بیماری هاشیموتو (Hashimoto's disease) که با نام تیروئید هاشیموتو یا تیروئیدیت هاشیموتو نیز شناخته می‌شود یک نوع بیماری خود-ایمنی بدن است که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های بدن حمله می‌کند. در افرادی که مبتلا به بیماری هاشیموتو هستند، سیستم ایمنی به تیروئید حمله می‌کند. این اتفاق می‌تواند باعث بروز کم‌کاری تیروئید شود؛ وضعیتی که در آن تیروئید هورمون کافی برای نیازهای بدن تولید نمی‌کند. غده تیروئید که در جلوی گردن قرار گرفته، هورمون‌هایی تولید می‌کند که در کنترل متابولیسم بدن موثر است. این موارد شامل ضربان قلب و سرعت مصرف کالری دریافتی از غذاها در بدن می‌شود. علت اصلی تیروئید هاشیموتو مشخص نیست، اما پزشکان معتقدند مجموعه‌ای از عوامل در آن دخیل هستند. برای اینکه درباره این بیماری بیشتر بدانید، این مطلب را تا انتها بخوانید.

فهرست مطالب

• بیماری هاشیموتو تیروئید چیست
• علائم بیماری هاشیموتو
• چه زمانی برای بررسی بیماری هاشیموتو باید به پزشک مراجعه کرد
• دلایل بیماری تیروئید هاشیموتو
• تشخیص بیماری هاشیموتو
• فرق کم کاری تیروئید و هاشیموتو
• عوارض بیماری هاشیموتو
• درمان تیروئیدیت هاشیموتو
  • آیا بیماری هاشیموتو خطرناک است؟
  • آیا میان بیماری هاشیموتو و ام اس ارتباطی وجود دارد؟
  • آیا بیماری هاشیموتو ارثی است؟
  • آیا بین بیماری هاشیموتو و کرونا ارتباطی وجود دارد؟

بیماری هاشیموتو تیروئید چیست

بیماری هاشیموتو تیروئید حالتی از بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌کند. غده تیروئید بخشی از سیستم درون‌ریز (endocrine system) در بدن است. این سیستم هورمون‌هایی تولید می‌کند که برای فعالیت‌های مختلف بدن مورد نیاز است.

التهاب غده تیروئید ناشی از بیماری هاشیموتو که تیروئید لنفوسیتیک مزمن (chronic lymphocytic thyroiditis) گفته می‌شود، اغلب منجر به بروز کم‌کاری تیروئید (hypothyroidism) در بیماران خواهد شد. این نوع التهاب غده تیروئید، شایع‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید محسوب می‌شود و بیش از همه زنان میانسال را درگیر می‌کند، اما ممکن است در مردان و زنان با سنین مختلف و نیز در میان کودکان هم بروز کند. پزشکان با بررسی کارکرد غده تیروئید می‌توانند این التهاب غده تیروئید را تشخیص دهند. درمان تیروئید هاشیموتو با جابه‌جایی هورمون تیروئید اغلب درمانی ساده و موثر است. 

علائم بیماری هاشیموتو

ممکن است فرد در شروع بیماری متوجه هیچ نشانه‌ای نشده یا تنها متوجه یک برآمدگی در جلوی گلو (گواتر) شود. بیماری تیروئید هاشیموتو اغلب به آرامی طی سال‌ها پیشرفت کرده و باعث آسیب‌های مزمن در تیروئید و کاهش سطح هورمون‌های تیروئید در خون بیمار خواهد شد.
 علائم و نشانه‌های بیماری تیروئید هاشیموتو شامل موارد زیر می‌شوند:

• خستگی و کُندی
• افزایش حساسیت به سرما
• یبوست
• پوست رنگ پریده و خشک
• صورت بادکرده
• ناخن‌های شکننده
• ریزش مو
• بزرگ شدن زبان
• اضافه وزن بی دلیل
• درد، گرفتگی، سفتی عضلات
• درد و گرفتگی مفاصل
• ضعف عضلانی
• خونریزی قاعدگی مازاد یا طولانی
• افسردگی
• ضعف حافظه

چه زمانی برای بررسی بیماری هاشیموتو باید به پزشک مراجعه کرد

در صورتی که هر یک از علائم زیر را داشتید و حس کردید این علائم در حال پیشرفت هستند باید برای بررسی بیشتر و درمان به پزشک مراجعه کنید:

• خستگی بدون هیچ دلیل مشخصی
• پوست خشک
• صورت رنگ پریده و باد کرده
• یبوست

همچنین در صورتی که هر کدام از تجربه‌های زیر را داشته‌اید، باید کارکرد تیروئید در بدن خود را در دوره‌های مشخص بررسی کنید:

• جراحی تیروئید انجام داده باشید
• با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید مورد درمان قرار گرفته باشید
• بر روی سر، گردن، یا قسمت بالای سینه خود پرتو درمانی انجام داده باشید

اگر کلسترول خون بالا داشته باشید، بهتر است از پزشک خود بپرسید که آیا ممکن است کم‌کاری تیروئید دلیل آن باشد یا خیر. در صورتی که در حال دریافت درمان هورمونی برای کم‌کاری تیروئید متاثر از بیماری تیروئیدیت هاشیموتو هستید، به هر میزانی که پزشک توصیه می‌کند به او مراجعه کرده و اجازه بدهید تا علائم شما را بررسی کند.

اطمینان پیدا کردن از این که دوز و میزان درستی از دارو دریافت می‌کنید برای درمان بیماری تیروئید هاشیموتو بسیار مهم است. در طول زمان، دوز کافی و مناسب برای جابه‌جایی کارکرد تیروئید ممکن است تغییر کند. 

دلایل بیماری تیروئید هاشیموتو

دلیل اصلی بیماری تیروئید هاشیموتو هنوز شناخته شده نیست. اما این باور وجود دارد که بسیاری از عوامل در این بیماری تاثیر دارند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ژنتیک: بیشتر افرادی که به تیروئید هاشیموتو هاشیموتو مبتلا می‌شوند در اعضای خانواده خود بیماری و اختلال تیروئید یا بیماری‌های دیگر سیستم خود-ایمنی داشته‌اند. این موضوع به نقش ژنتیک در این بیماری اشاره دارد. 
• هورمون‌ها: بیماری هاشیموتو هفت برابر بیشتر از مردان در زنان دیده می‌شود. این نکته به این معنا است که هورمون‌های جنسی در آن نقشی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از زنان در سال اول بچه‌دار شدن دچار مشکلات تیروئید می‌شوند. اگر چه این مشکلات اغلب بر طرف می‌شوند، اما حدود بیست درصد این زنان سال‌ها بعد دچار بیماری هاشیموتو می‌شوند. 
• ید مازاد: تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف بعضی داروها و مصرف بسیار زیاد ید، که عنصری است که بدن برای تولید هورمون به آن نیاز دارد، می‌تواند منجر به اختلالات تیروئید در افرادی شود که زمینه ابتلا به آن را دارند.
• قرار گرفتن تحت پرتو و تشعشع: افزایش موارد اختلالات تیروئید بین افرادی که تحت تابش پرتو و تشعشع بوده‌اند گزارش شده است. این موارد در میان قربانیان بمب اتمی در ژاپن، بازماندگان بحران هسته‌ای چرنوبیل، و بیمارانی که تحت پرتو درمانی برای نوعی سرطان خون که به آن بیماری هاجکین (Hodgkin's disease) گفته می‌شود به وفور قابل مشاهده است. 

تشخیص بیماری هاشیموتو

• پزشک شما زمانی که نشانه‌هایی مثل افزایش احساس خستگی یا بی‌حالی، خشکی پوست، یبوست، صدای گرفته یا مشکلات قبلی تیروئید و گواتر داشته باشید از شما آزمایش بیماری هاشیموتو می‌گیرد. تشخیص بیماری هاشیموتو با توجه به نشانه‌ها و نتایج آزمایش‌های خون انجام می‌شود که سطح هورمون تیروئید و هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون را اندازه‌گیری می‌کنند. این ممکن است شامل موارد زیر شود:
• آزمایش هورمون: آزمایش خون می‌تواند میزان هورمون‌های تولیدی توسط تیروئید و غدد هیپوفیز شما را مشخص کند. اگر تیروئید کم کار باشد، سطح هورمون پایین خواهد بود. این در حالی است که سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) افزایش پیدا می‌کند چرا غدد هیپوفیز سعی می‌کنند غده تیروئید را تحریک کنند تا هورمون تیروئید بیشتری ترشح کند. 
• آزمایش آنتی‌بادی: از آنجا که هاشیموتو یک اختلال سیستم خود-ایمنی است، منجر به تولید غیرطبیعی آنتی‌بادی در بدن می‌شود. با یک آزمایش خون می‌توان از حضور آنتی‌بادی در مقابل تیروئید پراکسیدیز (TPO) در بدن، که آنزیمی است که اغلب در غده تیروئید وجود دارد و در تولید هورمون‌های تیروئید موثر است، اطمینان پیدا کرد. اما آزمایش TPO در همه افرادی که تیروئید هاشیموتو دارند مثبت نمی‌شود. بسیاری از افراد آنتی‌بادی TPO در خون خود دارند، اما به گواتر، کم کاری تیروئید و سایر مشلات مشابه دچار نیستند.

فرق کم کاری تیروئید و هاشیموتو

اگر چه بیماری هاشیموتو در موارد بسیار زیادی منجر به بروز بیماری تیروئید کم‌کار شده و در بسیاری از نقاط جهان عامل اصلی این بیماری است، اما بین این دو تفاوت‌های جدی وجود دارد.

کم‌کاری تیروئید که فعالیت اندک و ناکارایی غده تیروئید همراه است، حالتی است که دلایل بسیار زیادی می‌تواند داشته باشد. این در حالی است که هاشیموتو یک نوع بیماری خود-ایمنی است و اصلی‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید محسوب می‌شود. برخی از افراد بدون اینکه تیروئید کم‌کار پیدا کنند به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند. اما به هر ترتیب بیشتر افرادی که به هاشیموتو مبتلا می‌شوند در ادامه گرفتار کم‌کاری تیروئید نیز خواهند شد. علائم و نشانه‌های تیروئیدیت هاشیموتو اغلب همان علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید هستند، اما اگر می‌خواهید درباره کم کاری تیروئید بیشتر بدانید، می‌توانید به مطلب علل و درمان کم کاری تیروئید مراجعه کنید. 

عوارض بیماری هاشیموتو

در صورتی که بیماری تیروئید هاشیموتو مورد درمان مناسب قرار نگیرد باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود که در ادامه آن ممکن است مشکلات سلامتی زیر بروز کنند:

• گواتر: تحریک زیاد غده تیروئید برای ترشح بیشتر هورمون می‌تواند منجر به بزرگ شدن غده تیروئید شود که تحت عنوان گواتر شناخته می‌شود. کم‌کاری تیروئید یکی از اصلی‌ترین دلایل گواتر است. گواتر در مجموع ناراحتی چندانی ایجاد نمی‌کند، اما برجسته شدن آن می‌تواند ظاهر شما را تحت تاثیر قرار داده و هنگام بلعیدن یا نفس کشیدن سختی ایجاد کند. 
• مشکلات قلبی: بیماری تیروئید هاشیموتو ممکن است با افزایش خطر مشکلات قلبی همراه شود. دلیل این همراهی این است که سطوح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پایین – یا همان «کلسترول بد» - ممکن است در افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند بروز کند. در صورتی که کم‌کاری تیروئید درمان نشود ممکن است منجر به بزرگ شدن قلب، و به احتمال زیاد نارسایی‌های قلبی شود. 
• مشکلات سلامتی روانی: در مراحل اولیه بیماری هاشیموتو بیمار ممکن است دچار افسردگی شده و در طول زمان ممکن است حادتر شود. همچنین این بیماری می‌تواند باعث کاهش میل جنسی (لیبیدو) هم در مردان و هم در زنان شده و بر کاهش کارکرد روانی در بیمار تاثیر بگذارد. 
• میکسودما (Myxedema): این حالت نادر که زندگی را تهدید می‌کند می‌تواند به خاطر کم‌کاری تیروئید سخت در بلند مدت اتفاق بیفتد که خودش یکی از عوارض درمان نشدن بیماری هاشیموتو است. از علائم این بیماری خواب‌آلودگی شدید است و در پی آن بی حالی و ناآگاهی عمیق روی می‌دهد. بیمارانی که این مشکل را دارند ممکن است با یک سرماخوردگی، آرامبخش، آلودگی یا فشارهای دیگر بر بدن وارد حالت کمای میکسودما شوند. میکسودما باید فوری مورد درمان پزشکی مناسب قرار بگیرد در غیر این صورت بسیار خطرناک است. 

درمان تیروئیدیت هاشیموتو

درمان تیروئیدیت هاشیموتو می‌تواند شامل مشاهده و بررسی و استفاده از درمان دارویی باشد. اگر شواهدی از کمبود هورمون وجود نداشته باشد، و تیروئید شما طبیعی عمل کند، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد رویکردی صبورانه مبتنی بر مشاهده اتخاذ کند. اگر به دارو نیاز پیدا کنید، این احتمال وجود دارد که برای باقی عمر به آن نیاز داشته باشید. 
 روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:

• هورمون‌های ترکیبی: اگر هاشیموتو منجر به کاهش هورمون شود، فرد به درمان جایگزین با هورمون تیروئید نیاز پیدا می‌کند. این درمان معمولا شامل استفاده روزانه از هورمون تیروئید ترکیبی لووتیروکسین خواهد شد. این داروی خوراکی سطح هورمون کافی را به بدن برگردانده و تمام علائم کم کاری تیروئید را بهبود می‌بخشد. 
• رصد کردن دوز مناسب: برای تشخیص دوز مناسب لووتیروکسین پزشک سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) را ۶ تا ۸ هفته بعد از شروع درمان بررسی می‌کند. همین کار بعد از هر تغییر دوز انجام می‌شود. بعد از رسیدن به دوز مناسب که سطح هورمون تیروئید بدن شما طبیعی کند، به احتمال زیاد باید هر دوازده سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون شما بررسی شود. 

پرسش‌های رایج

آیا بیماری هاشیموتو خطرناک است؟

در صورتی که این بیماری مورد درمان قرار نگیرد به احتمال زیاد منجر به بروز کم کاری تیروئید می‌شود. همچنین در صورت ادامه یافتن بی توجهی به درمان، ممکن است بیمار دچار میکسودما (Myxedema) شود که حالتی نادر و بسیار خطرناک است. 

آیا میان بیماری هاشیموتو و ام اس ارتباطی وجود دارد؟

در هر دو این بیماری‌ها سیستم خود-ایمنی بدن دچار اختلال می‌شود. بیماری ام اس و بیماری هاشیموتو اغلب در کنار هم دیده می‌شوند و همین طور برخی از علائم آنها، از جمله خستگی، ضعف، و کند شدن شناختی با یکدیگر همپوشانی دارد. 

آیا بیماری هاشیموتو ارثی است؟

ژنتیک و عوامل وراثتی اغلب در بیماری هاشیموتو موثر هستند. افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند معمولا در خانواده خود سابقه ابتلا به بیماری‌های مشابه را دارند. 

آیا بین بیماری هاشیموتو و کرونا ارتباطی وجود دارد؟

مرکز کنترل بیماری‌های ایالات متحده احتمال می‌دهد که افرادی که دچار مشکلات خود-ایمنی بدن هستند در خطر ابتلا به موارد سخت کووید-۱۹ یا کرونا قرار دارند. این افراد سیستم ایمنی ضعیف‌تری داشته و بدن آنها در مقابله با آلودگی زمان بیشتری درگیر می‌شود. با همه اینها، تا به این لحظه هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که افراد مبتلا به بیماری هاشیموتو در خطر ابتلا به موارد سخت کرونا باشند. 

سخن پایانی 

 بیماری هاشیموتو یا تیروئیدیت هاشیموتو یک نوع اختلال در سیستم خود-ایمنی بدن است. سیستم ایمنی بدن افراد مبتلا به این بیماری، غده تیروئید آنها را مورد حمله قرار می‌دهد. این موضوع باعث کاهش تولید هورمون تیروئید شده که منجر به بروز کم کاری تیروئید می‌شود. در صورت تشخیص زودهنگام و درمان، این بیماری به خوبی به درمان واکنش نشان می‌دهد. درمان تیروئید هاشیموتو اغلب با استفاده از جایگزینی هورمون و مصرف داروی لووتیروکسین انجام می‌شود. تعیین میزان مناسب دارو فرایندی است که پزشک با رصد کردن طولانی مدت بیمار قادر به تکمیل آن است. در صورتی که نیاز به درمان دارویی با لووتیروکسین در بیمار تشخیص داده، احتمال زیادی هست که به مصرف این دارو برای باقی عمر نیاز داشته باشد.