پدیده‌ی نفخ شکم زمانی رخ می‌دهد که هوای اضافی موجود در معده نتواند به راحتی از بدن خارج شود. در این صورت شکم ورم کرده و درد می‌گیرد. نفخ شکم کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد، اما گاهی نفخ معده عوارض بیماری است که باید به آن توجه کرد. علل بسیاری وجود دارند که چرا ما به نفخ معده دچار می‌شویم؟ در این متن به طور اختصاصی و مفصل به دلایل بروز نفخ معده، نحوه‌ پیشگیری و درمان نفخ شکم می‌پردازیم.

فهرست مطالب 

• نفخ شکم یا نفخ معده از چیست

• نفخ معده از چه خوراکی‌هایی می‌تواند باشد

• چگونه از نفخ شکم جلوگیری کنیم

• درمان نفخ شکم در خانه

• چه چیزی نفخ معده را از بین می‌برد

• نفخ شکم از نظر طب سنتی

نفخ شکم یا نفخ معده از چیست

ما روزانه هنگام غذا خوردن، نوشیدن یا قورت دادن آب دهان میزانی از هوا را نیز وارد معده می‌کنیم. این هوای بلعیده شده در روده جمع می‌شود. گاز موجود در سیستم گوارشی ما عمدتا از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده است. وقتی غذا را هضم می‌کنیم، گاز، عمدتا به شکل هیدروژن، متان و دی اکسید کربن آزاد می‌شود.

گاهی نیاز است این گاز تشکیل شده در دستگاه گوارش از بدن خارج شود. این کار به ۲ صورت انجام می‌گیرد؛ اولین راه برای خروج گاز، باد گلوست و دومین راه، خروج باد معده از مجرای مقعدی.

نفخ معده می‌تواند بر اساس دلایل متعددی رخ دهد که در قسمت بعد به طور مفصل به این دلایل می‌پردازیم. اما به خواندان این مطلب می‌توانید درباره نفخ شکم و انواع آن بیشتر بخوانید. 

نفخ معده از چه خوراکی‌هایی می‌تواند باشد

همانطور که اشاره کردیم یکی از دلایل مهم بروز نفخ معده، هضم نشدن یک سری از مواد غذایی در دستگاه گوارش است. اگر نفخ شکم برای ما زیاد و به طور مکرر اتفاق می‌افتد، بهتر است از خوردن غذاهایی که احتمال به وجود آوردن چنین مشکلی دارند، پرهیز کنیم.  همچنین اگر نسبت به لاکتوز حساسیت داریم و بدن ما نمی‌تواند به درستی لاکتوز موجود در لبنیات را هضم کند، باید از خوردن مواد غذایی حاوی لاکتوز دوری کنیم.

در این قسمت غذاهایی را نام خواهیم برد که باعث بروز نفخ معده می‌شوند و بهتر است برای پیشگیری از این اتفاق از آن‌ها کم‌تر استفاده کنیم.

• قند پیچیده‌ای به نام رافینوز وجود دارد که بدن ما قادر به هضم آن نیست. رافینوز به مقدار زیاد در لوبیا وجود دارد و مقدار کمتر این قند در مواد غذایی مثل کلم، جوانه بروکسل، کلم بروکلی، مارچوبه و سایر سبزیجات و غلات کامل یافت می‌شود.
• بیش‌تر نشاسته‌ها مثل سیب زمینی، ذرت، رشته و گندم با تجزیه در روده بزرگ، گاز تولید می‌کنند و ممکن است باعث نفخ معده شوند. برنج تنها نشاسته‌ای است که گاز ایجاد نمی‌کند.

• قند معروف به فروکتوز به طور طبیعی در پیاز، کنگر، گلابی و گندم وجود دارد. همچنین در برخی از نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های میوه‌ای به عنوان شیرین کننده استفاده می‌شود. فروکتوز به خوبی هضم نشده و ممکن است باعث ایجاد نفخ در شکم شود.
• سوربیتول نوعی قند است که به طور طبیعی در میوه‌ها از جمله سیب، گلابی، هلو و آلو خشک وجود دارد. این ماده همچنین به عنوان شیرین کننده مصنوعی در آدامس‌‌های بدون قند، آب نبات و سایر محصولات رژیمی استفاده می‌شود. سوربیتول نیز جز دسته‌ای از غذاها است که به راحتی هضم نمی‌شوند و یکی از دلایل نفخ شکم است.

• فیبر در دو نوع نامحلول و محلول آن وجود دارد. فیبر محلول به راحتی در آب حل می‌شود و یک بافت ژله‌ای پیدا می‌کند. این نوع فیبر تا رسیدن به روده‌ بزرگ هضم نمی‌شود. روده‌ بزرگ نیز محل تولید گازهای معده است. بنابراین فیبرهای محلول می‌توانند یکی دیگر از علل نفخ معده باشند. فیبر محلول در سبوس، جو دوسر، لوبیا، نخود فرنگی و اکثر میوه‌ها یافت می‌شود. فیبر نامحلول اساسا بدون تغییر از روده‌ها عبور می‌کند و گاز کمی تولید می‌کند. سبوس گندم و برخی از سبزیجات حاوی این نوع فیبر هستند.
• بعضی از غذاهای حاوی کربوهیدرات بالا یا غذاهایی مثل حبوبات که دارای کربوهیدرات غیرقابل هضم هستند باعث نفخ شکم می‌شوند. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید با انواع کربوهیدرات آشنا شوید. 

با وجود تمام موارد گفته شده در این قسمت به طور خلاصه به نام غذاهایی که باعث نفخ در شکم می‌شوند، اشاره می‌کنیم.

لیست غذاهایی که باعث نفخ معده می‌شوند و بهتر است در مصرف آن احتیاط کنید عبارتند از:

• شیر و سایر محصولات لبنی
• لوبیا
• سودا
• آبنبات
• عدس
• گندم
• سیب زمینی
• ماکارونی
• سبوس جو دوسر
• سیب
• هلو
• گلابی
• موز
• زردآلو
• خربزه
• آلو خشک
• کشمش
• کلم بروکلی
• جوانه بروکسل
• ذرت
• نخود فرنگی
• پیاز
• موسیر
• آدامس
• گل کلم
• نخود
• غذاهای فرآوری شده حاوی سدیم و شیرین کننده‌های مصنوعی

چگونه از نفخ شکم جلوگیری کنیم

راهکارهایی که در این قسمت راجع به آن‌ها خواهیم گفت می‌توانند در پیشگیری از نفخ معده و شکم به شما کمک کنند. البته اگر نفخ معده‌ شما از عوارض بیماری جدی باشد، باید به پزشک مراجعه کنید و در صورت درمان نفخ شکم شما نیز از بین خواهد رفت.

خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر اما بیش‌تر: تحقیقات نشان می‌دهد که خوردن ۴ یا ۶ وعده در روز به جای ۳ وعده‌ی اصلی می‌تواند به پیشگیری از بروز نفخ شکم کمک کند.

آرام غذا خوردن: هضم غذا از دهان شما آغاز می‌شود. غذا باید به خوبی در دهان شما جویده شود تا قابل هضم شود. همچنین آرام غذا خوردن باعث می‌شود هوای کمتری وارد معده شود.

دوری از آدامس و نوشیدنی‌های کربنات‌دار یا گازدار: نوشیدنی‌های گازدار مثل نوشابه حاوی گاز دی اکسید کربن هستند و باعث نفخ شکم می‌شوند. همچنین جویدن آدامس سبب ورود هوای بیش‌تر به معده می‌«ود و احتمال دارد به نفخ معده بینجامد.

پرهیز از مصرف سیگار و تنباکو: سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو باعث می‌شود هوای زیادی وارد معده شود که یکی از علل اصلی بروز نفخ شکم است. بنابراین ترک سیگار می‌تواند در درمان نفخ معده موثر باشد. در این مطلب درباره بهترین راه ترک سیگار بیشتر بخوانید. 

استفاده از لبنیات با لاکتوز کم: همانطور که گفتیم، حساسیت به لاکتوز ممکن است باعث نفخ معده شود. کسانی که نسبت به لاکتوز حساسیت دارند و بدن آن‌ها توانایی هضم لاکتوز را ندارد، بهتر است از لبنیات با لاکتوز کم استفاده کنند.

استفاده از حبوباتی که از قبل در آب خیسانده شوند: اگر حبوبات قبل پخت خیسانده شوند، باعث می‌شود فیبرهای محلول موجود در آن‌ها کاهش یابد و ارزش غذایی آن‌ها افزایش می‌یابد.

تحرک و ورزش: انجام فعالیت‌های ورزشی باعث می‌شود دستگاه گوارش بهتر عمل کند و عمل هضم بهتر انجام شود. بنابراین در صورت انجام فعالیت ورزشی روزانه، کمتر امکان بروز نفخ معده وجود دارد و همچنین می‌تواند در درمان نفخ شکم موثر باشد. 

پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها که از انواع باکتری‌های خوب معده هستند و به هضم بهتر غذا کمک می‌کنند ممکن است بتواند عوارض نفخ معده را کاهش دهند. پروبیوتیک‌ها معمولا در ماست وجود دارند.

غذاهای زیر امکان کمتری برای بروز نفخ معده دارند پس بیش‌تر از آن‌ها در برنامه‌ غذایی خود استفاده کنید:

• گوشت، مرغ و ماهی
• تخم مرغ
• سبزیجاتی مانند کاهو، گوجه فرنگی، کدو سبز و بامیه
• میوه‌هایی مانند طالبی، انگور، توت، گیلاس، آووکادو و زیتون
• کربوهیدرات‌هایی مانند نان بدون گلوتن و برنج

درمان نفخ شکم در خانه

نفخ شکم اگر مکرر و حاد نباشد، می‌تواند در خانه و به کمک درمان خانگی برای نفخ معده برطرفشودگردد. درمان‌های خانگی شامل درمان گیاهی ورم معده و نفخ شکم، درمان نفخ شکم از نظر طب سنتی، غذاها و نوشیدنی‌هایی می‌شود که در رفع نفخ شکم کمک می‌کنند.

چه چیزی نفخ معده را از بین می‌برد

نوشیدنی‌ها و مواد غذایی زیر می‌توانند به عنوان درمان گیاهی ورم معده و نفخ شکم استفاده شوند. بعضی از این مواد در درمان نفخ شکم از نظر طب سنتی تایید شده‌اند و سالیان زیاد توسط مردم استفاده ‌شده است.

نفخ شکم از نظر طب سنتی

نفخ شکمی را می‌توان به وسیله داروهای گیاهی و درمان‌های سنتی تا حدود زیادی کاهش داد. گیاهانی نظیر، هل، آویشن، ریحان، نعناع، زنجبیل، زردچوبه و سیاه دانه به کاهش نفخ شکمی کمک بزرگی می‌کنند.

استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند چای نعنا، دمنوش زنجبیل و لیموی تازه و همچنین استفاده از جوشانده ترخون و ریحان نیز از بهترین راه ‌کارهای طب سنتی در درمان نفخ شکمی هستند. گرم نگه داشتن شکم، پیاده‌روی، طب سوزنی و ماساژ درمانی از موارد دیگر طب سنتی در درمان نفخ معده هستند.

آویشن برای نفخ شکم: دمنوش آویشن یکی از انتخاب‌های هوشمندانه رفع درد ناشی از نفخ شکم و خلاصی از دست آن است. البته شما می‌توانید آویشن را به شکل پودر شده در غذاها به عنوان ادویه استفاده کنید یا از برگ آن برای تهیه‌ی یک دمنوش فوق‌العاده مفید بهره بگیرید.

عسل برای نفخ شکم: از عسل می‌توان برای کاهش درد شکم، معده و التیام آن استفاده کرد. در مواردی که نفخ معده به دلیل باکتری‌های موجود مثل بیماری زخم معده است، عسل با داشتن خاصیت ضدباکتر و ضدعفونی می‌تواند به نجات شما بیاید.

عسل ملین است و به هضم بهتر غذا به شما کمک می‌کند. این ماده‌ی غذایی معجزه‌گر ترشحات اسیدی معده را کاهش می‌دهد و از به وجود آمدن رفلاکس معده که یکی از دلایل زخم معده است جلوگیری می‌کند.

دمنوش یا عرق نعنا برای نفخ شکم. هر وقت صحبت از مشکلات معده می‌شود، نعنا این قهرمان نجات دهنده به کمک همه می‌آید. شاید شنیده باشید که درمان تمام دردهای شکمی عرق نعنا است. البته این شاید یکم اغراق باشد، اما به راستی نعنا تسکین دهنده‌ دردهای معده است و به هضم بهتر غذا کمک می‌کند. این گیاه فوق‌العاده می‌تواند در زمان نفخ معده نیز به کار آید و باعث کاهش درد و رفع ان شود.

زردچوبه: زردچوبه از ادویه‌هایی است که هرگز نباید خواص معجزه آسای آن را فراموش کرد. این ادویه باعث می‌شود غذاهایی که باعث نفخ معده می‌شوند، کمتر تاثیر داشته باشند و از کبد سم زدایی می‌کند.

زنجبیل: زنجبیل به دلیل خواص ضدعفونی و ضدباکتری که دارد در زمان نفخ شکم بسیار به کار می‌‌آید. همچنین این گیاه دارای خاصیتی آنتی اکسیدانی است که می‌تواند در کاهش درد و رفع نفخ معده کمک کننده باشد.

دیگر گیاهانی که به بهبود کارکرد گوارش کمک می‌کنند و باعث کاهش درد نفخ معده می‌شوند، عبارتند از:

• دارچین
• زیره
• گلپر
• هل
• رازیانه
• ریحان

از موارد گفته شده در این قسمت می‌توان برای درمان نفخ شکم در پریود و درمان نفخ معده در بارداری استفاده کرد.

سخن پایانی

نفخ معده یکی از اتفاقات طبیعی و نرمالی است که در زندگی افراد به طور متعدد روی می‌دهد. البته شاید نفخ معده احساس ناخوشایندی داشته باشد، اما چندین راهکارهای سریع و خانگی می‌تواند در درمان نفخ شکم موثر باشد. همچنین با دانستن دلایل اصلی رخ دادن نفخ شکم، می‌توان با رعایت یک رژیم غذایی سالم و مناسب و پرهیز از کارهای گفته شده در این متن، کمتر به نفخ معده دچار شد.