بیماریهای خود ایمنی - بررسی علل و علائم انواع بیماری های خود ایمنی
زمان خواندن ۱۱ دقیقه دوشنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۰ ۲۳:۲۴
بیماریهای خود ایمنی به بیماریهایی گفته میشود که بدن به اندامهای خود حمله کرده و باعث بروز اختلالات میشود. در نتیجه این اتفاق، ممکن است فرد به بیماریهای مختلفی دچار شود، مثلا برخی از افراد بیماری دیابت نوع یک را تجربه میکنند و برخی با اختلالات تیروئیدی روبه رو میشوند. این مطلب را تا اتها بخوانید تا اطلاعات دقیقتری درباره تشخیص بیماریهای خود ایمنی و درمان آن به دست آورید.
فهرست مطالب
بیماری خود ایمنی چیست
منظور از بیماری خود ایمنی شرایطی است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعضای بدن حمله میکند. سیستم ایمنی بدن وظیفه محافظت از بدن را بر عهده دارد و با باکتریها، ویروسها و عوامل خارجی خطرناک مقابله میکند تا از آسیب به بدن جلوگیری شود. بدن توسط گلبولهای سفید که به نام سربازان بدن شناخته میشوند، محافظت میشود. همچنین بدن با ساختن پروتئینهایی به نام پادتن با بیماریها مبارزه میکند.
در شرایط عادی بدن قادر به تشخیص عوامل خارجی خطرناک از عوامل خودی است. اما در بیماریهای خود ایمنی، بدن قدرت تشخیص خود را از دست میدهد و به اشتباه به سلولها و اعضای بدن یا حتی در مواردی به کل بدن حمله میکند. برای مثال دیابت نوع یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن تنها به یک عضو (پانکراس) حمله میکند. اما بیماری خود ایمنی لوپوس به کل بدن حمله میکند.
دلایل ابتلا به بیماری خود ایمنی چیست
پزشکان و متخصصان به طور دقیق و علمی دلیل ابتلا به بیماریهای خود ایمنی را نمیدانند. اما خطر احتمال بعضی افراد نسبت به دیگران بیشتر است.
طبق تحقیقات انجام شده، احتمال ابتلای زنان به بیماریهای خود ایمنی بیشتر از مردان است. احتمال ابتلا در زنان ۶.۴ درصد و در مردان ۲.۷ است. معمولا زنان در سنین باروری (۱۵ الی ۴۴) دچار بیماریهای خود ایمنی میشوند.
بعضی از بیماریهای خود ایمنی روی نژاد خاصی بیشتر تاثیر میگذارند. برای مثال بیماری خود ایمنی لوپوس بیشتر روی مردم آفریقایی-آمریکایی تبار و نژاد اسپانیایی تاثیر دارد تا نژاد قفقازی.
یکی دیگر از دلایلی که بیماریهای خود ایمنی در حال گسترش هستند و روزانه افراد بیشتری به این بیماریها مبتلا میشوند، تاثیرات محیط زیستی است. تحقیقات نشان میدهند زندگی در محیطی آلوده به مواد شیمیایی خطرناک ممکن است بر افراد تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به بیماریها را افزایش دهد.
سبک زندگی سالم و عادات غذایی مناسب نیز کنترل و جلوگیری از گسترش بیماریهای خود ایمنی نقش دارند. رژیم غذایی که از مواد پرچرب، مواد قندی و غذاهای فرآوری شده تشکیل شده باشد، برای سلامتی انسان مضر است و خطر ابتلا به بیماریهای خود ایمنی را بالا میبرد.
آیا بیماریهای خود ایمنی ارثی هستند
بعضی از بیماریهای خود ایمنی مثل لوپوس و اسکلروزیس چندگانه (ام اس) در بین افراد یک خانواده بیشتر دیده میشوند. البته این بدین معنی نیست که همه افراد خانواده دچار این بیماریها میشوند، افراد احتمال ابتلا به این بیماریها را در ژن خود ذخیره کرده و به نسلهای بعدی منتقل میکنند.
علائم بیماری خود ایمنی چیست
نشانهها و علائم اولیه بیشتر بیماریهای خود ایمنی شبیه به هم است و شامل موارد زیر میشود:
- خستگی
- درد عضلات
- ورم و کوفتگی
- قرمزی و التهاب
- ناتوانی در تمرکز
- تب با درجه پایین
- بیحسی یا احساس سوزن سوزنی در دستان و پاها
- ریزش مو
- خارش پوست
علایم و نشانههای هر بیماری خود ایمنی به نوع آن بیماری بستگی دارد و هر بیماری علائم خودش را دارد که باید دقیقتر بررسی شود. برای مثال دیابت نوع یک باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی میشود. بیماری التهاب روده با درد شکم، نفخ و اسهال همراه است.
در بیماریهای خود ایمنی مثل پسوریازیس یا روماتوئید مفصلی علائم مدتی پدیدار میشوند و سپس یه مدت از بین میروند. یک دوره این علائم تشدید میشوند که دوره حاد بیماری است و دورهای که علائم از بین میرود، دورهی بهبودی نام دارد.
تشخیص بیماری خود ایمنی توسط پزشک
برای تشخیص بیماریهای خود ایمنی تست یکسانی وجود ندارد. پزشک شما ترکیبی از آزمایشهایی که در تشخیص بهتر بیماری کمک خواهند کرد را برای شما تجویز میکند. آزمایش آنتی بادی هستهای (ANA) اغلب یکی از آزمایشهایی است که پزشک در صورت مشاهده علائم بیماریهای خود ایمنی برای شما تجویز میکند. جواب مثبت این آزمایش بدین معنی است که ممکن است شما به یکی از بیماریهای خود ایمنی مبتلا باشید. اما مشخص نمیکند دقیقا کدام بیماری و ممکن است درصد خطا هم داشته باشد و اصلا به هیچ بیماری خود ایمنی مبتلا نباشید.
دکتر برای تشخیص نوع بیماری خود ایمنی باید آنتی بادیهای خاص تولید شده برای آن بیماری را چک کند. همچنین، پزشک ممکن است برای بررسی التهابات در بدن نیز چندین آزمایش غیرتخصصی هم تجویز کند.
آیا بیماری خود ایمنی درمان دارد
درمان قطعی برای بیماریهای خود ایمنی وجود ندارد و بیماریهای خود ایمنی جزو بیماریهای مزمن هستند که افراد را به مدتی طولانی درگیر خود میکنند. درمانهای مختلف و داروها، پادتنها و عملکرد سیستم ایمنی را کنترل میکنند و التهاب و درد را کاهش میدهند.
داروهایی که برای درمان بیماریهای خود ایمنی استفاده میشوند شامل موارد زیر است:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی: داروهایی مثل ایبوپروفن، ادویل، مورتین و ناپروکسن
- داروهای کنترل کننده سیستم ایمنی
درمان شامل کاهش علائم این بیماریها نیز میشود. برای مثال داروها درد، ورم، خستگی و التهابات پوستی را کاهش میدهند یا حتی بهبود میبخشند. داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی به احساس بهتر و به دست آوردن سلامتی کمک میکند.
انواع بیماریهای خود ایمنی
در این قسمت به بیماریهای خود ایمنی شایع در بین افراد خواهیم پرداخت و به طور مختصر آنها را توضیح خواهیم داد. پس برای آشنایی بیشتر با انواع بیماریهای خود ایمنی با ما همراه باشید.
بیماری خود ایمنی پوستی
بیماریهای خود ایمنی پوستی که در اثر حمله پادتنهای بدن ایجاد میشوند شامل:
- بیماری اسکلرودرمی: این بیماری که به صورت اسکلرودرمی موضعی و سیستماتیک وجود دارد، بیماری نادری است. علائم بیماری از معنای اسم آن میآید. اسکلرومی به معنای سفت شدن پوست بوده و نشانه اصلی این بیماری است. در بیماری اسکلرودرمی موضعی پوست و بافتهای زیرین آن درگیر میشوند، اما اسکلرودرمی سیستماتیک تمام بدن را درگیر میکند.
- بیماری لوپوس: بیماری لوپوس به دستهای از بیماریهای خود ایمنی اطلاق میشود که علائم مشابهی دارند. این بیماری خود ایمنی بر پوست تاثیر میگذارد و به بافتهای آن حمله میکند. علائم این بیماری شامل سردرد، قرمزی و التهاب پوست، ورم ساق پا یا دور چشم، تشنج و احساس خستگی است. این بیماری خود ایمنی تنها بر روی پوست تاثیر نمیگذارد و بیشتر اعضای بدن را درگیر میکند.
- بیماری پسوریازیس: بیماری پسوریازیس شامل ۵ نوع مختلف بوده و شایعترین آنها پسوریازیس پلاک مانند است. این بیماری از انواع بیماریهای خود ایمنی است که گفته میشود به صورت ارثی انتقال مییابد. این بیماری در نقاطی مثل آرنج، زانو و پوست سر دیده میشود. در این بیماری ناحیههایی قرمز با پوشش پولک مانند به رنگ سفید و نقرهای بر روی پوست پدید میآید. ممکن است علاوه بر ژنتیک استرس، عفونت و صدمات پوستی هم باعث به وجود آمدن این بیماری شوند.
بیماری خود ایمنی اعصاب
بیماری اسکلروزیس چندگانه یا ام اس: این بیماری خود ایمنی بر قسمتهایی از مغز و اعصاب تاثیر میگذارد و باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی میشود.
در بیماری ام اس پادتنهای سیستم ایمنی به حفاظ پوشش دهنده اعصاب حمله میکنند و سبب بروز اختلال در ارتباط بین مغز و اعضای دیگر بدن میشوند. در نهایت این بیماری باعث آسیب جدی به عصبها خواهد شد.
علائم بیماری ام اس به تعداد عصبهای آسیب دیده بستگی دارد؛ بعضی افراد مبتلا به ام اس دچار علائمی خفیف میشوند. عدهای دیگر دچار مشکلات حرکتی میشوند و توانایی راه رفتن را از دست میدهند. این میزان آسیب به تعداد عصبهای درگیر در این بیماری مربوط میشود. دارو میتواند علائم را کنترل کرده و از پیشرفت سریع بیماری جلوگیری کند.
بیماریهای خود ایمنی تیروئید یا تیروئیدیتها
- بیماری هاشیموتو: بیماری هاشیموتو بر غده تیروئید تاثیر میگذارد و سبب کم کاری تیروئید در افراد میشود. در این بیماری پادتنهای بدن به غده تیروئید حمله میکنند. علائم این بیماری شامل افزایش وزن، افسردگی، حساسیت به گرما و سرما، ریزش موها، ضعف عضلات و سر درد میشود.
- بیماری گریوز: بیماری گریوز نیز بر غده تیروئید تاثیر میگذارد و سبب پرکاری آن میشود. از علائم بیماری گریوز میتوان به بیرون زدگی چشمان از حدقه، بزرگ شدن و ورم کردن گردن، افزایش ضربان قلب و سایر نشانههای دیگر اشاره کرد.
بیماری خود ایمنی التهاب مفاصل
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید: رماتیسم مفصلی بیماری مزمن التهابی است که بر مفاصل بدن تاثیر میگذارد. در بعضی از افراد این بیماری میتواند به پوست، بینایی، ریه، قلب و عروق خونی آسیب جدی وارد کند.
در این بیماری پادتنهای بدن به بافتهای خود حمله میکنند و باعث درد و التهاب در ناحیه مفاصل میشوند. این بیماری میتواند شکل مفاصل و استخوان را تغییر دهد. دارو میتواند علائم این بیماری را کنترل کند، اما همچنان این امکان وجود دارد که تمام بدن درگیر این بیماری شده و فرد دچار ناتوانی شود.
بیماری خود ایمنی مربوط به روده
بیماری خود ایمنی التهاب روده یا IBD: بیماری خود ایمنی التهابی روده شرایطی است که پوشش دیواره روده ملتهب میشود. این بیماری شامل دو نوع زیر است:
- بیماری کرون: این بیماری هر قسمتی از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را تحت تاثیر قرار میدهد و ملتهب میکند.
- بیماری کولیت اولسراتیو: این بیماری تنها بر پوشش رودهی بزرگ و قسمت راست روده تاثیر میگذارد.
بیماری خود ایمنی کبد
بیماری هپاتیت خود ایمنی: این بیماری هم بر اثر حمله پادتنها به کبد رخ میدهد و باعث بروز التهاب در کبد میشود. این بیماری معمولا علائم خاصی ندارد. اگر التهاب کبد به درستی تشخیص داده نشده و این بیماری درمان نشود، میتواند باعث نارسایی کبد شود و صدمات جبران ناپذیری به همراه دارد.
بیماریهای خود ایمنی تخمدان
- سندرم تخمدان پلی کیستسک یا تنبلی تخمدان که در این شرایط تخمدانها به جای رها سازی تخمک، فولیکولهای ریز رها میکنند.
- نارسایی زودرس تخمدان که بیماری خود ایمنی است، سبب کاهش شانس بارداری و ناباروری در زنان میشود.
بیماری خود ایمنی مو
بیماری خود ایمنی آلوپسی که سبب ریزش مو در فرد مبتلا میشود.
بیماری خود ایمنی در کودکان
همانطور که سیستم ایمنی بدن بزرگسالان بر اثر اشتباه به بافتهای بدن حمله میکند و آنها را به عنوان عامل خارجی و خطرناک در نظر میگیرد، در بدن کودکان هم همین اتفاق میافتد. دلیل ابتلای کودکان به بیماریهای خود ایمنی هنوز مشخص نشده و شاید به عواملی مثل ژنتیک و دیگر عوامل ناشناخته مربوط باشد.
لیست بیماریهای خود ایمنی که کودکان را مبتلا میکند:
- بیماری آدیسون که نارسایی غده فوق کلیوی است و در همه سنین میتواند اتفاق بیفتد.
- هپاتیت خود ایمنی
- بیماری کرون
- اسکلروزیس چندگانه یا ام اس
- دیابت نوع یک
- لوپوس
- اسکلرودرمی
- درماتومیوزیت کودکان
- آرتریت ایدیوپاتیک
- زخم کولیت
بیماری خود ایمنی و کرونا
طبق تحقیقاتی که توسط دانشمندان انجام شده است، افرادی که از بیماری کرونا جان سالم به در بردهاند ممکن است دچار التهاب و عفونت در ناحیه قلب شوند. البته هنوز تحقیقات گستردهای روی این موضوع انجام نشده، اما پزشکان معتقدند بسیاری از افرادی که کرونا را پشت سر گذاشتهاند، دچار عفونتهای قلبی شده اند.
پزشکان بیان میکنند این تجمع عفونت و التهاب میتواند نشانه اختلالی در سیستم ایمنی بدن باشد. یعنی بدن توانایی تشخیص درست عوامل خطرناک خارجی با عوامل خودی را از دست میدهد و فرد دچار بیماری خود ایمنی میشود. البته ممکن است تجمع عفونت و التهاب به دلیل خود بیماری کرونا باشد و به بیماری خود ایمنی مربوط نشود.
باوجود این، پزشکان و دانشمندان نیاز به شواهد و آزمایشات بیشتری برای اثبات این موضوع دارند.
سخن پایانی
بیماریهای خود ایمنی که در این متن به آنها اشاره کردیم در اثر اختلال در سیستم ایمنی و تشخیص نادرست این سیستم به وجود میآیند. پادتنهای بدن که سربازان و محافظان آن بودند، حال به صورت دشمن به بافتهای بدن حمله میکنند و آنها را از بین میبرند یا عملکردشان را مختل میکند. راه مقابله با بیماری های خود ایمنی یا حتی روش جلوگیری ازآنها، به علت دلایل ناشناخته و غیرقطعی ابتلا به آن وجود ندارد. البته همیشه تغییر عادات غذایی و رعایت یک رژیم غذایی سالم، ورزش و فعالیت بدنی، خواب خوب و مناسب و پرهیز از محیطهای آلوده و مواد شیمیایی میتواند سلامتی شما را تضمین کند و خطر ابتلا به بیماریهای خود ایمنی را کاهش دهد. بیماریهای خود ایمنی درمان مشخصی ندارند و داروها تنها باعث تسکین درد و علائم بیماری میشوند و ممکن است به کاهش سرعت روند پیشرفت آنها کمک کنند. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک به پزشک مراجعه کنید و از او کمک بخواهید.
نظرات کاربران