اگر شما با سوالاتی مثل سنگ کیسه صفرا چیست و چگونه تشکیل می شود؟ راه تشخیص و درمان آن چیست و سنگ کیسه صفرا چه علائمی دارد؟ تا کنون مواجه شدید و جوابی دریافت نکردید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با هم به درون بدن سفر کنیم و درباره‌ی کیسه‌ گلابی شکل صفرا اطلاعات بیشتری کسب کنیم. در این سفر شما با کارکرد کلی کیسه صفرا، بیماری‌های شایع آن و درمان مشکلات کیسه صفرا آشنا خواهید شد و احتمالا در انتهای این سفر به جواب سوالات خود خواهید رسید.

فهرست مطالب

• کیسه صفرا کدام سمت بدن است و وظیفه‌ آن چیست

• بیماری سنگ کیسه صفرا

• دلایل تشکیل سنگ کیسه صفرا

• علائم و نشانه‌های سنگ کیسه صفرا

• چه افرادی بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند

• نحوه‌ تشخیص کیسه صفرا

• درمان سنگ صفرا

  • قرص برای سنگ صفرا

  • درمان‌های خانگی برای درمان کیسه صفرا

• مشکلات کیسه صفرا

کیسه صفرا کدام سمت بدن است و وظیفه‌ آن چیست

کیسه صفرا در زیر کبد و در قسمت راست بدن قرار دارد. این عضو بدن مانند گلابی یا کیسه‌ کوچکی است که در خود مایعات، چربی و کلسترول ذخیره می‌کند. کیسه صفرا قبل از خوردن غذا مثل بادکنکی توپر است و بعد از هضم غذا خالی می‌شود.

نقش اصلی کیسه صفرا و محتویات داخلش، کمک به هضم و تجزیه مواد غذایی در روده‌ی کوچک است. کیسه صفرا در هنگام فرآیند تجزیه مواد، به کمک دستگاه گوارش می‌آید و چربی‌های موجود در غذاها، ویتامین‌ها و مواد مغذی لازم برای سلول‌ها را جداسازی می‌کند تا راحت‌تر جذب جریان خون شوند.

کیسه صفرا همان طور که از نامش پیدا است محل ذخیره‌ صفرا است. صفرا همان ماده‌ای است که از چربی و کلسترول تشکیل شده است. خود صفرا به هضم بهتر غذا کمک می‌کند، اما کیسه‌ صفرا عضو حیاتی نیست. بدین معنی که در نبود آن ممکن است با مشکلاتی مثل هضم مشکل یا اسهال مواجه شویم، اما باز هم قادریم به صورت عادی به زندگی خود ادامه دهیم.

کیسه صفرا ممکن است در طول حیات خود دچار مشکلات و اختلالاتی شود که در قسمت بعد به اختلالات رایج آن اشاره خواهیم کرد.

بیماری سنگ کیسه صفرا

یکی از بیماری‌ها و اختلالاتی که کیسه صفرا می‌تواند به آن دچار شود، سنگ کیسه صفرا است. علت بروز این مشکل، تشکیل سنگ در کیسه صفرا است. سنگ‌های تشکیل شده در کیسه صفرا در ابعاد و اندازه‌های مختلف وجود دارند. این سنگ‌ها می‌توانند در ابعاد کوچک و تعداد زیادی باشند یا یک سنگ با ابعاد بزرگ‌تر را تشکیل دهند.

در بسیاری از مواقع این سنگ‌های تشکیل شده در کیسه صفرا مشکلی ایجاد نمی‌کنند و علائمی ندارند. در این صوت نیازی به درمان آن‌ها نیست و ممکن است خود به خود، بدون مشکل، دفع شوند.

موقعی این سنگ‌ها ایجاد مشکل می‌کنند که با نشانه‌ها و علائمی دردناک و خطرناکی مثل حالت تهوع یا درد شدید همراه باشند. همچنین در برخی شرایط سنگ کیسه صفرا باعث بروز بیماری‌های دیگری مثل انسداد مجاری صفراوی (کلدوکولیتیازیس)، التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت) و آبسه کیسه صفرا شود. حتی در بعضی اوقات وجود سنگ، خطر ترکیدن کیسه صفرا را به همراه دارد.

دلایل تشکیل سنگ کیسه صفرا

• کلسترول: اگر میزان کلسترول موجود در صفرا بیش از حد معین باشد، می‌تواند باعث تشکیل سنگ‌های زرد رنگ در کیسه صفرا شود.
• بیلی‌روبین: بیلی‌روبین ماده‌ای شیمیایی است که برای از بین بردن سلول‌های مرده و آسیب‌دیده‌ استفاده می‌شود. اگر بدن به دلیل اختلالات کبدی یا بیماری‌های خونی، بیلی‌روبین بیش از حد استاندارد تولید کند، کبد این میزان اضافه را به صورت سنگ‌های قهوه‌ای یا قرمز رنگ در کیسه صفرا انباشته می‌سازد.
• صفرا: اگر کیسه صفرا به خوبی از صفرا خالی نشود، ممکن است میزان باقی مانده به شکل سنگ‌هایی در آن باقی بمانند.

علائم و نشانه‌های سنگ کیسه صفرا

درد صفرا چگونه است؟ سنگ کیسه صفرا معمولا باعث ایجاد درد در سمت راست بدن و قسمت بالای کبد می‌شود. شما ممکن است در زمانی که غذا می‌خورید به خصوص غذاهای پرچرب، این درد را تجربه کنید. درد صفرا معمولا بیش از چند ساعت به طول نمی‌انجامد. در کنار درد، شما ممکن است علائم دیگر را نیز تجربه کنید.

سایر علائم سنگ کیسه صفرا

• حالت تهوع
• استفراغ
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع به رنگ خاک رس
• درد شکم
• آروغ
• سوء هاضمه
• اسهال

این علائم و نشانه‌ها به نام قولنج صفراوی نیز شناخته می‌شوند.

نکته‌ قابل توجه این است که سنگ صفرا می‌تواند بدون هیچ‌گونه علامتی باشد و مشکلی برای بدن ایجاد نکند. در این حالت نیازی به مراجعه به پزشک نیست. بسیاری از مردم ممکن است سنگ کیسه صفرا داشته باشند، اما از آن آگاه نباشند یا به راحتی آن را دفع کنند.

چه افرادی بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند

یک سری از دلایلی که ممکن است به تشکیل سنگ در کیسه صفرا منتهی شود، تحت کنترل ما و قابل پیشگیری می‌باشد. اما برخی دیگر قابل کنترل نبوده و بر اساس سن، جنسیت یا وراثت است. افراد با ریسک بالای ابتلا به سنگ کیسه صفرا، ویژگی‌های زیر را دارند:

• افراد دارای اضافه وزن یا چاقی مفرط
• برنامه‌ی غذایی ناسالم که شامل خوردن غذاهای پرکالری با فیبر کم می‌شود.
• نوسانات وزنی در مدت زمان کوتاه
• مونث بودن
• سن بالاتر از ۶۰ سال
• افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند.
• افرادی که داروهای حاوی استروژن بالا مصرف می‌کنند.
• افرادی که برای کاهش کلسترول خون از دارو استفاده می‌کنند.
• زنان باردار
• افراد مبتلا به دیابت شیرین

نحوه‌ تشخیص کیسه صفرا

پزشک با نگاه کردن به چشم افراد می‌تواند تا حدودی متوجه سنگ صفرا شود. رنگ زرد داخل چشمان می‌توان ناشی از زردی باشد. این زردی نتیجه‌ مقدار بیش از حد بیلی‌روبین در بدن است. البته آزمایشات دقیق‌تری نیز برای تشخیص صحیح سنگ کیسه صفرا وجود دارند که اینجا به طور مختصر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• سونوگرافی
• سی‌تی اسکن شکمی
• اسکن رادیونوکلئید کیسه صفرا
• آزمایش خون
• اندوسکوپی رتروگراد (ئی‌آر‌سی‌پی)

درمان سنگ صفرا

در بسیاری از مواقع سنگ کیسه صفرا نیازی به درمان ندارد و مشکلی ایجاد نمی‌کند. برخی افراد به راحتی و بدون درد سنگ صفرا را دفع می‌کنند.

درمان و مراجعه به پزشک در شرایطی ضروری می‌شود که سنگ در گردنه کیسه صفرا گیر کند و باعث بروز بیماری‌های جدی شود. این اتفاق با درد شدید و علائمی که در بالا به آن‌ها اشاره شد همراه است.

 در این صورت برای کاهش التهاب صفرا نیاز به عمل جراحی است. در این عمل پزشک سنگ مشکل‌ساز را خارج کرده و مشکل را برطرف می‌کند.

در شرایط خاص که فرد قادر به انجام عمل جراحی نیست، پزشک یک لوله‌ی تخلیه از طریق پوست در کیسه‌ صفرا قرار می‌دهد. این کار تا جایی ادامه دارد که خطر عمل جراحی برطرف شود.

یکی دیگر از راه‌های که در آن فرد نیازی به جراحی ندارد استفاده از دستگاه سنگ شکن موجی است. لیتوتریپتر دستگاهی است که امواج شوکی را ایجاد می‌کند. این امواج از شخص عبور می‌کند و می‌تواند سنگ صفرا را به قطعات کوچک‌تر تبدیل کند. در این صورت سنگ صفرا به راحتی و بدون درد دفع می‌شود.

قرص برای سنگ صفرا

در برخی موارد پزشک برای درمان درد کیسه صفرا قرص مسکن تجویز می‌کند. همچنین لازم است فرد بیمار برای کاهش التهاب و عفونت به وجود آمده از قرص‌های آنتی‌بیوتیک استفاده کند.

یکی از قرص‌های مسکن برای درد کیسه صفرا، قرص اورسودیل است. این دارو در گروه قرص‌ صفرا بر یا گیرنده اسید صفراوی طبقه‌بندی می‌شود. این بدین معنی است که می‌تواند سنگ صفرا را حل کند و التهاب صفرا را کاهش دهد.

درمان‌های خانگی برای درمان کیسه صفرا

در بسیاری از مواقع می‌توان با رعایت یک سبک زندگی سالم و بهره‌گیری از برخی داروهای گیاهی درد کیسه صفرا را کاهش داد یا آن را از بین برد. البته اگر درد شدید و همراه با علائم متعدد باشد، باید حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه گردد. در این قسمت به برخی راهکارهای خانگی برای درمان درد سنگ صفرا اشاره خواهیم کرد.

• حفظ یک وزن سالم
• خودداری از کاهش و افزایش مداوم وزن
• انجام ورزش منظم و با برنامه
• رعایت یک رژیم غذایی ضد التهاب
• مصرف قرص‌های مکمل البته زیر نظر پزشک

مشکلات کیسه صفرا

در این بخش به سایر بیماری‌هایی که بر اثر سنگ کیسه صفرا یا در نبود آن رخ می‌دهند، خواهیم پرداخت.

• انسداد مجاری صفراوی

انسداد مجری صفراوی در شرایطی رخ می‌دهند که سنگ صفرا در گردنه‌ کیسه صفرا قرار گیرد و مسیر خارج شدن صفرا را مسدود کند. در این شرایط کیسه صفرا تخلیه نمی‌شود و دچار التهاب و عفونت می‌گردد. درد شدید، تب، استفراغ و حالت تهوع از نشانه‌های آن است.

درمان انسداد مجاری در بزرگسالان با عمل جراحی و برداشتن سنگ امکان پذیر است.

• التهاب کیسه صفرا

التهاب کیسه صفرا ممکن است به دلیل وجود سنگ باشد که با درد شدید در سمت راست بدن همراه است. اما نوعی التهاب کیسه صفرا بدون سنگ نیز وجود دارد که بر اثر تومور، انسداد مجری صفراوی یا پیچ خوردگی ایجاد می‌شود. در هر دوی حالات فرد بیمار تب شدید و علائمی مشابه با علائم سنگ صفرا را تجربه خواهد کرد.

• آبسه کیسه صفرا

افرادی که مبتلا به سنگ کیسه صفرا هستند، ممکن است عفونت را نیز تجربه کنند. عفونت کیسه صفرا که بر اثر سلول‌ها و گلبول‌های سفید مرده به وجود می‌آید، آبسه کیسه صفرا نام دارد.

• انسداد کیسه صفرا

اگر به اشتباه سنگ صفرا وارد روده شود و آن را مسدود کند، انسداد کیسه صفرا به وجود می‌آید. این شرایط نادر اما خطرناکی است که در سنین بالا احتمال بیش‌تری برای وقوع دارد.

• پاره شدن کیسه صفرا

اگر سنگ صفرا درمان نشود، ممکن است خطر ترکیدن کیسه صفرا را به همراه داشته باشد. عفونت ایجاد شده در کیسه صفرا در صورت پارگی به تمان نقاط بدن انتقال می‌یابد و احتمال مرگ فرد بیمار وجود دارد.

• پولیپ کیسه صفرا

پولیپ کیسه صفرا یعنی بافت‌های این قسمت از بدن به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. این رشد غیر معمولی بافت‌ها معمولا خوش‌خیم و غیرسرطانی است و در بیش‌تر مواقع نیاز به درمان ندارد، اما در صورت بزرگ شدن حتما باید به پزشک مراجعه و جراحی کرد.

• سرطان کیسه صفرا

این نوع سرطان نادر است اما در صورت عدم درمان در خارج از کیسه صفرا رشد خواهد کرد و به سرتاسر بدن متازتاز خواهد داد. در این بیماری سلول‌های کیسه صفرا به طور غیرطبیعی تکثیر سلولی خواهند کرد و غده‌های سرطانی را تشکیل خواهند داد.

سخن پایانی

کیسه صفرا شاید عضو کوچکی در زیر کبد راست بدن باشد، اما بیماری‌هایی که می‌تواند در کارکرد درست آن اختلال ایجاد کنند، جدی و خطرناک هستند. البته بعضی از آن‌ها مثل سنگ کیسه صفرا می‌تواند بدون خطر باشد و به راحتی دفع شود. سنگ کیسه صفرا به علل متعددی به وجود می‌آید و می‌تواند برای بدن مشکل‌ساز شود. اینجا است که توجه به علائم و نشانه‌ها اهمیت دارند. در صورت مشاهده هرگونه علائم اشاره شده باید حتما به پزشک مراجعه کرد. درمان کیسه صفرا برای بیش‌تر افراد گزینه‌ی جراحی است. البته راه‌هایی غیر از جراحی نیز وجود دارد. تغذیه سالم، تحرک کافی و حفظ وزن سالم سه راهکار اساسی برای جلوگیری از بروز سنگ کیسه صفرا است. با تغییر عادات غذایی و رعایت سبک زندگی سالم، نه تنها خوشحال‌تر و سالم‌تر زندگی خواهیم کرد بلکه از امراض مختلف دوری خواهیم جست.