خشونت خانگی یک پدیده جهانی است که منجر به مرگ بیش از ۱.۶ میلیون نفر در هر سال می‌شود و آن را به یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان تبدیل می‌کند. وقتی اکثر مردم به خشونت خانگی فکر می‌کنند، موقعیتی را تصور می‌کنند که شریک متجاوز به قربانی آسیب فیزیکی می‌رساند. با این حال آسیب جسمی تنها یک نوع سوءاستفاده است و انواع مختلفی از خشونت خانگی وجود دارد. خشونت خانگی می‌تواند جسمی، احساسی، جنسی، مالی یا روانی باشد. در این مطلب درباره مصادیق خشونت خانگی بیشتر بدانید. 

فهرست مطالب

• شخصی که مورد خشونت خانگی قرار گرفته چه علائمی دارد؟ 

• انواع سوء استفاده در خشونت خانگی و خانوادگی

  • سوء استفاده جسمی، مصداق بارز خشونت خانگی

  • خشونت خانگی با آسیب استفاده روانی 

  • خشونت عاطفی

  • سوء استفاده اجتماعی در خشونت خانگی 

  • سوء استفاده مالی

  • خشونت و سوء استفاده جنسی

  • خشونت خانگی و اجبار به بارداری یا نخواستن فرزند 

  • عکس و فیلم گرفتن و انتشار تصاویر، بدون رضایت شما

• اقدامات خشونت آمیز: قدرت و کنترل

• اقدامات بدون خشونت: برابری

• عوامل خطر خشونت خانگی در ایران

شخصی که مورد خشونت خانگی قرار گرفته چه علائمی دارد؟

قربانی شدن در شرایط خشونت خانگی می‌تواند احساس درماندگی و حتی تردید در شخص ایجاد کند، بنابراین مهم است که علائم مختلف سوء استفاده را درک کنید تا بتوانید مشکل را شناسایی کرده و از آن کمک بگیرید.

کمک گرفتن

بسیاری از قربانیان سعی می‌کنند اقدامات متجاوز خود را توجیه کنند و سعی دارند خود را متقاعد کنند که اوضاع بهتر خواهد شد. با این حال به خاطر داشته باشید که شرایط خشونت خانگی اغلب تشدید می‌شود. آنچه ممکن است با ارعاب گاه به گاه، تهدید به خشونت یا پیشرفت جنسی تهاجمی آغاز شود، می‌تواند به تجاوز فیزیکی و حتی قتل تبدیل شود. اگر فرزند دارید، توجه داشته باشید که وقتی آن‌ها شاهد خشونت خانگی هستند، می‌تواند منجر به رفتارهای خشونت آمیز آن‌ها در زندگی شود.

اگر قربانی هستید بدانید که می‌توانید کمک بگیرید. منابع موجود عبارتند از: کمک پلیس، تعقیب قانونی متجاوز، دستورات بازدارنده و حمایت نهادی. خشونت خانگی موضوعی جدی است که اغلب گزارش نمی‌شود، تا حدی به این دلیل که قربانیان از انواع مختلف خشونت خانگی بی اطلاع هستند.

انواع سوء استفاده در خشونت خانگی و خانوادگی

خشونت خانگی و خانوادگی شامل انواع مختلف سوءاستفاده است. شخص نیازی به تجربه همه این نوع سوء استفاده‌ها ندارد تا طبق قانون، جرم محسوب شود. سوء استفاده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سوء استفاده لفظی

• سوء استفاده روانی

• سوء استفاده عاطفی

• سوء استفاده مالی

• سوء استفاده فیزیکی

• سوء استفاده جنسی

• آزار و اذیت و تعقیب و گریز

• سوء استفاده روحی یا مذهبی

• سوء استفاده از باروری

• سوء استفاده مبتنی بر تصویر

• سوءاستفاده کلامی

• قسم خوردن و تحقیر مداوم، در خلوت یا علنی

• حمله به هوش، جنسیت، تصویر بدن و ظرفیت به عنوان والدین و همسر

• تمسخر باورهای مذهبی یا پیشینه قومی

• فریاد زدن

• سرکوب اعتراض

سوء استفاده جسمی، مصداق بارز خشونت خانگی

خشونت فیزیکی انواع مختلفی دارد که نمونه بارز آن اسیب جسمی است. انواع آن عبارتند از؛

1. حمله مستقیم به بدن (خفگی، خفه شدن، تکان دادن، آسیب چشم، گاز گرفتن، سیلی زدن، هل دادن، تف کردن، سوزاندن، مشت زدن، لگد زدن، کشیدن مو

2. استفاده از سلاح از جمله اشیاء

3. به بچه‌ها صدمه زدن

4. قفل کردن قربانی در یا خارج از خانه یا اتاق‌ها

5. مجبور کردن قربانی به مصرف مواد مخدر

6. عدم اجازه دارو، غذا یا مراقبت‌های پزشکی

7. به قربانی اجازه خواب ندادن

خشونت خانگی با آسیب استفاده روانی 

1. ایجاد ترس، مانند رانندگی خطرناک، داشتن سلاح، نگاه عصبانی

2. تخریب اموال یا دارایی‌های ارزشمند

3. صدمه زدن یا کشتن حیوانات خانگی در حضور اعضای خانواده

4. تهدید در مورد حضانت کودک

5. گفتن این که: پلیس و دادگاه به قربانی کمک نمی‌کنند، حمایت نمی‌کنند یا او را باور نمی‌کنند

6. تهدید به "بیرون" کردن فرد

خشونت عاطفی

1. سرزنش قربانی برای همه مشکلات در رابطه

2. دائما قربانی را با دیگران مقایسه کنید تا عزت نفس و ارزش خود را تضعیف کند

3. گند زدن پراکنده

4. کنار گذاشتن تمام علاقه و تعامل (به عنوان مثال، هفته‌ها درمان بی سر و صدا)

5. تهدید احساسی و تهدید به خودکشی

سوء استفاده اجتماعی در خشونت خانگی 

1. جدایی از خانواده و دوستان مانند بی ادبی مداوم با خانواده و دوستان برای بیگانگی آن‌ها، یا محدود کردن ارتباط با خانواده و دوستان

2. برانگیختن و کنترل حرکت به مکانی که در آن قربانی هیچ دایره اجتماعی یا فرصت‌های کاری مشخصی ندارد

3. محدود کردن استفاده از ماشین یا تلفن

4. منع یا جلوگیری فیزیکی قربانی از بیرون رفتن و ملاقات با افراد

سوء استفاده مالی

1. ممنوعیت دسترسی به حساب‌های بانکی

2. ارائه تنها یک "کمک هزینه" کوچک

3. اجازه نمی‌دهد قربانی کار کند یا شغلی داشته باشد

4. مجبور کردن قربانی به امضای اسناد یا اظهارات دروغین

5. استفاده از تمام دستمزد قربانی برای هزینه‌های خانه

6. کنترل حقوق بازنشستگی قربانی

7. نفی حق قربانی برای داشتن اموال مشترک

خشونت و سوء استفاده جنسی

متاسفانه یکی دیگر از مصادیق خشونت خانگی، سو استفاده جنسی علیه قربانی است. این باور که تحمل خشونت جنسی در روابط زن و شوهری امری عادی است، باوری بسیار اشتباه است که درک مصادیق آن نیازمند آگاهی است. مصادیق خشونت جنسی عبارتند از؛ 

1.  هر نوع رابطه جنسی تحت فشار یا ناخواسته یا تخریب جنسی که باعث ایجاد درد در هنگام رابطه جنسی می‌شود

2. تجاوز به اندام تناسلی (صدمه زدن به قسمت‌های خصوصی بدن)

3. رابطه جنسی اجباری بدون محافظت در برابر بارداری یا بیماری‌های مقاربتی

4. مجبور کردن قربانی به انجام ناخواسته اعمال جنسی (از جمله گرفتن یا توزیع عکس‌های واضح بدون رضایت او)

5. انتقاد یا استفاده از توهین‌های تحقیرآمیز جنسی

6. آزار و اذیت و تعقیب و گریز

7. دنبال کردن و تماشا کردن

8. مزاحمت تلفنی و آنلاین

9. ردیابی با سیستم‌های موقعیت یابی جهانی (GPS)

10. ترسناک بودن رابطه

11. ورود بدون اجازه به حریم شخصی فرد

خشونت خانگی و اجبار به بارداری یا نخواستن فرزند 

1. مجبور کردن یا تحت فشار قرار دادن رابطه جنسی محافظت نشده، باردار شدن یا سقط جنین

2. انتقال عفونت‌های مقاربتی که می‌دانند مبتلا هستند

3. انجام کارهایی که مانع از جلوگیری از بارداری می‌شود

4. جلوگیری یا محدود کردن دسترسی شما به خدمات و اطلاعات بهداشت جنسی

5. اجبار به انجام جراحی یا اقداماتی بر اندام تناسلی برای مقابله بارداری

عکس و فیلم گرفتن و انتشار تصاویر، بدون رضایت شما

1. این زمانی است که یک تصویر برهنه یا جنسی از شما گرفته می‌شود و بدون اجازه شما به اشتراک گذاشته می‌شود

2. به اشتراک گذاشتن یا تهدید به اشتراک گذاشتن عکس‌ها یا فیلم‌های خصوصی، برهنه یا جنسی شما با دوستان، خانواده، غریبه‌ها به صورت حضوری، در اینترنت، در سایت‌های رسانه‌های اجتماعی یا از طریق پیام کوتاه یا برنامه‌ها

3. دسترسی به فایل‌های رایانه شخصی برای سرقت تصاویر

4. فتوشاپ کردن تصویر شخص بر روی عکس یا فیلم جنسی واضح

5. گرفتن عکس از رخ زن یا زیر دامن او

6. فیلمبرداری مخفیانه از فعالیت جنسی یا تجاوز جنسی

7. رفتار خشونت آمیز در مقابل رفتار بدون خشونت

انجام تحقیقات و گردآوری داستان هایی از قربانیان، نشان داده است که زنان برخی از رفتارهای متجاوزانه رایج را تجربه کرده‌اند. متداول‌ترین رفتارها و تاکتیک‌ها در چرخ قدرت و کنترل ذکر شده است. در زیر ۲ لیست آمده است؛

مورد اول اقدامات خشونت آمیزی را که مرتکبین خشونت خانگی و خانوادگی برای به دست آوردن قدرت و کنترل قربانی خود استفاده می‌کنند، بیان می‌کند.

لیست دوم رفتارهای غیر خشونت آمیز در یک رابطه سالم را نشان می‌دهد که هدف آن برابری است.

اقدامات خشونت آمیز: قدرت و کنترل

• استفاده از زور و تهدید

• تهدید برای آسیب رساندن به شریک خود

• تهدید به ترک شریک خود، خودکشی یا گزارش او به عنوان یک کودک آزار

• وادار کردن شریک خود به کارهای غیرقانونی

• ترساندن شریک زندگی

• از بین بردن اموال شریک خود

• سوء استفاده از حیوانات خانگی

• سوء استفاده عاطفی و کنار گذاشتن شریک خود که باعث می‌شود همسرتان نسبت به خودش احساس بدی داشته باشد

• منزوی کردن قربانی و کنترل کردن آنچه شریک زندگی انجام می‌دهد، چه کسی را می‌بیند و با او صحبت می‌کند، چه می‌خواند، کجا می‌رود

• محدود کردن مشارکت شریک خود در هرگونه فعالیت خارج از خانه

• استفاده از حسادت برای توجیه اعمال 

• به حداقل رساندن حمایت، نفی و سرزنش کردن 

• بی‌توجهی به شریک زندگی و جدی نگرفتن نگرانی‌های او در امور مالی، عاطفی و جنسی 

• انکار رفتار خشونت آمیز

• سو استفاده از کودکان برای حداکثر کردن خشونت خانگی

  • استفاده از کودکان که باعث می‌شود شریک یا شریک سابق خود نسبت به فرزندان خود احساس گناه کند

  • استفاده از کودکان برای انتقال پیام که خشونت علیه کودکان را شکل می‌دهد

  • از ملاقات برای آزار و اذیت همسر خود استفاده کنید

  • تهدید به بردن بچه‌ها

• سوء استفاده اقتصادی

  • جلوگیری از اشتغال یا حفظ شغل او

  • وادار کردن زن به پرداخت پول

  • ندادن کمک هزینه به زن

  • تصاحب اموال زن

اقدامات بدون خشونت: برابری

اما چه رفتارهایی، رفتار خشونت آمیز نیست و نشان از برابری در خانواده دارد؟ این رفتارها عبارتند از؛

• توجه مردن به شریک زندگی

• گوش دادن به شریک خود بدون قضاوت

• تأیید و درک احساسی

• ارزش گذاری نظرات

• رفتار غیر تهدید آمیز

• صحبت کردن و طوری عمل کردن که شریک زندگی احساس امنیت و راحتی کند و بتواند کارها را بیان کند

• اعتماد و پشتیبانی

• حمایت از اهداف شریک زندگی خود

• احترام گذاشتن به حقوق شریک خود به احساسات، دوستان، فعالیتها و نظرات او

• صداقت و پاسخگویی

• قبول مسئولیت

• تصدیق استفاده از خشونت در گذشته

• اعتراف به اشتباه، برقراری ارتباط صریح و صادقانه

• مذاکره و انصاف

• به دنبال راه حل‌های رضایت بخش برای تعارض هستند

• پذیرش تغییر

• تمایل به سازش

• فرزندپروری و مسئولیت پذیری در صورت توافق طرفین

• تقسیم مسئولیت‌های والدین

• الگوی مثبت و بدون خشونت برای کودکان بودن

• توافق متقابل بر سر توزیع عادلانه کار

• تصمیم گیری خانوادگی با هم

• مشارکت اقتصادی

عوامل خطر خشونت خانگی در ایران

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که خشونت خانگی (DV) یک اولویت مرتبط با سلامت است. علیرغم پیامدهای ناخوشایند خشونت، این موضوع هنوز در بسیاری از کشورها از جمله ایران به اندازه کافی جدی تلقی نمی‌شود.

• اهداف: برای درک بهتر مسائل، مطالعه حاضر با هدف بررسی شیوع و عوامل خطر خشونت خانگی در خانواده‌های ایرانی انجام شد.
• روش پژوهش: در این مطالعه مقطعی، بر اساس مطالعه قبلی، چهار استان با بیشترین میزان خشونت و یک استان با کمترین میزان خشونت در ایران انتخاب شدند. از افرادی که معیارهای زیر را داشتند و در مراکز بهداشتی درمانی منتخب این استان حضور داشتند، خواسته شد تا پرسشنامه جمعیت شناختی و پرسشنامه خشونت خانگی را تکمیل کنند، یک پرسشنامه محقق ساخته که فراوانی انواع مختلف خشونت‌های خانوادگی در طول زندگی را اندازه گیری کرده است و در آخرین سال در نهایت ۲۰۵۶ پرسشنامه پر شده جمع آوری شد.
• یافته‌ها: شیوع خشونت خانگی در طول عمر و سال گذشته ۵۲ درصد بود. تقریبا نیمی از افراد (۴۷٪) وجود خشونت خانگی از همسر خود را در زندگی روزمره گزارش کردند. در این مطالعه، تنها ۳ درصد از پاسخ دهندگان برای خشونت درخواست کمک کرده بودند.
• نتیجه گیری: شیوع خشونت خانگی در ایران بسیار زیاد است. با این حال، افشا و صحبت از آن بسیار کم است.

بی سوادی، درآمد کم، سن کمتر در ازدواج، ازدواج در سنین پایین، بیماری‌های جسمی و جنسی، اختلالات روانی و مصرف مواد به طور قابل توجهی در گروه با میزان خشونت خانگی بیشتر شایع بود.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که خشونت خانگی یک اولویت مربوط به سلامت است و باید به همه کشورها هشدار داده شود تا برنامه‌هایی برای شناسایی و مقابله با این فاجعه ارائه دهند. تقریبا از هر پنج زن، یک نفر گزارش می‌دهد که در طول زندگی خود توسط یک شریک صمیمی مورد تعرض فیزیکی قرار گرفته است. برآوردهای مربوط به بررسی خشونت ملی علیه زنان نشان می‌دهد که ۲۲.۱ درصد از زنان مورد مطالعه گزارش داده‌اند که در زمان زندگی خود توسط همسر فعلی یا سابق، شریک زندگی یا پارتنر خود مورد تعرض فیزیکی قرار گرفته‌اند.

خشونت خانگی ممکن است منجر به مرگ زودرس شود و نه تنها شامل مرگ قربانی در هر مورد بلکه چندین قربانی می‌شود. نه تنها زنان، بلکه کودکان نیز قربانی خشونت خانگی هستند. یک فرض اساسی کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق کودک (CRC) این است که خانواده محیط طبیعی رشد و رفاه همه اعضای آن به ویژه کودکان است. با وجود این، متأسفانه در اغلب خانواده‌ها، خانواده متداول‌ترین جایی است که کودکان در آن انواع مختلف خشونت را تجربه می‌کنند یا در معرض آن قرار می‌گیرند.

شواهد واضحی وجود دارد که نشان می‌دهد خشونت شدید و متوسط ​​اغلب در خانه در میان اعضای خانواده رخ می‌دهد و کودکان در معرض این خشونت قرار می‌گیرند. به احتمال زیاد کودکانی که در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که در آن‌ها خشونت خانگی رخ می‌دهد بیشتر مورد آزار و بی‌توجهی قرار می‌گیرند؛ و قرار گرفتن کودکان در معرض خشونت خانگی (CEDV) سلامت و توسعه ضعیف‌تری را پیش بینی می‌کند.

خشونت خانگی پیامدهای ناخوشایند عظیمی بر قربانیان مانند افسردگی، به خصوص افسردگی در زنان، PTSD ، خودکشی، فقر، فرار از خانه، انزوای اجتماعی، فروپاشی خانواده، سوء مصرف مواد و وابستگی دارد. همچنین تأثیر منفی بر کودکان مانند افت تحصیلی، ترک تحصیل، اختلالات روانپزشکی، استرس کودکان، عزت نفس پایین، پرخاشگری و حتی بزهکاری دارد. علاوه بر این، خشونت درون والدین تأثیر منفی فوق العاده‌ای روی کودکان دارد. قرار گرفتن کودکان در معرض خشونت خانگی (CEDV) سلامت و رشد ضعیف‌تری را پیش بینی می‌کند.

مرکز تحقیقات سلامت روان، دانشگاه علوم پزشکی ایران به بروز خشونت خانگی در ایران میزان سوء رفتار و بدرفتاری با زنان را ۳۰ تا ۹۰ درصد تخمین زده است. در مطالعه دیگری، نویسنده گزارش داد که میزان خشونت خانگی در زنان از جمله روانشناختی، کلامی، جسمی، جنسی، مالی و غیره ۶۶.۳ درصد بود که ۱۰.۵ درصد شدید بوده است. میزان خشونت در طول سال ۹۴، ۵۳درصد بود که ۰۵.۲۸ درصد از شرکت کنندگان در طول زندگی زناشویی تجاوز فیزیکی را تجربه کرده بودند. به طور مشابه، تحقیقی در مناطق شهری و روستایی روی ۶۰۰ زن نشان داد که تجاوز فیزیکی، پرخاشگری احساسی، خشونت کلامی و خشونت مالی به ترتیب توسط ۱۸.۶، ۶۳.۷ درصد، ۴۳.۳ درصد و ۷۲ درصد از زنان تجربه شده است.

سخن پایانی

در این تحقیق، یک مطالعه میدانی در مقیاس بزرگ روی هزار زن ایرانی در سه منطقه جغرافیایی مجزا انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که توانمندسازی زنان از طریق تحصیل و کمک به بهبود توانایی آن‌ها در یافتن شغل و درآمد ثابت می‌تواند به میزان قابل توجهی به کاهش خشونت خانگی کمک کند. همچنین تشویق مردان به زنان خود برای مشارکت فعال‌تر در تصمیم گیری، گام مهم دیگری است که می‌تواند به کاهش خشونت خانگی علیه زنان کمک کند. افزایش آگاهی عمومی از حقوق بشر از طریق آموزش و برنامه‌های ترویج یک اقدام بسیار مهم است که باید از طریق منابع محلی قابل اعتماد در جوامع انجام شود تا خشونت خانگی را به حداقل برساند.