کیست‌های شکلاتی با نام پزشکی کیست اندومتروما یا اندومتریوم شناخته می‌شوند. علت این نام‌گذاری تجمع خون قاعدگی و بافت‌های مرده در این کیست‌هاست که به رنگ قهوه‌ای بوده و شکل و رنگ شکلات را تداعی می‌کند. این کیست‌ها معمولا غیر سرطانی و مملو از مایعی قهوه‌ای رنگ هستند که در اعماق هر دو تخمدان تولید می‌شوند. کیست شکلاتی می‌تواند به صورت تکی یا چندتایی در تخمدان وجود داشته باشند. آنها به تخمدان متصل می‌شوند و ممکن است عملکرد تخمدان را تحت تأثیر قرار دهند. در بعضی موارد، این کیست‌ها، بر تخمک‌ها تاثیر گذاشته و بارداری را دشوار می‌کنند. در این مطلب می‌توانید درباره درمان آندومتریوما و همچنین کیست شکلاتی و احتمال بارداری نکات مهمی را خواهید خواند. 

فهرست مطالب

• کیست شکلاتی و آندومتریوز

• کیست شکلاتی چه علائمی دارد

• علت بوجود آمدن کیست شکلاتی چیست

• تشخیص کیست شکلاتی چگونه است

• درمان کیست شکلاتی

  • جراحی کیست شکلاتی 

  • کیست شکلاتی و درمان گیاهی

• کیست شکلاتی و ورزش

• تاثیر کیست شکلاتی در بارداری

• پرسش‌های رایج

 

کیست شکلاتی و آندومتریوز

علت به وجود آمدن کیست‌های شکلاتی، بیماری اندومتریوز است. ۲۰ تا ۴۰ درصد از زنانی که به بیماری اندومتریوز مبتلا هستند، دچار آندومتریوما نیز می‌شوند.

اندومتریوز بیماری شایعی است که برای زنان قبل از سنین یائسگی رخ می‌دهد. در بیماری اندومتر یا دیواره‌ رحم، خارج از رحم در تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی (لوله‌های فالوپ) و سایر دستگاه‌های تولید مثل رشد می‌کند و گاهی رشد اندومتر باعث درد شدید و حتی نازایی می‌شود.

پزشکان با توجه به میزان گسترش بافت اندومتر به سایر مناطق بدن، اندومتریوز را به چند مرحله تقسیم می‌کنند. مراحل ۳ و ۴ شدیدترین مرحله هستند و به احتمال زیاد باعث اندومتریوم می‌شوند. اگر فرد مبتلا به اندومتریوز تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است علائم و درد شدیدتر شده و کیست شکلاتی ایجاد شود.

دلیل ابتلا به بیماری اندومتریوز دقیقا مشخص نیست، اما دانشمندان علت این بیماری را به هورمون استروژن مربوط می‌دانند. هورمون استروژن یکی از دو هورمون زنانه است که بر روی خلق و خو، عادات ماهانه و موارد دیگر تاثیر بسیار دارد. البته هنوز دانشمندان و محققان نمی‌دانند چگونه هورمون استروژن بر اندومتریوز تاثیر می‌گذارد و اینکه چرا فقط برای برخی از زنان مشکل‌ساز است. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره کیست آندومتریوز بیشتر بخوانید. 

کیست‌های شکلاتی در ابعاد و انداز‌های متفاوتی در بدن تولید می‌شوند و ابعاد کیست شکلاتی بین ۲ تا ۱۰ سانتی‌متر است. البته اندازه‌ کیست شکلاتی به وخامت و خطرناک بودن آن، مربوط نیست؛ یعنی ممکن است فرد آندومتریوما در ابعاد بزرگ داشته باشد ولی متوجه آن هم نشود و برعکس فردی کیست شکلاتی کوچکی داشته باشد اما درد زیادی را تجربه کند. 

کیست شکلاتی چه علائمی دارد

تشخیص کیست شکلاتی از روی علائم و نشانه‌های آن تقریبا غیر ممکن است و برای تشخیص صحیح این بیماری باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد. پزشک تنها با انجام سونوگرافی می‌تواند از وجود کیست شکلاتی مطمئن شود. برای اطمینان از درستی تشخیص، پزشک متخصص باید قسمتی از بافت آندومتریوما را زیر میکروسکوپ مشاهده کند. اگر باز هم درباره‌ ماهیت کیست نگرانی وجود داشت، باید کیست را برای آزمایش‌های رحم خارج کرد.

کیست شکلاتی ممکن است در بعضی زنان باعث بروز علائم و نشانه‌هایی شود، اما بسیاری از زنان ممکن است این علائم را نداشته باشند. نشانه‌های شایع کیست شکلاتی به علائم بیماری اندومتریوز شباهت بسیار دارد و علائم مشترک زیادی دارند. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

• دوره‌های پریود طولانی و دردناک
• درد لگن بدون علتی مشخص در فواصل بین پریودها
• مشکلات گوارشی
• احساس درد و ناراحتی هنگام برقراری رابطه‌ جنسی
• بروز مشکل و درد در هنگام دفع
• خون‌ریزی بیش از اندازه در دوران قاعدگی
• ناباروری و بروز مشکلات متعدد برای باردار شدن
• قاعدگی نامنظم

اگر کیست آندومتریوز پاره شود دردی ناگهانی و زیادی در محلی که کیست پاره شد احساس خواهید کرد. پاره شدن کیست آندومتریوز خطرناک است و یک فوریت اورژانسی محسوب می‌شود. در این شرایط حتما باید با اورژانس تماس گرفت تا به سرعت به بیمارستان منتقل شوید و مراقبت‌های پزشکی لازم را دریافت کنید‌.

علت بوجود آمدن کیست شکلاتی چیست

افرادی که شرایط زیر را داشته باشند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به کیست شکلاتی قرار می‌گیرند. 

• ژنتیک: افرادی که در خانواده‌ خود، اسابقه ابتلا به بیماری آندومتریوز را دارند، احتمالا به آندومتریوما مبتلا می‌شوند.
• جریان قاعدگی معکوس: در این شرایط خون در جهت معکوس بالا می‌رود و به جای اینکه توسط لوله‌های رحمی از واژن خارج شود، در جهت عکس حرکت می‌کند.
• بیماری‌های خود ایمنی: بعضی از بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی به خصوص بیماری‌های خود ایمنی، می‌توانند باعث آندومترویز شوند.
• صدمات داخلی: صدمات وارده به تخمدان و رحم باعث به وجود آمدن بیماری اندومتریوز می‌شود.

تشخیص کیست شکلاتی چگونه است

پزشک شما ممکن است سونوگرافی لگن را در صورت داشتن شرایط زیر توصیه کند:

• اگر هنگام معاینه لگن کیستی احساس کند
• پزشک بر اساس علائم شما به بیماری اندومتروز مشکوک باشد
• شما ناباروری را بدون علت خاصی را تجربه کنید

سونوگرافی تنها می‌تواند مشخص کند آیا کیستی وجود دارد یا خیر. نمی‌تواند نوع کیست را تشخیص دهد.

برای تشخیص دقیق و صحیح نوع کیست پزشک باید مواد و مایعات داخل کیست را آزمایش کند. این کار معمولا با سوزن بیوپسی (سوزن نمونه برداری) انجام می‌شود.

برای نمونه برداری با سوزن بیوپسی، پزشک شما به سونوگرافی احتیاج دارد تا بتواند سوزن را از طریق واژن وارد کیست تخمدان کند. سپس مایع خارج شده توسط سوزن نمونه برداری را برای مشاهده دقیق‌تر باید زیر میکروسکوپ قرار دهد. پزشک با مشاهده نتایج نمونه برداری با سوزن بیوپسی، می‌تواند نوع کیست را تشخیص دهد.

درمان کیست شکلاتی

نوع و چگونگی درمان کیست شکلاتی به فاکتورهای مشخصی بستگی دارد. این فاکتورها عبارتند از:

• سن
• علائم و نشانه‌های بیماری
• درگیری تخمدان‌ها. آیا یک یا هر دو تخمدان درگیر شده‌اند؟
• بارداری یا تصمیم به باردار شدن

اگر کیست کوچک بوده و علائمی نداشته باشد، ممکن است پزشک توصیه کند تا کیست را تحت نظر بگیرد و مراقب باشد تا بیشتر از این رشد نکند. همچنین پزشک برای درمان کیست شکلاتی با دارو در این مرحله ممکن است داروهای ضد باداری را تجویز کند. این داروها سبب کنترل درد و کاهش رشد کیست‌ها می‌شوند، اما بیماری را به طور کامل درمان نمی‌کنند. 

جراحی کیست شکلاتی 

جراحی که از روش‌های دیگر درمان کیست‌های شکلاتی است و برای برداشتن کیست‌ها انجام می‌شود. جراحی کیست شکلاتی برای زنانی با شرایط زیر توصیه می‌شود:

• علائم دردناک
• کیست شکلاتی ۴ سانتی و بزرگتر
• کیست‌هایی که ممکن است سرطانی باشند (طبق تحقیقات تنها یک درصد از کیست‌ها سرطانی هستند)
• ناباروری

جراحی توسط وسیله‌ای به نام لاپاراسکوپ انجام می‌شود. لاپارسکوپ یک لوله باریک و دراز است که در انتهای آن نور و دوربین قرار دارد و در انجام جراحی به پزشکان کمک می‌کند. لاپاراسکوپ از طریق یک شکاف یا برش کوچک وارد بدن می‌شود.

این جراحی ممکن است عواقبی داشته باشد و هنوز دقیقا مشخص نیست که آیا به باروری آسیب می‌زند یا سبب درمان آن می‌شود؟ دانشمندان در این زمینه هنوز به نتایج دقیق و یکسانی نرسیده‌اند.

حتی اگر این جراحی توسط ماهرترین و زبده‌ترین پزشکان جراح هم انجام شود، احتمال آسیب به بافت سالم تخمدان وجود دارد و ممکن است بر عملکرد تخمدان تاثیر منفی بگذارد. با این حال، آندومتریوما می‌تواند محیط سمی و ملتهبی به وجود آورد که عوارض بیشتری نسبت به جراحی دارد.

بهتر از پیش از شروع درمان، درباره بهترین و کم خطرترین روش درمانی ممکن با پزشک مشورت کنید و با توجه به شرایط خود تصمیم به درمان کیست شکلاتی بگیرید.

کیست شکلاتی و درمان گیاهی

شاید سوالی که ذهن بسیاری را درگیر کرده، این باشد که آیا آندومتریوما با طب سنتی و با تجویز داروهای گیاهی قابل درمان هست یا خیر؟ برای پاسخ دادن به این سوال، باید به سراغ منابع معتبر علمی و مقالات و تحقیقات انجام شده برویم و از آنها کمک بگیریم.

تا امروز تحقیقات کمی در مورد تاثیرات داروهای گیاهی بر روی کیست‌ها صورت گرفته و هنوز جای تحقیق و بررسی بسیار دارد. با این حال، تحقیقات معتبر، علمی و ثابت شده‌ای وجود ندارد که درمان کیست شکلاتی به وسیله داروهای گیاهی را تایید کند.

درمان‌های خانگی و استفاده از دارو و نوشیدنی‌های گیاهی ممکن است در درمان آندومتریوما موثر نباشند، اما می‌توانند علائم و عوارض ناشی از آن را تسکین دهند. همان طور که گفته شد، کیست شکلاتی در بسیاری از مواقع خطرناک نیست و تنها سبب بروز دردهای پریودی ناراحت کننده می‌‌شود. اما، می‌توان با استفاده از چند گیاه دارویی این دردها را کاهش یا التیام داد.

برای مثال خوردن چای و دمنوش بابونه در پایین آوردن میزان استرس و اضطراب کمک می‌کند و باعث آرامش می‌شود. دمنوش و چای زنجبیل سبب کاهش التهاب بدن می‌شود و در نتیجه درد کاهش می‌یابد.

دمنوش چای نعنا باعث کاهش گرفتگی عضلات و درد می‌شود همچنین در از بین رفتن نفخ شکم در دوران پریود هم بسیار موثر است. دمنوش دارچین و دمنوش رازیانه هم باعث از بین بردن درد قاعدگی می‌شوند. در این مطلب می‌توانید درباره بایدها و نبایدهای رژیم غذایی عادت ماهیانه بیشتر بخوانید. 

کیست شکلاتی و ورزش

فعالیت بدنی و ورزش در داشتن زندگی سالم بسیار مهم هستند. اما سوالی که ممکن است برای شما پیش آید این است که زنان مبتلا به آندومتریوما می‌توانند ورزش کنند و فعالیت بدنی داشته باشند؟

به احتمال زیاد ورزش تاثیر منفی بر روی کیست شکلاتی نمی‌گذارد. برعکس تاثیرات ورزش و فعالیت بدنی در کاهش درد و علائم این کیست محسوس است. فعالیت‌های ورزشی روزانه (حدودا ۶۰ دقیقه هر روز) در صورتی که شدید نباشند به سلامتی صدمه‌ای نمی‌زنند. پیاده روی، شنا، رقص یا حرکات ایروبیک نمونه‌ای از این فعالیت‌های ورزشی هستند که هیچ خطری برای آندومتریوما ندارند.

برای انجام فعالیت‌های سنگین‌تر مثل بوکس، دویدن و ورزش‌های پرشی بهتر است با پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید و بر اساس توصیه آنها فعالیت ورزشی مورد علاقه خود را انتخاب کنید.

از تاثیرات ورزش و فعالیت بدنی بر آندومتریوما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فعالیت ورزشی باعث ترشح هورمون شادی بخش اندورفین در بدن می‌شود که در کاهش درد نیز موثر است. 
• فعالیت ورزشی سبب بهبود چرخه خون رسانی می‌شود. با انجام فعالیت بدنی، گردش خون و در نتیجه انتقال اکسیژن به اعضای بدن بهتر می‌شود. این موضوع به کاهش درد و خونریزی راحت‌تر در دوران قاعدگی کمک می‌کند.
• انجام فعالیت ورزشی روزانه و مرتب، میزان استروژن را کاهش می‌دهد. همانطور که گفتیم یکی از عاملان شناخته شده در ایجاد بیماری آندومتریوز هورمون استروژن است. فعالیت ورزشی باعث کاهش این هورمون می‌شود و در نتیجه تاثیر مثبتی بر کیست شکلاتی دارد.

تاثیر کیست شکلاتی در بارداری

اندومتریوز باردار شدن را مشکل می‌کند و کیست‌های شکلاتی حتی این کار را از این هم سخت‌تر خواهند کرد. رابطه بین اندومتریوز و ناباروری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ممکن است ناباروری به رشد اندومتر و اندومتریوم مربوط باشد. این اتفاق سبب التهاب می‌شود و این موضوع پیوند تخمک بارور شده در رحم را دشوارتر می‌کند. التهاب حتی ممکن است به جنین صدمه بزند. در این مطلب می‌توانید به طور مفصل درباره کیست آندومتریوز و بارداری بخوانید. 

اندومتریوم یا آندومتریوما می‌تواند تولید تخمک سالم را برای تخمدان مشکل کند. اگر تخمک گذاری کمتر اتفاق بیفتد یا تخمک‌ها سلامتی کمتری داشته باشند، احتمال بارداری کاهش می‌یابد.

نکته قابل توجه اینجاست که اندومتریوم یا الزاما باعث ناباروری نمی‌شود. در حقیقت بعضی از زنان مبتلا به اندومتریوز پیشرفته به راحتی باردار می‌شوند. برخی تحقیقات نشان داده است که برداشتن این کیست ممکن است به تخمدان آسیب برساند یا ذخیرهتخمک را تخلیه کند. این اتفاق مممکن است مانع باروری شود.

اگر زنی قصد بارداری با استفاده از روش لقاح مصنوعی دارد ممکن است با برداشتن کیست دچار مشکل شود و جراحی می‌تواند این روند را مشکل سازد. در این روش افزایش احتمال بارداری در صورت برداشتن کیست، بعید به نظر می‌رسد. اما اگر زنی قصد انجام لقاح مصنوعی نداشته باشد، شاید با برداشتن کیست شکلات احتمال باروری افزایش یابد.

مشورت و بحث درباره مزایا و خطرات هر یک از روش‌ها باید با پزشک متخصص انجام گیرد. یک متخصص باروری با تنظیم برنامه‌ای مناسب در بارداری بهتر و ایمن‌تر به شما کمک می‌کند.

پرسش‌های رایج

• فرق کیست شکلاتی با اندومتریوز چیست؟

کیست شکلاتی یکی از عوارض اندومتریوز است و اگر اندومتریوز پیشرفت کند، به ساختن کیست شکلاتی در تخمدان و رحم می‌انجامد.

• آیا کیست شکلاتی باعث ناباروری میشود؟

الزاما خیر. این کیست ممکن است تاثیراتی در ناباروی و کاهش تخمک‌های تخمدان داشته باشد، اما همه افراد مبتلا به کیست شکلاتی نابارور نمی‌شوند. رابطه دقیق بین آندومتریوما و ناباروری مشخص نیست و به شرایط هر فرد وابسته است.

• آیا کیست شکلاتی باعث سرطان میشود؟

کیست شکلاتی معمولا بدون خطر است و اگر علائم آزار دهنده نداشته باشد یا سبب ناباروری نشود، نیازی به درمان یا جراحی ندارد. از بین کیست‌های شکلاتی تنها یک درصد احتمال سرطانی بودن آنها وجود دارد. اگر پزشک متخصص مشکوک به سرطانی بودن آن شود، باید توسط سوزن بیوپسی نمونه برداری کند تا مطمئن شود. اگر غده سرطانی باشد، باید با عمل جراحی آن را خارج کرد. البته همان طور که گفته شد احتمال بسیار کمی برای سرطانی بودن آن وجود دارد.

سخن پایانی

کیست شکلاتی یکی از عواض بیماری اندومتروز است و در بسیاری از مواقع خطری ندارد و حتی شاید فرد مبتلا از وجود چنین کیستی آگاه نشود. در بعضی زنان این کیست علائمی ندارد و در بعضی دیگر درد شدید در زمان پریود یکی از نشانه‌های آن است. این کیست با دارو درمان نمی‌شود و تنها راه خلاصی از آن جراحی است. البته جراحی  راه حل ایمن و مطمئنی برای همه نیست. این کیست می‌تواند برای باروری مشکلاتی ایجاد کند اما داشتن آن الزاما به معنای ناباروری نیست و در افراد مختلف عملکرد متفاوتی دارد. امیدواریم با مطالعه این مقاله راجع به آندومتریوما اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار داده باشیم.