افسردگی زنان را نباید تنها به مشکلات زنان محدود کرد، بلکه هرگونه ناراحتی در زنان در هستی طنین‌انداز می‌شود. زندگی در رگ‌های زن جریان دارد و آفرینش و خلقت انسان با او معنای واقعی می‌یابد. زن نه تنها دلیل گسترش حیات و ادامه‌ بقا بر روی این کره‌ خاکی بوده، بلکه علت اصلی رشد و تکامل انسان در همه‌ مراحل و جوانب از زندگی نیز است. سلامتی زندگی و سلامتی خانواده به سلامتی زنان آن وابسته است. پس برای حفظ خانواده‌ای سالم باید به حفظ سلامت بانوان بیشتر از پیش توجه کرده و در برطرف کردن مشکلات جسمی و روحی آنها بسیار کوشا باشیم. بر ناراحتی‌ها وبروز افسردگی در زنان چشم نپوشیم و سعی کنیم آنها را به خوبی بشناسیم. در این مقاله رهنمودهایی برای شما گردآوری کرده‌ایم که خواندن آنها می‌تواند در شناخت ظریف‌ترین احساسات زنانه و نگرانی‌های آنها سودمند باشد. 

فهرست مطالب

• افسردگی زنان چیست

• افسردگی زنان چه تاثیری بر سلامت جسمی، روحی و جنسی آنها خواهد گذاشت

• ریشه‌های افسردگی در زنان

• علائم افسردگی شدید در زنان

• علت افسردگی ناگهانی در زنان چیست

• افسردگی زنان در مراحل مختلف زندگی 

• افسردگی در زنان خانه‌دار بیشتر است یا زنان شاغل

• راه های درمان افسردگی در زنان

• افسردگی بارداری و یوگا

افسردگی زنان چیست

منظور کلی از افسردگی (دپرسیون) حالتی روحی در انسان است که باعث به وجود آمدن احساسات ناخوشایند از جمله ناامیدی، بی‌تفاوتی، سردرگمی، گیجی، احساس ضعف، خستگی دائمی، ناراحتی، بغض، پرخوری، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی و یا پرخوابی برای مدت طولانی می‌شود.

این مشکلات می‌توانند بسیار آزاردهنده بوده و انسان‌ها را از انجام کارهای روزانه و زندگی عادی باز دارند. همچنین می‌توانند باعث ایجاد اختلال در روند زندگی زناشویی شده و همزیستی را برای فرد بیمار و اطرافیان او بسیار دشوار کنند.

میزان و شدت ابتلای انسان‌ها به افسردگی و شدت بروز آن در افراد مختلف کاملا یکسان نیست و با توجه به ژنتیک، محیط زندگی و شخصیت روانشناختی فرد می‌تواند متفاوت باشد.

افسردگی معمولا بعد از وقوع یک اتفاق بزرگ و ناگهانی در زندگی و یا برآورده نشدن امید‌ها و توقعات بزرگ به وجود می‌آید؛ با این تفاسیر علل دیگری نیز وجود دارند که تشخیص دقیق و منطقی آنها بر عهده‌ پزشکان و متخصصان اعصاب و روان و همچنین روانپزشکان است.

طبع لطیف زنان آن‌ها را در برابر اتفاقات ناخوشایند زندگی آسیب‌پذیر می‌کند. علاوه بر این زنان به دلیل نوع خلقت و طبیعت وجودی خود در مراحل مختلف زندگی دچار تغییرات هورمونی زیادی می‌شوند که در ادامه بیشتر درباره‌ آنها بحث خواهیم کرد. همین تغییر در میزان ترشح هورمون‌ها نقش مهم و به‌ سزایی در ایجاد بیماری‌های روحی و روانی از جمله افسردگی در زنان ایفا می‌کند. در نتیجه انتظار می‌رود افسردگی زنان نسبت به مردان شایع‌تر باشد. 

افسردگی زنان چه تاثیری بر سلامت جسمی، روحی و جنسی آنها خواهد گذاشت

طبق تحقیقات و مطالعات دانشمندان و پزشکان روان‌شناس، بسیاری از مشکلات و بیماری‌های جسمی، منشا روحی روانی و عصبی دارند و اضطراب در زنان موجب تغییرات جسمی و دردهای مزمن و شدیدی می‌شود. به همین دلیل زنان افسرده، بسیار بیشتر از زنان سالم دردهای عصبی در نقاط مختلف بدن را تجربه می‌کنند.

افسردگی، بیماری‌ها را تشدید کرده و دوره‌ درمان آنها را به مراتب طولانی‌تر می‌کند. به همین دلیل است که بانوان زیادی در جامعه با مشکلات عدیده‌ جسمی وجود دارند.

هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در سنتز آنزیم‌های درون سلولی و برون سلولی بدن و همچنین تنظیم سوخت‌وساز آن‌ها دارند. تغییرات جزئی در مقدار ترشح هورمون‌ها می‌تواند تغییرات بسیار زیادی را بر جسم، روان و خلق و خوی انسان بگذارد. زنان در طول زندگی خود از جمله دوران بارداری، زایمان، شیردهی و یائسگی فراز و نشیب‌های بسیاری در سطح میزان ترشح هورمون‌های خود تجربه می‌کنند.

به علاوه افسردگی می‌تواند باعث کاهش اشتها و یا پرخوری در افراد نیز بشود که در هر دو صورت برای انسان مشکل‌ساز بوده و سیستم اعصاب مرکزی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

پرخوری، افزایش وزن و چاقی را به دنبال دارد که علاوه بر ایجاد مشکلات فراوان جسمی افراد جامعه، در زنان می‌تواند خطرناک‌تر نیز باشد. علاوه بر این، زنان در دوران قاعدگی، میل زیادی به خوردن غذاهای ناسالم دارند و همین امر بر تناسب اندام آنها تاثیر می‌گذارد. از این رو رعایت رژیم غذایی در دوران قاعدگی می‌تواند تا حدودی بر افسردگی زنان و مقابله با افزایش وزن آنها تاثیر بگذارد. 

به دلیل وجود مشکلات استخوانی ناشی از کمبود ویتامین‌ها، کلسیم و آهن، چاقی در زنان می‌تواند بیماری‌های رماتیسمی و انواع آرتروز را به همراه بیاورد. بی‌خوابی یا پر‌خوابی هر کدام به تنهایی می‌توانند به اندام‌های بدن آسیب رسانده و عملکرد آنها را با مشکل مواجه کنند. سر‌دردهای ناشی از افسردگی در بین زنان بسیار شایع بوده و بر خلق و خوی آن‌ها تاثیرات منفی خواهد ‌گذاشت.

علاوه بر این‌ها افسرگی زنان موجب کمردرد، دل درد، تاری دید، سرگیجه، حالت تهوع، بی‌حالی، نارسایی قلبی، انواع دردهای عضلانی، سندرم روده‌ تحریک پذیر، اسهال و دیابت نوع دوم خواهد شد. 

از عوارض روحی افسردگی زنان به بسیاری از موارد از جمله ناامیدی می‌توان اشاره کرد. زنان افسرده احساس پوچی داشته و وجود خود را بی‌دلیل و ناقص می‌پندارند. اکثر زنان مبتلا به افسردگی بارها به خودآزاری یا مرگ فکر می‌کنند و افسرگی می‌تواند موجب کاهش توان حافظه و ایجاد اختلال در تمرکز شود. افسردگی لذت‌های دنیا را به نظر بسیار کوچک جلوه می‌دهد، تا جایی که هیچ چیزی نمی‌تواند انسان را به وجد آورده و خوشحال کند. افسردگی زنان، احساس کسلی در آنها ایجاد کرده و طراوت، شادابی و هیجان لازم برای انجام کارها را از بین ببرد. علاوه بر این، داشتن احساس گناه و اضطراب موجب بروز نوسانات روحی زیادی می‌شود.

زنان افسرده معمولا بسیار بیشتر از زنان سالم حالت پرخاشگری و عصبانیت دارند و بدون علت خاصی گریه می‌کنند. خود کم‌بینی و یا زشت‌‌پنداری و در نتیجه کمبود اعتماد به نفس، از علائم افسردگی زنان محسوب می‌شوند.

دپرسیون زنان یا افسردگی زنان تاثیر مستقیمی بر سلامت جنسی آنها می‌گذارد. بیشتر بانوانی که دچار این بیماری می‌شوند در برقراری ارتباط درست جنسی با شریک زندگی خود با مشکلات رو به رو هستند. همین امر باعث ایجاد اختلافات زیادی در بین زوجین شده و زمینه‌ دعوا و جدایی را مهیا می‌کند. شاید این گفته برای شما غیر‌قابل باور و تعجب برانگیز باشد، ولی تحقیقات نشان داده سردی زنان در برقراری رابطه‌ جنسی با همسرانشان، بزرگترین علت طلاق در بین خانواده‌ها در جوامع مختلف محسوب می‌شود که ریشه آن به افسردگی زنان بر می‌گردد. متاسفانه عدم تمایل به رابطه جنسی با همسر و انجام خود ارضایی باعث ایجاد افسردگی یا تشدید آن می‌شود و در نتیجه کاهش میل جنسی و سردی روابط را به دنبال دارد.

ریشه‌های افسردگی در زنان

طبق تحقیقات دانشگاه‌های معتبر جهان، افسردگی زنان کمی بیشتر از دو برابر افسردگی مردان است. این سوال در ذهن‌ها به وجود می‌آید که چرا زنان در ابتلا به این بیماری روحی مستعد‌تر هستند؟

1. یکی از دلایل افسردگی زنان، تبعیض‌های جنسیتی موجود در جامعه شاید یکی از مهمترین دلایل ایجاد این تفاوت باشد. زنان با وجود پیشرفت جامعه‌ بشری باز هم با کمبود امکانات و کمبود توجه در محیط خانه، کار و دانشگاه روبه‌رو هستند. این تبعیض‌ها باعث می‌شود، زنان در درون خود احساس پوچی و سرخوردگی داشته باشند. همین احساسات کوچک که متاسفانه هر روز تکرار می‌شوند، به مرور زمان روی هم انباشته شده و احساس خود کم‌بینی و ناامیدی شدید را در زنان ایجاد می‌کند.
2. دومین دلیل در افسردگی زنان، تغییر مقدار سطح هورمون‌ها در مراحل مختلف زندگی همچون قاعدگی و بارداری است. دو هورمون مهم در بدن ما استروژن و پروژسترون است که نقش هر کدام از آنها در ایجاد احساس شادی و کاهش اضطراب بسیار مؤثر بوده و ترشح درست و به اندازه‌ آن‌ها می‌تواند تا حد زیادی بیماری افسردگی را سرکوب کند. در همین حال، اختلال در ترشحات هورمونی می‌تواند افسردگی را در بانوان ایجاد کند. هورمون‌های دیگری نیز در بدن ما وجود دارند که نقش مهمی را در ایجاد احساس آرامش و شادی در ذهن ایفا می‌کنند. از جمله پرولاکتین و اکسی‌توسین که مقدار و زمان ترشح آن‌ها در کاهش مشکلات خلقی و روان‌شناختی بسیار حائز اهمیت هستند.

علائم افسردگی شدید در زنان

افسردگی در اغلب موارد خفیف بوده و علائم کمی در فرد مبتلا ایجاد می‌کند. ولی گاهی اوقات، انسان‌ها در شرایط مختلفی از زندگی با بحران افسردگی شدید روبه‌رو شده و علائم و نشانه‌های زیادی را از خود بروز می‌دهند. زنان به دلیل داشتن مسئولیت‌های فراوان در زندگی از جمله تولد و تربیت فرزندان، حمایت از همسر و خانواده، مدیریت زندگی (با وجود تمام مشکلات و سختی‌ها)، ایجاد احساس صمیمیت و مهربانی در بین خانه و خانواده و همچنین انجام هر چه بهتر هر کدام از آن‌ها، باید از نظر روحی و روانی از سلامت کاملی برخوردار باشند.

با وجود این، حجم زیاد مشکلات درونی و مسئولیت‌ها در زندگی، آنها را در برابر ابتلا به افسردگی زنان بسیار مستعد کرده است. زنان مبتلا به افسرگی‌ های شدید، به مشکلات اساسی در زندگی و مدیریت آن روبه‌رو هستند. 

زنانی که به افسردگی شدید مبتلا هستند، همیشه احساس ترس، اضطراب، انواع فوبیا، وسواس فکری، تنهایی، غم و اندوه و پرخاشگری دارند. افسردگی زنان در مرحله حاد آن، اختلالات شخصیتی زیادی را به همراه می‌آورد و تعدادی از این زنان افسرده برای تسکین عواطف و احساسات ناراحت کننده به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند.

ایجاد اختلالات جنسی، وحشت‌زدگی، اقدام به خودکشی، رساندن آزار جسمی به خود و یا دیگران، بی‌انگیزگی‌های دائمی، ایجاد اختلالات دوقطبی و یا چندقطبی و ام‌اس را می‌توان از علائم دیگر افسردگی شدید در زنان دانست.

علت افسردگی ناگهانی در زنان چیست

بسیاری از اتفاقات ناگهانی در زندگی انسان موجب ترشح هورمون‌های مختلف در بدن می‌شود. بعضی از اتفاقات موجب احساس خوشحالی شده و با ترشح هورمون‌های اکسی‌توسین، استروژن و سروتونین حس شادی و لذت را در انسان ایجاد می‌کنند. ولی گاهی اوقات، اتفاقات ناگهانی ناراحت کننده‌ای در محیط اطراف رخ می‌دهند که سیستم عصبی بدن را دچار اختلال کرده و در مقدار ترشح هورمون‌ها و عملکرد درست اندام‌های درونی بدن تاثیرات منفی زیادی می‌گذارند.

همانطور که پیش‌تر گفته شد، افسردگی زنان، به دلیل داشتن سطح بالایی از عاطفه و احساسات، بیشتر از افسردگی مردان است. در بانوانی که در طول زندگی خود بیشتر با ناملایمات ناگهانی دست و پنجه نرم کرده‌اند، ژن‌های مخصوص به این بیماری بیان شده و علائم افسردگی خیلی زودتر از دیگران بروز می‌کنند.

همچنین زنان دارای بیماری زمینه‌ای یا مشکلات روحی پنهان، با مصرف بعضی از داروهای شیمیایی ناخواسته به بروز و تشدید هر چه بیشتر بیماری خود کمک کرده و علائم آن را آشکار می‌سازند. دوره‌های مختلف در زندگی بانوان از جمله قاعدگی، حاملگی، زایمان، شیردهی و یائسگی خود در برهم‌زدن تعادل هورمون‌ها و ایجاد یا تشدید افسردگی زنان نقش به سزایی دارند.

آسیب‌های جسمی و روحی مانند از دست دادن سلامتی، مصرف دخانیات و مواد مخدر، مشاجره‌های طولانی، شکست‌های عاطفی و نادیده گرفته شدن از دلایلی بروز افسردگی ناگهانی در زنان به شمار می‌روند. 

افسردگی زنان در مراحل مختلف زندگی 

• افسردگی زنان در دوران کودکی و نوجوانی

جنس مؤنث از بدو تولد روح بزرگ و شکننده‌ای را با خود به دنیا می‌آورد. در دوران کودکی به احساسات بیشتری برای ایجاد حس امنیت، آرامش و تکامل خود نسبت به فرزند پسر احتیاج دارد. روح لطیف دختران نباید شاهد اختلافات، مشاجرات و بی‌مهری‌های همیشگی اطرافیان قرار بگیرد. دختران و بانوان علاوه بر این داشتن این احساسات، حافظه و ادراک بالایی دارند. شاید بسیاری از امور از چشم آقایان مخفی مانده و به نظر مهم نباشند، ولی بانوان دارای چشمانی تیز‌بین و قلبی شکننده هستند که باعث می‌شود کوچکترین جزئیات را درک کرده و به حافظه بسپارند.

بی‌اهمیت بودن والدین و نزدیکان به آنها در زمان کودکی و نوجوانی می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های روحی و روانی از جمله افسردگی زنان در سنین بزرگسالی شود.

• تاثیر دوران قاعدگی بر افسردگی زنان

بانوان چند روز قبل از قاعدگی با سندرم قاعدگی (پی‌ام‌اس یا PMS) یا اختلالات هورمونی فراوان روبه‌رو می‌شوند که حالت افسردگی را در آن‌ها به وجود می‌آورد. میزان بروز علائم این سندرم در بین خانم‌ها با یکدیگر متفاوت است. این سندرم در بسیاری از موارد احساس پریشانی، اضطراب، بغض، تهوع، کسلی و ناامیدی را ایجاد می‌کند.

• افسردگی بارداری

زنان در دوران بارداری به دلیل برهم خوردن تعادل هورمونی و همچنین تغذیه‌ جنین از مواد معدنی و ویتامین‌های بدن مادر، بیشتر از پیش مستعد بیماری افسردگی بوده و علائم و نشانه‌های بیشتری از این بیماری را بروز می‌دهند. زنان در دوران بارداری به مراقبت‌های مخصوصی چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی نیاز دارند. 

• افسردگی بعد از زایمان در زنان و تاثیر شیردهی در ایجاد افسردگی زنان 

زایمان و پس از آن شیردهی نیز جزو مراحل مهم زندگی بانوان محسوب می‌شوند. شیردهی باعث ایجاد احساس ضعف و کمبود انرژی در بدن شده و به تبعیت از آن ضعف سیستم عصبی را با خود به همراه دارد.

زنان باردار و شیرده باید بیشتر از پیش به تغذیه خود اهمیت بدهند، زیرا مشکلات جسمانی ارتباط مستقیمی با روح و روان انسان دارد. گفتنی است، داشتن روانی سالم و زندگی بدون استرس مستلزم تغذیه‌ سالم و کافی است. 

• نقش یائسگی در افسردگی زنان

از دیگر مراحل زندگی زنان می‌توان یائسگی را نام برد. یائسگی زمان تنهایی و ناامیدی نیز لقب داده شده است. کاهش ترشح هورمون‌های بدن از جمله استروژن و پروژسترون و نزدیک شدن به سن میانسالی و فکر پایان زندگی و مرگ می‌توانند از مهمترین عوامل ایجاد افسردگی در این سن زنان باشند.

افسردگی در زنان خانه‌دار بیشتر است یا زنان شاغل

زنان نیاز شدید به داشتن استقلال از جمله استقلال مالی دارند. برطرف شدن این نیاز به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس نیاز، احتیاج و پوچی را از خود دور کنند. زنان از دیرباز تا به‌کنون در انجام امورات خارج از خانه سهم مهمی داشته و دارند. ولی تبعیض‌های موجود در محیط کار بین آقایان و بانوان می‌تواند احساس سرشکستگی و خود کم‌بینی را در آن‌ها به وجود بیاورد.

زنان شاغل باید تحت حمایت همسر و یا خانواده‌‌ خود قرار بگیرند، زیرا انجام همزمان مسئولیت‌ها در محیط بیرون و درون خانه بدون همکاری و به تنهایی می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی در آن‌ها باشد. تقسیم وظایف در خانواده می‌تواند از بار مسئولیت زنان کم کرده و با بروز افسردگی زنان مقابله کند.

اگرچه این امر برای تمامی زنان ثابت شده نیست، اما زنانی که بیشترین ساعات خود را در خانه می گذراند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرند. حضور در اجتماع، استقلال مالی و ادامه تحصیل می‌توانند تاثیر به سزایی بر درمان افسردگی زنان داشته باشند.

راه های درمان افسردگی در زنان

افسردگی مانند بسیاری دیگر از بیماری‌ها دارای مراحل زیادی (از خفیف تا شدید) است. همانطور که بارها در متن تاکید شد زنان نقش مهمی در سلامت خانواده و جامعه دارند، پس بهتر است پیش از هر چیز، از بروز بیماری افسردگی در زنان پیشگیری شود. 

از این رو، هنگام برخورد با زنان باید از احساسات بیشتری در لحن کلام و رفتار استفاده کرد. میزان عشق نثار شده به آنها باید به اندازه‌ای باشد که نیاز عاطفی زن را در تمام مراحل زندگی (از تولد تا مرگ) برطرف کرده و مانع از به وجود آمدن کمبود عاطفی در آن‌ها شود. زنان باید از حضور در محیط‌هایی با تشنج بالا خودداری کنند.

دارو درمانی نیز، در صورت نیاز و در موارد افسردگی متوسط تا شدید باید تحت نظر دکتر روانشناس انجام شود. همچنین شرکت در دوره‌های روانشناختی و مشاوره‌ای حرفه‌ای نیز بسیار مفید است.

تغذیه‌ مناسب، انجام ورزش‌های مختلف، وقت گذاشتن برای خود، داشتن تفریحات سالم، خواندن کتاب‌های مفید و تماشای فیلم، داشتن تفکرات مثبت، کم کردن استرس و اضطراب‌ها می‌توانند بر ترمیم روح و روان زنان بسیار مؤثر باشند. دانشمندان و روان‌شناسان برای بهبود بیماری افسردگی زنان، ورزش‌های هوازی، فکری و تمرکزی از جمله یوگا را توصیه می‌کنند.

افسردگی بارداری و یوگا

یوگا جزو بهترین ورزش‌های ذهنی- جسمی محسوب می‌شود که علاوه بر سلامت جسمی موجب ترمیم روح و روان انسان شده و امید، صبوری، آرامش و شادی را به انسان هدیه می‌دهد . انجام ورزش یوگا در دوران بارداری که به دلیل بالا و پایین رفتن سطح هورمون‌ها و کاهش سطح توان جسمی، اوج نا‌آرامی مادران در طول زندگی، محسوب می‌شود، بسیار مفید بوده و سطح استرس و اضطراب بانوان را در این مرحله‌ حساس از زندگی به طور مؤثری کاهش می‌دهد. 

انجام تمرینات یوگا بارداری سلامت روحی را برای زنان به خصوص زنان باردار به ارمغان می‌آورد. جنین برای حفظ سلامت خود، علاوه‌ بر برطرف کردن نیاز غذایی (از طریق جفت)، به روح سالم و بدون استرس و اضطراب مادر نیاز دارد. از این رو، انجام ورزش یوگا در این دوره از زندگی مادر، با کاهش افسردگی، سلامت روح و جسم مادر و جنین را تضمین می‌کند. 

سخن پایانی

افسردگی زنان در مراحل مختلف زندگی اتفاق می‌افتد و دلایل مختلف از جمله دوران قاعدگی، بارداری، زایمان، شیردهی و همچین یائسگی (به دلیل تغییرات هورمونی) ممکن است باعثت بروز افسردگی در زنان شود. همچنین، مشکلات اجتماعی و سختی‌های زندگی می‌توانند در تشدید احساس افسردگی در زنان موثر باشند. به همین دلیل مراقبت از سلامت روان زنان، تغذیه مناسب در دوره‌های مختلف زندگی و انجام فعالیت‌های ورزشی نقش به سزایی در کنترل و درمان افسردگی خواهند داشت.