مشکلات و بیماری‌های پوستی می‌توانند به نوبه خود بسیار مشکل‌ساز و آزار دهنده باشند. مشکلات پوستی می‌توانند علاوه بر ایجاد بیماری در بدن، شرایط فردی و روحی انسان‌ها را نیز به خطر بیاندازند. اگزما یکی از مشکلات و بیماریهای پوستی است، که علاوه بر درگیری‌های جسمی، می‌تواند ذهن و روح انسان‌ها را نیز درگیر کند. در ادامه به شناخت هرچه بیشتر این بیماری، چگونگی عوارض و روش‌های درمان اگزما خواهیم پرداخت.  

فهرست مطالب 

• بیماری اگزما چیست
  • انواع اگزماهای پوستی
  • علت اگزما چیست
  • علائم اگزما چیست
• درمان اگزما
  • درمان خانگی اگزما
  • درمان دارویی اگزما
    • بهترین قرص برای اگزما
    • بهترین کرم برای اگزما

بیماری اگزما چیست

بیماری پوستی اگزما (Eczema) که با نام دیگر درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری پوستی است که موجب ایجاد التهاب و آماس بر روی پوست بدن انسان می‌شود.

کلمه اگزما (Eczema) که از فرهنگ لغت یونان برگرفته شده است، به معنای جوش بالا آمده می‌باشد. این بیماری بسته به شدت ابتلای افراد می‌تواند به سه نوع التهاب اگزمایی حاد، التهاب اگزمایی تحت حاد و التهاب اگزمایی مزمن تقسیم‌بندی شود. در ادامه به بررسی هر کدام از این سه نوع اگزما خواهیم پرداخت. گفتنی است، تعیین نوع مشکلات و بیماری‌های پوستی باید توسط پزشک متخصص پوست و مو صورت بگیرد.

• در التهاب اگزمایی مزمن ضخامت پوست افزایش یافته و ترک‌ها و خراشیدگی‌هایی بر روی لایه بیرونی آن دیده می‌شود. پاهای خشک و خراشیده با ترک‌هایی با عمق نسبتا متوسط جزو این دسته از اگزمای پوستی به حساب می‌آیند. میزان خارش در التهاب اگزمایی مزمن متوسط تا شدید است.
• التهاب اگزمایی تحت حاد به حالتی از این بیماری گفته می‌شود، که در آن پوست به خارش خفیف تا متوسط دچار شده و حالتی فلسی شکل و به رنگ قرمز پیدا می‌کند. در این نوع از اگزما احتمال دیدن دانه‌های آبدار بسیار کم است. درماتیت آتوپیک، اگزمای دور دهان و اگزمای نوک پستان مادران شیرده از این نوع هستند.
• در التهاب اگزمایی نوع حاد دانه‌های آبدار متورم با خارش شدید دیده می‌شوند. پمفولیکس، اگزمای قارچی، اگزمای سکه‌ای از این نوع هستند. شدت خارش بسیار زیاد در این اگزما موجب ترکیدگی دانه‌های آبدار شده، و ترشح مایع درون آنها، احتمال ابتلا به عفونت ثانویه را به شدت افزایش می‌دهد.

انواع اگزماهای پوستی

در تقسیم‌بندی انجام شده دیدیم که بیماری اگزما را می‌توان از نظر شدت به سه دسته تقسیم‌بندی کرد. در ادامه به چند نمونه از این بیماری اشاره می‌کنیم. اگزما معمولا در مناطقی از بدن مانند، دست، مچ پا، پوست کف سر، قفسه سنه، داخل آرنج، پلک، داخل زانو و گونه ظاهر می‌شود.

• التهاب تماسی پوست (درماتیت تماسی):  التهاب (اگزما) تماسی در اثر تماس پوست با مواد تحریک کننده ایجاد می‌شود. سوزش، خارش و قرمزی در پوست علائم شایع این نوع اگزما هستند و به محض قطع تماس پوست با ماده تحریک کننده، التهاب از بین خواهد رفت.

• التهاب دیس‌هیدروتیک: این اگزما بر روی انگشتان، کف دست‌ها و پا‌ها نمایان شده و باعث ایجاد خارش و لکه‌های پوستی شده و پوست نواحی دارای اگزما، پوسته پوسته و یا قرمز، ترک خورده و دردناک می‌شوند. این نوع اگزما در زنان شایع‌تر است.

• التهاب سکه‌ای (Nummular dermatitis): این نوع اگزما باعث ایجاد لکه‌های خشک و گرد بر روی پوست در ماه‌های سرد و فصل زمستان می‌شود. معمولا روی پاها تاثیر گذاشته و در مردان شایع‌تر است.

• درماتیت سبورئیک: درماتیت سبورئیک باعث ورم، خارش، قرمزی و پوسته پوسته شدن در نقاط خاصی از بدن به ویژه در پوست سر، روی ابروها، پلک‌ها، در اطراف بینی و پشت گوش‌ها می‌شود.

علت اگزما چیست

اگزما یک بیماری مزمن است، ولی پزشکان و دانشمندان هنوز نتوانستند برای این بیماری مزمن علت درست و دقیقی پیدا کنند. بسیاری از آنها بر این عقیده‌اند که مشکلات پوستی از این قبیل بر اثر بیماری خودایمنی، یعنی واکنش بیش از اندازه دستگاه ایمنی بدن به مشکلات پوستی، میکروب‌ها، عفونت‌ها و ریز موجودات سطح پوست ایجاد می‌شود.

ولی عده‌ای دیگر ژنتیک و وراثت را مهمترین دلیل، در ایجاد این نوع از مشکلات پوستی در افراد جامعه می‌دانند. آنها عقیده دارند اکثر کسانی که دچار اگزما و بیماری‌های مشابه پوستی می‌شوند، دارای سابقه خانوادگی آلرژی، آسم، اگزما و یا انواع دیگری از حساسیت بوده‌اند. ولی آنچه که اکثر پزشکان متخصص پوست و مو را هم‌عقیده و هم‌نظر می‌کند، عواملی هستند که باعث تشدید بیماری اگزما در افراد می‌شوند.

آیا اگزما واگیردار است؟
به غیر از نوع قارچی اگزما که واگیردار و سرایت‌پذیر است، احتمال واگیری اگزما بسیار نادر و نزدیک به صفر است. 

رژیم غذایی نامناسب، استفاده بیش از حد از مواد شوینده، استرس، استعمال دخانیات، تماس با مواد خارش‌زا و حساسیت‌زا، استفاده از مواد آرایشی و بهداشتی نامناسب و شوره بدن حیوانات از مواردی هستند که موجب افزایش و تشدید بیماری‌های پوستی از قبیل اگزما می‌شوند.

از مواد غذایی حساسیت‌زا می‌توان به گوجه ‌فرنگی، بادام‌ زمینی یا کره بادام زمینی، مرکبات، آجیل، تخم‌ مرغ و شیر اشاره کرد. بیمارانی که به دفعات دچار اگزما می‌شوند، می‌توانند با امتحان کردن مواد غذایی حساسیت‌زا به صورت تک به تک، و یادداشت روزانه آنها، لیستی از موارد خطرناک و آلررژی‌زایی که موجب وخامت بیماری اگزما در آنها می‌شود را تهیه کنند.

افرادی که حداقل دو الی سه بار در طول زندگی خود دچار اگزمای پوستی شده‌اند، باید با مشورت پزشک عوامل تحریک کننده بیماری خود را یافته و تا حد امکان از آنها دوری کنند.

علائم اگزما چیست

علائم بروز بیماری پوستی اگزما در هر فرد نسبت به فرد دیگر ممکن است، متغییر باشد و این علائم می‌توانند در سنین مختلف بروز کنند. خارش پوستی، دانه‌های آبدار، قرمزی پوست، ترک‌های سطحی تا عمیق، پوسته پوسته شدن پوست و جوش‌های ریز ازمهمترین علائم اگزمای پوستی هستند.

علائم اگزما در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در پنج سال اول زندگی، اکثر افرادی که به صورت ارثی این بیماری را از والدین و اجداد خود دریافت کرده‌اند، نشانه‌ها و علائمی از این بیماری مزمن بروز می‌دهند. در کودکان بیشتر علائم (از قبیل قرمزی، خارش، خشکی و برآمدگی‌های کوچک) در ناحیه صورت (اطراف گونه، پیشانی) و یا پوست سر نمایان می‌شوند. ولی در دوران بزرگسالی شدت و مدت بروز علائم افزایش یافته و در نقاط بیشتری از بدن مانند دست (مچ تا انگشتان)، اطراف گردن، ساعد، مچ پا، پوست کف سر، قفسه سینه، داخل آرنج، پلک، داخل زانو و گونه ظاهر می‌شوند.

به طور فهرست‌وار اگر بخواهیم علائم اگزما را بیان کنیم، می‌توانیم موارد ذکر شده در ادامه را به عنوان مهمترین علائم این بیماری قرار دهیم که با مشاهده این نشانه‌ها حتما به دنبال درمان اگزما باشید. 

• خارش شدید
• ترک خوردگی لایه‌های سطحی پوست
• تکه‌های قرمز یا قهوه‌ای مایل به خاکستری روی پوست
• وجود دانه‌های آبدار یا برجستگی‌های کوچک روی پوست (با فشار و یا خارش، مایعی سفیدرنگ از آن خارج می‌شود.)  
• برجستگی‌های خشک و زرد رنگ روی پوست (ممکن است نشانه عفونت باشند.)
• ضخیم شدن و پوسته پوسته شدن در ناحیه اگزما

خراشیدن اگزما باعث تحریک بیشتر پوست می‌شود، همچنین این عمل ممکن است باعث عفونت شده و در نهایت برای درمان ناچار به مصرف آنتی‌بیوتیک شویم.

درمان اگزما

درمان اگزما و مشکلات پوستی باید زیر نظر پزشک متخصص پوست و مو انجام شود. در صورتی که پزشک معالج صلاح بداند می‌توان از درمان‌های خانگی به تنهایی و یا همراه با مصرف داروهای شیمیایی استفاده کرد.

تغییر شرایط زندگی، پیروی از سبک زندگی سالم، کاهش میزان تماس مستقیم پوست با مواد شوینده، ترک دخانیات به خصوص ترک سیگار، درمان اضطراب و افسردگی و استفاده از مواد بهداشتی و آرایشی مناسب می‌توانند به کاهش علائم این بیماری پوستی کمک بزرگی بکنند.

درمان خانگی اگزما

روغن نباتی و روغن زیتون برای درمان اگزما می‌توانند در در درمان اگزما موثر باشند. مالیدن مواد روغنی از جمله روغن نباتی، روغن زیتون و یا روغن معدنی بر روی محل آسیب دیده و پوشاندن آن با پلاستیک برای ۲ الی ۳ ساعت می‌تواند موجب افزایش میزان رطوبت در محل اگزما شود. بهتر است این عمل چندین روز پشت سر هم انجام گیرد، تا میزان تأثیرگذاری و روند بهبودی بیشتر نمایان شده و بروز کند.

سرکه سیب از قدیم‌الایام برای بهبود، تسکین و ضدعفونی کردن عفونت‌های پوستی شناخته و استفاده شده است. مالیدن پنبه آغشته شده به سرکه سیب، به محل بروز علائم اگزما، می‌تواند تا حد زیادی التهاب پوستی را تسکین داده و از شیوع عفونت‌های ثانویه جلوگیری کند.

مصرف و خوردن مقدار مناسبی زردچوبه و گنجاندن این ادویه مهم در رژیم غذایی، به دلیل افزایش میزان آنتی‌اکسیدان‌ در بدن و خنثی سازی رادیکال‌های آزاد پوستی، می‌تواند به کاهش انواع التهابات پوستی، اگزما و عوارض عذاب‌آور آنها کمک کند.

مالیدن آلوئه‌ورا، روغن درخت چای، روغن نارگیل، گلیسیرین، بابونه و روغن جوجویا منجر به تسکین خارش و التهاب در بیماری‌های پوستی از جمله اگزما خواهند شد.

از دیگر مواردی که می‌تون آنها را نوعی درمان خانگی برای کاهش علائم اگزما دانست، استحمام در وان حاوی بلغور جوی دوسر، قرار دادن عسل طبیعی بر روی محل آسیب دیده، مصرف مقدار زیادی آب در طول شبانه‌روز، چرب نگاه داشتن سطح پوست بعد از هربار مصرف مواد شوینده و تنظیم مقدار دمای محیط است.

• اگزمای لب: مرطوب کردن مداوم لب بوسیله موادی مانند گلسیرین، روغن نارگیل، ویتامین دی، پماد آ د، وازلین یا پالم لب می‌تواند به درمان اگزمای لب کمک بزرگی کند. خشکی مداوم لب‌ها از علائم اگزمای لب است. این اگزما می‌تواند در اثر استفاده از مواد آرایشی، داروها و خمیر دندان به وجود آید.
• اگزمای دست: خشکی پوست دست، قرمزی، ترک خوردگی، پوسته پوسته شدن و خارش جزو متداول‌ترین علائم اگزما در دستان هستند. کاهش میزان استفاده از مواد شوینده، استفاده از روغن‌ها و کرم‌های مرطوب کننده بعد از هر بار شستشو دست‌ها، استفاده از دستکش در هنگام ظرف شستن از دیگر موارد جلوگیری از افزایش اگزمای پوست دست است.
• اگزما پوست سر: این نوع اگزما که به آن درماتیت سبورئیک (Seborrhoeic dermatitis) نیز گفته می‌شود، از مهمترین و مزمن‌ترین نوع اگزما در کودکان و بزرگسالان به شمار می‌رود. مصرف بیش از اندازه شامپو و مواد شوینده، استفاده از شامپوهای غیر مناسب برای پوست سر، تأثیر هورمون‌ها، استحمام بیش از اندازه، استرس فراوان و دمای نامناسب آب در حمام از عوامل تشدید کننده اگزما در سطح پوست سر هستند. خارش، شوره، پوسته پوسته شدن، قرمزی و یا جوش بر روی سر می‌توانند از نشانه‌ها و علائم ابتلا به اگزما باشند. استفاده از شامپوی مناسب، مالیدن روغن به سر قبل یا بعد از استحمام (بسته به روش مصرف روغن و تجویز پزشک) مثل روغن بادام و روغن زیتون می‌توانند به کاهش این علائم و درمان اگزما کمک کنند.

وازلین برای اگزما

آیا وازلین درمان مناسبی برای اگزما است؟ وازلین به دلیل ساختار چرب و روغنی خود در کاهش خشکی پوست بسیار تأثیرگذار است. همچنین این ماده به دلیل خاصیت آب‌گریزی خود، روی پوست لایه‌ای محافظ ایجاد کرده و از پوست در برابر آلودگی‌ها، عفونت‌ها و باکتری‌ها  محافظت می‌کند. وازلین همچنین به کاهش التهاب و سوزش پوست که از علائم مهم اگزما هستند، کمک می‌کند.

درمان دارویی اگزما

درمان دارویی اگزما نیز باید حتما زیر نظر پزشک متخصص و پس از تجویز او آغاز شود. از آنجایی که ممکن است میزان و شدت ابتلای افراد به این نوع بیماری پوستی متفاوت باشد، نمی‌توان تمام داروهای شیمیایی و گیاهی مؤثر را به عموم بیماران توصیه کرد.

ولی به طور کلی مصرف صابون، شامپو و مواد آرایشی و بهداشتی مناسب و دارای مقدار کافی مرطوب کننده می‌توانند در کاهش علائم بسیار مؤثر واقع شوند. استفاده از کرم‌های کورتیکواستروئیدی موضعی و یا داروهای موضعی که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، در کاهش علائم اگزما پوستی بسیار مفید هستند.

بهترین قرص برای اگزما

تجویز داروهای خوراکی و موضعی باید حتما و جدا توسط پزشک صورت بگیرند، مصرف خودسرانه آنها ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

داروهای بیولوژیک که سیستم ایمنی را متأثر می‌کنند، جزو کارآمدترین نوع داروها در زمینه بهبود بیماری اگزما می‌باشند. قرص‌های مکمل ویتامین دی و کلسیم، کلاژن‌سازها، بیودرم‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند به بهبود علائم این بیماری کمک کنند.

داروی توفاسیتینیب سیترات، آزاتیوپورین، سیکلوسپورین، متوترکسات، میکوفنولات موفتیل نیز جزو داروهای مؤثر در کاهش شدت این بیماری هستند.

بهترین کرم برای اگزما

از مهمترین و مؤثرترین کرم‌ها و درمان‌های موضعی اگزما می‌توان به وازلین و گلیسیرین اشاره کرد. کرم ترمیمی جهت مراقبت از پوست وازلین، یکی از بهترین نوع از انواع کرم‌های دارویی در این زمینه محسوب می‌شود.

کرم پرکننده لیپید اون (Aven)، کرم مرطوب کننده (Cerave)، کرم روزانه ترمیم پوست (Skin Clinical)، مرطوب کننده پوست موستلا (Mustela Stelatopia) و مرطوب کننده بعد از حمام (Curel Hydra Therapy) از برترین کرم‌های دنیا در زمینه بهبود علائم در بیماری اگزما هستند.

• پماد بتامتازون برای اگزما

این پماد که به نوعی باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شود، به درمان و کاهش علائمی مانند التهابات پوستی، خارش، قرمزی و خشکی پوست در بیماری اگزمای پوستی کمک بسیاری می‌کند. طریقه مصرف این پماد برای هر فرد بیمار، باید توسط پزشک و توصیه‌های بروشور داخل بسته دارو تعیین شود.

• پماد کالاندولا برای اگزما

پماد کالاندولا از عصاره گیاه همیشه بهار تهیه می‌شود. این پماد نیز مانند بتامتازون در درمان اگزما و کاهش علائم اگزمای پوستی نظیر التهاب، خارش، سوزش، قرمزی نقش مهمی ایفا می‌کند. کالاندولا همچنین با اثر آنتی‌اکسیدانی خود باعث از بین رفتن رادیکال‌های آزاد پوست شده و به رفع مشکلات و التهابات پوستی کمک می‌کند.

• پماد موپیروسین برای اگزما

از پماد موپیروسین برای اگزما جهت کاهش عفونت‌های پوستی و توقف رشد باکتری‌ها بر روی پوست استفاده می‌شود. این پماد نوعی آنتی‌بیوتیک است که به رفع عفونت‌هایی با منشا باکتریایی کمک بزرگی می‌کند. مصرف این پماد برای بیماری اگزما، موجب کاهش خطر ابتلا به عفونت ثانویه شده و استفاده از آن برای این بیماری مزمن، بطور معمول توسط پزشک روزانه ۲ الی ۳ مرتبه توصیه می‌شود.

• کرم موستلا برای اگزما

این کرم که خاصیت مرطوب کنندگی پوست را بر عهده دارد، منجر به کاهش خارش پوستی، تقویت و ترمیم لایه هیدرولیپیدی پوست، کاهش تحریک و بهبود التهاب در بیماری اگزمای پوستی می‌شود.

• پماد هیدروکورتیزون برای اگزما

این پماد خاصیت ضد التهابی و مرطوب کنندگی بسیار مناسبی داشته و به درمان عفونت‌های پوستی نیز کمک می‌کند. در نتیجه پماد هیدروکورتیزون باعث کاهش علائم اگزما خواهد شد.

سخن پایانی 

درمان اگزما، علاوه بر درمان دارویی و خانگی، نیازمند تغییراتی در سبک زندگی، از جمله کاهش استرس و بهبود خواب می‌تواند احتمال بروز و شدت اگزما را کاهش دهد. از مواد تحریک کننده مانند پارچه‌های زبر، صابون‌های نامناسب و مواد شوینده دوری کرده و همچنین بدانید که هوای سرد می‌تواند باعث خشک شدن پوست و تشدید اگزما می‌شود. افراد مبتلا به التهاب همراه با قرمزی و خارش (درماتیت آتوپیک) باید از خارش شدید محل اگزما خودداری کنند. برای جلوگیری از پوسته پوسته شدن پوست، می‌توانید محل اگزما را مالش دهید. از آنجا که پوست خشک می‌تواند باعث تشدید اگزما شود، متخصص پوست برای تسکین، توصیه می‌کنند که از مرطوب کننده‌ها استفاده کنید.