اختلال دوقطبی چیست؟

وقتی شما افسرده می‌شوید، ممکن است احساس غم یا ناامیدی کنید و علاقه و لذت را در اغلب فعالیت‌­ها از دست بدهید. وقتی خلق‌تان به سمت هیجان بی­‌دلیل یا جنون خفیف (شدت کمتر از جنون) می‌­رود، ممکن است احساس سرخوشی کنید، پر از انرژی یا به طرز غیرمعمولی تحریک­‌پذیر شوید. این تغییرات خلقی می‌­تواند خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر شفاف را متاثر کند. اینها شرایطی است که فرد مبتلا به اختلال دو قطبی آنها را تجربه می‌کند. اگر خود یا یکی از نزدیکان‌تان به این اختلال دچار هستید، این مقاله می‌تواند به شما کمک کند.

آنچه می‌خوانید:

نشانه­‌های اختلال دوقطبی

شیدایی و جنون خفیف

رخداد افسردگی عمده

سایر ویژگی­‌های اختلال دوقطبی

نشانه‌­های اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان

مراجعه به پزشک برای درمان اختلال دو قطبی

چه زمان کمک اورژانسی دریافت کنیم؟

عوامل بروز اختلال دوقطبی

عوامل خطرزای اختلال دو قطبی

عوارض اختلال دوقطبی

رخدادهای همزمان اختلال دوقطبی

پیشگیری از اختلال دوقطبی

رخدادهای تغییرات خلقی ممکن است به ندرت یا چندین بار در سال اتفاق بیفتد. اغلب افراد نشانه­‌هایی احساسی را بین رخدادها تجربه خواهند کرد، اما برخی نیز ممکن است هیچ تجربه­ مشابهی نداشته باشند.

نشانه­‌های اختلال دوقطبی

انواع بسیاری از اختلال دوقطبی و اختلالات مرتبط وجود دارند که شامل هیجان بی­‌دلیل (شیدایی)، جنون خفیف و افسردگی می‌شوند. نشانه‌ها می‌­توانند تغییراتی غیرقابل پیش­‌بینی در خلق و رفتار و در نهایت رنجی قابل توجه و دشواری در زندگی شوند.

• اختلال دوقطبی نوع اول: حداقل یک رخداد هیجانی داشته‌­اید که ممکن است پیش یا پس از جنونی خفیف یا رخدادهای افسردگی عمده باشند. در برخی موارد هیجان بی‌­دلیل ممکن است موجب جدا شدن از واقعیت شود (سایکوز).
• اختلال دوقطبی نوع دوم: حداقل یک رخداد افسردگی عمده و حداقل یک رخداد جنون خفیف داشته­‌اید اما هرگز شیدایی رخ نداده است.
• اختلال افسردگی بایگانی (سیکلوتیمیک): حداقل دوسال - یا یک سال در کودکی و نوجوانی- دوره‌­های متعدد نشانه‌­های جنون خفیف و افسردگی را (هرچند کم شدت­‌تر از افسردگی عمده) داشته‌­اید.
• انواع دیگر: این­ها برای مثال شامل اختلال دوقطبی و سایر اختلالات ایجاد شده توسط داروهای خاص یا الکل یا شرایطی پزشکی مثل بیماری کوشینگ، مالتیپل اسکلروز (ام­اس) یا سکته مغزی می‌­شوند.

اختلال دوقطبی نوع دوم خفیف‌­تر از نوع اول نیست، اما تشخیصی جداگانه دارد.

درحالی که دفعات شیدایی ناشی از اختلال دوقطبی نوع اول می­‌تواند شدید و خطرناک باشد، افراد با اختلال دوقطبی نوع دوم می‌­توانند برای دوره‌­های طولانی­‌تری افسرده شده و از این رو ممکن است باعث آسیبی قابل توجه شود.

گرچه اختلال دوقطبی می‌­تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اصولا در سنین نوجوانی یا اوایل دهه سوم زندگی تشخیص داده می‌شوند. نشانه­‌ها از شخصی به شخص دیگر و در طول زمان تغییر می‌کنند.

شیدایی و جنون خفیف

شیدایی و جنون خفیف دو نوع متفاوت از رخدادها هستند، اما نشانه‌­های یکسانی دارند. شیدایی، شدیدتر از جنون خفیف است و موجب مشکلات قابل توجه بیشتری در کار، تحصیل و فعالیت­‌های اجتماعی می‌شود، درست مثل دشواری­‌های ارتباطی. شیدایی همچنین ممکن است موجب جدا شدن از واقعیت (سایکوز) شده و نیاز به بستری شدن داشته باشد.

• رخدادهای شیدایی و جنون خفیف شامل سه یا تعداد بیشتری از این نشانه‌ها می­‌شوند:
• شادمانی، بی‌قراری یا عصبی بودن غیرطبیعی
• فعالیت، انرژی یا هیجان افزایش یافته
• حس اغراق شده از رفاه و اعتماد بنفس (یوفوریا)
• نیاز کاهش یافته به خواب
• پرحرفی غیرمعمولی
• افکار رقابتی
• پریشانی
• تصمیم‌­گیری ضعیف: برای مثال، عیاشی کردن، مخاطرات جنسی داشتن یا سرمایه‌­گذاری­‌های احمقانه

رخداد افسردگی عمده

یک رخداد افسردگی با علائم شدید، موجب دشواری قابل توجهی در فعالیت­‌های روزانه مثل، کار، تحصیل، فعالیت‌­های اجتماعی یا روابط شوند. این حالت از افسردگی، شامل نشانه­‌های زیر می‌شود:

•  خلق افسرده، مثل حس ناراحتی، پوچی، ناامیدی یا گریانی (در کودکان و نوجوانان، خلق افسرده می‌­تواند به صورت کج­‌خلقی هم ظاهر شود).
•  فقدان قابل توجه علاقه یا نداشتن هیچ حس لذتی در تمام یا تقریبا تمام فعالیت­‌ها
•  کاهش قابل توجه وزن درحالی که رژیم خاصی ندارید، افزایش وزن، یا کاهش یا افزایش اشتها (در کودکان، ناتوانی در افزایش وزن به صورتی که انتظار می­‌رود می­‌تواند نشانهای از افسردگی باشد).
•  بی­‌خوابی یا خوابیدن خیلی زیاد
•  بی‌­قراری یا رفتارهای کند
•  خستگی یا کمبود انرژی
•  حس بی­‌ارزش یا اضافه بودن یا گناهی ناشایست داشتن
•  توانایی کاهش‌یافته برای تفکر یا تمرکز، یا تردید
•  فکر، برنامه­‌ریزی یا سعی برای خودکشی

سایر ویژگی­‌های اختلال دوقطبی

نشانه‌­ها و علائم اختلالات دوقطبی نوع اول و دوم ممکن است شامل سایر ویژگی‌­ها نیز باشد، مثل رنج نگرانی، ماتم‌­زدگی (مالیخولیا) و سایکوز. زمان­‌بندی نشانه‌­ها ممکن است عناوین تشخیصی مثل ترکیبی یا چرخه سریع را شامل شود. به علاوه، نشانه‌های دوقطبی ممکن است در طول بارداری اتفاق بیفتد یا همراه فصل­‌ها تغییر کند.

نشانه‌­های اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان

نشانه­‌های اختلال دوقطبی می‌­تواند برای تشخیص در کودکان و نوجوانان دشوار باشد. معمولا سخت است که تایید کنیم آیا این اتفاقات عادی هستند، نتایج استرس یا ضربه‌­ روحی­‌اند یا نشانه‌های مشکلی روانی‌اند تا اختلال دوقطبی.

کودکان و نوجوانان ممکن است افسردگی عمده مشخص یا رخدادهای شیدایی یا جنون خفیف داشته باشند، اما این الگو و اختلال ممکن است با بزرگسالان مبتلا به اختلال دوقطبی متفاوت باشد و خلق و خوها می‌­تواند به سرعت در طول رخدادها تغییر کند. بعضی کودکان ممکن است دوره­‌هایی، به جز در رخدادها، هیچگونه نشانه اختلال نداشته باشند.

البته، مهمترین علامت اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان احتمالا تغییرات خلقی شدید است که با تغییرات خلقی معمول تفاوت دارند.

مراجعه به پزشک برای درمان اختلال دو قطبی

با وجود نوسانات خلقی، افراد دچار اختلال دوقطبی معمولا متوجه نمی‌­شوند چقدر بی‌ثباتی احساسی­‌شان زندگی­ خود و افرادی را که دوست‌شان دارند، مختل کرده و درمانی را که نیاز دارند، دریافت نمی­‌کنند.

و اگر شما شبیه بعضی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، ممکن است از حس سرخوشی و چرخه­‌های مولد بودن لذت ببرید. هرچند این سرخوشی همیشه توسط آسیبی احساسی دنبال می­‌شود که می‌­تواند افسرده، درمانده، و شاید در دردسرهای مالی، قانونی و روابط عاطفی رهایتان کند.

اگر هرگونه نشانه­‌ای از افسردگی یا شیدایی دارید، نزد پزشک یا متخصص سلامت روان خود بروید. اختلال دوقطبی خودبه‌خود بهبود نمی­‌یابد. درمان گرفتن از یک متخصص سلامت روان مجرب در اختلال دوقطبی می­‌تواند کمک‌ کند خلق‌تان را مدیریت کنید.

چه زمان کمک اورژانسی دریافت کنیم؟

تفکرات و رفتار مربوط به خودکشی­ در بین افراد دچار اختلال دوقطبی رایج است. اگر فکر این را دارید که به خود آسیب برسانید، با پلیس یا شماره اورژانس محلی­‌تان فورا تماس بگیرید، به یک پایگاه اورژانس بروید، یا به آشنا یا دوستی معتمد رازتان را بگویید یا به اورژانس خودکشی تلفن کنید. در  ایران می‌توانید با شماره ۱۲۳  تماس بگیرید.

اگر عزیزی دارید که در خطر خودکشی است یا تلاشی برای خودکشی داشته، اطمینان حاصل کنید که کسی همراه او باشد. فورا با پلیس یا شماره اورژانس محلی‌ تماس بگیرید. یا اگر فکر می­‌کنید می­‌توانید با امنیت اینکار را انجام دهید، فرد را به نزدیک­‌ترین پایگاه اورژانس بیمارستانی ببرید.

عوامل بروز اختلال دوقطبی

عامل دقیق اختلال دوقطبی ناشناخته است اما فاکتورهای بسیاری ممکن است دخیل باشند، مثل:

 تفاوت‌های زیست­‌شناختی

 افراد دچار اختلال دوقطبی ظاهرا در مغزشان تفاوت­‌های فیزیکی دارند. میزان اهمیت این تفاوت­‌ها هنوز نامعلوم است اما احتمالا در نهایت به عوامل کوچک‌تر کمک­ می‌­کند.

 ژنتیک

 اختلال دوقطبی بین افرادی که وابستگان درجه یک آن‌ها مثل برادر، خواهر یا والدین چنین شرایطی دارد، بیشتر است. محققین در تلاش برای یافتن ژن­‌هایی هستند که ممکن است در ایجاد اختلال دوقطبی دخیل باشند.

عوامل خطرزای اختلال دو قطبی

عواملی که ممکن است خطر پیشرفت اختلال دوقطبی را افزایش دهند یا به ­عنوان جرقه‌­ای برای اولین رخداد عمل کنند شامل:

•  داشتن وابستگان درجه یک مثل والدین یا خواهر و برادر مبتلا به اختلال دوقطبی
•  دوره­‌های پراسترس مثل مرگ فردی عزیز یا سایر رویدادهای آسیب‌زننده
•  مصرف مواد مخدر یا الکل

عوارض اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی درمان نشده می­‌تواند باعث مشکلاتی جدی شود که تمام جنبه­‌های زندگی‌تان را متاثر کند مثل:

•  مشکلات مرتبط با مصرف مواد مخدر و الکل
•  خودکشی یا تلاش برای خودکشی
•  مشکلات مالی یا قانونی
•  روابط آسیب‌دیده
•  عملکرد ضعیف در حرفه یا تحصیل

رخدادهای همزمان اختلال دوقطبی

اگر اختلال دوقطبی دارید، ممکن است مشکل دیگری به لحاظ سلامتی نیز داشته باشید که نیاز به درمان همراه با اختلال دوقطبی دارد. برخی شرایط می­‌توانند نشانه­‌های اختلال دوقطبی را بدتر یا درمان را با موفقیت کمتری مواجه کنند. این موارد شامل:

•  اختلالات نگرانی
•  اختلالات در خوراک
•  اختلال کمبود توجه/ افزایش فعالیت (ADHD)
•  مشکلات مرتبط با الکل یا مواد مخدر
•  مشکلات سلامت فیزیکی مثل بیماری قلبی، مشکلات تیروئید، سردردها یا چاقی

پیشگیری از اختلال دوقطبی

راه مطمئنی برای پیشگیری از اختلال دوقطبی وجود ندارد. اگرچه دریافت درمان در زمان اولین نشانه از اختلالی در سلامت روان می­‌تواند در پیشگیری از وخیم­‌تر شدن اختلال دوقطبی یا سایر مشکلات روانی کمک‌­کننده باشد.

اگر مبتلا به اختلال دوقطبی هستید بعضی راهکارها می‌­تواند در پیشگیری از تبدیل نشانه‌­های کوچک به رخدادهایی کامل از شیدایی یا افسردگی کمک کند:

•  به نشانه­‌های هشدار دهنده توجه کنید: یافتن زودهنگام نشانه‌­ها می‌­تواند از بدتر شدن رخدادها پیشگیری کند. ممکن است شما الگویی برای رخدادهای دوقطبی‌­تان و عوامل ایجاد کننده­ آن­‌ها پیدا کرده باشید. اگر حس می‌­کنید در حال فروافتادن در وضعیت افسردگی یا شیدایی هستید، به پزشک‌تان بگویید. اعضای خانواده یا دوستان را در رصد کردن نشانه­‌های هشداردهنده شریک کنید.
•  از مواد مخدر و الکل پرهیز کنید. مصرف الکل یا مواد مخدرهرچند تفریحی ممکن است نشانه‌­های اختلال دوقطبی را بدتر و احتمال بازگشت را بیشتر کند.
•  داروهای‌ خود را حتما طبق دستور مصرف کنید. ممکن است قصد داشته باشید درمان را متوقف کنید، اما چنین نکنید. توقف دارو درمانی یا کاهش خودسر دوز مصرفی ممکن است باعث بروز عارض ترک داروهای درمانی شده، نشانه‌های بیماری شدت یافته و یا بازگردند.