۴ مورد از عوارض جانبی آنتی بیوتیک که باید به آن‌ها دقت کنید

ابتدا لازم است بگوییم آنتی بیوتیک چیست و به کدام داروها آنتی بیوتیک می‌گویند. به داروهایی که برای درمان عفونت­‌های باکتریایی تجویز می‌­شوند آنتی بیوتیک گفته می‌شود. مصرف آنتی بیوتیک ‌ها علاوه بر فوایدی که دارد ممکن است عوارضی نیز برای مصرف‌کننده به همراه داشته باشد. بیشتر عوارض جانبی این داروها تهدیدی برای زندگی افراد به شمار نمی‌روند. با این حال، در برخی از موارد، آنتی ‌­بیوتیک­‌ها سبب ایجاد عوارض جانبی جدی مانند آنافیلاکسی نیز می­‌شوند. در این مطلب ۴ مورد از عوارض آنتی بیوتیک را با شما مرور می‌کنیم.

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

مشکلات گوارشی

 عفونت­‌ قارچی یکی از عوارض آنتی بیوتیک

تداخل دارویی آنتی بیوتیک‌ها با دیگر داروها

حساس شدن به نور

ایجاد لکه روی دندان و استخوان

عوارض جانبی نادر و شدیدتر آنتی بیوتیک‌

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

طبق اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری­‌ها (CDC)، از هر پنج نفر مراجعه‌­کننده به اورژانس­‌‌های دارویی، یک نفر دچار عوارض آنتی‌­ بیوتیک­‌ شده است. اگر مصرف آنتی­‌ بیوتیک­‌ها سبب بروز علائم ناخوشایندی شود، افراد باید به پزشک مراجعه کنند. در صورتی که این عوارض جانبی شدید باشند یا سبب مشکل تنفسی شوند باید ۱۱۵ تماس گرفته و فورا مصرف آنتی­‌ بیوتیک ­ها را قطع کنید.

 مشکلات گوارشی

مشکلات گوارشی از شایع‌ترین عوارض آنتی ­‌بیوتیک­‌ است و علائم آن عبارتند از:

•  حالت تهوع
•  سو‌هاضمه
•  استفراغ
•  اسهال
•  نفخ
•  احساس سیری
•  کم‌ اشتهایی
•  گرفتگی یا درد معده

بیشتر این مشکلات با توقف مصرف آنتی ­‌بیوتیک از بین می­‌روند، اما فردی که دارای علائم شدید یا مداوم باشد، باید مصرف آنتی­‌ بیوتیک‌­ها را قطع کرده و به پزشک مراجعه کند.

علائم شدید شامل موارد زیر هستند:

•  مشاهده خون یا مخاط در مدفوع
•  اسهال شدید
•  گرفتگی شدید یا درد معده
•  تب
•  استفراغ غیرقابل کنترل

به منظور کاهش خطر ابتلا به مشکلات گوارشی، حتما دستورالعمل‌­های همراه با دارو را بخوانید.

 عفونت­‌ قارچی یکی از عوارض آنتی بیوتیک

آنتی‌­بیوتیک­‌ها برای از بین بردن باکتری­‌های مضر طراحی شده­‌اند. با این حال، گاهی اوقات این داروها سبب نابودی باکتری­‌های مفیدی می‌­شوند که از بدن در برابر عفونت­‌های قارچی محافظت می­‌کنند. بنابراین، بسیاری از افرادی که آنتی­‌ بیوتیک مصرف می‌کنند، دچار عفونت­‌های قارچی در نواحی زیر می‌­شوند:

•  واژن
•  دهان
•  گلو

افرادی که آنتی ‌­بیوتیک مصرف می­‌کنند و یا کسانی که تصور می‌­کنند با مصرف این مواد به عفونت قارچی مبتلا شده‌اند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند.

در بیشتر موارد، داروهای ضد ‌قارچ چنین عفونت­‌هایی را درمان می‌­کنند.

علائم شایع عفونت­‌های قارچی عبارتند از:

•  خارش واژن، تورم و درد
•  درد و احساس سوزش در حین مقاربت و هنگام ادرار
•  ترشحات غیر طبیعی واژن، معمولا به شکل توده‌­هایی سفید تا خاکستری رنگ
•  تب و لرز
•  ایجاد یک پوشش سفید و ضخیم در دهان و گلو
•  درد در هنگام غذا خوردن یا بلع
•  لکه­‌های سفید روی گلو، قسمت داخلی گونه، سقف دهان یا زبان
•  از بین رفتن حس چشایی
•  حس پنبه در دهان

 تداخل دارویی آنتی بیوتیک‌ها با دیگر داروها

مصرف برخی از داروهای رایج با آنتی ­‌بیوتیک­‌های خاصی تقابل دارد. مانند:

•  رقیق‌کننده‌­های خون
•  داروهای ضدبارداری (احتمالا فقط با داروی ریفامایسین تداخل داشته باشند)
•  آنتی ‌­اسیدها
•  آنتی­‌ هیستامین‌­ها
•  مولتی ویتامین­‌ها و برخی از مکمل‌­ها، به ویژه آن‌هایی که سرشار از روی، آهن و کلسیم هستند.
•  داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی(NSAID)
•  داروهای پسوریازیس
•  داروهای روماتیسم مفاصل
•  داروهای ادرارآور 
•  ضد قارچ‌­ها
•  داروهای دیابت
•  شل­‌کننده‌­های عضلانی
•  استروئیدها
•  داروهای پارکینسون
•  سیکلوسپورین (داروی جلوگیری از رد پیوند)
•  لیتیوم
•  رتینوئیدها و مکمل­‌های ویتامین آ
•  داروهای کلسترول، مانند استاتین‌­ها
•  داروهای میگرن
•  داروهای نقرس
• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای

فرد باید پزشک یا داروساز را در مورد داروهای مصرفی آگاه کند تا از تداخل آن‌­ها جلوگیری شود. نسخه پزشک نیز باید حاوی لیست داروهایی باشد که با آنتی ­‌بیوتیک تجویز شده تداخل دارند.

حساس شدن به نور

بسیاری از انواع آنتی ­‌بیوتیک­‌ها سبب افزایش حساسیت پوست به نور خورشید می‌­شوند. در این حالت، فرد باید:

•  از قرار گرفتن طولانی‌ مدت در معرض نور خورشید خودداری کند
•  هنگام قرار ‌گرفتن در معرض آفتاب از ضد آفتاب­‌ با SPF بالا استفاده کند
•  هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، کلاه، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشد

افرادی که با مصرف آنتی ‌بیوتیک، به نور خورشید حساسیت شدید دارند، باید با پزشک صحبت کنند.

 ایجاد لکه روی دندان و استخوان

بر اساس برخی مشاهدات، ۳ تا ۶ درصد افرادی که تتراسایکلین مصرف می‌کنند دچار لکه­‌هایی روی مینای دندان می­‌شوند. این تغییر رنگ در بزرگسالان غیر قابل برگشت است، زیرا دندان­‌ها دوباره رشد و تغییر نمی­‌کنند. همچنین ممکن است که این لکه‌­های رنگی روی برخی از استخوان­‌ها نیز ظاهر شوند. با این حال، استخوان­ها به صورت مداوم در حال ترمیم خود هستند، پس لکه‌­های ناشی از آنتی ­‌بیوتیک‌­ها قابل تغییر است.

در صورتی که پس از مصرف آنتی ‌­بیوتیک، هرگونه تغییر رنگ یا لکه روی دندان‌­ها مشاهده کردید، برای جایگزینی دارو به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی نادر و شدیدتر آنتی بیوتیک‌

برخی از عوارض جانبی شدید آنتی ‌­بیوتیک­‌ها عبارتند از:

 شوک آنافیلاکسی

در موارد نادر، آنتی­‌ بیوتیک‌ها می‌­توانند سبب بروز واکنش‌­های آلرژیک بسیار شدید به نام آنافیلاکسی شوند.

علائم آنافیلاکسی عبارتند از:

•  ضربان قلب بالا
•  کهیر یا جوش­‌های قرمز به همراه خارش
•  حس اضطراب و پریشانی
•  حس گزگز و سرگیجه
•  خارش قسمت­‌های مختلف بدن
•  تورم زیر پوست
•  تورم دهان، گلو و صورت
•  خس‌خس سینه، سرفه و مشکل تنفسی
•  فشار خون پایین
•  غش کردن
•  تشنج

معمولا، آنافیلاکسی طی پانزده دقیقه پس از مصرف آنتی ­‌بیوتیک رخ می­‌دهد، اما می­‌تواند تا یک ساعت یا بیشتر ادامه داشته باشد. این واکنش آلرژیک، اگر به صورت فوری درمان نشود، ممکن است کشنده باشد. همچنین در صورت مشکوک بودن به آنافیلاکسی می­‌بایست فورا با اورژانس تماس گرفته شود.

کولیت کلستریدیوم دیفیسیل

کلستریدیوم دیفیسیل (Clostridium difficile)، نوعی باکتری است که سبب آلودگی روده بزرگ، کولیت، التهاب روده و اسهال شدید می­شود.

درمان کولیت ناشی از C. difficile چالش ­برانگیز است، زیرا این باکتری به بیشتر آنتی ‌بیوتیک­‌های موجود مقاوم است. موارد شدید یا درمان‌نشده این کولیت می­‌تواند منجر به مرگ شود.

افرادی که نسبت به ایجاد مقاومت آنتی‌­ بیوتیکی نگران هستند، باید هنگام مصرف این داروهای ضد میکروبی با پزشک مشورت کنند.

باکتری­‌های مقاوم به آنتی ­‌بیوتیک

برخی باکتری­‌ها در برابر آنتی ‌ب­یوتیک­‌ها از خود مقاومت نشان می­‌دهند. بدین معنی که هیچ­گونه آنتی بیوتیکی برای درمان عفونت­‌های ناشی از چنین باکتری­‌هایی موثر نیست. بنابراین، ابتلا به این عفونت­‌ها می­‌تواند شدید و تهدیدی جدی برای زندگی باشد.

راه­‌های کمک به کاهش خطر ابتلا به عفونت­‌های مقاوم به آنتی­‌ بیوتیک شامل موارد زیر هستند:

•  میزان دقیق مصرف آنتی‌­ بیوتیک‌­های تجویز‌شده توسط پزشک را رعایت کنید
•  دوزهای آنتی ‌­بیوتیکی را حتی در صورت از بین رفتن علائم بیماری به صورت کامل مصرف کنید
•  هرگز آنتی‌ بیوتیک تجویز شده برای شخص دیگری را مصرف نکنید
•  هرگز آنتی­‌ بیوتیک‌­های قدیمی و تاریخ گذشته را مصرف نکنید
•  با پزشک در مورد آنتی ‌­بیوتیک­‌های مختلف مشورت کنید
•  فقط در صورت لزوم از آنتی ­‌بیوتیک‌­ها برای درمان عفونت‌­های باکتریایی استفاده کنید
•  اطمینان حاصل کنید که اشخاصی مراقب هستند تا افراد مسن یا دارای معلولیت داروهای خود را به درستی مصرف کنند
•  عدم مصرف آنتی­‌ بیوتیک برای علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا مانند آبریزش بینی، سرفه یا خس‌خس سینه
•  اجتناب از مصرف آنتی ­‌بیوتیک‌­ها به صورت مداوم یا طولانی مدت، مگر اینکه لازم باشد
•  بازگرداندن آنتی ‌بیوتیک‌­های بلااستفاده به داروخانه یا دور انداختن آن­‌ها
•  هرگز آنتی‌ بیوتیک ­های بلا استفاده یا اضافی را به داخل توالت یا فاضلاب نریزید
•  هرگز خود قرص‌­ها یا ورق قرص­‌های آنتی ‌بیوتیکی را خرد نکنید
•  بعد از مصرف آنتی ‌­بیوتیک، به مدت سه ساعت از خوردن آب‌میوه و میوه و لبنیات خودداری کنید

 نارسایی کلیه

کلیه­‌ها در از بین بردن سموم موجود در خون و بدن، مانند داروها، از طریق ادرار نقش دارند. در افرادی که بیماری­‌های کلیوی دارند، ممکن است این مواد انباشته شوند و به ­کلیه‌­ها آسیب برسانند.

با افزایش سن، کارایی کلیه­‌ها نیز به طور طبیعی کم­تر می‌­­شود. از این رو، پزشکان غالبا برای افراد مسن یا افرادی که مشکلات کلیوی دارند، دوزهای کمتری از آنتی‌ بیوتیک­‌ها را برای شروع تجویز می­‌کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

افرادی که واکنش شدیدی به آنتی­‌ بیوتیک ­ها نشان می­‌دهند باید فورا مصرف آن را متوقف و به پزشک مراجعه کنند. همچنین در صورت بروز عوارض جانبی نیز فرد باید در مورد این علائم با پزشک خود مشورت کند.

معمولا، افراد فقط به یک نوع یا خانواده خاصی از آنتی­‌ بیوتیک ­ها حساسیت دارند. بنابراین پزشک می­‌تواند آنتی­‌ بیوتیک دیگری را جایگزین کند. در صورتی که عوارض جانبی دیده شده در فرد خفیف و فواید آن بیشتر باشد، بنا بر تصمیم پزشک مصرف دارو می­‌تواند ادامه یابد. پزشک باید به محض بروز علائم، عوارض جانبی شدیدتر آنتی ­‌بیوتیک‌­ها را نیز ارزیابی کند.