چرا باید افسردگی بعد از زایمان در زنان را جدی بگیریم؟
زمان خواندن ۱۵ دقیقه دوشنبه ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ ۲۳:۲۳
زنان در بسیاری از مراحل زندگی خود به دلیل مشکلات فراوان زندگی، تغییرات هورمونی، اتفاقات ناگوار ناگهانی، بیماریهای زمینهای و ژنتیک دچار بیماری روحی روانی دپرسیون (افسردگی) میشوند که یکی از این مراحل افسردگی بعد از زایمان است. این در حالیست که، سلامت روحی و جسمی شخص مادر نقش بسیار مهمی در سلامت فرزندان در کل دوران زندگی (حتی در رحم و قبل از تولد) خواهد گذاشت. مادران سالم فرزندان سالمی را به جامعه تحویل میدهند و جامعهای که از فرزندان سالم تشکیل شود، مطمعنا جای بهتری برای زندگی خواهد بود. اهمیت سلامت جسمی و روان مادر باعث شده است تا مطلبی را به بررسی افسردگی پس از زایمان اختصاص دهیم. پس تا انتهای این مطلب با ما باشید.
فهرست مطالب
افسردگی بعد از زایمان چیست
در دوران بارداری زنان با مشکلات جسمی و روحی زیادی مواجه میشود. این مشکلات اعم از کاهش قوای جسمانی ناشی از تغذیه جنین در رحم به وسیله جفت، کمبود انواع ویتامینها و مواد معدنی، فشار بر سیستم اعصاب مرکزی ناشی از کمبود ویتامینها و تغییرات هورمونی فراوان میتوانند باعث تحلیل نیروی جسمی و کاهش توان عصبی در مادران باردار شوند. این دوران که یکی از مهمترین و حساسترین زمانهای زندگی زنان است، باید با تغذیه مناسب و حمایت روحی خانواده به درستی مدیریت شود.
بعد از انجام عمل زایمان، فراز و نشیبهای هورمونی شدت گرفته و باعث ایجاد تغییراتی در خلق و خو و همچنین اعصاب و روان مادران تازه فارغ شده میشود. مشکلات روحی و جسمی به وجود آمده در دوران بارداری با تغییرات شدید هورمونی بعد از زایمان دست به دست هم داده و باعث میشوند، بیش از بیست درصدِ مادران تازه فارغ شده دچار بیماری افسردگی شوند.
میزان بروز عوارض افسردگی بعد از زایمان در افراد مختلف متفاوت است. این بیماری در اکثر مواقع با عوارضی از جمله کجخلقی، وسوسههای فکری، ترس، اختلال در خواب، بدبینی، کسالت و کاهش اشتها در مادران بروز میکند. گاهی اوقات، در موارد شدید میتواند موجب ایجاد اختلالات شدید عصبی، توهمات ذهنی، تهوع، تنگی نفس و تپش قلب و اقدام به خودکشی شود.
زمان بروز افسردگی بعد از زایمان در زنان در افراد مختلف متفاوت بوده و از چند هفته تا چند ماه بعد از زایمان وجود دارد. مقدار زمان لازم برای به دست آوردن بهبودی کامل نیز بسته به شخصیت روانشناختی مادر، آرامش محیط سکونت، ژنتیک، و حمایت اطرافیان میتواند چند هفته و یا گاهی تا چند سال بعد از به دنیا آمدن کودک به طول بینجامد.
خانواده به خصوص همسر نقش بسیار کلیدی در بهبود افسردگی زنان بعد از زایمان داشته و با ایجاد احساس همدردی و درک شرایط روحی مادر میتوانند به او کمک کنند.
دلایل افسردگی بعد از زایمان
بزرگترین نیاز زنان در طول دوران زندگی نیاز به احساس آرامش است. ضعیف شدن بدن در دوران بارداری، زایمان و شیردهی باعث ایجاد ضعف در سیستم عصبی نیز میشود.
به علاوه ترشح هورمونهای مختلف میتوانند سیستم عصبی بدن را تحت الشعاع قرار داده و احساساتی مانند ترس، استرس، اضطراب، ناراحتی و غم را در ذهن تشدید کنند. به دنیا آوردن یک انسان تازه و احساس مسئولیت و مراقبت شدید در قبال آن نیز یکی از عوامل استرس زا برای مادران تازه فارغ شده است.
این عوامل باعث میشوند آرامش زن نسبت به قبل از حاملگی بسیار کم شده و این نیاز مهم بیشتر نمایان شود. حمایت مادر و همسر (در صورت نیاز کمک گرفتن از شخص ثالث) میتواند به ایجاد این احساس بسیار کمک کرده و از ابتلا مادران به بیماریهای روحی روانی از جمله دپرسیون بکاهد.
دلایل افسردگی بعد از زایمان از این قرار است؛
تغییرات هورمونی، ضعف سیستم عصبی، ژنتیک، بیماریهای زمینهای، احساس تنهایی، مشکلات روحی، اختلافات خانوادگی، تغذیه نامناسب، کم خونی، یکنواختی و روزمرگی، احساس مسئولیت شدید، داروهای شیمیایی، خستگی و نداشتن استراحت کافی، مصرف دخانیات و تشنج محیطی همگی ممکن است از دلایل افسردگی باشد. به خصوص اینکه اگر مادر در دوران بارداری افسردگی را تجربه کرده و درمان نشده باشد، آنگاه بعد از زایمان نیز افسردگی ادامه خواهد داشت.
بنابراین، بهتر است با مشاهده نشانههای افسردگی در دوران بارداری به دنبال درمان آن باشید. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی میتوانید درباره افسردگی زنان در دوران بارداری و راههای درمان آن بیشتر بخوانید.
علائم افسردگی زایمان چیست
در بسیاری از موارد به دلیل بروز علائم خفیف این بیماری مادران کمتری متوجه بیماری افسردگی می شوند. با وجود این، درصد قابل توجهی از زنان، این دوران ناراحت کننده روحی را پشت سر گذاشته و درک میکنند. این علائم در افراد مختلف با شدت متفوتی خود را نشان میدهد که به شرح زیر است:
- افسردگی خفیف بعد از زایمان
در شرایط خفیف تا متوسط افسردگی بعد از زایمان، بیماری با این نشانهها همراه خواهد بود: زودرنجی، پرخاشگری و کج خلقی که آرامش زیاد اطرافیان و درک بالای آنها را طلب میکند. ضعف سیستم عصبی و همچنین تغییرات زیاد هورمونی باعث کاهش حافظه و تمرکز در مادران میشود و در مقدار استراحت و داشتن خواب کافی تاثیر میگذارد.
همچنین تغییرات هورمونی و افسردگی در این دوران باعث کاهش اشتها میشود که این عامل خود به تنهایی موجب ضعف جسمی شده و در پی آن ضعف اعصاب را به دنبال خواهد داشت. اضطراب و استرس افزایش مییابد و باعث ایجاد تشویش و بروز رفتارهای هیجانی و همچنین دردهای جسمی از جمله سردردها و دردهای عضلانی میشود.
افسردگی مادر شدن، بیشتر به صورت بروز حالات کسلی، بیحالی، نداشتن انگیزه، بیحوصلگی و خوشحال نشدن برای چیزهایی که قبلا موجب بروز احساسات و شادی میشد و کم شدن نیاز جنسی نمایان میشود. همچنین مادر تصور میکند که به اندازه کافی به نوزاد رسیدگی نمیکند و به همین دلیل احساس عذاب وجدان خواهد داشت.
- افسردگی حاد بعد از زایمان
در برخی موارد، افسردگی شدید پس از زایمان در مادر دیده میشود که درمان فوری را میطلبد. از جمله این نشانهها میتوان به بروز توهمات ذهنی، استفراغ و مشکلات گوارشی، ناراحت بودن و مقصر دانستن نوزاد برای داشتن این حالات، رساندن آسیب جسمی به خود یا دیگران، فکر کردن به خودکشی و اقدام به آن اشاره کرد. در چنین شرایطی، خانواده و همسر باید تمامی تلاش خود را برای رهایی مادر از این شرایط به کار گیرند تا افسردگی مادر درمان شود.
افسردگی پس از زایمان چه زمانی خطرساز است
از هر ۱۰ مادر، ۲ تا ۴ نفر به Baby Blues یا همان افسردگی بعد از زایمان مبتلا میشوند. شروع این بیماری زمان خاصی نداشته و از چند روز تا چند ماه بعد از زایمان متفاوت است. عوارض بیماری دپرسیون افسردگی در بسیاری از افراد مبتلا طی گذشت چند ماه بدون نیاز به انجام درمان خاصی بهبود مییابد. ولی از هر ۱۰ مادر یک نفر دچار بیماری افسردگی با علائم شدید میشوند و این امکان وجود دارد که حتی تا یک سال درمان کامل میسر نشود. در اینگونه موارد بهتر است تحت نظر متخصص اعصاب و روان و یا روانپزشک باشند تا با انجام دورهها و تمرینات روحی و روانی، مشاورههای فراوان و مصرف داروهای شیمیایی موثر بتوانند با کاهش علائم و نشانههای بیماری بر آن غلبه کنند.
در صورت ابتلای شدید، ممکن است مادر از خود علائمی نشان دهد، از جمله پرخاشگریهای بیش از حد، اقدام به خودکشی، صدمه زدن به نوزاد، ایجاد توهمات ذهنی و آسیب رساندن به خود و دیگران که هر کدام از آنها به تنهایی میتوانند بسیار خطرساز باشند.
طبق تحقیقات، دانشمندان نوزادان تازه متولد شده میتوانند، احساست مادران را درک کرده و به آنها از خود واکنش نشان دهند. در صورت ادامهدار شدن طول دوره درمان در مادران، این بیماری میتواند آسیبهای روحی و روانی زیادی به نوزادان وارد سازد.
اثرات این آسیبهای روانشناختی ممکن است سالها بعد و در دورانهای نوجوانی و جوانی به صورت رفتارهای پرخاشگرانه، عادات ناسالم، احساس اضطراب و مشکلات عصبی در آنها نمایان شود.
عوامل تشدید کننده افسردگی بعد از زایمان
بسیاری از عوامل در تشدید و افزایش افسردگی در مادران نقش دارند که در ادامه به چند نمونه از آنها اشاره خواهیم کرد.
- تغییرات هورمونی: میزان افت و خیز ترشح هورمون بعد از موعد زایمان در مادران مختلف متفاوت بوده و باعث ایجاد عوارض بیشتر در بعضی از آنها میشود. تغییرات بسیار کم هورمون خود باعث ایجاد مشکلات در عملکرد سیستمهای درونی بدن و اعصاب مرکزی میشوند. هر چه مقدار و شدت این فراز و نشیبهای هورمونی در بدن بیشتر باشد، به همان مقدار میزان ابتلا به افسردگی بیشتر خواهد بود.
- بیماری ارثی: بسیاری از مادران بسیار قبلتر از دوران بارداری و به صورت ژنتیکی دچار این بیماری روحی بوده و با مشکلات آن دست و پنجه نرم میکردند. گاهی این مشکلات به حدی کم بروز میکنند که فرد مبتلا متوجه بیمار بودن خود نشده و آن را انکار میکند. پس از بارداری و زایمان به دلیل تغییرات هورمونی زیاد و همچنین ضعف جسمانی شدید، این بیماری در این افراد به صورت آشکارتری نمایان شده و درمان آن به زمان بیشتری احتیاج پیدا خواهد کرد.
- مشکلات محیطی: وجود اختلافات خانوادگی، داشتن کمبودهای مالی و عاطفی، نداشتن احساس آرامش، درک نشدن توسط اعضای خانواده به خصوص همسر و نداشتن سرپناه مناسب میتوانند در تشدید میزان افسردگی بسیار حائز اهمیت باشند.
- بیماریهای زمینهای: وجود برخی از بیماریهای زمینهای شرایط را برای بهبود هرچه سریعتر این بیماری سختتر کرده و در پارهای از اوقات دست در دست دیگر مشکلات جسمی و روحی موجود در این دوران، باعث تشدید هر چه بیشتر علائم میشوند.
- تعدد فرزندان: با افزایش میزان مسئولیت مادر در خانوادههایی با تعداد فرزندان بیشتر و همچنین همراهی نکردن همسر، اعضای خانواده و کمک نگرفتن از شخص دارای تجربه (پرستار) برای یاری رساندن در انجام امورات از جمله رسیدگی به دیگر فرزندان و امورات خانه و خانواده میزان استرس مادر را افزایش داده و بیماری دپرسیون را تشدید میکند.
- بارداری ناخواسته: مادرانی که از قبل آمادگی جسمی و روحی بچهدار شدن را ندارند، بعد از حاملگی با مشکلات عدیدهای اعم از افسردگی مواجه خواهند شد. آماده بودن مادر برای بارداری، در کاهش شدت افسردگی در دوران بعد از زایمان بسیار مؤثر است.
- تغذیه نامناسب: به دلیل ضعف جسمی به وجود آمده در دوران بارداری و زایمان، نداشتن تغذیه مناسب باعث میشود بدن احساس ضعف شدید کرده و مشکلات جسمی و روحی فراوانی به همراه داشته باشد. در این مطلب میتوانید درباره تغذیه سالم در دوران بارداری بیشتر بخوانید.
- نداشتن خواب کافی: بسیاری از مادران به دلیل مسئولیتپذیری خود به نوزاد تازه متولد شده، از مقدار استراحت و خواب خود کم میکنند که این عامل باعث ایجاد مشکل در شبکه عصبی مغزی- نخاعی شده و بیماری افسردگی را تشدید خواهد کرد.
- اعتیاد: مادرانی که دچار اعتیاد به مواد مخدر و استعمال دخانیات هستند، به تشدید این بیماری کمک شایانی کرده و درمان آن را دشوار میکند. چنانچه فردی به سیگار یا مصرف مواد مخدر اعتیاد دارد، باید پیش از تصمیم به بچهدار شدن مصرف آن را ترک کنند.
افسردگی بعد از زایمان طبیعی بیشتر است یا سزارین
زایمان، به تنهایی نقش بسیار مهمی در میزان ابتلای مادران به بیماری افسردگی دارد. در زایمانهای زودرس به دلیل کامل نشدن رشد جنین و همچنین تغییرات ناگهانی سطح هورمونهای بدن مادر میزان ابتلا به افسردگی دو برابر دیگر مادران خواهد بود. در مورد میزان ابتلای به این بیماری در کسانی که زایمان طبیعی و یا سزارین انجام میدهند میان دانشمندان و صاحب نظران اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.
نتایج برخی تحقیقات نشان میدهد، تعداد افرادی که پس از انجام زایمان طبیعی دچار دپرسیون میشوند نسبت به کسانی که با جراحی سزارین فارغ میشوند، کمتر است. در واقع، عمل سزارین در ایجاد این بیماری روحی و روانی نقش و تاثیرات فراوانی دارد. این درحالیست که، کسانی مانند چاآیا و همکاران در تحقیقات خود ثابت کردند، افسردگی به وجود آمده بعد از زایمان طبیعی به مراتب بیشتر از انجام عمل سزارین است.
به طور کلی، این دوره چه به صورت زایمان طبیعی و چه به صورت سزارین در زمان مناسب، بدون استرس و در آرامش خیال کامل زیر نظر فرد متخصص میتواند به کاهش علائم بیماری افسردگی در دوران بعد از زایمان بسیار کمک کند. پزشکان متخصص در تشخیص نوع عمل زایمان برای هر فرد نقش مهمی دارند و شرایط جسمی و بیماری زمینهای نیز در تشخیص نوع زایمان بسیار تاثیرگذار است. اگر نیاز دارید تا درباره زایمان طبیعی بیشتر بدانید، خواندن این مطلب را به شما توصیه میکنیم.
روشهای درمان افسردگی پس از زایمان
میزان ابتلای هر فرد به این بیماری در نحوه و روش درمان آن بسیار موثر است. در موارد خفیف تا شدید روشهای مختلفی میتوانند در کاهش علائم کارساز باشند. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
درمان افسردگی خفیف بعد از زایمان
- شیردادن به نوزاد: به دلایلی که در متن بالا گفته شد، از قبیل تغییرات هورمونی و کمبودهای جسمی، مادران تازه فارغ شده بیشتر از دیگر افراد دچار حالات اضطراب و پریشانی میشوند. ارتباط مستقیم با نوزاد و رسیدگی به آن در این دوران میتواند کمک شایانی به کاهش میزان تنشهای روحی و ذهنی کند. مادرانی که وقت بیشتری با نوزاد خود میگذرانند، خیلی بیشتر از خطر ابتلا به افسردگی در امان میمانند. شیر دادن به نوزاد و برقرار کردن ارتباط پوستی و لمسی و همچنین نزدیکی روحی به او، داشتن احساس مسئولیت و انجام کارهای نوزاد میتواند در از بین بردن علائم افسردگی بعد از زایمان بسیار موثر باشند. مادرانی که به هر دلیلی از شیر دادن به فرزندان خود امتناع کرده و کمتر آنها را در آغوش میگیرند، بیشتر به مشکلات عصبی و روحی دچار میشوند. همچنین از شیر گرفتن نوزادان به صورت ناگهانی نیز تأثیر زیادی در بروز عوارض افسردگی در مادران خواهد داشت.
- انجام تمرینات ورزشی: بسیاری از ورزشها در دوران بارداری به حفظ تعادل جسمی و ذهنی مادر و جنین کمک میکنند. از آن جمله میتوان به ورزش یوگا اشاره کرد. یوگا علاوه بر تمرینات کشششی و جسمی فراوان که موجب حفظ سلامت ظاهری میشود، میتواند در ایجاد ذهنی آرام و بدون استرس بسیار کارساز باشد. تمرینات یوگا باعث برطرف شدن افکار منفی و ایجاد نگرش مثبت در بدن مادر شده و به حفظ آرامش کودک نیز موثر است. این ورزش نیز به کاهش علائم بیماری افسردگی بعد از زایمان و تسریع روند بهبود آن کمک میکند. ورزشهای هوازی دیگری نیز وجود دارند که به جسم و روح مادران کمک میکنند و باید به تجویز پزشک و تحت نظارت مربیان انجام شوند.
- رژیم غذایی سالم: بله. داشتن رژیم غذایی سالم در دوران بارداری باعث میشود، همه مواد مورد نیاز مادر و رشد ذهنی و جسمی جنین فراهم آمده و در عین حال از چاقی افراطی مادر جلوگیری کند. رژیم غذایی سالم و مصرف ویتامینها در دوران بارداری برای از بین بردن ضعف جسمی و عصبی در دوران بعد از زایمان بسیار موثر هستند. همچنین پس از فارغ شدن نیز تغذیه سهم مهمی در سلامت شخص مادر و شیر او خواهد داشت. وقتی ویتامینها و مواد معدنی لازم به جسم نرسد، طبیعتا سیستم اعصاب مرکزی دچار مشکل شده و در پی آن بیماریهای روحی و روانی زیادی بروز میکنند.
- استراحت کافی: مادران باید بدانند که سلامتی کامل آنها با سلامتی نوزاد آنها در ارتباط تنگاتنگ قرار دارد. با وجود افزایش مسئولیتها نسبت به گذشته، باید شرایط را به گونهای مدیریت کنند که بتوانند استراحت و خواب کافی داشته باشند. مادران خسته نمیتوانند شرایط جسمی و روحی خوبی داشته باشند و طبیعتا به مرور زمان در رسیدگی به نوزاد خود دچار مشکل شده و به گویش عامیانه کم میآورند. همین امر ممکن است نشانههای افسردگی بعد از زایمان را تشدید کند.
- حمایت همسر و خانواده: همسران نقش بسیار مهمی در تسکین علائم این بیماری دارند. آنها میتوانند با افزایش میزان ظرفیت و تحمل خود و همچنین کمک به انجام کارهای نوزادان و خانواده بسیار مفید واقع شوند. خانواده باید بداند که این شرایط گذراست و تقصیر شخص خاصی نیست. این پروسهای در جسم و روح زن است که باید به مرور طی شود. تنها گذاشتن و حمایت نکردن از او در این شرایط میتواند شرایط را دشوارتر کند. بهبودی هر چه سریعتر و عبور سلامت از این دوره، همکاری همهی اعضای خانواده مخصوصا پدر خانواده را میطلبد.
- گیاهان دارویی: مصرف بسیاری از گیاهان دارویی میتواند در این شرایط مفید واقع شوند. بعضی از گیاهان دارویی نقش مهمی در ایجاد احساس آرامش در ذهن ایفا میکنند که برای از بین بردن تشنجهای عصبی و ایجاد احساس آرامش در افسردگی بعد از زایمان بسیار مفید واقع میشوند. ولی باید طبق دستور پزشکان و متخصصان مورد استفاده قرار بگیرند. زیرا بدن هر فرد با بدن فرد دیگر متفاوت بوده، و مصرف خودسرانه داروهای گیاهی میتوانند در ایجاد بیماریهای جسمی و یا بیدار شدن بیماریهای خفته و نهان تاثیرگذار باشند. در صورت مصرف خودسرانه گیاهان دارویی، گاهی در شیردهی مادران تاثیرات مخربی از خود به جای میگذارند.
درمان افسردگی حاد بعد از زایمان
- هورمون درمانی: همانطور که میدانیم سطح مقدار هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون در زمان بارداری به میزان قابل توجهی افزایش مییابد. نقش این هورمونها در کاهش اضطراب و ناامیدی وافزایش حالت شادی و رضایت بسیار حائز اهمیت است. اما، بعد از زایمان میزان ترشح این هورمونها کاهش چشمگیری پیدا میکنند و همین امر یکی از مهمترین دلایل ایجاد حالات افسردگی در دوره بعد از زایمان است. با مصرف دوز مناسبی از این هورمونها تحت نظارت پزشک معالج میتوان در کاهش عوارض ناشی از کمبود آنها کمک شایانی کرد.
- دورههای روانپزشکی و مشاورهای: گذراندن این دورهها زیر نظر فرد متخصص میتواند در بهبود هرچه سریعتر این بیماری نقش ایفا کند. روان-درمانی باعث کاهش احساس اضطراب، افسردگی، ناامیدی، بیانگیزگی، ترس و همچنین از بین بردن رفتارهای تنش زا و توهمات خیالی میشود. کمک گرفتن از روانشناسان در این برهه از زندگی درمان موثری بر بهبود روابط با دیگر اعضای خانواده است و برای از بین بردن سردی رابطهها (چه جنسی و چه غیرجنسی) با شریک زندگی خود بسیار موثر خواهد بود.
- داروهای شیمیایی: پزشکان و متخصصان بعد از انجام معاینههای فراوان و پی بردن به بیماریهای زمینهای جسمی و روحی در صورت نیاز داروی شیمیایی تجویز میکنند. هیچگاه نباید به صورت خودسرانه برای درمان افسردگی بعد از زایمان، به مصرف داروهای شیمایی روی آورد. زیرا علاوه بر داشتن خطرات فراوان بر جسم و روان مادر میتوانند در شیر او نیز تاثیر مستقیم گذاشته و موجب ایجاد مشکلات زیادی بر روی نوزاد تازه متولد شده شوند.
تاثیر داروهای شیمیایی بر شیردهی
تاثیرات مخرب داروهای شیمیایی بر روی شیر مادر بسیار بیشتر از حد تصور است. بعضی از داروها میتوانند ممکن است باعث ایجاد ژنهای بیماریزا در نوزادان شده و جهش ژنی را به دنبال داشته باشد.
برخی نیز اعصاب مرکزی نوزاد را تحتالشعاع قرار داده و موجب ایجاد برخی از مشکلات عصبی و فلجی در طول دوران زندگی او خواهند شد. به همین دلیل، برای مقابله با افسردگی بعد از زایمان، قبل از هر اقدامی و مصرف هر گونه دارویی، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. همچنین از او بخواهید تا برای کم کردن و یا کنار گذاشتن داروهای شیمیایی به شما کمک کند.
سخن پایانی
درمان افسردگی بعد از زایمان، باید مورد توجه مادر و اطرافیان قرار بگیرد. بیتوجهی به افسردگی مادران و شدت یافت این بیماری، علاوه بر آسیب روانی به مادر و نوزاد ممکن است جان هر دوی آنها را تهدید کند. به همین دلیل، با مشاهده نشانههای اولیه افسردگی در مادران پس از زایمان، به دنبال درمان آن باشید. اما به هیچ عنوان داروهای شیمیایی را به صورت خودسرانه مصرف نکنید. مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی میتواند بیماریهایی از قبیل مشکلات پوستی، بینایی، مشکلات تنفسی، گوارشی، انواع تشنج، سردرد و ناشنوایی را در نوزادان به وجود آورد. پزشکان و دانشمندان همواره بر این موضوع تاکید دارند که تا حد امکان از مصرف داروهای شیمیایی اجتناب شود و در صورت مصرف ناآگاهانه بیدرنگ با پزشک مشاور تماس بگیرند. مادران دچار بیماری خاص و یا بیماریهای زمینهای که دارو مصرف میکنند، باید با نظارت پزشک خود مصرف آن را به گونهای تنظیم کنند که تا زمان شیردهی اثرات جانبی و مخرب دارو تا حد زیادی از بدن دفع شود.
نظرات کاربران