در این مقاله ما عفونت لیستریا ، علائم آن، روش‌های تشخیص و نوع درمان را مورد بررسی قرار می‌دهیم و به مهم‌ترین و اصلی‌ترین سوالات شما درباره‌ عفونت لیستریوز پاسخ خواهیم داد. اگر شما هم کنجکاوید که بدانید از کجا و چه‌جوری این باکتری کشنده وارد زندگی انسان‌ها شد و ما باید چه کارهایی کنیم تا از ابتلا به آن جلوگیری کنیم، در این مقاله‌ علمی با زبان ساده با ما همراه باشید.

فهرست مطالب 

• عفونت لیستریا چیست

• چگونه باکتری لیستریا انتقال می‌یابد

• لیستریا مونوسیتونز در مواد غذایی

• نشانه‌های ابتلا به لیستریا

• چه افرادی در معرض خطر ابتلا به عفونت لیستریا هستند

• تشخیص عفونت لیستریا

• راه‌های درمان عفونت لیستریا

  • راهکارهای خانگی در درمان لیستریا

  • درمان دارویی لیستریا

• خطر عفونت لیستریا در بارداری چیست

  • علائم عفونت لستریوز در زنان باردار

  • درمان عفونت لیستریا مونوسیتونز در بارداری

  • چگونه از ابتلا به عفونت لیستریا در بارداری جلوگیری کنیم

عفونت لیستریا چیست

لستریوز نام نوعی بیماری عفونی است که بر اثر باکتری لیستریا به وجود می‌آید و می‌تواند زنان باردار، نوزادان، افراد مسن و افراد با سیستم ایمنی ضعیف را مبتلا کند. البته افراد سالم نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما اغلب بدون هیچ علائم یا نشانه‌ای آن را بدون خطر پشت سر می‌گذارند.

تا به حال، ۱۰ گونه از باکتری لیستریا پیدا شده که مهم‌ترین و تاثیرگذارترین آن‌ها بر روی انسان، لیستریا مونوسیتوژنز است. باکتری لیستریا سالانه افراد بسیاری را درگیر می‌کند و مسئول مرگ و میر بالای برخی افراد است.

چگونه باکتری لیستریا انتقال می‌یابد

انتقال باکتری لیستریا از طریق خوردن غذاهای آلوده به این نوع باکتری است. جز زنان باردار، جنین و نوزادان، انتقال این باکتری از انسان به انسان صورت نمی‌گیرد.

حیوانات مزرعه و حیواناتی که ما گوشت آن‌ها را مصرف می‌کنیم هم می‌توانند بدون نشان دادن هیچ علائمی به باکتری لیستریا مونوسیتونز مبتلا شوند. لیستریا بر روی این حیوانات تاثیر نمی‌گذارد، اما بعدها ما با خوردن گوشت آن‌ها می‌توانیم به این بیماری دچار شویم.

باکتری لیستریا به طور طبیعی در خاک، آب یا مدفوع انسان و حیوان وجود دارد. بنابراین هر غذایی که با آب یا خاک آلوده تغذیه شده باشد، می‌تواند عامل بروز عفونت لیستریا شود.

باکتری لیستریا در هوای سرد مثل یخچال و فریزر از بین نمی‌رود. هر چند ممکن است سرعت رشد و تکثیر آن کاهش یابد اما به کلی از بین نمی‌رود.

 برای از بین رفتن باکتری لیستریا باید مواد غذایی آلوده به آن را حرارت داد. حرارت باعث کشته شدن این باکتری‌ها می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف مواد غذایی خام پرهیز شده و حتما مواد غذایی از قبل پخته شوند.

لیستریا مونوسیتونز در مواد غذایی

غذاهایی که درصد آلوده بودن آن‌ها به باکتری لیستریا مونوسیتونز زیاد است عبارتند از:

• گوشت حیوانات آلوده یا به طور کلی گوشت‌های موجود در قصابی‌ها و فروشگاه‌های محلی
• لبنیات پاستوریزه نشده مثل شیر، بستنی، ماست یا پنیر غیرپاستوریزه
• برخی از غذاهای دریایی (حیوانات آبزی که در آب آلوده پرورش یافته‌اند، می‌توانند عامل این بیماری باشند)
• سبزیجات و صیفی‌جاتی که با آب آلوده آبیاری یا در خاک آلوده کشت شده‌اند. از جمله این سبزیجات می‌توان به کلم، کاهو و گل کلم اشاره کرد. البته این سبزیجات اگر حرارت ببینند و پخته شوند مشکلی ندارند. تنها سبزیجات خام باعث بروز عفونت لیستریاست.
• میوه‌جات مثل ملون، طالبی و سیب
• حتی برخی مواد غذایی فرآوری شده که طی مرحله‌ی فرآوری یا بعد از آن آلوده به باکتری لیستریا گشته‌اند نیز می‌توانند از عوامل عفونت لیستریایی باشند.

نشانه‌های ابتلا به لیستریا

بیش‌تر نشانه‌ها و علائم معمول عفونت لیستریا شامل موارد زیر است:

• تب
• حالت تهوع
• اسهال
• درد عضلات
• بعضی افراد خستگی مفرط و کاهش اشتها در این دوران را گزارش کرده‌اند

این علائم که به علائم آنفولانزا شباهت دارد، ممکن است تا یک هفته ادامه‌دار باشد و سپس ناپدید شود. در بسیاری از افراد این علائم بعد از مدتی از بین می‌رود، اما در برخی مواقع باکتری لیستریا می‌تواند باعث آسیب زدن به سیستم ایمنی شود و علائم زیر را پدید آورد:

• گیجی
• سردرد

اگر این عفونت به مغز سرایت کند باعث علائم زیر می‌شود:

• علائم مننژیت (التهاب غشای پوشاننده مغز و نخاع) یا انسفالیت (التهاب مغز) که شامل سفتی گردن، سردرد و تب هستند، ممکن است ظاهر شود.
•  تغییر وضعیت ذهنی که شامل علائمی مثل گیجی و کاهش فعالیت ذهنی می‌شود.
• از دست دادن تعادل و تشنج ممکن است در عفونت‌های مغزی ایجاد شود.
• آبسه مغز (تجمع چرک موضعی در مغز) نیز ممکن است رخ دهد و علائم مشابهی ایجاد کند.
• فلج عصب جمجمه

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به عفونت لیستریا هستند

علاوه بر زنان باردار، جنین و نوزادان چه افرادی دیگری در معرض خطر قرار دارند؟ این افراد عبارتند از:

• افراد بالای سن ۶۵ سال
• افراد مبتلا به ایدز
• افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی
• افراد مبتلا به سرطان و افرادی که شیمی درمانی انجام داده‌اند
• افراد مبتلا یه سیروز
• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که طحال خود را از طریق جراحی برداشته‌اند
• افرادی که داروهای ضد آرتریت روماتوئید و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند
• افراد الکلی
• افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند و داروهایی برای جلوگیری از پس زدن عضو جدید مصرف می‌کنند
• افرادی که دیالیز می‌شوند

تشخیص عفونت لیستریا

اگر شما علائمی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد را تجربه کرده‌اید یا حدس می‌زنید که غذای آلوده به باکتری لیستریا مصرف کرده‌اید باید به پزشک (پزشک عمومی، متخصص داخلی، متخصص بیماری‌های عفونی یا متخصص گوارش) مراجعه کنید.

در مرحله‌ اول برای تشخیص بیماری از شما آزمایش خون می‌گیرند. لیستریوز با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. همچنین ممکن است مایع ادرار یا نخاع مورد آزمایش قرار گیرد.

پس از تشخیص، نوبت به راه‌های درمان و روش‌های موثر بهبود این عفونت می‌رسد.

راه‌های درمان عفونت لیستریا

روش درمان عفونت لیستریا به شدت علائم هر فرد بستگی دارد.

 بعضی افراد با علائم خفیف و سلامتی کلی بدن، می‌توانند در خانه بمانند و هیچ دارو یا درمانی دریافت نکنند تا بهبود یابند. در این مدت باید از نزدیک علائم خود را پیگیری کنند و به پزشک خود اطلاع دهند تا اگر بیماری تشدید ش، د زودتر به بیمارستان مراجعه کنند و درمان راحت‌تر شود.

راهکارهای خانگی در درمان لیستریا

• هیدراته باشید و آب بدن را حفظ کنید. در شرایطی که به اسهال و استفراغ دچار هستید، نوشیدن آب تمیز و نوشیدنی‌های سالم دیگر می‌تواند به هیدراته نگه داشتن بدن کمک کند و شما دچار کم آبی نشوید.
• می‌توانید از استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی استفاده کنید تا درد عضلانی و تب را کاهش یا بهبود دهید.
• رژیم BRAT را امتحان کنید. در حالی که روده‌های شما به حالت عادی برمی گردند‌، خوردن غذاهایی که هضم آن‌ها آسان است، می‌تواند به شما کمک کند. رژیم BRAT شامل موز، برنج، سیب زمینی و نان تست است. از خوردن غذاهای پرادویه، لبنیات، الکل یا غذاهای چرب مثل گوشت خودداری کنید.

درمان دارویی لیستریا

اگر علائم لیستریوز در شما شدید باشد یا عفونت پیشرفت کند، پزشک آنتی‌بیوتیک‌های قوی برای از بین بردن باکتری لیستریا تجویز خواهد کرد.

احتمالا در این مرحله در بیمارستان باشید تا نظارت بیش‌تری بر روی علائم و تاثیرپذیری داروها انجام شود. تزریق وریدی داروها در بیمارستان از خوردن آن‌ها موثرتر است. برای همین لازم است در بیمارستان و تحت نظر پزشک باشید.

خطر عفونت لیستریا در بارداری چیست

عفونت لیستریا در بارداری می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. زنان بارداری در این دوران سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و ممکن است با مصرف غذاهای آلوده به عفونت لیستریا دچا شوند.

لیستریوز در زنان باردار می‌تواند باعث سقط جنین، رشد ناقص جنین، زایمان زودرس شود. همچنین باکتری لیستریا مونوسیتونز می‌تواند از خون مادر به جنین انتقال یابد یا هنگام زایمان طبیعی یا سزارین به نوزاد منتقل شود.

نوزادان به دلیل داشتن سیستم ایمنی ضعیف نمی‌توانند در برابر باکتری و عفونت لیستریا مقاومت کنند و برای سلامتی آن‌ها بسیار خطرناک و کشنده است. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره نبایدهای غذایی بارداری و خطر ابتلا به عفونت لستریا در مادران باردار بیشتر بخوانید. 

علائم عفونت لستریوز در زنان باردار

زنان باردار ۱۰ برابر افراد عادی می‌توانند به لستریوز مبتلا شوند. ممکن است در دوران بارداری علائمی ظاهر نشود، اما این علائم در نوزاد تشدید شوند و زندگی او را تهدید کنند. علائم زنان باردار مبتلا به لستریا مونوسیتونز مشابه علائم گفته شده در بالاست.

نوزاد مبتلا به عفونت لستریا ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

• تحریک پذیری
• تب کودکان
• استفراغ
• از دست دادن علاقه به غذا خوردن

درمان عفونت لیستریا مونوسیتونز در بارداری

اگر باردار هستید و بیماری لیستریوز دارید، پزشک شما درمان را با آنتی بیوتیک شروع می‌کند. پزشک همچنین سلامت جنین را تحت نظر دارد. نوزادان تازه متولد شده با عفونت لیستریا به محض تولد آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند.

اگر عفونت در زمان بارداری خفیف باشد، سریع بهبود پیدا می‌کنید. ممکن است برای بهبودی ۵ روز زمان لازم باشد.

اگر عفونت پیشرفته‌تری دارید، بهبودی به شدت عفونت بستگی دارد. اگر عفونت شما تهاجمی شود، بهبودی ممکن است تا شش هفته طول بکشد. همچنین ممکن است لازم باشد مدتی در بیمارستان بمانید تا بتوانید آنتی بیوتیک و مایعات وریدی دریافت کنید.

نوزادی که با این عفونت متولد شده است، ممکن است چندین هفته تحت درمان با آنتی بیوتیک باشد. احتمالا نوزاد مبتلا به لیستریوز نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.

چگونه از ابتلا به عفونت لیستریا در بارداری جلوگیری کنیم

با انجام یک‌ سری اقدامات پیشگیرانه نه تنها زنان بارداری از این باکتری در امان هستند، بلکه دیگر افراد در معرض خطر هم می‌توانند با خیال آسوده از مواد غذایی استفاده کنند و بدون نگرانی میل نمایند.

1. تمیزی: دستان خود را با آب ولرم و صابون به خوبی بشویید. هنگام استفاده یا کار با مواد غذایی که ممکن است آلوده به باکتری لیستریا باشند، وسایل کار مثل چاقو، تخته یا ظرف‌ها را به خوبی بشویید و مکانی هم که آن‌ها را قرار دادید، به خوبی تمیز کنید.
2. سبزیجات خام: سبزیجات و میوه‌ها را به خوبی با برس یا سیم ظرفشویی تمیز زیر آب ولرم بشویید. می‌توانید مدتی سبزیجات را در آب نمک یا آب حاوی مواد ضدعفونی کننده قرار دهید. این کار را حتی وقتی که می‌خواهید میوه‌ها یا سبزیجات را پوست کنده استفاده کنید، نیز انجام دهید.
3. غذاها را بپزید: در پختن گوشت و تخم مرغ دقت کنید و مطمئن شوید آن‌ها به خوبی پخته شده‌اند. با استفاده از دماسنج‌های مخصوص آشپزی می‌توانید مطمئن شوید غذاها به دمای پخت مناسب رسیده‌اند و باکتری‌های موجود از بین رفته است. هنگام تهیه غذا با گوشت قرمز شستشوی ظروفی که با آن غذا را آماده کردید فراموش نکنید. دست‌ها را نیز پس از تماس با گوشت خام به خوبی بشویید و خشک کنید.
4. بهتر است هنگام تهیه غذا، دستکش بپوشید. 
5. تخم مرغ را حتما با طور کامل بپزید و غذاهای حاوی تخم مرغ را در دمای اتاق نگه داری نکنید. 
6. در دوران بارداری از عوامل خطرزا دوری کنید: در دوران بارداری که خطر ابتلا به عفونت لیستریا بیش‌تر است توصیه می‌شود از خوردن لبنیات غیرپاستوریزه، گوشت‌های قصابی و ماهی دودی پرهیز کنید.
7. یخچال خود را تمیز کنید: هر چند وقت یکبار یخچال خود را با آب گرم و صابون تمیز کنید و از قفسه‌ها، طبقات و حتی دستگیره‌ها غافل نشوید.
8. دمای یخچال و فیریزر خود را تنظیم کنید: درست است که باکتری لیستریا مونوسیتوژنز در سرما از بین نمی‌رود اما رشد و تکثیر آن به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. بنابراین بهتر است دمای یخچال خود را روی دمای ۴/۴ درجه‌ی سانتیگراد یا کم‌تر و دمای فریزر خود را روی ۸/۱۷- یا پایین‌تر از آن تنظیم کنید.

سخن پایانی

باکتری لیستریا ممکن است خطرناک به نظر برسد، اما در بیشتر مواقع برای افراد سالم چندان مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. این زنان باردار و افراد با سیستم ایمنی ضعیف‌تر هستند که باید کمی بیشتر مراقب این باکتری باشند. در دوران بارداری مراقب از خود و جنین مسئولیت سنگینی برای مادران است که ممکن است به آن‌ها استرس وارد کند. اما به یاد داشته باشید قدم اول در سلامتی آگاهی است. پس با آگاهی از بیماری‌هایی که در دوران بارداری می‌تواند زنان باردار را تهدید کند، در حقیقت بیشتر راه را در محافظت از جنین و خود پیموده‌ایم. اگر طبق توصیه‌های گفته شده در این متن عمل کنیم و بهداشت کلی را رعایت کنیم، به سلامت از دوران بارداری عبور خواهیم کرد. اگر بیماری دیگر در دوران باردای زنان باردار را تهدید می‌کند و شما کنجکاوید تا بیش‌تر درباره‌ آن بدانید، در زیر این متن در قسمت نظرات برای ما بنویسید چرا که ما اینجا هستیم تا به پرسش‌های شما در زمینه‌ سبک زندگی سالم پاسخ دهیم.