اگر انتخاب شما برای نوشیدنی عصرگاهی چای سبز است؛ خواندن این مطلب را از دست ندهید. این نوشیدنی علاوه بر عطر و طعم فوق‌العاده، خواص درمانی فراوانی داشته و مصرف چای سبز در پیشگیری از انواع سرطان و بیماری‌های قلبی وکنترل آنها موثر است. 

این گیاه اصالتا بومی چین و هند بوده ولی به دلیل فواید بی‌شمار آن برای سلامتی، قرن‌هاست در سراسر جهان نوشیده می‌شود. چای پس از آب رتبه دومین نوشیدنی مصرفی جهان را به خود اختصاص داده که  ۷۸ درصد این میزان چای سیاه و تنها ۲۰ درصد آن متعلق به چای سبز است.

تمامی انواع چای -به جز چای‌های گیاهی (دمنوش‌ها)- از برگ‌های خشک بوته کاملیا سیننسیس (Camellia sinensis) به دست می‌آیند و عامل تفاوت آنها میزان تخمیر (اکسیداسیون) برگ‌هاست. چای سبز از برگ‌هایی که مورد تخمیر و فرآوری قرار نگرفته تهیه شده و از این رو بیشترین میزان آنتی‌اکسیدان‌ و پلی‌فنول‌های (Polyphenol) مفید را بین انواع چای دارد.

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

فواید مصرف چای سبز برای سلامتی

ارزش غذایی چای سبز

انواع چای سبز

خطرات و عوارض چای سبز

 

تایید بسیاری از ادعاها درباره خواص چای سبز، مستلزم تحقیقات بیشتری است

فواید مصرف چای سبز برای سلامتی

موارد مطرح شده در این بخش، فواید احتمالی چای سبز برای سلامتی هستند. در طب سنتی چین و هند، از چای سبز برای کنترل خونریزی و التیام زخم‌ها، کمک به هضم غذا، بهبود سلامت قلب و روان و تنظیم دمای بدن استفاده می‌شده است. 

مطالعات اخیر نشانگر تاثیرات بالقوه‌ چای سبز بر جنبه‌های مختلف سلامتی -از کاهش وزن تا اختلالات کبدی، دیابت نوع دوم و آلزایمر- هستند. در ادامه برخی ازین خواص را مرور می‌کنیم:

تاثیر مصرف چای سبز در پیشگیری از سرطان

تحقیقات موسسه ملی سرطان آمریکا (National Cancer Institute) نشان داد که پلی‌فنول‌های چای سبز منجر به کاهش رشد توده‌های سرطانی در جانوران آزمایشگاهی شده و ممکن است از آنها در برابر آسیب‌های ناشی از اشعه فرابنفش UBV نیز محافظت کند. نرخ ابتلا به سرطان در کشورهایی با مصرف بالای چای سبز، پایین‌تر است. اما نمی‌توان با قطعیت بیان کرد که آیا نوشیدن چای سبز منجر به جلوگیری از ابتلا به سرطان در این جمعیت‌های خاص شده یا علت آن سایر عوامل دخیل در شیوه زندگی است.

برخی از پژوهش‌ها نیز، اثرات مثبت نوشیدن چای سبز را بر سرطان‌های زیر نشان داده‌اند:

• پستان
• مثانه
• تخمدان
• کولوروکتال (روده)
• مری (گلو)
• ریه
• پروستات
• پوست
• معده

محققان بر این باورند که میزان بالای پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز، به از بین بردن سلول‌های سرطانی و توقف رشد آن‌ها کمک می‌کند. با این حال، ساز و کار‌ دقیق اثراث این چای بر سلول‌های سرطانی هنوز مشخص نیست.

از سوی دیگر، نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهند که چای سبز بر کاهش خطر ابتلا به سرطان موثر نیست. همچنین در پژوهش‌های مختلف، گزارش‌های متفاوتی از میزان چای مورد نیاز برای کاهش ابتلا به سرطان ارائه شده است (بین دو تا ده فنجان در روز). بر اساس گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۲۰۰۵، شواهد معتبری مبنی بر تاثیر نوشیدن چای سبز بر کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های معده، ریه، کلون (روده بزرگ)، مری، لوزالمعده، تخمدان و سرطان‌های ترکیبی وجود ندارد.

بهبود سلامت قلب

نتایج مربوط به مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۶ در مجله American Medical Association منتشر شد، حاکی از آن است که مصرف چای سبز در کاهش مرگ و میرهایی که به علت بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبی-عروقی رخ می‌دهند موثر است.

این پژوهش از سال ۱۹۹۴ آغاز شد و به مدت ۱۱ سال، چهل هزار داوطلب ژاپنی را در رده‌ سنی ۴۰ تا ۷۹ سال تحت بررسی قرار داد. در این آزمایش، نرخ مرگ (به ویژه بر اثر بیماری‌های قلبی-عروقی) افرادی که روزانه حداقل پنج فنجان چای سبز می‌نوشیدند، در مقایسه با افرادی که کمتر از یک فنجان چای در روز مصرف می‌کردند، به میزان چشمگیری کمتر بود.

تاثیر چای سبز در کاهش کلسترول خون

نتایج مطالعات منتشر شده در سال ۲۰۱۱، بیانگر این است که مصرف چای سبز (هم به صورت نوشیدنی و هم به صورت کپسول) منجر به کاهش اندکی در میزان LDL یا همان کلسترول «بد» می‌شود.

کاهش خطر سکته مغزی

بر اساس مقاله منتشر شده در مجله American Heart Association، نوشیدن منظم چای سبز یا قهوه، با کاهش خطر سکته مغزی همراه است. نویسنده ارشد این مقاله، یعنی دکتر کوکوبو (Yoshihiro Kokubo) اظهار داشت: «این اولین مطالعه‌ای است که در مقیاسی بزرگ، اثرات ترکیبی چای سبز و قهوه را بر خطر ابتلا به سکته مغزی بررسی کرده است. با اضافه کردن چای سبز به رژیم غذایی روزانه خود می‌توانید تاثیر اندک اما مثبتی در شیوه زندگی خود ایجاد کرده و احتمال رخ دادن سکته مغزی را کاهش دهید».

پیشگیری از دیابت نوع دوم

نتایج مطالعاتی که در مورد ارتباط چای سبز و دیابت انجام شده‌اند، متناقض است. برخی از این تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مصرف کننده چای سبز در مقایسه با دیگران، به احتمال کمتری به دیابت نوع دوم دچار می‌شوند. با این حال، مطالعات دیگری بیان می‌کنند که هیچگونه ارتباط معناداری بین نوشیدن چای سبز و دیابت وجود ندارد.

چای سبز و لاغری

این احتمال وجود دارد که چای سبز منجر به کاهش وزن ناچیزی در افراد چاق یا دارای اضافه وزن شود. اما از آن جا که در مطالعات انجام شده، کاهش وزن بسیار اندک بوده، تاثیر بالینی این چای در کاهش وزن هنوز مورد تایید نیست.

مزایای چای سبز برای پوست

نتایج تحقیقی در سال ۲۰۰۷ نشان داد که چای سبز دارای خواص درمانی برای بیماری‌های پوستی همچون پسوریازیس و شوره سر است. محققان از یک مدل حیوانی برای مطالعه بیماری‌های التهابی پوست استفاده کردند. این بیماری‌ها بر اثر التهاب و تولید بیش از حد سلول‌های پوستی ایجاد شده و اغلب با لکه‌های پوستی خشک، قرمز و پوسته پوسته‌شدن همراه هستند. در افراد تحت درمان با چای سبز، رشد کندتر سلول‌های پوستی و وجود ژن تنظیم کننده چرخه زندگی سلول‌ها مشاهده شد.

تقویت حافظه فعال (Working memory)

گزارش‌های منتشر شده در مجله Psychopharmacology نشان می‌دهند که چای سبز می‌تواند عملکردهای شناختی مغز، به خصوص حافظه فعال را تقویت کند. این تیم تحقیقاتی اظهار داشتند که تاثیرات چای سبز در درمان آسیب‌های شناختی ناشی از اختلالات روان‌پزشکی (مانند زوال عقل) امیدوارکننده است.

کاهش خطر ابتلا به آلزایمر

در مقاله‌ای منتشر شده در سال ۲۰۱۱، محققان اثر یکی از ترکیبات چای سبز یعنی CAGTE (عصاره چای سبز قابل دسترس برای روده بزرگ) را پس از هضم آن مورد ارزیابی قرار دادند. هدف چنین تحقیقی، بررسی تاثیرگذاری این پروتئین بر ابتلا به آلزایمر بود. بر اساس اظهارات انجمن آلزایمر آمریکا، نتایج این پژوهش همانند مطالعات مشابه، حاکی از آن است که احتمالا چای سبز در کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر نقش داشته باشد.

در این مطالعات محققان از دوز بسیار بالای این ماده شیمیایی موجود در چای سبز استفاده کردند، به گونه‌ای که در حالت عادی نمی‌توان این میزان را در بدن یافت. از این رو برای پی بردن به مکانیسم عملکرد و بررسی تاثیر دوزهای پایین‌تر این ماده به تحقیقات بیشتری نیاز است. مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند که چای سبز می‌تواند در پیشگیری از پوسیدگی دندان، استرس، خستگی مزمن، درمان بیماری‌های پوستی و التیام آرتروز (از طریق کاهش التهاب) کمک‌کننده باشد. برای تایید چنین ادعاهایی به مطالعات بیشتری نیاز است.

ارزش غذایی چای سبز

چای سبز دم‌شده و بدون شکر، یک نوشیدنی فاقد کالری است. میزان کافئین موجود در یک فنجان چای سبز ، به مدت زمان دم‌کشیدن و میزان چای استفاده شده بستگی دارد. چای سبز در مقایسه با چای سیاه (حدود ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر فنجان) و قهوه (حدود ۹۵ میلی‌گرم به ازای هر فنجان)، حاوی مقدار کمی کافئین است (حدود ۲۰ تا ۴۵ میلی‌گرم به ازای هر فنجان).

چای سبز یکی از سالم‌ترین نوشیدنی‌های جهان بوده و میزان آنتی‌اکسیدان‌های آن از هر نوع چای دیگری بیشتر است. به نظر می‌رسد که خواص ضدالتهابی و ضدسرطانی چای، به دلیل حضور ترکیبات شیمیایی طبیعی موجود در آن -یعنی پلی‌فنول‌ها- باشد. حدود ۲۰ تا ۴۵ درصد از وزن چای سبز را پلی‌فنول‌ها تشکیل می‌دهند که ۶۰ تا ۸۰ درصد از این میزان مربوط به کاتچین‌هایی مانند EGCG است. کاتچین‌ها آنتی‌کسیدان‌هایی هستند که در جلوگیری از آسیب‌های سلولی نقش دارند.

انواع چای سبز

همان طور که گفته شد انواع ‌مختلفی از چای سبز وجود دارد:

• نوشیدنی‌های فروشگاهی چای سبز (حاوی شکر یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی) 
• چای سبز کیسه‌ای
• برگ خشک چای سبز
• پودر چای سبز فوری
• مکمل‌های چای سبز (به صورت کپسول یا شربت)

بر اساس گزارشی که جامعه شیمی آمریکا در سال ۲۰۱۰ ارائه کرد، ارزش غذایی نوشیدنی‌های فروشگاهی چای سبز با نوع دم‌شده برابر نیست. به طوری که ۴۵۰ گرم از این نوشیدنی‌ها، میزان پلی‌فنول‌های کمتری نسبت به یک فنجان چای دم‌شده دارد.

هنگام خرید محصولات متنوع تهیه شده از چای سبز، بهتر است برندها و انواع مختلف را با یکدیگر مقایسه و بهترین و مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنید

خطرات و عوارض چای سبز

عوارض مصرف چای سبز یا موارد منع مصرف آن برای بزرگسالان، بسیار اندک است. با این وجود بهتر است در برخی شرایط از مصرف آن اجتناب کرد: 

حساسیت به کافئین

افراد حساس به کافئین، ممکن است با نوشیدن چای سبز به عوارضی چون بی‌خوابی، اضطراب، بدخُلقی، حالت تهوع یا ناراحتی معده دچار شوند.

مصرف داروهای رقیق‌کننده‌های خون

چای سبز دارای ویتامین کا بوده و از این رو مصرف‌کنندگان داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین، باید در نوشیدن آن احتیاط کنند. همچنین بهتر است از مصرف همزمان چای سبز و آسپرین اجتناب کرد، زیرا هر دو منجر به کاهش اثر لخته‌شوندگی پلاکت‌ها می‌شوند.

سایر داروهای محرک

در صورت استفاده از داروهای محرک، مصرف چای سبز می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و ضربان قلب شود. مواد فعال موجود در مکمل‌های چای سبز، می‌توانند سبب بروز عوارض جانبی شده و با سایر گیاهان دارویی، مکمل‌ها یا داروهای مصرفی تداخل ایجاد کنند. مکمل‌های چای سبز تحت نظارت سازمان غذا و دارو نبوده و ممکن است حاوی مواد مضر یا بی‌تاثیر برای سلامتی باشند. از این رو قبل از شروع هرگونه درمان گیاهی یا استفاده از آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.

 مصرف چای سبز و مکمل‌های آن در زنان باردار یا شیرده، افراد مبتلا به مشکلات قلبی، فشار خون بالا، مشکلات کلیوی یا کبدی، زخم معده و اضطراب توصیه نمی‌شود.