنید) به طور مرتب برای معاینه‏‌های بالینی به پزشک مراجعه کرده و برای آزمایش تشخیص بیماری ‏های مقاربتی اقدام کنید. اکثر بیماری‏های مقاربتی با آزمایش خون یا ادرار قابل تشخیص هستند، اما احتمال آن وجود دارد که از نواحی تناسلی و یا درصورت بروز زخم، از زخم‌‏ها نیز نمونه‌‏برداری کنند.

کیت‏‌های تشخیص خانگی بیماری‏های مقاربتی نیز موجودند، اما نمی‌‏توان به نتیجه آنها اطمینان کامل داشت، به همین علت توصیه می‏‌شود در استفاده از آنها احتیاط کنید.

پیشگیری از بیماری‏های مقاربتی

تنها راه صد در صدی جلوگیری از ابتلا به بیماری‏های مقاربتی، خودداری از برقراری رابطه جنسی است؛ به این معنا که خطر ابتلا به بیماری‏های مقاربتی همواره با برقراری رابطه جنسی همراه است، اما راه‏‌هایی برای کاهش این احتمال وجود دارد.

 استفاده از کاندوم (به شیوه صحیح) می‏‌تواند در جلوگیری از انتقال بیماری‏های مقاربتی هنگام برقراری انواع روابط جنسی موثر واقع شود. کاندوم‏‌ها در جلوگیری از انتقال آن دسته از بیماری‏های مقاربتی که با مایعات بدنی همچون مایع منی و خون منتقل می‏‌شوند نقش قابل توجهی بازی می‏‌کند، اما در جلوگیری انتقال آن دسته از بیماری‏های مقاربتی که با تماس پوستی نیز منتقل می‌‏شوند تاثیر چندانی ندارند. اگر کاندوم آن قسمت از پوست که علائم عفونی دارد را نپوشاند، همچنان احتمال گرفتن بیماری و یا انتقال آن به شریک جنسی وجود دارد. 

واکسیناسیون یکی دیگر از روش‏ های موثر پیشگیری از ابتلا به بعضی بیماری‏های مقاربتی است. به افراد ۱۲ تا ۲۶ سال توصیه می‌‏شود که حتما نسبت به زدن واکسن گارداسیل اقدام کنند تا از بیماری های خطرناکی مانند زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم پیشگیری شود. همه افراد بالای نه سال می‌توانند به تزریق این واکسن اقدام کنند، اما بهترین سن قبل از تزریق واکسن، پیش از شروع رابطه جنسی است. 

به طور کلی توصیه می‏‌شود قبل از برقراری رابطه با یک شریک جنسی جدید، طرفین آزمایش داده و سلامت جنسی خود را چک کنند، چرا که آزمایش دادن تنها راه مطمئنی است که نشان می‏‌دهد مبتلا به بیماری‏های مقاربتی هستید یا خیر. با انجام تست پاپ اسمیر، بیمار‌‌های مقاربتی را در مراحل اولیه تشخیص داد و برای درمان آن اقدام کنید. 

همچنین به افرادی که از لحاظ جنسی فعالند توصیه می‏‌شود تعداد شرکای جنسی خود را محدود کرده (در حالت ایده‏آل یک شریک جنسی داشته باشد) و برای جلوگیری از انتقال این بیماری‏‌ها به افراد متعدد به صورت مرتب آزمایش داده و از سلامت جنسی خود مطمئن باشند؛ پیشگیری همواره بهتر از درمان است.

درمان بیماری‏های مقاربتی

درمان انواع بیماری‏های مقاربتی با یکدیگر متفاوت است، اما مهم است که شما و شریک جنسی‎‏تان قبل از اقدام مجدد به برقراری رابطه جنسی، از درمان موفق بیماری‏های مقاربتی خود مطمئن شوید. در غیر این صورت بیماری به صورت مداوم از فردی به دیگری منتقل می‌‏شود و فرایند درمان بی ‏نتیجه و بی ‏پایان می‏‌ماند.

• درمان بیماری‏های مقاربتی باکتریال

معمولا مصرف آنتی‏ بیوتیک‏ در درمان بیماری‏های مقاربتی باکتریال (مانند سوزاک، سیفیلیس و کلامدیا) موثر واقع می‌‏شود. مصرف به موقع آنتی‏ بیوتیک و پایبندی کامل به توصیه و نسخه دکتر بسیار حائز اهمیت است. حتی اگر قبل به پایان رسیدن میزان نسخه پیچیده شده توسط دکتر احساس بهبودی کردید، مصرف آنها را قطع نکنید. اگر پس از مصرف آنتی بیوتیک علائم رفع نشدند و یا دوباره بازگشتند، حتما پزشک مختصص خود را در جریان بگذارید.

• درمان بیماری‏های مقاربتی ویروسی

مصرف آنتی‏ بیوتیک‏ در درمان بیماری‏های مقاربتی ویروسی موثر واقع نمی‌‏شود. در واقع، اکثر بیماری‏های مقاربتی ویروسی درمان ندارند (اما بعضی از آنها به خودی خود درمان می‏شوند). در اکثریت بیماری‏های مقاربتی ویروسی، تجویز دارو برای بهبود علائم و کاهش ریسک انتقال بیماری انجام می‏‌پذیرد و نه برای درمان بیماری. برای مثال، برای کاهش تعداد یا وخامت تبخال‏‌های تناسلی، برای توقف پیشرفت بیماری ایدز و همچنین برای کاهش ریسک انتقال ایدز به فردی دیگر داروهایی موجود است.

• درمان دیگر بیماری‏های مقاربتی

بعضی از بیماری‏های مقاربتی نه توسط باکتری و نه توسط ویروس بلکه توسط موجودات میکروسکوپی دیگری ایجاد می‏‌شوند. بیماری شپش عانه، تریکومونیازیس و جرب یا گال مثال‌هایی از این نوع بیماری‏های مقاربتی هستند. این بیماری‏‌ها عموما با داروهای خوراکی یا موضعی درمان می‏‌شوند.

سخن پایانی

با وجود اینکه دوری از سبک زندگی پرخطر در جلوگیری از ابتلا به بیماری‏های مقاربتی موثر واقع می‏‌شود، اما نمی‌‏تواند کاملا از ما دربرابر چنین بیماری‏‌های محافظت کند. به همین علت داشتن اطلاعات لازم و کافی درباره بیماری‏ های مقاربتی برای تمامی افراد جامعه، به خصوص جوانان و نوجوانان بسیار حائز اهمیت است. توجه داشته باشیم که بسیاری از بیماری‏‌های مقاربتی قابل درمان و کنترل هستند و مراجعه به موقع به پزشک متخصص همواره از انکار بیماری و یا خودداری از مراجعه به پزشک مفیدتر بوده و در جلوگیری از انتشار و انتقال بیماری به افراد بیشتر نقش به سزایی خواهد داشت.