نکاتی که والدین باید درباره تقویت اعتماد به نفس در کودکان بدانند
زمان خواندن ۱۱ دقیقه دوشنبه ۰۶ بهمن ۱۳۹۹ ۲۰:۳۳
اعتماد به نفس ابزاری در دست کودکان است که به وسیله آن میتوانند رویاهایشان را محقق کنند، از شکستها و ناکامیها نترسند، در مواقع سختی تسلیم نشوند، تمام تلاش و کوششان را برای رسیدن به هدف انجام دهند، از دست آوردهایشان لذت ببرند، با دیگران به تعامل بپردازند و به طور کلی در زندگی بیشتر احساس خوشبختی کنند. کودکانی که از کمبود اعتماد به نفس رنج میبرند، اغلب دچار اضطراب و افسردگی میشوند و در مقطعی از زندگی با مشکلاتی رو به رو میشوند. ریشه عدم اعتماد به نفس در کودکان، رفتار والدین و اطرافیان با کودک است. رفتار پدر و مادر و مربیان میتواند تاثیر بسیاری بر اعتماد به نفس کودک داشته باشد. اعتماد به نفس یکی از با ارزشترین داشتههای هر انسانی است که میتواند در کودکی شکل بگیرد و توسط والدین تقویت شود. پس اگر هدف نهایی در تربیت فرزندانتان زندگی عاطفی بهتر و آسانتر است به دنبال شناخت راههایی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان باشید. این مطلب را تا انتها بخوانید و با راههای افزایش اعتماد به نفس در کودکان آشنا شوید.
فهرست مطالب
اعتماد به نفس چیست و چه نقشی در زندگی کودک دارد
داشتن سبک زندگی سالم، تنها به معنای تغذیه سالم و ورزش کردن نیست، بلکه داشتن روانی سالم و عزت نفس از فاکتورهای مهم زندگی سالم است. اعتماد به نفس در معنای کلی یعنی داشتن حس اعتماد و اطمینان به احساسات، تواناییها، پتانسیلها و قضاوتهای فردی خود. اعتماد به نفس به طور ساده یعنی داشتن دیدگاه صادقانه و منصفانه به خود. یعنی دیدن خوبیها و نقاط قوت و آگاه بودن از نقاط ضعف و کاستیها.
کودکانی که از اعتماد به نفس برخوردار هستند، خود را شایسته احترام میدانند و نسبت به نظرات و کارهای خود دید خوبی دارند. با افراد به خوبی ارتباط برقرار میکنند، درباره نظر و قضاوت افراد راجع به خودشان نگران نیستند و تحت تاثیر افراد قرار نمیگیرند. آمادگی پذیرش شکستها و اشتباهات خود را دارند و درصدد اصلاح آن برمیآیند.
این کودکان، در رسیدن به هدفشان تمام تلاش و همتشان را به کار میبندند و در صورت شکست خوردن ناامید نمیشوند. معیار و ارزش خود را بر اساس موفقیتهایشان نمیسنجند و دیگران هم بر اساس موفقیتها یا شکستهای شان قضاوت نمیکنند. میتوان ویژگیهای دیگری هم برای کودکان دارای اعتماد به نفس نام برد ولی در نهایت اعتماد به نفس افراد با میزان احساس خوشبختی آنها در زندگی رابطه مستقیم دارد.
در نتیجه ما به عنوان والدین فرزندانمان باید راههای افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بشناسیم و تا جای ممکن آنها را در زندگی خود به کار ببندیم.
علائم کمبود اعتماد به نفس در کودکان
بروز این نشانهها در کودک ممکن است به علت کمبود اعتماد به نفس او باشد. در صورت تشخیص دقیقتر باید به روانشناس کودک مراجعه کنید.
- دوری کردن از تجربههای جدید و فعالیتهای ناآشنا و ریسک نکردن در بازیها یا رقابتها
- احساس ناخواسته بودن یا دوست داشته نشدن
- سرزنش افراد دیگه به خاطر اشتباهات خود
- ناتوانی در کنترل شرایط نسبتا مشکل و استرسزا
- خودگویی منفی و مقایسه کردن خود با دیگران
- ترس از شکست یا آبروریزی
- سخت دوست پیدا کردن و بروز مشکل در برقراری ارتباط صمیمانه با افراد
- سطح پایین انگیزه یا اشتیاق
- ناتوانایی در پذیرفتن تعریف و بروز استرس و اضطراب در این مواقع
دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان
کمبود اعتماد به نفس میتواند دلایل محیطی زیادی داشته باشد که در این قسمت به طور مختصر به بعضی از آنها اشاره خواهیم کرد:
- نداشتن حمایت کافی والدین یا سرپرست (منظور افرادی است که از کودک مراقبت میکنند و نقش مهمی در زندگی کودک دارند)
- دوستانی که تاثیر منفی روی کودک میگذارند
- تجربه موقعیتهای استرسزا و اضطراب آوری مثل طلاق والدین، فوت هر دو یا یکی از والدین یا جابه جایی و نقل مکان به شهر، کشور یا حتی خانه دیگر
- تجربه ضربههای روحی سنگین یا سو استفاده در گذشته
- عملکرد ضعیف در مدرسه یا داشتن اهداف غیرواقعی و هراس کودک از مدرسه رفتن
- داشتن اختلالات روحی مثل افسردگی
- اضطراب
- تنهایی یا مورد قلدری واقع شدن در مدرسه و خانه
راههای افزایش اعتماد به نفس در کودکان
به عنوان والدین، مسئولیت افزایش اعتماد به نفس در کودکان بر عهده ماست. انجام بعضی از کارها یا گفتن بعضی از جملات به ما کمک میکند تا به کودکمان داشتن اعتماد به نفس را آموزش دهیم. برقراری تعامل و ارتباط صحیح با فرزندمان تاثیر شگرفی در تقویت اعتماد به نفس او دارد. راهکارهای زیر هر کدام میتوانند به شما در بزرگ کردن کودکی با اعتماد به نفس بالا کمک کند.
۱. مطمئن شوید کودک شما از عشق و علاقه بیقید و شرط شما آگاه است
دیدگاه و عشقی که به فرزندانمان داریم بر افزایش اعتماد به نفس در کودکان تاثیر میگذارد. اگر ما در همه حالت با عشق و احترام با کودکمان رفتار کنیم، او هم با خود با احترام و علاقه رفتار میکند و اشتباهات خود را میبخشد و سعی میکند تا آنها را جبران کند.
۲. خودگویی مثبت را با آنها تمرین کنید
بسیاری از مواقع کودکان درگیر خود گویی منفی میشوند. منظور از خودگویی، صحبتها یا تفکراتی است که درباره خود و عملکردمان داریم. برای مثال بعد از انجام یک اشتباه ممکن است کودکمان بگوید که حاضر به ادامه نیست یا از پس انجام آن کار برنمیآید یا حتی صفت احمق و دست و پاچلفتی را برای خود استفاده کند و درگیر خود سرزنشی شود.
در این مواقع ما باید با جملاتی مثل تو تلاشت را کردی و این اشتباه باعث بهتر شدنت میشود یا تو در مسیر درستی قرار داری خودگویی مثبت را به او یاد دهیم.
۳. به تناسب سن به کودکانمان وظایفی بسپاریم تا انجام دهند
سپردن کارهای سادهی خانه به کودکان باعث میشود به آنها ثابت کنیم که بهشان اعتماد داریم و آنها هم باید نسبت به خود اعتماد به نفس داشته باشند.
بعد از اتمام هر وظیفهای هم باید آنها را تشویق کنیم و اگر نتوانستند کاری را به درستی انجام دهند، سرزنششان نکنیم و در کمال خونسردی و با مهربانی نحوهی درست انجام کار را نشانشان دهیم.
۴. برای آنها زمان بگذارید و ساعتی را با هم بگذرانید
عشق و علاقه کلید تقویت اعتماد به نفس در کودکان است و چه کاری بهتر از گذراندن ساعاتی با فرزندتان که فقط و فقط به خود او اختصاص دارد. شما میتوانید با توجه به علاقه فرزندتان این ساعات را به انجام فعالیتهایی مثل بازی کردن، کتاب خواندن، پارک رفتن، کاردستی درست کردن یا آشپزی کردن بگذرانید. مهم این است که در این ساعات تمام حواس و تمرکزتان معطوف کودکتان باشد هر دو از این ساعات لذت ببرید و احساس صمیمیت و نزدیکی کنید.
۵. از آنها به درستی تعریف کنید
بعضی از والدین فکر میکنند تعریف گاه و بیگاه از کودک باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان میشود، اما اگر این تعاریف بیش از حد و به دور از واقعیت باشند، بیاثر میشوند و شاید حتی تاثیر معکوس بگذارند.
تعریفی که از فرزندمان میکنیم باید صادقانه و واقعی باشد. ما نباید تنها به دلیل موفقیتهای او تشویقش کنیم. برای مثال نباید بگوییم آفرین تو عالی هستی چون از ریاضی نمره ۲۰ گرفتی یا تو باهوشی چون در امتحان ورودی قبول شدی.
ما باید بیشتر آنها را به خاطر روند رسیدن به اهدافشان و ویژگیهایی که در به دست آمدن آن داشتند تشویق کنیم. برای مثال بگوییم تو دختر/ پسر بسیار شجاعی هستی که با ترسهایت روبه رو شدی یا تو دختر/پسر فداکاری هستی زیرا در هنگام سختی به دوستت کمک کردی. این نوع تعریف باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان میشود.
۶. خودمان الگوی مناسبی برای کودکانمان باشیم
بچهها باید الگوی مناسبی داشته باشند تا بتوانند رفتارها و کارهای خوب را از روی او تقلید کنند. وقتی خودمان در داشتن اعتماد به نفس به مشکل برخوردیم نباید از کودکمان انتظار داشته باشیم تا اعتماد به نفسش افزایش یابد.
با تمرین و کار کردن روی اعتماد به نفسمان میتوانیم اعتماد به نفس فرزندمان را هم تقویت کنیم. درباره خودمان از کلمات و جملات خوب استفاده کنیم و به کودکمان هم یاد بدهیم همیشه از کلمات مثبت درباره خود استفاد کند.
۷. نحوه برنامه ریزی و رسیدن به اهداف را به آنها آموزش دهید
شما میتوانید به کودکتان آموزش دهید تا روی یک کاغذ ابتدا اهدافش را بنویسد، سپس موانع رسیدن به آن را دسته بندی کند، نقاط قوت خودش را هم لیست کند و از کمکهایی که میتواند برای رسیدن به هدف داشته باشد نیز نام ببرد.
اگر به اهدافش رسید، بهتر است روش رسیدن به آنها را بنویسد و اگر نرسید، دلایل شکست را بنویسد و برای بار دیگر برنامه ریزی کند. البته بهتر است با وجود نرسیدن به هدف دلخواهش باز هم خود را تشویق کند که برای دستیابی به آن نهایت تلاشش را کرده و حالا باید به خودش افتخار کند.
۸. نظر کودکمان را بپرسیم و با او مشورت کنیم
ما میتوانیم در شرایطی که مناسب سن کودکمان هست، از او نظرخواهی کنیم و به او نشان دهیم که ارزش مشورت کردن با او را میفهمیم و به عقیده و فکرش اهمیت میدهیم. این کار باعث میشود فرزندمان در آینده به راحتی در امور گروهی نظر دهد و بدون خجالت نظر خود را در جمع بیان کند.
۹. کودکمان را به سمت تجربههای جدید سوق دهیم
قطعا شروع هر فعالیت جدیدی میتواند استرسزا و ترسناک باشد. اما تا وقتی که کارهای جدید را تجربه نکنیم از تواناییهای خود هم مطلع نمیشویم. تشویق کردن کودکانمان برای انجام فعالیتها و کارهای جدید نه تنها باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان میشود، بلکه باعث افزایش شناخت آنها به خود شده و در آینده به آنها کمک میکند تا راحتتر تواناییهای خود را بشناسند و به کار بگیرند.
۱۰. به کودکمان کمک کنیم تا بر ترس از شکست فائق آید
ترس از شکست باعث میشود فرزندمان یا کاری را شروع نکند یا نتواند به خوبی آن را انجام دهد. متاسفانه در فرهنگ ما شکست جایگاه بدی دارد و فرد شکست خورده باید غمگین و ناراحت باشد. اما توانایی کنار آمدن با شکستها یکی از بزرگترین موفقیتها محسوب میشود. در زندگی نمیتوان از شکست اجتناب کرد پس باید آن را قبول کرد و از آن یاد گرفت.
در نتیجه به فرزندتان اهمیت شکست خوردن و سپس بلند شدن و دوباره تلاش کردن را یاد دهید و برای این کار میتوانید از زندگی افرادی که در زندگی بارها شکست خوردند اما ناامید نشدند و ادامه دادند، کمک بگیرید. شما باید به کودکتان این مسئله را یاد آوری کنید که موفقیتها و شکستهای ما، شخصیت ما را تعریف نمیکنند و بر احساس رضایت و خوشبختی ما تاثیر نمیگذارند.
بازی برای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان
انجام بازیهایی که باعثافزایش اعتماد به نفس در کودکان میشود، راه مناسبی برای یادگیری بهتر کودکان هستند. کودکان با بازی و سرگرمی بسیاری از مسائل را فرا میگیرند. بازیهای پیشنهادی ما عبارتند از:
بازیهای دسته جمعی
- چندین برگه کاغذ و خودکار تهیه کنید و از افراد حاضر در جمع بخواهید نقاط قوت و ویژگیهای شخصیتی مثبت خود را روی کاغذ بنویسند. سپس کاغذ را تا کرده و در یک ظرف بزرگ بریزید. کاغذها را با هم مخلوط کنید. هر فرد باید یک کاغذ از توی ظرف بردارد. پس از اینکه همه یک کاغذ برداشتند بازی شروع میشود. هر نفر باید ویژگیها و نقاط قوت ذکر شده روی کاغذ را بخواند و حدس بزند متعلق به کدام یک از افراد جمع است.
- میتوانید این بار به جای حدس زدن نقاط قوت یکدیگر، آنها را روی کاغذ بنویسید و با صدای بلند در جمع بخوانید یا هرکس نقاط قوت فرد دیگری را بنویسد و آن را بخواند.
بازیهای فردی
- از فرزندتان بخواهید هر رویایی دارد را با مداد رنگی، مداد شمعی یا آبرنگ به تصویر بکشد و خود را در آن موقعیت تصور کند. پس از اتمام نقاشی آن را به دیوار اتاقش بزنید تا هر روز نقاشی را ببیند و به یاد رویای خود بیافتد.
- از کودکتان بخواهید ادامه داستانی که شما تعریف میکنید را بگوید. میتوانید به تناوب یکبار شما قسمتی از داستان را تعریف کنید و بار دیگر کودکتان. این بازی را هم میتوان در جمع انجام داد تا بامزهتر و خندهدارتر شود. این بازی سبب تقویت قوه تخیل فرزندتان میشود و مهارت صحبت کردن و اظهار نظر در جمع را به آنها یاد میدهد. این مهارتها سبب افزایش اعتماد به نفس در کودکان میشوند.
جملاتی که باعث افزایش اعتماد به نفس کودکتان میشود
گفتن جملات زیر در مواقع مناسب یکی دیگر از راههایی است که میتوانید اعتماد به نفس کودکان را بالا ببرید. از هر جمله در مواقع لازم و به درستی استفاده کنید تا تاثیر خود را از دست ندهند.
- تو توانا هستی
- کار تو شجاعانه بود
- تو میتوانی این کار را انجام دهی
- من به تو باور دارم
- تو میتوانی کارهای سخت و مشکل را انجام دهی
- مهم نیست چه اتفاقی بیافتد من همیشه دوستت خواهم داشت
- بیا با همدیگر تلاش کنیم
- این عالی به نظر میرسد بیشتر راجع بهش بگو
- چه طوری میتوانم کمکت کنم
- بهترین تلاش و سعیات را انجام بده
- من میدانم دشوار هست اما تو قبلا هم کارهای مشکل انجام دادی و موفق شدی
- تو همانطور که هستی کامل و کافی هستی
- تو باعث افتخار منی
سخن پایانی
اعتماد به نفس یکی از مهارتهایی است که باید از کودکی تقویت شود. داشتن اعتماد به نفس در بیشتر مواقع سخت به کمک انسان میآید و او را از دوراهی تردید نجات میدهد. همچنین با اعتماد به نفس انجام هر کاری سادهتر میشود، زیرا به خودمان و تواناییهایمان اعتماد داریم. در نهایت یکی از عوامل مهم احساس خوشبختی و رضایت در هر انسانی اعتماد به نفس است. والدین میتوانند از کودکی راههای افزایش اعتماد به نفس در کودکان را به کار ببندند. راهکارهای ذکر شده در این متن به کمک شما خواهند آمد. در نهایت تقویت اعتماد به نفس در کودکان کار غیرممکنی نیست و با کمی مطالعه و انجام کارهایی ساده میتوان کودکی شادتر و خوشبختتر بزرگ کرد.
نظرات کاربران