مهم‌ترین دلایل شب ادراری کودکان چیست
زمان خواندن ۱۰ دقیقه دوشنبه ۰۴ اسفند ۱۳۹۹ ۱۹:۴۶
شب ادراری، پدیدهای متداول در کودکان است و عموما خودبه خود رفع می‌شود، اما برای خانوادههایی که به دنبال رفع سریعتر این مشکل هستند راهحلهایی وجود دارد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی، به علت شب ادراری کودکان، راههای درمان آن و مطالب مفید دیگر پرداخته شده تا به خانوادهها در مقابله با این مشکل یاری برساند. در نظر داشته باشید که مطالب زیر راهکارها، علتها و درمانهایی کلی و عمومی هستند؛ برای تشخیص دقیق علت و درمان شب ادراری کودکتان، بهتر است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.
فهرست مطالب
شب ادراری در چه سنینی و برای چه کسانی متداول‌تر است
شب ادراری در کودکانی که به تازگی از پوشک گرفته شدهاند بسیار شایع است و حدود ۲۰ درصد از کودکان ۵ ساله مشکل شب ادراری دارند. این درصد در کودکان ۷ ساله به ۱۰ درصد کاهش پیدا میکند و در اواخر نوجوانی، این آمار به ۱ تا ۳ درصد کودکان میرسد. شب ادراری کودکان در پسربچهها حدود ۲ تا ۳ برابر شایعتر از دختربچههاست.
انواع شب ادراری در کودکان کدامند
دو نوع شب ادراری کودکان وجود دارد؛ شب ادراری اولیه و شب ادراری ثانویه.
در شب ادراری اولیه کودک هنگام خواب به هیچ وجه توانایی کنترل مثانه خود را ندارد و همواره جای خواب خود را خیس میکند. در شب ادراری ثانویه، کودک برای مدت حداقل ۶ ماه کنترل مثانه خود هنگام خواب را دوباره به دست میگیرد، اما بار دیگر آن کنترل را از دست داده و جای خواب خود را مجددا خیس میکند. شب ادراری اولیه برای کودکان بسیار شایعتر است.
در صورت وقوع شب ادراری ثانویه در کودکان بزرگتر و نوجوانان، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید؛ چراکه شب ادراری در این سنین میتواند نشانه بیماریهایی از جمله عفونت ادرار، مشکلات عصبی (مربوط به مغز)، اضطراب و غیره باشد.
علت شب ادراری کودکان چیست
هنوز کامل مشخص نشده است که به چه علت، شب ادراری در کودکان اتفاق میافتد؛ اما گفته می‌شود که به طور کل، می‌توان این اتفاق را به عملکرد ناصحیح شبانه حداقل یکی از این سه عضو در بدن کودک ربط داد:
- مثانه: شب هنگام فضای کمتری در مثانه وجود دارد
- کلیه: شب هنگام ادرار بیشتری تولید می‌شود
- مغز: شب هنگام توانایی بیدار شدن از خواب را ندارد
در نوزادان و کودکان زیر ۳ سال، ارتباطات میان مغز و مثانه کامل و به درستی شکل نگرفته است. به همین دلیل، مثانه هر زمان که احساس پر بودن کند، خود را تخلیه میکند. با بزرگتر شدن کودکان، ارتباطات میان مغز و مثانه پیشرفت کرده و به کودک این توانایی را میدهد که زمان تخلیه مثانه را آگاهانه و ارادی کنترل کند. این کنترل عموما ابتدا هنگام روز ممکن است و برای به دست آوردن این کنترل در شب هنگام زمان بیشتری لازم است.
به غیر از علل اشاره شده، عوامل دیگری نیز هستند که میتوانند دلیل بروز شب ادراری در کودکان باشند:
- مثانه کوچکتر از حد عادی: احتمال آن وجود دارد که مثانه کودک کاملا رشد نکرده و فضای کافی برای نگه داشتن ادرار تولید شده در حداقل ۸ ساعت خواب شبانه کودک را نداشته باشد.
- رشد ناقص سلولهای عصبی مسئول کنترل مثانه: اگر سلولهای عصبی که مسئول تشخیص پر بودن مثانه هستند کامل و درست رشد نکرده باشند، ممکن است که در صورت پر شدن مثانه کودک را از خواب بیدار نکنند که منجر به شب ادراری کودکان می‌شود.
- عوامل ژنتیکی: اگر یکی از والدین سابقه شب ادراری (بعد از ۵ سالگی) داشته باشد، به احتمال ۴۰ درصد فرزندش نیز از این موضوع رنج خواهد برد. اگر هردوی والدین سابقه شب ادراری داشته باشند، این احتمال به ۷۰ درصد افزایش پیدا میکند.
- بر هم خوردن تعادل هورمونها: در بعضی شرایط، علت شب ادراری در کودکان ترشح ناکافی هورمونی خاص است. هورمون آنتیدیورتیک یا وازوپرسین (ADH) مسئول کاهش تولید ادرار در شب هنگام است که ترشح ناکافی آن، باعث تولید بیش از اندازه ادرار و در نتیجه، شب ادراری می‌شود.
- خواب بسیار عمیق: اگر کودک خواب عمیق داشته باشد ممکن است زمانی که باید، نتواند از خواب بیدار شود که منجر به شب ادراری می‌شود. خواب عمیق، همانند خواب سبک و نامنظم، از ویژگیهایی است که زمان بلوغ برای بسیاری از نوجوانان اتفاق میافتد.
- استرس و اضطراب: استرس یکی از شایعترین دلایل شب ادراری ثانویه در کودکان است. وقایعی همچون اسباب کشی به خانه جدید، تغییر مدرسه، جدایی والدین، از دست دادن یکی از والدین یا عزیزان و … منجر به اضطراب شدید در کودکان میشوند. این اضطراب میتواند منجر به شب ادراری شود. در چنین شرایطی، با رفع عامل استرس یا تلاش برای بروز صحیح استرس، شب ادراری درمان می‌شود. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره نتایج استرس بر سلامت کودک بیشتر بخوانید.
- اختلالات عصبی: گاهی اوقات، علت بروز شب ادراری در کودکان اختلالات نخاعی است. اگر کودک خود علائمی همچون بی حسی، گزگز کردن یا درد در پاها دارد، احتمال آنکه مبتلا به اختلالات نخاعی باشد وجود دارد. البته شب ادراری به ندرت به علت اختلال در نخاع اتفاق میافتد.
- یبوست: روده و مثانه بسیار به یکدیگر نزدیک هستند. هنگام ابتلا به یبوست، روده حجیم شده ممکن است که به مثانه کودک فشار وارد کرده و باعث تخلیه غیرارادی مثانه بشود. در چنین شرایطی، درمان یبوست اولین گام در جهت درمان شب ادراری کودک است.
- بیماریهای کلیوی یا مثانه: اگر کودک چه در طول روز و چه هنگام شب در کنترل مثانه خود مشکل داشته، تکرر ادرار داشته باشد و یا هنگام ادرار درد داشته باشد احتمالا مبتلا به اختلالات مثانه یا کلیه است.
- آپنه انسدادی خواب (OSA) و خروپف: در بعضی موارد، دلیل شب ادراری کودکان ابتلا به آپنه خواب یا خروپف کردن آنها است. راه تنفسی این کودکان در هنگام خواب نیمه بسته است. حتی در شرایطی راه تنفسی آنها برای مدت کوتاهی کامل بسته شده و تنفس را متوقف میکند. این واقعه منجر به بر هم خوردن تعادل مواد شیمیایی موجود در مغز شده که میتواند باعث شب ادراری شود.
- ابتلا به دیگر بیماریها: به ندرت، ابتلا به دیگر بیماریها مانند دیابت باعث شب ادراری در کودکان می‌شود. بعلاوه، تحقیقات ثابت کردهاند که کودکان مبتلا به اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (یا همان ADHD) نیز ممکن است دچار شب ادراری شوند. مصرف بعضی قرصهای شیمیایی نیز ممکن است احتمال شب ادراری کودکان را بالا ببرند.
چگونه شب ادراری کودکان درمان می‌شود
شب ادراری اولیه در کودکان عموما نهایتا تا سنین نوجوانی خود به خود رفع و درمان می‌شود. شب ادراری ثانویه یا درمان شده و یا در شرایطی خود به خود رفع می‌شود. اگر شب ادراری تا اواخر دوران نوجوانی رفع نشده باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
برای درمان شب ادراری کودکان (مخصوصا از نوع ثانویه) اول سنجیده می‌شود که شب ادراری به علت استرس و اضطراب است یا علت متفاوتی دارد. در صورتی که دلیل شب ادراری کودکان استرس باشد، برای درمان آن باید به روانپزشک مراجعه شود. برای دیگر علل شب ادراری، درمانهای متفاوتی وجود دارد. به طور کل، در شرایطی که خود کودک نیز نقشی فعال در برنامه درمانی خود دارد، فرایند درمان بهتر و سریعتر پیش میرود.
آلارمهای شب ادراری: تحقیقات ثابت کرده است کودکانی که از آلارمهای شب ادراری استفاده میکنند، تنها پس از چند هفته پیشرفت چشمگیری کرده و درمان میشوند. این آلارمها زمانی که لباس زیر کودک خیس می‌شود صدا میکنند. در گذر زمان، مغز شنیدن صدای آلارم را به نیاز به بلند شدن و ادرار کردن پیوند میدهد. این درمان نیازمند حضور فعال یک بزرگسال است که پس از بلند شدن صدای آلارم، مطمئن شود که کودک بلند شده و به دستشویی میرود.
قرصهای شیمیایی: تنها دو نوع قرص وجود دارد که برای درمان شب ادراری در کودکان تجویز می‌شود: ایمیپرامین و دسموپرسین. تا زمانی که شب ادراری کودک کامل درمان نشده باشد، توقف مصرف این قرصها باعث بازگشتن شب ادراری می‌شود.
- ایمیپرامین: مصرف قرص ایمیپرامین در درمان شب ادراری بعضی از کودکان بسیار موثر است. مصرف بیش از اندازه این دارو منجر به اوردوز می‌شود، درنتیجه بسیار حائز اهمیت است که والدین نحوه و میزان مصرف دارو توسط کودک را کنترل کنند. توصیه می‌شود قبل از شروع مصرف این دارو یک نوار قلب بگیرید، هرچند تا به حال ثابت نشده است که دوز مصرفی این دارو برای درمان شب ادراری منجر به بیماریهای قلبی می‌شود. با این حال، کودکانی با نوار قلب غیرعادی نباید از این دارو استفاده کنند.
- دسموپرسین (DDAVP): این دارو میزان تولید ادرار در بدن را کاهش میدهد. در حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از کودکان، مصرف این دارو باعث بهبود شب ادراری می‌شود. این دارو هم به عنوان اسپری نازال (اسپری بینی) و هم قرص موجود است و قبل از خواب مصرف می‌شود. بهتر است یک ساعت پیش و هشت ساعت پس از مصرف این دارو دیگر مایعات مصرف نکنید تا از ناهماهنگی الکترولیتهای بدن جلوگیری شود. این دارو میتواند عوارضی غیرجدی همچون سردرد یا دلدرد داشته باشد؛ اما در صورت استفاده ناصحیح از این دارو یا تداخل آن با دیگر بیماریها همچون فیبروز سیستیک و اختلال در تعادل مایعات و الکترولیتهای بدن، احتمال بروز عوارض جدی نیز وجود دارد؛ از این رو بدون تجویز پزشک از این دارو استفاده نکنید. داروی دیگری به نام اکسیبوتینین نیز تاثیرات مثبتی در درمان شب ادراری دارد و در کودکانی که مصرف دسموپرسین تنها بینتیجه است، از ترکیب دسموپرسین و اکسیبوتینین استفاده می‌شود.
در صورت بروز شب ادراری در کودک دلبندتان، بیمعطلی به پزشک مراجعه و نسبت به تشخیص علت و سپس درمان آن اقدام کنید. پزشک در چنین شرایطی ابتدا از کودک سوالاتی در باره دیگر اختلالات ادراری میپرسد، از جمله: «آیا در طول روز زیاد ادرار میکند؟ آیا هنگام ادرار سوزش و درد احساس میکند؟ » پزشک درباره عادات خواب کودک، سابقه سلامت خانواده و همچنین سابقه شب ادراری در والدین نیز سوالاتی میپرسد. در نهایت، ممکن است درباره وقایعی استرسزا در زندگی کودک که ممکن است منجر به شب ادراری شده باشد نیز سوال کند. سپس، از کودک یک آزمایش ادرار گرفته می‌شود تا در صورت وجود بیماری یا عفونت، تشخیص داده شده و درمان شود. در اکثر مواقع، اما مشکلی در ادرار کودک یافت نمیشود. در چنین شرایطی، پزشک علت اصلی شب ادراری را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام میکند.
تاثیر شب ادراری بر سلامت روان کودکان و وظیفه پدر و مادر در این زمینه
شب ادراری میتواند تاثیراتی منفی بر سلامت عاطفی و روانی کودکان و اعضای خانوادهشان بگذارد. کودکان مبتلا به شب ادراری ممکن است احساس شرمندگی و اضطراب کنند و از اعتماد به نفس و عزت نفسشان کاسته شود. این موضوع بر روابط اجتماعی، کیفیت زندگی و عملکرد تحصیلی آنها تاثیرگذار خواهد بود.
شدیدا حائز اهمیت است که به یاد داشته باشید شب ادراری کودکان نه تقصیر آنهاست و نه به هیچ وجه تحت کنترلشان. دوستان، آشنایان و اعضای خانواده تحت هیچ شرایطی اجازه مسخره یا تنبیه کردن کودکان مبتلا به شب ادراری را ندارند. به جای آن، توصیه می‌شود تا با مشورت کردن با پزشک متخصص و تشخیص علت شب ادراری کودک، نسبت به درمان آن اقدام شود تا هم خود کودک و هم دیگر اعضای خانواده احساس بهتری داشته باشند.
چند نکته مفید برای والدین
- توصیه می‌شود تا در صورت بروز شب ادراری در کودکان، میزان شکر، نمک و کافئین مصرفی آنها را بخصوص در هنگام عصر کاهش دهید.
- کودک خود را تشویق کنید تا در طول روز به طور منظم (هر ۲ تا ۳ ساعت) و قبل از خواب دستشویی برود.
- در طول خواب شبانه، کودک را یک بار از خواب بیدار کنید تا به دستشویی برود. کودک را بیشتر از یک بار از خواب بیدار نکنید، چراکه ممکن است به خواب او صدمه زده و قدرت تمرکز و یادگیری او برای روز آتی کاهش بدهد.
- مطمئن شوید که کودک از محل خوابش به راحتی به دستشویی دسترسی داشته باشد. برای مثال، در راهرو چراغ خواب بگذارید تا کودک در پیدا کردن راهش مشکلی پیدا نکند.
- زیر روتختی کودک حوله پهن کنید تا از نفوذ ادرار به تشک جلوگیری کنید.
- لزومی ندارد که حتما کودک را بیدار کرده و لباسهای خیس آنها را عوض کنید. هرچند، ماندن دراز مدت در لباسهای خیس میتواند در گذر زمان باعث زخم و حساس شدن پوست کودک بشود. در این زمینه خردمندی به خرج بدهید.
- صبح و پس از بیدار شدن کودک، به آنها در شستشوی خود و لباسهایشان کمک کنید.
سخن پایانی
شب ادراری کودکان امری رایج و طبیعی است که به هیچ عنوان نه نشانه تنبلی، بلکه یک عمل غیرارادی و خارج از کنترل کودک محسوب می‌شود. در صورت بروز شب ادراری در کودکان، به جای تنبیه و شماتت کردن آنها برای اتفاقی که هیچ کنترلی بروی وقوع آن ندارند، با محبت و مهربانی از آنها حمایت کرده و با مراجعه به موقع به پزشک و تشخیص علت آن، نسبت به درمان شب ادراری کودک خود اقدام کنید.
شاید از این موارد هم خوشتان بیاید
- بررسی استرس کودکان و پیامدهای آن در بزرگسالی روانشناسی کودک
- دروغگویی کودکان - چرا کودکان دروغ میگویند روانشناسی کودک
- نکاتی که والدین باید درباره تقویت اعتماد به نفس در کودکان بدانند روانشناسی کودک
- با کودک بدغذا چه کنیم؟ میانوعده کودک
- روش گفتوگو با کودکان و آگاهی از احساسات آنها روانشناسی کودک
- پنج راه برای کمک به کودکان برای کشف استعدادهایشان روانشناسی کودک
نظرات کاربران