اعتماد به نفس ابزاری در دست کودکان است که به وسیله آن می­‌‌‌توانند رویاهای‌شان را محقق کنند، از شکست­‌‌ها و ناکامی‌ها نترسند، در مواقع سختی تسلیم نشوند، تمام تلاش و کوش­شان را برای رسیدن به هدف انجام دهند، از دست آوردهایشان لذت ببرند، با دیگران به تعامل بپردازند و به طور کلی در زندگی بیش­تر احساس خوشبختی کنند. کودکانی که از کمبود اعتماد به نفس رنج می‌­برند، اغلب دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند و در مقطعی از زندگی با مشکلاتی رو به رو می‌شوند. ریشه عدم اعتماد به نفس در کودکان، رفتار والدین و اطرافیان با کودک است. رفتار پدر و مادر و مربیان می‌تواند تاثیر بسیاری بر اعتماد به نفس کودک داشته باشد. اعتماد به نفس یکی از با ارزش­ترین داشته­‌‌های هر انسانی است که می‌­تواند در کودکی شکل بگیرد و توسط والدین تقویت شود. پس اگر هدف نهایی در تربیت فرزندانتان زندگی عاطفی بهتر و آسان­تر است به دنبال شناخت راه‌هایی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان باشید. این مطلب را تا انتها بخوانید و با راه‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان آشنا شوید.  

فهرست مطالب

• اعتماد به نفس چیست و چه نقشی در زندگی کودک دارد
• علائم کمبود اعتماد به نفس در کودکان
• دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان
• راه­های افزایش اعتماد به نفس در کودکان
• بازی برای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان
• جملاتی که باعث افزایش اعتماد به نفس کودکتان می­شود

اعتماد به نفس چیست و چه نقشی در زندگی کودک دارد

داشتن سبک زندگی سالم، تنها به معنای تغذیه سالم و ورزش کردن نیست، بلکه داشتن روانی سالم و عزت نفس از فاکتورهای مهم زندگی سالم است. اعتماد به نفس در معنای کلی یعنی داشتن حس اعتماد و اطمینان به احساسات، توانایی‌ها، پتانسیل‌­ها و قضاوت­‌های فردی خود. اعتماد به نفس به طور ساده یعنی داشتن دیدگاه صادقانه و منصفانه به خود. یعنی دیدن خوبی‌ها و نقاط قوت و آگاه بودن از نقاط ضعف و کاستی‌ها.

کودکانی که از اعتماد به نفس برخوردار هستند، خود را شایسته احترام می‌­دانند و نسبت به نظرات و کارهای خود دید خوبی دارند. با افراد به خوبی ارتباط برقرار می‌کنند، درباره نظر و قضاوت افراد راجع به خودشان نگران نیستند و تحت تاثیر افراد قرار نمی‌گیرند. آمادگی پذیرش شکست‌ها و اشتباهات خود را دارند و درصدد اصلاح آن برمی‌آیند.

این کودکان، در رسیدن به هدف­شان تمام تلاش و همت­شان را به کار می‌بندند و در صورت شکست خوردن ناامید نمی‌شوند. معیار و ارزش خود را بر اساس موفقیت‌های‌شان نمی­‌سنجند و دیگران هم بر اساس موفقیت­‌ها یا شکست‌های شان قضاوت نمی­‌کنند. می­‌توان ویژگی‌­های دیگری هم برای کودکان دارای اعتماد به نفس نام برد ولی در نهایت اعتماد به نفس افراد با میزان احساس خوشبختی آنها در زندگی رابطه مستقیم دارد.

در نتیجه ما به عنوان والدین فرزندان­مان باید راه­‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بشناسیم و تا جای ممکن آن­ها را در زندگی خود به کار ببندیم.

علائم کمبود اعتماد به نفس در کودکان

بروز این نشانه­‌ها در کودک ممکن است به علت کمبود اعتماد به نفس او باشد. در صورت تشخیص دقیق‌­تر باید به روانشناس کودک مراجعه کنید.

• دوری کردن از تجربه­‌های جدید و فعالیت‌­های ناآشنا و ریسک نکردن در بازی­‌ها یا رقابت‌­ها
• احساس ناخواسته بودن یا دوست داشته نشدن
• سرزنش افراد دیگه به خاطر اشتباهات خود
• ناتوانی در کنترل شرایط نسبتا مشکل و استرس‌­زا
• خودگویی منفی و مقایسه کردن خود با دیگران
• ترس از شکست یا آبروریزی
• سخت دوست پیدا کردن و بروز مشکل در برقراری ارتباط صمیمانه با افراد
• سطح پایین انگیزه یا اشتیاق
• ناتوانایی در پذیرفتن تعریف و بروز استرس و اضطراب در این مواقع

دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان

کمبود اعتماد به نفس می‌­تواند دلایل محیطی زیادی داشته باشد که در این قسمت به طور مختصر به بعضی از آن­ها اشاره خواهیم کرد:

• نداشتن حمایت کافی والدین یا سرپرست (منظور افرادی است که از کودک مراقبت می‌­کنند و نقش مهمی در زندگی کودک دارند)
• دوستانی که تاثیر منفی روی کودک می­‌گذارند
• تجربه موقعیت­‌های استرس‌­زا و اضطراب آوری مثل طلاق والدین، فوت هر دو یا یکی از والدین یا جابه جایی و نقل مکان به شهر، کشور یا حتی خانه دیگر
• تجربه ضربه­‌های روحی سنگین یا سو استفاده در گذشته
• عملکرد ضعیف در مدرسه یا داشتن اهداف غیرواقعی و هراس کودک از مدرسه رفتن 
• داشتن اختلالات روحی مثل افسردگی
• اضطراب
• تنهایی یا مورد قلدری واقع شدن در مدرسه و خانه

راه­های افزایش اعتماد به نفس در کودکان

به عنوان والدین، مسئولیت افزایش اعتماد به نفس در کودکان بر عهده ماست. انجام بعضی از کارها یا گفتن بعضی از جملات به ما کمک می­‌کند تا به کودکمان داشتن اعتماد به نفس را آموزش دهیم. برقراری تعامل و ارتباط صحیح با فرزندمان تاثیر شگرفی در تقویت اعتماد به نفس او دارد. راهکارهای زیر هر کدام می‌­توانند به شما در بزرگ کردن کودکی با اعتماد به نفس بالا کمک کند.

۱.  مطمئن شوید کودک شما از عشق و علاقه بی‌­قید و شرط شما آگاه است

دیدگاه و عشقی که به فرزندان­مان داریم بر افزایش اعتماد به نفس در کودکان تاثیر می­‌گذارد. اگر ما در همه حالت با عشق و احترام با کودکمان رفتار کنیم، او هم با خود با احترام و علاقه رفتار می­‌کند و اشتباهات خود را می­بخشد و سعی می‌­کند تا آن­ها را جبران کند.

۲.  خودگویی مثبت را با آن­ها تمرین کنید

بسیاری از مواقع کودکان درگیر خود گویی منفی می‌­شوند. منظور از خودگویی، صحبت­‌ها یا تفکراتی است که درباره خود و عملکردمان داریم. برای مثال بعد از انجام یک اشتباه ممکن است کودکمان بگوید که حاضر به ادامه نیست یا از پس انجام آن کار برنمی‌­آید یا حتی صفت احمق و دست و پاچلفتی را برای خود استفاده کند و درگیر خود سرزنشی شود.

در این مواقع ما باید با جملاتی مثل تو تلاشت را کردی و این اشتباه باعث بهتر شدنت می­‌شود یا تو در مسیر درستی قرار داری خودگویی مثبت را به او یاد دهیم.

۳.  به تناسب سن به کودکان­مان وظایفی بسپاریم تا انجام دهند

سپردن کارهای ساده­ی خانه به کودکان باعث می­شود به آن­ها ثابت کنیم که بهشان اعتماد داریم و آنها هم باید نسبت به خود اعتماد به نفس داشته باشند.

 بعد از اتمام هر وظیفه­ای هم باید آن­ها را تشویق کنیم و اگر نتوانستند کاری را به درستی انجام دهند، سرزنش­شان نکنیم و در کمال خونسردی و با مهربانی نحوه­ی درست انجام کار را نشان­شان دهیم.

۴.  برای آن­ها زمان بگذارید و ساعتی را با هم بگذرانید

عشق و علاقه کلید تقویت اعتماد به نفس در کودکان است و چه کاری بهتر از گذراندن ساعاتی با فرزندتان که فقط و فقط به خود او اختصاص دارد. شما می‌­توانید با توجه به علاقه فرزندتان این ساعات را به انجام فعالیت‌­هایی مثل بازی کردن، کتاب خواندن، پارک رفتن، کاردستی درست کردن یا آشپزی کردن بگذرانید. مهم این است که در این ساعات تمام حواس و تمرکزتان معطوف کودکتان باشد هر دو از این ساعات لذت ببرید و احساس صمیمیت و نزدیکی کنید.

۵.  از آن­ها به درستی تعریف کنید

بعضی از والدین فکر می­‌کنند تعریف گاه و بی­گاه از کودک باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان می­‌شود، اما اگر این تعاریف بیش از حد و به دور از واقعیت باشند، بی‌­اثر می­‌شوند و شاید حتی تاثیر معکوس بگذارند.

تعریفی که از فرزندمان می­‌کنیم باید صادقانه و واقعی باشد. ما نباید تنها به دلیل موفقیت‌­های او تشویقش کنیم. برای مثال نباید بگوییم آفرین تو عالی هستی چون از ریاضی نمره ۲۰ گرفتی یا تو باهوشی چون در امتحان ورودی قبول شدی.

 ما باید بیش­تر آن­ها را به خاطر روند رسیدن به اهدافشان و ویژگی‌هایی که در به دست آمدن آن داشتند تشویق کنیم. برای مثال بگوییم تو دختر/ پسر بسیار شجاعی هستی که با ترس‌­هایت روبه رو شدی یا تو دختر/پسر فداکاری هستی زیرا در هنگام سختی به دوستت کمک کردی. این نوع تعریف باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌­شود.

۶. خودمان الگوی مناسبی برای کودکان­مان باشیم

بچه­ها باید الگوی مناسبی داشته باشند تا بتوانند رفتارها و کارهای خوب را از روی او تقلید کنند. وقتی خودمان در داشتن اعتماد به نفس به مشکل برخوردیم نباید از کودکمان انتظار داشته باشیم تا اعتماد به نفسش افزایش یابد.

با تمرین و کار کردن روی اعتماد به نفس­مان می‌­توانیم اعتماد به نفس فرزندمان را هم تقویت کنیم. درباره خودمان از کلمات و جملات خوب استفاده کنیم و به کودک­مان هم یاد بدهیم همیشه از کلمات مثبت درباره خود استفاد کند.

۷.  نحوه برنامه ریزی و رسیدن به اهداف را به آن­ها آموزش دهید

شما می‌­توانید به کودکتان آموزش دهید تا روی یک کاغذ ابتدا اهدافش را بنویسد، سپس موانع رسیدن به آن را دسته ­بندی کند، نقاط قوت خودش را هم لیست کند و از کمک‌­هایی که می‌­تواند برای رسیدن به هدف داشته باشد نیز نام ببرد.

اگر به اهدافش رسید، بهتر است روش رسیدن به آن­ها را بنویسد و اگر نرسید، دلایل شکست را بنویسد و برای بار دیگر برنامه ریزی کند. البته بهتر است با وجود نرسیدن به هدف دلخواهش باز هم خود را تشویق کند که برای دستیابی به آن نهایت تلاشش را کرده و حالا باید به خودش افتخار کند.

۸.   نظر کودکمان را بپرسیم و با او مشورت کنیم

ما می‌توانیم در شرایطی که مناسب سن کودکمان هست، از او نظرخواهی کنیم و به او نشان دهیم که ارزش مشورت کردن با او را می‌­فهمیم و به عقیده و فکرش اهمیت می‌­دهیم. این کار باعث می­‌شود فرزندمان در آینده به راحتی در امور گروهی نظر دهد و بدون خجالت نظر خود را در جمع بیان کند.

۹. کودکمان را به سمت تجربه­‌های جدید سوق دهیم

قطعا شروع هر فعالیت جدیدی می‌­تواند استرس‌­زا و ترسناک باشد. اما تا وقتی که کارهای جدید را تجربه نکنیم از توانایی­‌های خود هم مطلع نمی­‌شویم. تشویق کردن کودکانمان برای انجام فعالیت­‌ها و کارهای جدید نه تنها باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌شود، بلکه باعث افزایش شناخت آن­ها به خود شده و در آینده به آن­ها کمک می­‌کند تا راحت­تر توانایی­‌های خود را بشناسند و به کار بگیرند.

۱۰.  به کودکمان کمک کنیم تا بر ترس از شکست فائق آید

ترس از شکست باعث می­‌شود فرزندمان یا کاری را شروع نکند یا نتواند به خوبی آن را انجام دهد. متاسفانه در فرهنگ ما شکست جایگاه بدی دارد و فرد شکست خورده باید غمگین و ناراحت باشد. اما توانایی کنار آمدن با شکست‌­ها یکی از بزرگ­ترین موفقیت‌­ها محسوب می‌­شود. در زندگی نمی‌­توان از شکست اجتناب کرد پس باید آن را قبول کرد و از آن یاد گرفت.

در نتیجه به فرزندتان اهمیت شکست خوردن و سپس بلند شدن و دوباره تلاش کردن را یاد دهید و برای این کار می‌­توانید از زندگی افرادی که در زندگی بارها شکست خوردند اما ناامید نشدند و ادامه دادند، کمک بگیرید. شما باید به کودکتان این مسئله را یاد آوری کنید که موفقیت­‌ها و شکست‌­های ما، شخصیت ما را تعریف نمی­‌کنند و بر احساس رضایت و خوشبختی ما تاثیر نمی‌­گذارند.

بازی برای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان

انجام بازی­‌هایی که باعثافزایش اعتماد به نفس در کودکان می­‌شود، راه مناسبی برای یادگیری بهتر کودکان هستند. کودکان با بازی و سرگرمی بسیاری از مسائل را فرا می­‌گیرند. بازی­‌های پیشنهادی ما عبارتند از:

بازی­‌های دسته جمعی

• چندین برگه کاغذ و خودکار تهیه کنید و از افراد حاضر در جمع بخواهید نقاط قوت و ویژگی­‌های شخصیتی مثبت خود را روی کاغذ بنویسند. سپس کاغذ را تا کرده و در یک ظرف بزرگ بریزید. کاغذها را با هم مخلوط کنید. هر فرد باید یک کاغذ از توی ظرف بردارد. پس از اینکه همه یک کاغذ برداشتند بازی شروع می‌شود. هر نفر باید ویژگی‌­ها و نقاط قوت ذکر شده روی کاغذ را بخواند و حدس بزند متعلق به کدام یک از افراد جمع است.
• می‌­توانید این بار به جای حدس زدن نقاط قوت یکدیگر، آن­ها را روی کاغذ بنویسید و با صدای بلند در جمع بخوانید یا هرکس نقاط قوت فرد دیگری را بنویسد و آن را بخواند.

بازی­‌های فردی

• از فرزندتان بخواهید هر رویایی دارد را با مداد رنگی، مداد شمعی یا آبرنگ به تصویر بکشد و خود را در آن موقعیت تصور کند. پس از اتمام نقاشی آن را به دیوار اتاقش بزنید تا هر روز نقاشی را ببیند و به یاد رویای خود بیافتد.
• از کودکتان بخواهید ادامه داستانی که شما تعریف می­‌کنید را بگوید. می­‌توانید به تناوب یکبار شما قسمتی از داستان را تعریف کنید و بار دیگر کودکتان. این بازی را هم می‌­توان در جمع انجام داد تا بامزه‌­تر و خنده‌­دارتر شود. این بازی سبب تقویت قوه تخیل فرزندتان می­‌شود و مهارت صحبت کردن و اظهار نظر در جمع را به آنها یاد می‌­دهد. این مهارت‌­ها سبب افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌شوند.

جملاتی که باعث افزایش اعتماد به نفس کودکتان می­شود

گفتن جملات زیر در مواقع مناسب یکی دیگر از راه­‌‌هایی است که می‌­توانید اعتماد به نفس کودکان را بالا ببرید. از هر جمله در مواقع لازم و به درستی استفاده کنید تا تاثیر خود را از دست ندهند.

• تو توانا هستی
• کار تو شجاعانه بود
• تو می‌توانی این کار را انجام دهی
• من به تو باور دارم
• تو می‌توانی کارهای سخت و مشکل را انجام دهی
• مهم نیست چه اتفاقی بیافتد من همیشه دوستت خواهم داشت
• بیا با همدیگر تلاش کنیم
• این عالی به نظر می‌­رسد بیش­تر راجع بهش بگو
• چه طوری می‌توانم کمکت کنم
• بهترین تلاش و سعی­‌ات را انجام بده
• من می‌دانم دشوار هست اما تو قبلا هم کارهای مشکل انجام دادی و موفق شدی
• تو همانطور که هستی کامل و کافی هستی
• تو باعث افتخار منی

سخن پایانی

اعتماد به نفس یکی از مهارت‌­هایی است که باید از کودکی تقویت شود. داشتن اعتماد به نفس در بیش­تر مواقع سخت به کمک انسان می­‌آید و او را از دوراهی تردید نجات می‌­دهد. همچنین با اعتماد به نفس انجام هر کاری ساده‌­تر می­‌شود، زیرا به خودمان و توانایی­‌هایمان اعتماد داریم. در نهایت یکی از عوامل مهم احساس خوشبختی و رضایت در هر انسانی اعتماد به نفس است. والدین می‌توانند از کودکی راه‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان را به کار ببندند. راهکارهای ذکر شده در این متن به کمک شما خواهند آمد. در نهایت تقویت اعتماد به نفس در کودکان کار غیرممکنی نیست و با کمی مطالعه و انجام کارهایی ساده می­‌توان کودکی شادتر و خوشبخت‌­تر بزرگ کرد.