شیرین بیان گیاهی خودرو است که در بیش­تر نواحی ایران به خصوص نواحی شرق و شمال شرقی کشت و پرورش داده می­‌شود. ریشه­ این گیاه که بیش­تر مورد استفاده قرار می‌گیرد، طعمی شیرین دارد که با شیرینی شکر برابری می­‌کند. متون کهن نشان می‌­دهد که از شیرین بیان و چای آن در زمان مصر باستان و برای تسکین دردهای معده استفاده می­‌شده است. شیرین بیان در طب سنتی چینی هم به شکل عصاره و جوشانده برای بهبود و درمان بیماری­‌ها توسط طبیبان مصرف می­‌شد. مردم ایران نیز از قدیم به خواص و فواید این گیاه پی برده بودند و از آن در موارد درمانی و خوراکی استفاده می­‌کردند. در دامه مطلب به شما درباره خواص شیرین بیان بیشتر خواهیم گفت. 

فهوست مطالب

• شیرین بیان چیست

• شیرین بیان به چند روش مصرف می‌­شود

  • شیرین بیان به صورت طبیعی

• خواص شیرین بیان چیست

  • خواص شیرین بیان برای پوست

    • طرز استفاده شیرین بیان برای پوست

  • خواص شیرین بیان برای مو

    • طرز استفاده از شیرین بیان برای مو

  • خواص شیرین بیان برای لاغری

  • خواص شیرین بیان برای قاعدگی

  • خواص درمانی شیرین بیان

شیرین بیان چیست

گیاه شیرین بیان دارای ارتفاع یک متر و در نواحی معتدل دو متر است. این گیاه دارای برگچه‌­های بیضوی است که کناره­‌های صافی دارند. گل­‌های این گیاه به رنگ‌­های ارغوانی، زرد، بنفش یا آبی مایل به سفید است و این گیاه در فصل تابستان گل می‌دهد.

شیرین بیان گونه­‌های گوناگونی دارد که شامل گونه اسپانیایی، گونه روسی، گونه ترکی و گونه ایرانی می‌شوند. حال که بیش­تر با این گیاه اعجاب آور آشنا شدیم بهتر است با اشکال گوناگونی مصرف شیرین بیان هم آشنا شویم.

شیرین بیان به چند روش مصرف می‌­شود

شیرین بیان و ریشه­ آن به دلیل داشتن خواص و فواید گوناگون به روش‌­های متعددی مورد استفاده قرار می­‌گیرند. انواع روش‌­های مصرف شیرین بیان بسته به نوع نیاز متفاوت است. روش‌های مصرف شیرین بیان عبارتند از:

• دم کرده­ شیرین بیان: برای تهیه دمنوش شیرین بیان باید مقدار ۵۰ گرم ریشه­ آن را پوست کنده و سپس آسیاب کنید. پس از آسیاب، آن را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. دمنوش شما آماده است.
• جوشانده­ شیرین بیان: نحوه­ جوشاندن ریشه­ شیرین بیان بسته به نوع و دلیل مصرف متفاوت است؛ 
  • برای تهیه نوع اول جوشانده که ساده­‌ترین نوع آن است، باید ابتدا ۵۰ گرم شیرین بیان پوست کنده را آسیاب کنید و در ۱۰۰ گرم آب بریزید. سپس بگذارید به قدری بجوشد تا تنها دو سوم از آن باقی بماند.
  • اگر برای درمان معده درد قصد تهیه جوشانده­ شیرین بیان دارید، باید ۱۰ گرم از ریشه­ آن را تمیز کرده و به همان میزان، ریشه­ انار شیرین به آن اضافه کنید. سپس آن را با یک لیوان آب سرد به مدت ۱۵ دقیقه در حرارت ملایم بجوشانید. این جوشانده را صاف کنید و ناشتا مصرف کنید.
  • اگر از این جوشانده به قصد درمان نفخ و ریفلاکس معده استفاده کنید، باید ابتدا ریشه­ شیرین بیان را بکوبید و دو قاشق غذاخوری از آن را همراه با یک قاشق غذاخوری پونه، یک قاشق زیره سبز و یک قاشق نعنا پودری مخلوط کنید. سپس یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را با یک لیوان آب به مدت ده دقیقه بجوشانید و در هر وعده­ غذایی میل کنید.
• شربت شیرین بیان: برای تهیه شربت از ریشه­ شیرین بیان باید ابتدا ریشه بدون پوست شیرین بیان را پودر کنید و در آب بریزید و بگذارید تا زمان غلیظ شدن بجوشد. سپس شربت خوش طعم و شیرین شما حاضر است.
• دمنوش چای شیرین بیان: برای تهیه این دمنوش عالی می‌توانید از برگ گیاه خشک شده آن به صورت پودری استفاده کنید. این پودر را می‌­توانید در چای خود اضافه و مصرف کنید.
• پودر شیرین بیان: اگر پودر شیرین بیان با ژل ترکیب شود می­‌تواند تبدیل به یک پماد موضعی شود که پوست را پاکیزه و تمیز می­‌کند. شیرین بیان خواص بسیاری برای سلامتی پوست دارد که در این متن به آن­ها خواهیم پرداخت.
• عصاره یا عرق شیرین بیان: به جای مصرف برگ گیاه یا ریشه­ شیرین بیان، می‌توانید از عصاره­ آن استفاده کنید. عصاره­ شیرین بیان امروزه در شربت­‌های سرفه استفاده می­‌شود و نوشیدن عصاره­ شیرین بیان خواص بسیاری برای سلامتی دارد.

شیرین بیان به صورت طبیعی

ریشه­ شیرین بیان را می‌­توان به صورت طبیعی به عنوان آب نبات در دهان گذاشت و مکید. همچنین، به عنوان ادویه نیز در غذاها کاربرد دارد.

شیرین بیان بدون گلیسیریزین (DGL)، نوعی قرص برای درمان معده درد، رفلاکس و ترشی معده است که ماده­ گلیسیریزین از آن حذف شده است. شیرین بیان به دلیل داشتن گلیسیریزین نمی‌تواند مورد مصرف روزانه قرار گیرد در نتیجه این ماده را در این قرص کاهش دادند تا بیماران بتوانند به مدت طولانی از آن استفاده کنند.

خواص شیرین بیان چیست

همانطور که اشاره کردیم شیرین بیان خواص گوناگونی دارد و در اشکال گوناگون، بسته به نوع مصرف مورد استفاده قرار می­‌گیرد. در این قسمت به چندین مورد انگشت شمار از خواص شگفت انگیز شیرین بیان اشاره خواهیم کرد.

خواص شیرین بیان برای پوست

عصاره­ شیرین بیان دارای یک ترکیبی به نام گلیسیریزین است. این ترکیب خاصیت ضد التهاب و آنتی باکتریال داشته و برای درمان آکنه و اگزما استفاده می­‌شود. همچنین عصاره شیرین بیان غنی از آنتی اکسیدان است که خواص ضد پیری و روشن کنندگی برای پوست دارد.

تحقیقات نشان می‌دهند، عصاره­ شیرین بیان به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی باکتریال از بروز عفونت و آلودگی در سطح پوست جلوگیری می‌کند. از دیگر خواص شیرین بیان برای پوست می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ 

• خاصیت ضد التهابی شیرین بیان: گلیسیریزین موجود در عصاره­ شیرین بیان خواص ضد التهابی دارد که سبب کاهش حساسیت، خارش و قرمزی پوست می‌شود. اگر سرم شستشوی صورت با ژل صورت حاوی عصاره­ شیرین بیان باشد، باعث درمان بیماری پسوریازیس، روزاسه و درماتیت آتوپیک می­‌شود. همچنین تحقیقات روی افراد مبتلا به اگزمای پوستی نشان داد که در صورت مصرف محصولات پوستی حاوی عصاره­ شیرین بیان به مدت ۲ هفته، بیماری اگزمای آن­ها خفیف‌­تر شده و بهبود یافته است.
• کنترل میزان رنگدانه­‌های پوست: وقتی که سلول­‌های پوستی شما در محلی از پوست به میزان بیش از اندازه تولید ملانین کنند، شما به بیماری هایپرپیگمنتیشن مبتلا می­‌شوید. این بیماری سبب می­‌شود نقاط مختلف پوست بدن شما رنگ متفاوتی باهم داشته باشند. بعضی نقاط تیره‌­تر و بعضی روشن‌­تر است. این اتفاق زمانی رخ می‌­دهد که پوست شما در معرض رادیکال­‌های آزاد قرار گیرد و صدمه ببیند. در نتیجه این اتفاق سلول­‌های تولید کننده­ ملانین هم آسیب می­‌بینند و بیش از حد ملانین تولید می­‌کنند. عصاره­ شیرین بیان به دلیل داشتن خاصیت از بین بردن تیرگی و روشن کنندگی پوست، در فرمولاسیون بسیاری از محصولات درمانی بیماری هایپرپیگمنتیشن موجود است.  
• خاصیت ضد پیری عصاره­ شیرین بیان: عصاره شیرین بیان به علت وجود گلیسیریزین دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است. هنگامی که از آن به صورت موضعی استفاده شود، قابلیت مقابله با نور فرابنفش خورشید و رادیکال‌­های آزاد را دارد. این اتفاق باعث پیشگیری از چروک، گودی زیر چشم و افتادگی پوست می‌شود. به عبارتی از پیری پوست جلوگیری می‌‌­کند.
• خاصیت روشن کنندگی پوست: یکی از قوی‌­ترین و فعال‌­ترین ترکیبات موجود در عصاره­ شیرین بیان، گلابردین است. این ماده خاصیت روشن کنندگی پوست را دارد و با تولیدآنزیم تیروزینار از تیره شدن پوست در معرض آفتاب پیشگیری می‌کند. عصاره­ شیرین بیان ممکن است برای محافظت از پوست در برابر اشعه یووی در کرم ضد آفتاب هم استفاده شود. یکی دیگر از ترکیبات شناخته شده­ عصاره­ی شیرین بیان که سبب روشن شدن پوست می­‌شود، لیکیریتین است. این ماده ملانین اضافی تولید شده را از بین می­‌برد و سطح رنگدانه‌­ها را تنظیم می­‌کند.

طرز استفاده شیرین بیان برای پوست

عصاره­ شیرین بیان برای روشن کنندگی و درخشانی پوست استفاده می­‌شود و همچنین قابلیت درمان خارش و حساسیت پوست را دارد. عصاره شیرین بیان را می‌­توان در بسیاری از محصولات درمان و بهداشتی برای پوست مشاهده کرد.

بهترین حالت استفاده از خواص شیرین بیان، مصرف سرم و ماسک صورت حاوی عصاره­ آن است. این محصولات می‌­توانند سبب درخشندگی و زیبایی پوست صورت شوند. سرم‌­ها به دلیل داشتن مقدار بیشتر عصاره­ شیرین بیان برای سلامتی و زیبایی پوست توصیه می­‌شوند.

هنگامی که عصاره­ شیرین بیان همراه با ویتامین ث ترکیب شود، می‌­تواند از پوست در برابر اشعه مضر آفتاب محافظت کند. باید دقت کرد که این ترکیب باید قبل از کرم ضد آفتاب بر روی پوست استفاده شود.

اگر پوست شما حساس است و احساس خارش دارید بهتر است از ژل حاوی عصاره­ شیرین بیان استفاده کنید. این عصاره باعث نرمی و لطافت پوست می­‌شود و خارش را از بین می­‌برد.

خواص شیرین بیان برای مو

از دیگر خواص شیرین بیان، می‌توان به نقش آن در سلامت موها اشاره کرد. خواص شیرین بیان برای مو عبارتند از: 

• درمان پوست سر خشک و شوره سر: ریشه­ شیرین بیان خواص بی­‌شماری برای مو دارد و یکی از آن­ها درمان پوست سر خشک و کنترل چربی آن است. همچنین اگر پوست سر شما حساس است می­‌توانید از شامپو یا نرم کننده­‌های حاوی ریشه­ شیرین بیان استفاده کنید. ریشه­ این گیاه سبب بهبودی شوره­ سر نیز می­‌شود.
• رشد موی سر: استفاده از روغن ریشه­ شیرین بیان و ماسک‌های خانگی شیرین بیان باعث رشد سالم موهای شما می­‌شود. مصرف محصولات حاوی شیرین بیان باعث رشد سریع‌­تر و بهتر موها شده و از نازک شدن آن جلوگیری می‌کنند. تحقیقات علمی دقیقی برای اثبات جلوگیری از ریزش مو توسط شیرین بیان وجود ندارد، اما افرادی که از شیرین بیان برای تامین سلامتی موهای خود استفاده کردند، ریزش کمتری را گزارش دادند.
• درمان موهای آسیب دیده: یکی دیگر از خواص متعدد شیرین بیان، ترمیم موهای آسیب دیده است. همچنین از دیگر خواص آن، می­‌توان به نرم کنندگی موها اشاره کرد. زنان برای از بین بردن بوی ناخوشایند حنا برای موها، از شیرین بیان استفاده می­‌کردند. حنا رنگ طبیعی مناسبی برای موها است اما باعث خشکی آن­ها می­‌شود، به همین دلیل برخی از زنان برای جلوگیری از خشکی موها، از شیرین بیان همراه با حنا استفاده می‌کردند. 

طرز استفاده از شیرین بیان برای مو

برای استفاده از خواص شیرین بیان در درمان پوست سر، بهتر است از اکسیرهای حاوی شیرین بیان روی پوست سر استفاده شود. استفاده از این اکسیرها هفته‌­ای یک بار روی مناطق حساس پوست سر و ماساژ دادن آن به مدت چند دقیقه باعث بهبود پوست سر می­‌شود.

شما می‌­توانید با تهیه یک ماسک طبیعی مو و اضافه کردن عصاره­ شیرین بیان به آن، سبب رشد بهتر و سالم‌­تر موهای‌تان شوید. همچنین استفاده از چای و دمنوش شیرین بیان هم برای سلامتی بیشتر موها توصیه می‌­شود.

اگر می­‌خواهید از شیرین بیان به عنوان نرم کننده­ مو استفاده کنید می‌­توانید روغن­‌های گیاهی و معطر را با آن مخلوط کرده و به  موهای‌تان آغشته کنید و سپس با آب بشورید. همچنین می‌­توانید شیرین بیان را با حنا مخلوط کرده و سپس از این ترکیب به عنوان نرم کننده استفاده کنید.

خواص شیرین بیان برای لاغری

بسیاری از افراد معتقدند شیرین بیان سبب کاهش وزن و لاغری می­‌شود. البته درباره­ خواص لاغری شیرین بیان اطلاعات علمی معتبری در دست نیست و برای نتیجه گیری هنوز زود است. اما تعدادی از تحقیقات انجام شده بر خواص شیرین بیان برای لاغری، تاثیرات آن بر روی کاهش وزن را نشان داده است.

مصرف بیش از اندازه­ شیرین بیان به دلیل داشتن گلیسیریزین برای سلامتی مضر است. این ماده سبب کاهش پتاسیم و افزایش فشار خون می­‌شود. البته تحقیقات انجام شده نشان دادند در صورت مصرف متعادل شیرین بیان، عوارضی وجود ندارد. مصرف ۳.۵ گرم شیرین بیان به صورت روزانه، چربی بدن را به مقدار ۴ درصد کاهش می‌دهد. این میزان مصرف شیرین بیان سبب افزایش فشار خون نمی‌­شود.

همچنین، شیرین بیان به دلیل داشتن بو و طعم تند و تیز باعث کاهش اشتها می­‌شود. یکی دیگر از خاصیت­‌های شیرین بیان برای لاغری، داشتن شاخص سیری  بالاست. گفته می­‌شود خوردن شیرین بیان سبب اشغال فضای معده می­‌شود و احساس سیری به شما دست خواهد داد.

خواص شیرین بیان برای قاعدگی

شیرین بیان به علت داشتن گلیسیریزین برای جلوگیری از بروز سندروم پیش از قاعدگی توصیه می­‌شود. این ماده در عملکرد هورمون استروژن (یکی از دو هورمون زنانه) تاثیرگذار است.

این ترکیب روی گیرنده­‌های استروژنی را می‌­پوشاند و زمانی که هورمون استروژن بیش از اندازه ترشح شود، باعث مسدود شدن گیرنده­‌ها می‌شود و فعالیت آن­ها را کاهش می‌­دهد. این اتفاق از بروز سندروم قاعدگی - که به علت ترشح زیاد استروژن به وجود می­‌آید – جلوگیری می‌کند.

همچنین در زمانی که مقدار استروژن به شکل چشم گیری کاهش پیدا می‌­کند – مثل دوران یائسگی- می‌­توان برای جبران از شیرین بیان استفاده کرد که باعث متعادل شدن هورمون استروژن می‌­شود.

خواص درمانی شیرین بیان

شیرین بیان خواص و فواید بسیاری دارد که باید در چندین مقاله به طور به فصل به آن پرداخ،ت اما در این قسمت به طور خلاصه به بعضی از مهم‌ترین خواص درمانی شیرین بیان خواهیم پرداخت.

شیرین بیان دارای خاصیت تسکین درد در هنگام معده درد است. از ریشه­ شیرین بیان برای رفع مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. عصاره­ شیرین بیان در زمان سوزش، رفلاکس، زخم معده و مصمومیت غذایی می‌­تواند سبب بهبود شود.

از دیگر خواص اعجاب‌انگیز شیرین بیان، می‌­توان به پاک کنندگی سیستم تنفسی اشاره کرد. شیرین بیان می‌­تواند در تولید یک مخاط سالم به بدن کمک کرده و باعث پاکسازی سیستم تنفسی می‌شود. این گیاه برای بیماری آسم و درمان آنفولانزا مفید است.

آخرین خاصیت شیرین بیان که در این قسمت به آن خواهیم پرداخت، خاصیت مقابله با سرطان است. برخی تحقیقات نشان دادند که شیرین بیان می‌تواند در درمان سرطان سینه و پروستات موثر باشد. احتمالا دلیل آن، آنتی اکسیدان سرشاری است که در شیرین بیان یافت می­‌شود.

 سخن پایانی

خواص شیرین بیان برای بدن بی‌شمار است و علاوه بر فواید  بسیاری که برای سلامتی دارد، مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند مضر باشد. عوارض مصرف بیش از اندازه­ شیرین بیان شامل افزایش فشار خون، کاهش پتاسیم، ضعف، فلج، آسیب مغزی، سردرد و کاهش میل جنسی می­‌شود. پس سعی کنیم شیرین بیان را به صورت متعادل در رژیم غذایی خود مصرف کنیم و برای مصرف هرگونه قرص حاوی شیرین بیان ابتدا با پزشک خود مشورت کنیم. شیرین بیان گیاهی است که می‌­تواند در داشتن سبک زندگی سالم­ به ما کمک کند.