آنتی بیوتیک‌ها از مهمترین و تاثیرگذارترین داروهای نسل اخیر شناخته می‌شوند. این داروها علاوه بر فواید بسیار زیادی که برای درمان بیماری‌ها و مشکلات انسان دارند، می‌توانند عوارض خطرناک و فراوانی نیز با خود به همراه آورند. در ادامه متن به شناخت این نوع داروها و عوارض آنتی بیوتیک‌ بر اجزای بدن بیشتر توضیح خواهیم داد. پس با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

• آنتی بیوتیک چیست

• عوارض مصرف آنتی بیوتیک

• نکات مهم در زمینه مصرف آنتی بیوتیک‌ها

آنتی بیوتیک چیست

آنتی بیوتیک (Antibiotique) به ماده‌ای گفته می‌شود که از یک میکروارگانیسم تهیه شده و باعث نابودی و تخریب دیگر میکروارگانیسم‌ها در بدن افراد بیمار می‌شوند. آنتی بیوتیک‌ها در از بین بردن و جلوگیری از رشد باکتری‌ها نقش بسیار مهمی برعهده دارند.

نقش ضد ویروسی آنتی بیوتیک‌ها به نسبت خاصیت ضد باکتری آنها بسیار کم‌تر است، ولی باز هم می‌توان آنتی ‌بیوتیک‌‌های موثر بر ویروس‌ها مانند آزیترومایسین تولید کرد. آنتی بیوتیک‌ها در طول تاریخ بشر جان بسیاری از انسان‌ها را از مرگ حتمی نجات داده‌اند.

آنتی بیوتیک دارویی است که نمی‌توان به صورت خودسرانه و بدون دستور پزشک آن را مصرف کرد. پزشک با انجام معاینات و مشاهده علائم بالینی، می‌تواند دلیل اصلی ابتلا به بیماری را به خوبی تشخیص داده و در نتیجه داروی مناسب برای درمان آن را تجویز کند.

آنتی بیوتیک‌ها گستره درمانی وسیعی دارند و هر کدام از آنها برای از بین بردن یا ضعیف کردن موجودات بیماری‌زای خاص، در اندام‌های مختلف بدن تهیه شده‌اند. پس نمی‌توان از آنها بدون داشتن اطلاعات درست و کاربردی و به صورت خودسرانه استفاده کرد. این نوع داروها باید حتما سر ساعت و تایم مقرر شده و با دقت فراوان مصرف شوند.

در صورت ایجاد احساس بهبودی، نباید به صورت سرخود و بدون تمام شدن دوره تجویزی پزشک، مصرف آنها  را قطع کرد. مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک علاوه بر نداشتن اثر دارویی، می‌تواند خطرات و عوارض زیادی نیز برای ارگان‌های بدن بوجود آورد.

استفاده بیش از حد این داروها، باعث افزایش مقاومت عوامل بیماری‌زا شده و توان سیستم ایمنی بدن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. از دیگر عوارض مصرف بیش از حد آنتی ‌بیوتیک می‌توان به ایجاد ضعف و کاهش توان بدنی فرد اشاره کرد. در ادامه بیشتر به عوارض مصرف آنتی بیوتیک‌ ها خواهیم پرداخت.

عوارض مصرف آنتی بیوتیک

آنتی بیوتیک‌ها بسته به خصوصیات فردی بیمار، مدت زمان مصرف و نوع آنتی بیوتیک عوارض متفاوتی بر روی بدن انسان برجا می‌گذارند. عمده عوارض این نوع از داروها، عبارتند از ایجاد مشکلات مختلف بر روی دستگاه گوارش مانند نفخ، حالت تهوع، سوهاضمه، اسهال، احساس پر بودن معده، یبوست، احساس درد در معده وهمچنین ایجاد زخم در دستگاه گوارش از جمله معده و روده.

از دیگر عوارض مهم مصرف آنتی بیوتیک‌ ها می‌توان به از بین بردن باکتری‌های مفید بدن اشاره کرد. این عامل خود به تنهایی ممکن است، عوارض زیادی به دنبال دارد، از جمله آنها می‌توان به ایجاد عفونت‌های قارچی دهان، گلو و واژن اشاره کرد که ازایجاد قارچ‌هایی که توسط باکتری‌های مفید بدن انسان از بین می‌رفتن، به وجود می‌آید. در ادامه به چندین نمونه از عوارض مصرف آنتی‌ بیوتیک ‌ها به صورت اختصاصی می‌پردازیم.

• عوارض آنتی بیوتیک بر روی توان جسمی

مصرف زیاد آنتی بیوتیک‌ها بویژه آنتی‌ بیوتیک‌های قوی به مرور زمان باعث ایجاد ضعف در اندام‌ها و ماهیچه‌های بدن انسان می‌شود. ولی علت اصلی ایجاد ضعف و بی‌حالی در زمان بیماری، آنتی بیوتیک‌ها نیستند، بلکه عفونت وعوامل بیماری‌زا هستند.

باکتری‌ها و یا سایر عوامل بیماری‌زا موجب تحریک سیستم ایمنی شده، و به دنبال آن توان جسمی انسان کاهش می‌یابد و آنتی بیوتیک‌ها فقط به دستگاه ایمنی در سرکوب هرچه بیشتر و بهتر عوامل بیماری‌زا کمک می‌کنند. با این وجود افراد دارای ضعف جسمانی باید با احتیاط و همچنین تحت تجویز پزشک مصرف آنتی بیوتیک را آغاز کنند.

• عوارض آنتی بیوتیک بر روی پوست

همانطور که پیش‌تر گفته شد، مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها باعث از بین بردن باکتری‌های مفید بدن انسان می‌شود. بعضی از این باکتری‌های مفید باعث جلوگیری از رشد قارچ‌های بیماری‌زا بر روی پوست شده و مانع از ابتلا به بسیاری از عفونت‌های قارچی در روی پوست بدن انسان می‌شوند. در نتیجه ممکن است مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک‌ها، عفونت قارچی را با خود به همراه آورد.

بعضی از آنتی بیوتیک‌ها مانند تتراسایکلین موجب ایجاد حساسیت پوستی نسبت به نور می‌شوند. این نوع از آنتی‌ بیوتیک‌ها می‌توانند باعث بروز بیماری پوستی آفتاب سوختگی شوند. در نتیجه افرادی که می‌خواهند از این نوع آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف کنند، باید از تجهیزاتی مانند کلاه، عینک آفتابی و کرم‌های ضد آفتاب قوی و مناسب استفاده کنند.

• عوارض آنتی بیوتیک در بارداری

در دوران حساس بارداری به دلیل وجود شرایط جسمی و ذهنی خاص مادر و جنین، مصرف تمام مواد دارویی باید زیر نظر پزشک متخصص زنان صورت بگیرد. مصرف بعضی از آنتی بیوتیک‌ها در دوران بارداری ممنوع و خطرناک است. طبق تحقیقات دانشمندان برخی از آنتی بیوتیک‌ها در دوران بارداری بر روی مادر و جنین عوارض شدیدی برجا می‌گذارند.

نوع آنتی بیوتیک، شرایط فردی مادر و جنین و طول مدت بارداری از عوامل مهم در تعیین ایمنی آنتی بیوتیک و میزان عوارض آن هستند. بعضی از آنتی بیوتیک‌ها منجر به ایجاد صدمات و مشکلات کبدی در مادران باردار می‌شوند. ولی برخی از آنتی بیوتیک‌ها را می‌توان به عنوان کم عوارض‌ترین و به نسبت ایمن‌ترین نوع آنتی بیوتیک‌ها در دوران بارداری نامید.

از آن دسته می‌توان به آمپی‌سیلین، آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین، کلیندامایسین، اریترومایسین و پنی‌سیلین اشاره کرد.

• عوارض آنتی بیوتیک بر روی توان جنسی

عوارض مصرف آنتی بیوتیک‌ها اکثرا در مردان و زنان مشابه است. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف بیش از حد و خودسرانه آنتی بیوتیک‌ها موجب کاهش تمایلات جنسی و حتی ناباروری در افراد خواهد شد. در این مطالب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره دلایل کاهش میل جنسی زنان و مردان بخوانید. 

آنتی بیوتیک‌ها ممکن است موجب بروز عفونت قارچی شامل عفونت قارچی واژن در خانم‌ها نیز شوند. این عفونت می‌تواند، موجب بروز ترشح غیر طبیعی واژن، ایجاد احساس سوزش در هنگام ادرار و یا رابطه جنسی، درد، تورم، تب و خارش واژن شود.

• عوارض آنتی بیوتیک برای کبد انسان

مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها موجب بروز عوارض زیادی در اندام مهم بدن یعنی کبد خواهد شد. از آنجایی که این اندام حیاتی نقش تصفیه خانه را برای بدن انسان ایفا می‌کند، در نتیجه مصرف بیش از حد داروهای شیمیایی از جمله آنتی بیوتیک‌ها باعث ایجاد فشار کاری فراوان و همچنین تشکیل رسوبات زیاد در کبد می‌شوند. پزشکان و دانشمندان همواره بر احتیاط در مصرف آنتی بیوتیک‌ها توسط بیماران کبدی و کلیوی توصیه می‌کنند.

• عوارض آنتی بیوتیک در کودکان

تجویز آنتی بیوتیک برای کودکان باید حتما توسط پزشک متخصص کودکان انجام بگیرد. پدر و مادر نباید به صورت خودسرانه مصرف داروها از جمله آنتی بیوتیک را برای فرزند خود آغاز کنند. در بسیاری از موارد که عامل بیماری‌زا ویروس‌ها هستند، پزشک از تجویز آنتی‌بیوتیک برای کودکان خودداری خواهد کرد.

مصرف بیش از حد و بی‌رویه از آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند، بدن کودکان را نسبت به آنها مقاوم کند در نتیجه در صورت بیمار شدن، لازم است تا پزشک از دوز بالاتر و یا آنتی بیوتیک‌های قوی‌تر جهت درمان استفاده کند.

بیماری سندروم روده تحریک ‌پذیر که یک بیماری خود ایمنی است، می‌تواند از عوارض مصرف بیش از حد داروهای آنتی بیوتیکی در کودکان به وجود آید. اسهال، اضافه وزن، ریزش مو، دل درد نیز از عوارض مصرف غیر اصولی این نوع داروها در کودکان هستند.

• عوارض آنتی بیوتیک در دوران قاعدگی

برخی از آنتی بیوتیک‌ها در نحوه تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون اختلال ایجاد می‌کنند، همین امر می‌تواند نظم سیکل قائدگی را برهم بزند. گاهی اوقات بانوانی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، از تاخیر دو الی چهار روزه قاعدگی خود حکایت دارند.

• عوارض آنتی بیوتیک در خون

مصرف بیش از حد بعضی از آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند، موجب واکنش‌هایی در خون انسان شود. خونریزی، پایین آمدن سطح پلاکت خون، کاهش گلبول‌های سفید خون، کبودی، لخته شدن خون و عفونت از عوارض خونی برخی از آنتی بیوتیک‌ها هستند. آنتی بیوتیک‌هایی مانند سولفامتوکسازول و بتالاکتام می‌توانند عوارض منفی در خون انسان برجا بگذارند. افراد دارای مشکلات خونی باید قبل از مصرف آنتی بیوتیک با پزشک خود مشورت کنند.

• عوارض آنتی بیوتیک بر بینایی

قرمزی، خارش، خشکی چشم جزو عوارض متداول مصرف آنتی بیوتیک‌ها به شمار می‌آیند. سازمان غذا و داروی آمریکا FDA درباره برخی از داروها هشدارهای جدی و احتمال ابتلا به مشکلات چشمی و بینایی ارائه داده است. برخی از آنتی بیوتیک‌‌ها مانند، فلوروکینولون، سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین و موکسی فلوکساسین باید در موارد حاد و شرایط ویژه برای بیمار تجویز شوند، زیرا مصرف بی‌رویه و بیش از حد آنها ممکن است عوارض چشمی با خود به همراه آورد.

• عوارض آنتی بیوتیک بر یبوست

مشکلات گوارشی از جمله عمده‌ترین عوارض مصرف داروهای آنتی بیوتیکی به شمار می‌روند. اسهال، دل‌ درد، سوهاضمه، تهوع از متداول‌ترین عوارض گوارشی این نوع داروها هستند. با این وجود افراد زیادی از بروز یبوست در زمان مصرف برخی از آنتی بیوتیک‌ها شکایت دارند. این افراد باید هنگام مصرف آنتی‌بیوتیک آب فراوان نوشیده و در طول دوره درمان از غذاهای دارای فیبر بالا استفاده کنند.

از عوارض دیگر آنتی‌ بیوتیک‌ها می‌توان به تب، حساسیت به نور، مشکلات آلرژیک، مشکلات قلبی و کلیوی اشاره کرد.

نکات مهم در زمینه مصرف آنتی بیوتیک‌ها

1. هیچگاه نباید خودسرانه و بدون تجویز پزشک از آنتی بیوتیک استفاده کرد.
2. زمان مصرف داروهای آنتی بیوتیکی بسیار مهم است و باید با دقت رعایت شود.
3. در صورت فراموشی یک موعد و نزدیکی تایم موعد بعدی، باید از خوردن آن موعد خودداری کرد.
4. در هنگام مصرف آنتی بیوتیک‌ها باید توصیه‌های پزشک و نیز مطالب کاغذ راهنمای دارو را به دقت رعایت کرد.
5. تا اتمام دوره درمان از قطع داروی آنتی بیوتیکی به صورت خودسرانه جدا خودداری کنید.
6. دارو را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
7. برخی از آنتی بیوتیک‌ها روش و شرایط مصرف خاصی دارند، (مانند، مصرف با معده خالی، همراه غذا، با مایعات فراوان و ترکیب با مواد خاص)، باید برای بهبود نتیجه درمان، روش شرایط مصرف دارو به خوبی توسط بیمار رعایت شود.

سخن پایانی

آنتی بیوتیک‌ها جزو داروهای شیمیایی مهمی هستند که در قرن اخیر نقش بزرگ و مفیدی در زمینه درمان بیماری‌ها ایفا کرده‌اند. میزان عوارض مصرف آنتی بیوتیک‌ ها مانند بیشتر داروهای شیمیایی، بسته به مدت زمان مصرف دارو، نوع آنتی‌ بیوتیک و شرایط فردی بیمار دارد. طبیعتا بین مصرف بی‌رویه و بیش از حد این نوع دارو و عوارض آنتی بیوتیک ارتباط مستقیمی وجود دارد و ممکن است آسیب‌هایی به بدن وارد کند.