گوش یکی از اعضای مهم بدن به جساب می‌آید و ممکن است در معرض خطر انواع بیماری‌ها و آسیب‌ها باشد. یکی از مشکلات رایج در این زمینه، عفونت گوش میانی است. عفونت گوش میانی یکی از مهمترین و شایع‌ترین مشکلات گوش است که در ادامه بیشتر درباره آن و چگونگی ابتلای افراد به این نوع عفونت، علائم و عوارض بیماری و همچنین راه‌های درمان آن خواهیم گفت. 

فهرست مطالب 

• عفونت گوش میانی چیست

• علت ابتلا به عفونت گوش میانی چیست

• چگونگی تشخیص عفونت گوش میانی

• علائم ابتلا به عفونت گوش میانی

• درمان عفونت گوش میانی

• عفونت گوش میانی در کودکان

• خطرات و عوارض ابتلا به عفونت گوش میانی

عفونت گوش میانی چیست

گوش انسان به طور کلی از سه بخش گوش داخلی، گوش میانی و گوش خارجی تشکیل شده است که در ادامه، به طور خلاصه، این سه قسمت تشکیل دهنده گوش را توضیح می‌دهیم؛

• گوش داخلی از گیرنده‌های عصبیه بسیار زیادی که مخصوص عملکرد شنوایی و تعادلی هستند، تشکیل شده است که این گیرنده‌ها نقش بزرگی در اتصال گوش‌ها به مغز ایفا می‌کنند.

• گوش خارجی که شامل لاله گوش و مجرای گوش است، توسط پرده‌ای که به آن پرده گوش می‌گویند از گوش میانی و گوش داخلی مجزا می‌شود. مجرای گوش دارای مواد مومی و ریز پرزهای فراوان است که از ورود اشیا، موجودات ریز و میکروب‌ها تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.

• گوش میانی که نقش بسیار مهمی را در شنوایی و انتقال صوت از پرده گوش به داخل گوش داخلی ایفا می‌کند، دارای اجزای مهمی نظیر استخوانچه‌های رکابی، چکشی و سندانی است. وجود بیماری در این بخش از گوش ممکن است باعث بروز اشکالاتی در زمینه انتقال صحیح صوت از پرده به گوش داخلی شده، در نتیجه شنوایی تا حد زیادی کاهش یابد.

گوش میانی فضایی پر از هوا است و عفونت در گوش میانی ممکن است بر اثر باکتری و یا ویروس بوجود بیاید. این عفونت در قرن هجدهم میلادی شیوع فراوانی در بین مردم جهان یافته بود، اما با پیشرفت پزشکی و بهداشت در جوامع مدرن امروز، گستره ابتلا به عفونت گوش میانی بسیار کم و قابل کنترل شده است.

 عفونت گوش میانی را با نام‌های، گوش چسبناک (Glue ear)، اوتیت مدیای ترشحی (Secretory otitis media) و اوتیت سروز (Serous otitis media) نیز می‌شناسند.

عفونت گوش میانی ممکن است منجر به جمع شدن مایع در ناحیه میانی گوش شود. بیشتر کودکان تا قبل از سه سالگی حداقل یکبار به این نوع عفونت مبتلا می‌شوند. در ادامه مطلب بیشتر درباره نوع عفونت در گوش میانی، نحوه تشخیص و درمان آن خواهیم گفت پس با ما همراه باشید.

علت ابتلا به عفونت گوش میانی چیست

دلایل ابتلا به عفونت گوش میانی می‌توانند بسیار متنوع باشند. از دلایل اصلی و مهم ابتلا به این نوع عفونت، اختلال در عملکرد و یا ایجاد انسداد در لوله اوستاش یا شیپور گوش است. این لوله نقش مهمی در تنظیم فشار هوای گوش میانی، تخلیه به موقع ترشحات طبیعی گوش و تامین هوای تازه برای گوش میانی ایفا می‌کند.

در حقیقت با باز و بسته شدن درست لوله اوستاش یا شیپور، هوا و ترشحات طبیعی به خوبی تخلیه شده و هوای تازه (برای جلوگیری از انواع عفونت و رشد ریز موجودات میکروبی) جایگزین می‌شود.

عواملی مانند آنفولانزا، سرماخوردگی، عفونت تنفسی و یا انواع حساسیت می‌توانند در عملکرد صحیح لوله استاش اخلال ایجاد کرده و با انسداد آن، موجب ایجاد مایعات عفونی در گوش میانی شوند. کوچکی این لوله در کودکان خردسال، احتمال انسداد آن را بیشتر کرده، در نتیجه ابتلای کودکان زیر سه سال به عفونت گوش میانی را بیشتر می‌کند.

از دیگر عوامل مهم در بروز این عفونت، لوزه‌ها هستند که از اجزای سیستم ایمنی بدن به شمار می‌روند‌. این بافت‌ها که در پشت حفره بینی واقع شده‌اند، نقش پررنگی در به دام انداختن موجودات میکروبی بیگانه، نظیر ویروس‌ها و باکتری‌ها دارند. تجمع باکتری‌ها و دیگر موجودات ریز بیماری‌زا در لوزه‌ها می‌توانند به بروز انسداد در لوله استاش و ایجاد عفونت در گوش میانی منجر شوند. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره عفونت لوزه‌ها بیشتر بخوانید. 

از دلایل دیگر ابتلا به عفونت گوش میانی می‌توان به اوتیت مزمن و اوتیت خلط ‌آور مزمن نیز اشاره کرد.

چگونگی تشخیص عفونت گوش میانی

تشخیص عفونت گوش میانی باید حتما توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی صورت بگیرد. پزشک با بررسی علائم فرد، معاینات بالینی و بررسی مایعات موجود در پشت پرده گوش می‌تواند، به راحتی به وجود این نوع عفونت در گوش پی ببرد.

مایعات پشت پرده گوشی در کاهش ارتعاش پرده گوش نقش دارند. پزشک بوسیله دستگاه‌های اتوسکوپ و اتوسکوپ پنوماتیک به بررسی مایعات داخل گوش میانی می‌پردازد.

روش‌های دیگر تشخیصی عبارتند از، تست شنوایی‌سنجی تمپانومتری (Tympanometry) و تست برگشت صدا از پرده گوش رفلکس اکوستیک (Acoustic reflex). روش‌های گفته شده مانند، تمپانومتری و رفلکس اکوستیک، در صورت تردید پزشک در تشخیص، توصیه می‌شوند.

علائم ابتلا به عفونت گوش میانی

ممکن است، علائم افراد در صورت ابتلا به عفونت گوش میانی با یکدیگر متفاوت باشد، ولی به طور کلی می‌توان گفت عفونت گوش میانی در کودکان زیر سه سال با علائمی نظیر بد خواب شدن کودک، تب در کودکان، کم‌اشتهایی، درد در گوش هنگام خواب، از دست دادن تعادل، گریه بیش از حد، سردرد و مشکل شنوایی بروز می‌کند.

علائم شایع عفونت گوش میانی در بزرگسالی، عبارتند از تب در بزرگسالان، سر درد، خارش گوش، ترشح مایعات چرکی از گوش، سرگیجه، حالت تهوع، درد گوش و کاهش شنوایی که در ادامه بیشتر و به صورت مفصل‌تر درباره آنها توضیح خواهیم داد.

• عفونت گوش میانی در بزرگسالان و سرگیجه

سرگیجه یکی از علائم مهم افراد، در هنگام ابتلا به عفونت گوش میانی است. برای درمان هرچه سریعترعفونت گوش باید به پزشک مراجعه کرد. در صورت ورود مایعات عفونی به داخل گوش میانی و ایجاد محیطی مناسب برای رشد موجودات ریز بیماری‌زا، ممکن است با کوچکترین حرکت سر، احساس سرگیجه به فرد دست دهد. 

• عفونت گوش میانی بدون درد

عفونت گوش میانی در صورت درگیر نکردن قسمت بزرگی از گوش میانی و لوله اوستاش و همچنین وجود مایعات عفونی بسیار ناچیز درپشت پرده گوش، می‌تواند بدون درد و عوارض شدید باشد.

• عفونت گوش میانی و سردرد

از آنجایی که گوش به مغز انسان بسیار نزدیک است، مسلما وجود بیماری و اشکال در آن می‌تواند عوارض و مشکلاتی نظیر، سرگیجه، سردرد و تشنج ایجاد کند. عفونت گوش میانی باید هرچه سریعتر درمان شود، تا از آسیب‌های جدی به گوش و مغز تا حد زیادی جلوگیری شود.

• عفونت گوش میانی و حالت تهوع

به دلیل اینکه ممکن است حمله ویروس به گوش میانی کاملا ناگهانی رخ دهد، احتمال بروز حالت تهوع و استفراغ (که می‌توانند از عامل سرگیجه ناشی از عفونت و یا عکس‌العمل دستگاه ایمنی بدن در مقابل ویروس بوجود آیند)، بیشتر می‌شود.

• عفونت گوش میانی و تشنج

یکی دیگر ازعلائم دیده شده به خصوص در کودکان تشنج ناشی از عفونت گوش میانی است که این عوارض از تاثیر گوش بر مغز نشات می‌گیرد. هرچقدر میزان عفونت شدید‌تر باشد، به همان میزان عوارض و علائم بیشتری در مغز و سیستم عصبی گوش ایجاد می‌شود.

درمان عفونت گوش میانی

روش‌های درمانی باید توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی تجویز و توصیه شوند. بسیاری از عفونت‌های گوش جزئی بوده و به مرور و رعایت نکات پزشکی و بهداشتی از بین می‌رود.

در بسیاری از موارد پزشک درمان‌های دارویی (آنتی‌بیوتیک‌ها) را تجویز می‌کند. با این وجود استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند، موجب مقاومت باکتری‌ها و میکروب‌ها در مقابل دستگاه ایمنی بدن شوند.

• تخلیه عفونت گوش میانی

پزشک به خصوص در زمینه عفونت گوش میانی کودکان، طی عمل سرپایی به نام میرینگوتومی، سوراخ کوچکی در پرده گوش ایجاد کرده و مایعات عفونی موجود در گوش میانی را خارج می‌کند. برای تسهیل در خروج این مایعات یک لوله ریز به نام لوله تمپانوستومی در داخل کانال گوش قرار می‌گیرد.

زمان ماندگاری این لوله‌ها در گوش بستگی به طراحی و نوع آن دارد. پرده گوش به احتمال زیاد بعد از خروج لوله به طور خود به خودی ترمیم می‌شود.

• درمان عفونت گوش میانی در طب سنتی

در طب سنتی راه‌هایی از قبیل استفاده از کمپرس‌های سرد و گرم، ریختن یک الی دو قطره روغن زیتون در گوش (به خصوص گوش کودکان)، استفاده از قطره‌های گیاهی، مالیدن روغن زنجبیل در اطراف کانال گوش خارجی (از استعمال این روغن در داخل گوش خودداری شود)، مالیدن آب اکسیژنه به اطراف گوش و سپس شستن اطراف گوش با آب مقطر از مواردی هستند که در طب سنتی از آنها برای درمان عفونت گوش میانی استفاده می‌شود.

تهیه محلولی از سیر و روغن زیتون و استفاده از آن به عنوان قطره گوش نیز در این طب توصیه می‌شود.

عصاره برگ میوه انبه نیز به عنوان قطره در درمان عفونت گوش میانی موثر است.

آب پیاز، روغن خردل، ریحان، نمک و سرکه سیب نیز در درمان طب سنتی این عفونت استفاده می‌شوند.

• درمان دارویی عفونت گوش میانی

داروهای ضد درد مثل ایبوپروفن و استامینوفن می‌توانند، به کاهش درد گوش در هنگام ایجاد عفونت در قسمت میانی گوش کمک کنند. مصرف داروها به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها باید با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام بگیرد.

برای کودکان به طور معمول قطره‌های گوش کودکان و آموکسی‌سیلین و برای بزرگسالان آزیترومایسین، قطره‌های انتی‌بیوتیکی و چرک خشک‌کن تجویز می‌شود. مصرف آنتی‌بیوتیک باید به طور منظم و در زمان تعیین شده استفاده شود، ولی نباید پس از بهبودی به صورت خودسرانه دارو را قطع کرد.

• جراحی گوش میانی

در صورتی که پزشک تشخیص بدهد درمان‌های دارویی برای برطرف کردن عفونت گوش میانی کارساز نیست، روش‌هایی از قبیل جراحی را به فرد پیشنهاد می‌کند. هدف اصلی جراحی گوش میانی، از بین بردن عفونت و برداشتن کلستئاتوم است.

گذاشتن لوله تهویه برای گوش نیز از جراحی‌های رایج، برای برطرف کردن عفونت در گوش میانی است. احتمال دارد عفونت گوش میانی شدید منجر به ایجاد پارگی در پرده گوش افراد شود. در این موارد پزشک با انجام عمل جراحی به ترمیم پرده گوش و یا پیوند آن می‌پردازد.

عفونت گوش میانی در کودکان

عفونت گوش میانی در کودکان زیر سه سال به دلیل کوچگی لوله اوستاش یا شیپور بیشتر اتفاق می‌افتد. کوچکی این لوله باعث می‌شود عفونت‌های کوچک ویروسی یا باکتریایی منجر به بروز انسداد در آن شوند، در نتیجه‌ی انسداد این لوله، هوا و ترشحات به خوبی تخلیه نشده و عفونت ایجاد می‌شود.

این نوع عفونت در کودکان با علائمی چون گوش درد، گریه فراوان، تب، بدخوابی و نداشتن اشتها بروز می‌کند. بهترین راه تشخیص عفونت گوش میانی و درمان آن در کودکان، مراجعه به پزشک متخصص کودکان است.

در کودکان بالای ۳ سال به دلیل رشد لوله اوستاش و کاهش احتمال انسداد آن به وسیله ریزموجودات بیماری‌زا، میزان ابتلا کمتر است.

خطرات و عوارض ابتلا به عفونت گوش میانی

در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی و پزشکی و همچنین به تعویق انداختن درمان، عفونت گوش میانی می‌تواند عوارض خطرناکی با خود به همراه آورد. آسیب به عصب‌های شنوایی و تعادلی موجود در گوش داخلی، آسیب به مغز، تشنج، کم شدن حس شنوایی، انباشت عفونت در گوش میانی، پارگی پرده گوش، سرگیجه، استفراغ، تب و اختلال در تعادل از عوارض و خطرات ابتلا به عفونت گوش میانی شدید هستند.

راه‌های جلوگیری از ابتلا به عفونت گوش میانی چیست؟

• برای جلوگیری از ابتلای نوزادان به عفونت گوش میانی بهتر است از شیر مادر برای تغذیه آنها استفاده شود.
• جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا و بیماری‌های ویروسی
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• قرار گرفتن در محل‌های دارای آلودگی هوا و یا دود سیگار نیز ابتلای افراد به این نوع عفونت را افزایش می‌دهد.
• واکسن پنوموکوکی کونژوگه که طبق تحقیقات آکادمی جراحان گوش و حلق و بینی آمریکا تولید شده است به کودکان نوپا و نوزادان جهت جلوگیری از ابتلا به عفونت گوش میانی تزریق می‌شود.

سخن پایانی

عفونت گوش میانی می‌تواند بسیار ساده و درمان‌پذیر و از طرف دیگر (و در صورت افزایش شدت ابتلا)، بسیار خطرناک و با عوارض زیاد باشد. درمان این عفونت باید توسط پزشک متخصص تجویز و توصیه شود. به همین دلیل از درمان خودسرانه عفونت در گوش میانی خودداری کنید.