سرطان پوست یکی از سرطان‌های شایع است که در صورت عدم تشخیص به موقع، ممکن است جان بیمار را تهدید کند. اما با انجام اقدامات مراقبتی و پیشگیری از سرطان پوست می‌توان سلامت و همچنین زیبایی را تا حد زیادی تضمین کرد. اگرچه موارد متععدی در بروز سرطان نقش دارند و برخی از عوامل مانند ژنتیک، باعث ایجاد سرطان می‌شوند، اما نباید فراموش کنیم که در هر شرایطی پیشگیری مهم‌ترین، آسان‌ترین، بی‌خطرترین و کم‌هزینه‌ترین روش برای مقابله با سرطان است. 

فهرست مطالب 

• چه چیزی باعث سرطان پوست می‌شود

• برای پیشگیری از سرطان پوست چه اقداماتی می‌توان انجام داد

• عوامل افزایش خطر سرطان پوست

  • سولاریوم و سرطان پوست 

  • آفتاب گرفتن و سرطان پوست 

• آیا سرطان پوست درمان دارد

  • علائم سرطان پوست چیست؟

  • آیا سرطان پوست واگیردار است؟

  • آیا سرطان پوست ارثی است؟

چه چیزی باعث سرطان پوست می‌شود

پوست لایه محافظتی بدن بوده که سرتاسر آن را پوشانده است و در برابر نور خورشید، گرما، سرما، آسیب‌های سطحی مثل زخم و خراش، عفونت، نفوذ باکتری و ویروس از ما محافظت می‌کند. در میان لایه‌های مختلف پوست دو لایه اصلی به نام‌های اپیدرم و درم وجود دارد که به عنوان محافظ عمل می‌کند.

درم لایه‌ای است که شامل خون، فولیکول‌های مو و غدد است. اپیدرم سه نوع سلول اصلی به نام‌های سلول‌های سنگفرشی، سلول‌های پایه و ملانوسیت‌ها را در خود جای داده است.

شایعترین علت‌های ایجاد سرطان پوست در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) قرار گرفتن از طریق تابش مستقیم خورشید یا انواع لامپ‌هایی که آن را تولید می‌کند و تماس با مواد شیمیایی است. این دو عامل با تغییر در DNA سلول‌هایی که در بالا درباره آن‌ها صحبت کردیم،  باعث تغییر در روند رشد و تکامل این سلول‌ها شده و آن‌ها را به توده‌های سرطانی تبدیل خواهند کرد.

اگزما و سرطان پوست

نتایج یک تحقیق مشخص کرده است که اگزما پوستی  نه تنها ارتباط خاصی با سرطان پوست ندارد بلکه به دلیل اینکه باعث مرگ سلول‌های سطح پوست و ریزش آن‌ها می‌شود ممکن است در پیشگیری از این نوع سرطان موثر نیز باشد. البته این موضوع به این معنی نیست که از خود در برابر اشعه ماورا بنفش آفتاب و سایر مواردی که باعث افزایش خطر سرطان پوست می‌شود، محافظت نکنیم.

برای پیشگیری از سرطان پوست چه اقداماتی می‌توان انجام داد

درست است که در برخی از انواع سرطان پوست مسائلی ژنتیکی دخیل است، اما با این حال اقدامات زیادی وجود دارند که می‌توانند موجب پیشگیری از سرطان پوست و کاهش روند پیشرفت آن ‌شوند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

• انجام معاینات و غربالگری

این موضوع نقش حیاتی در پیشگیری از سرطان پوست دارد. حتی اگر هیچگونه مشکل پوستی خاصی ندارید بهتر است سالانه به یک متخصص پوست مراجعه کرده و معاینات مربوط به غربالگری سرطان را انجام دهید. پزشک با معاینه دقیق مناطق مختلف بدن ممکن است نشانه‌هایی را شناسایی کند که شما به راحتی متوجه آن‌ها نخواهید شد. همچنین یک متخصص پوست قادر به تشخیص خال یا سایز ضایعات پوستی است که ممکن است نشانه‌هایی از سرطان پوست باشند. اگر این ضایعات پوستی مربوط به سرطان بوده و در حالت بدخیم قرار داشته باشد با برداشتن زودهنگام می‌توان از سرایت آن به دیگر نواحی پوست جلوگیری کرد.

• از ضد آفتاب استفاده کنید

یکی از اصلی‌ترین و در عین حال ساده‌ترین راه‌های پیشگیری از سرطان پوست که از طریق محافظت پوست در برابر اشعه ماورا بنفش آفتاب عمل می‌کند کرم ضد آفتاب است. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که ضد آفتاب‌ها فقط برای تابستان و یا روز‌هایی با آفتاب شدید نیستند بلکه متخصصان توصیه می‌کند هر زمان که قرار است به مدت طولانی در معرض آفتاب مستقیم قرار بگیرید از این کرم‌ها استفاده کنید. در این مطلب از وبسیات سبک زندگی می‌توانید درباره راهنمای خرید کرم ضد آفتاب خوب بیشتر بخوانید، اما در ادامه می‌خواهیم درباره چند نکته برای انتخاب بهترین ضد آفتاب صحبت کنیم.

• حتما بر روی کرم‌های ضد آفتاب عبارتی به اسم (SPF: Sun Protection Factor) را مشاهده کرده‌اید. در مقابل این عبارت یک عدد وجود دارد که بیانگر قدرت کرم ضد آفتاب در مقابله با نور خورشید است. اگر برای مدتی قرار است در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بگیرید انتخاب کرم ضد آفتاب با SPF 50 می‌تواند مناسب باشد. اگر به نور آفتاب حساس هستید یا پوست شما سریعا دچار آفتاب سوختگی و تغییر رنگ می‌شود، می‌توانید از کرم‌های قوی‌تر استفاده کنید. کرم ضد آفتاب با قابلیت طیف گسترده انتخاب کنید. این نوع کرم‌ها قابلیت محافظت از پوست در برابر اشعه‌های UVA و UVB را  دارند. پرتوهای UAV طول موج بالایی دارند که می‌توانند باعث سوختگی پوست و سرطان شود. پرتوهای UVB دارای طول موج کوتاه‌تری بوده و باعث تغییر رنگ پوست، لکه، چین و چروک و پیری می‌شود. سعی کنید هر دو ساعت یکبار کرم ضد آفتاب خود را تمدید کنید. در صورت خیس شدن دست و صورت نیز این کار را انجام دهید چرا که ممکن خاصیت کرم از بین برود. در هنگام خرید به تاریخ انقضا توجه داشته باشید. اگر کرمی دارید که از تاریخ قابل مصرف بودن آن گذشته دیگر از آن استفاده نکنید چرا که خاصیت خود را از دست داده و هیچ تاثیری نخواهد داشت.
• از خود در برابر نور خورشید محافظت کنید: نور مستقیم و شدید خورشید در عرض ۱۵ دقیقه به پوست آسیب وارد می‌کند پس بسیار مهم است که از نقاط مختلف بدن خود در برابر آن محافظت کنید. اگر مجبور هستید مدت زمان زیادی را در فضای باز سپری کنید، سعی کنید در زیر سایه قرار بگیرید. این موضوع به ویژه در ساعات ۱۰ صبح تا ۳ بعدازظهر که تشعشع اشعه ماورا بنفش خورشید شدیدتر می‌باشد، مهم است.
• نکته مهم دیگر برای پیشگیری از سرطان پوست حفاظت از چشم و پوست اطراف آن است که برای این منظور می‌توانید از عینک آفتابی استفاده کنید. اکثر عینک‌های آفتابی جلوی اشعه‌های UVA و UVB را می‌گیرند.
• اگر قرار است مدت زمان زیادی در معرض آفتاب باشید از لباس‌های آستین بلند استفاده کنید تا تمام بدن شما را به خوبی بپوشانند. برای اینکه از گرما در امان باشید انتخاب لباس‌های دوخته شده با پارچه نخی گزینه مناسبی است. همچنین استفاده از کلاه‌های لبه‌دار می‌‌تواند جلوی تابش مستقیم نور خورشید بر صورت شما را بگیرد.

عوامل افزایش خطر سرطان پوست

برای پیشگیری از سرطان پوست اطلاع درست از عواملی که باعث افزایش خطر سرطان پوست می‌شوند، الزامی است. برخی از عوامل در کنترل ما نیستند، اما برخی دیگر با اقدامات پیشگیرانه می‌توانند در  پیشگیری از سرطان پوست موثر باشند.

• رنگ چهره: رنگ پوست بر روی خطر ابتلا به سرطان پوست تاثیر می‌گذارد. افرادی با رنگ پوست روشن به راحتی زیر نور مستقیم و شدید خورشید می‌سوزند. این موضوع در افرادی که پوست تیره‌تری دارند کمتر دیده می‌شود.
• آفتاب سوختگی: سابقه آفتاب سوختگی به ویژه سوختگی‌هایی که منجر به تاول می‌شوند خطر ابتلا به سرطان پوست به خصوص ملانوم را افزایش می‌دهد. آفتاب سوختگی‌های همراه با تاول در کودکی یا نوجوانی خطر ابتلا به ملانوم در بزرگسالی را تا دو برابر بیشتر خواهد کرد.
• سابقه خانوادگی: داشتن سابقه سرطان پوست در خانواده ممکن است شما را نیز در معرض ابتلا به این عارضه قرار دهد. این خطر زمانی بیشتر خواهد شد که ابتلا به سرطان در اقوام درجه یک مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر  رخ داده باشد.
• مشکلات سلامتی: برخی حوادث مانند قرار گرفتن و آسیب دیدن از مواد شیمیایی مانند آرسنیک، رزین، زغال سنگ و دیگر آلودگی‌های صنعتی خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش خواهد داد. همچنین سابقه داشتن بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس نیز در این زمینه موثر است.
• مصرف دخانیات: مصرف دخانیات باعث ایجاد سرطان پوست به خصوص در ناحیه دهان و گلو می‌شود. در این مطلب می‌توانید با بهترین راه ترک سیگار آشنا شوید. 
• سابقه سرطان پوست: افرادی که به این نوع سرطان مبتلا و سپس درمان شدند شانس ابتلای مجدد را دارند و باید مراقب باشند.
• جغرافیا: محل زندگی و به طور خاص ارتفاع آن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که در ارتفاعات یا مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند چرا که پرتو‌های ماورا بنفش در ارتفاعات قدرت بیشتری دارند.
• دارو: در صورت مصرف طولانی مدت برخی دارو‌ها مانند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلا به سرطان پوست افزایش می‌یابد.

سولاریوم و سرطان پوست 

به صورت خلاصه باید بدانید برای پیشگیری از سرطان پوست باید از سولاریوم دوری کنید. سولاریوم محفظه‌ای حاوی منابع نور مصنوعی است که از خود اشعه‌های UVA و UVB ساطع می‌کنند. رنگ بنفش داخل سولاریوم نیز به دلیل همین دو اشعه است. در این دستگاه پوست بدن به مدت طولانی و از فاصله بسیار کم در معرض تابش این دو اشعه قرار می‌گیرد تا تغییر رنگ داده و برنزه شود.

متاسفانه این موضوع سبب ایجاد مقدار قابل توجهی آسیب‌های پوستی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست تا ۷۵ درصد خواهد شد. میزان اشعه ماورا بنفش ساطع شده از منابع نوری در برخی از دستگاه‌های سولاریوم در طی ۲۰ دقیقه بیشتر از مقدار اشعه‌ ماورا بنفشی است که در میانه تابستان و در ساحل دریا توسط یک فرد در کل طول روز دریافت می‌شود.

باید تا اینجا متوجه شده باشید که این میزان چه قدر زیاد بوده و در طولانی مدت و با استفاده چندباره تا چه میزان می‌تواند به پوست شما آسیب وارد کند. اگر می‌خواهید پوستی به رنگ برنز داشته باشید و همزمان قصد پیشگیری از سرطان پوست را دارید بهتر است از کرم‌ها و پوشش‌هایی که کمک به تغییر رنگ پوست می‌کنند استفاده کنید. البته بهتر است قبل از استفاده با یک متخصص پوست و مو مشورت کرده تا شما را راهنمایی کند.

آفتاب گرفتن و سرطان پوست 

درست است که گفتیم قرار گرفتن در معرض لامپ‌های دستگاه سولاریوم اشعه ماورا بفنش بیشتری نسبت به نور خورشید را به پوست شما می‌رساند، اما این موضوع باعث نمی‌شود تا توصیه کنیم برای برنزه شدن، آفتاب بگیرید.

قرار گرفتن در معرض آفتاب به خصوص کنار ساحل و در تابستان باعث دریافت مقدار زیادی اشعه ماورا بنفش توسط پوست می‌شود که به میزان چشمگیری خطر سرطان پوست را افزایش خواهد داد.

شما می‌توانید با استفاده از کرم ضد آفتاب و برای مدت محدود از مزایای نور خورشید در کنار ساحل استفاده کنید اما این موضوع نباید به صورت دائم و مکرر باشد. همانطور که گفتیم بهتر است برای پیشگیری از سرطان پوست برنزه شدن به این روش را نیز کنار بگذارید.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم

بهترین راه پیشگیری از سرطان پوست نظارت و بررسی دائمی پوست بدن است، چرا که این سرطان با بروز زخم‌ها و لکه‌های کوچک روی پوست شروع می‌شود و به حالت بدخیم می‌رسد. در صورت مشاهده علائم زیر بهتر است به یک متخصص پوست برای معاینه بیشتر مراجعه کنید:

• خال‌های با شکل نامنظم
• رشد سریع و غیر عادی پوست
• پوسته پوسته شدن و قرمز شدن ناحیه از پوست که به مرور زمان از بین نمی‌رود
• درد، حساسیت یا خارش‌های دائمی ناحیه‌ای از پوست
• خونریزی یا خروج ترشح از زخمی بر روی پوست

آیا سرطان پوست درمان دارد

مهم‌ترین هدف در درمان سرطان پوست جداسازی و برداشتن نواحی سرطانی قبل از شیوع به اطراف است. اگر سرطان پوست به بافت‌های اطراف گسترش یابد درمان آن مشکل خواهد شد. اگر نواحی سرطان پخش نشده و گسترش نیابند درمان سرطان اغلب بسیار موفقیت آمیز است. درمان‌های رایج سرطان پوست عبارتنداز:

• عمل جراحی: از بین بردن لکه‌های سرطانی بر روی پوست از طریق جراحی بسیار معمول است. این عمل سخت و پیچیده نبوده و به راحتی لکه برطرف خواهد شد. با این حال در موارد پیشرفته ممکن است نیاز به جراحی‌های عمیق با بی‌هوشی کامل باشد.
• سرما جراحی: در این نوع جراحی با استفاده از مواد سرمازا پوست ناحیه آسیب دیده یخ زده و سلول‌های سرطانی در اثر سرما از بین می‌روند. با گذشت زمان سلول‌های مرده پوست از بین خواهند رفت.
• ایمونوتراپی: در این روش از سیستم ایمنی بدن بیمار برای از بین بردن توده‌های سرطانی استفاده می‌شود. کرم دارویی مخصوصی در ناحیه مورد نظر استفاده می‎شود و بعد از آن سیستم ایمنی بدن فرد برای از بین بردن سلول‌های سرطانی دست به کار می‌شوند.
• شیمی درمانی: اگر سرطان فراتر از سطح پوست را درگیر کرده باشد و دیگر امکان استفاده از جراحی نباشد، شیمی درمانی می‌تواند به از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک کند. شیمی درمانی به اشکال مختلف از جمله دارو‌های خوراکی، تزریق وریدی و قرار گرفتن دارو بر سطح پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• پرتو درمانی: از این روش برای درمان یک ناحیه بزرگ که درمان آن با جراحی مشکل است استفاده می‌گردد.
• درمان فتودینامیکی: در این نوع درمان ماده شیمیایی خاصی بر روی پوست مالیده می‌شود و پس مدتی باقی ماندن بر روی پوست در معرض نور خاصی قرار می‌گیرد. این روند باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌شود.

پرسش‌های رایج

علائم سرطان پوست چیست؟

ضایعات پوستی مثل خال، لکه، زخم، پوسته پوسته شدن در صورتی که دارای حالت نامتقارن، حاشیه، رنگ غیر طبیعی، رشد و بزرگتر شدن، خونریزی و ترشح باشند ممکن است خبر از سرطان پوست دهند.

آیا سرطان پوست واگیردار است؟

 هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ارتباط نزدیک، رابطه جنسی، لمس کردن، مصرف غذا و حضور در محیط بسته باعث انتقال سرطان پوست از یک فرد به فرد دیگر شود. سلول‌های سرطانی یک فرد معمولا قادر به زندگی در بدن فرد سالم دیگری نیستند.

آیا سرطان پوست ارثی است؟

بله یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست تاریخچه خانوادگی و مسائل مربوط به وراثت است. افرادی که در اقوام نزدیک و به خصوص درجه یک خود سابقه ابتلا به سرطان پوست دارند باید بیشتر مراقب باشند.

سخن پایانی

سرطان پوست یکی شایع‌ترین انواع سرطان است. پیشگیری از سرطان پوست در بسیاری از موارد پاسخ خوبی می‌دهد. برای جلوگیری از ابتلا به این نوع سرطان مدت زمان قرارگیری در معرض نور خورشید را کاهش دهید، از کرم ضد آفتاب استفاده کنید، برنزه شدن را کنار بگذارید و با مراجعه مداوم به پزشک اقدام به انجام معاینات غربالگری کنید.