لز زمان‌های گذشته تا به امروز، از بابونه برای درمان و بهبود بسیاری از بیماری‏‌‌ها استفاده می‏شده است. تحقیقاتی که امروزه نیز روی این گیاه شگفت‌‏انگیز انجام شده است، بر این ادعاهای باورنکردنی مهر تایید زده‌‏اند. اما به راستی این ادعاها چیستند و خواص چای بابونه برای بدن چیست؟ آیا مصرف چای بابونه با عوارضی نیز همراه است؟ استفاده از این چای به چه کسانی توصیه نمی‌شود؟ با ما در ادامه این مطلب از وبسایت سبک زندگی همراه باشید.

فهرست مطالب

• بابونه چیست 

• طرز تهیه چای بابونه

• بهترین زمان مصرف چای بابونه

• آیا مصرف چای بابونه واقعا موثر است

• چای بابونه چه خواصی دارد

• آیا میتوان در دوران بارداری از چای بابونه استفاده کرد

• مصرف چای بابونه به چه کسانی توصیه نمی‏شود؟

• مضرات چای بابونه چیست

بابونه چیست

بابونه (با نام علمی Matricaria recuita) گیاهی از خانواده مینای چمنی (دیزی، با نام علمی Asteraceae) است. این گیاه بومی اروپا و آسیای شرقی است، اما امروزه در هر کجای جهان یافت می‏‌شود.

عطر این گل، شباهت اندکی به عطر سیب دارد. گفته می‌‏شود که بابونه در بهبود سردرد، تب، مشکلات کلیه، کبد و مثانه، ناراحتی گوارشی، اسپاسم و گرفتگی عضله، اضطراب، بی‏خوابی، حساسیت‏‌های پوستی، کبودی، زخم معده، ورم و التهاب، هموروئید و قاعدگی نامنظم موثر واقع می‏‌شود. 

به طور عمده، دو نوع بابونه وجود دارد؛ بابونه آلمانی و بابونه رومی. گونه آلمانی بابونه قوی‌تر است و در مصارف پزشکی و درمانی کاربرد بیشتری دارد، به همین علت هنگام صحبت کردن از خواص چای «بابونه» در ادامه مطلب، در واقع از خواص چای «بابونه آلمانی» سخن گفته می‌‏شود. گونه‏‌‌های دیگری از گیاهان نیز هستند که نام بابونه دارند (مانند بابونه بهاری و بابونه زرد) اما این گونه‏‌ها عموما به صورت دم‌‏کرده به کار نرفته و خاصیت درمانی ندارند.

طرز تهیه چای بابونه

چای بابونه، نوشیدنی بدون کافئین و با طعمی شیرین و دلچسب است که عموما به عنوان جایگزینی برای چای سبز یا چای سیاه به کار می‌رود. برای تهیه چای و دمنوش بابونه از بابونه خشک شده و آب جوش استفاده می‏‌شود.

برای دم کردن چای بابونه، یک قاشق سر پر بابونه خشک شده را در دو سوم پیمانه آب جوش بریزید و بگذارید برای ۵ تا ۱۰ دقیقه دم بکشد. می‌توانید از دمنوش‌‏های کیسه‏‌ای آماده و کارخانه‌‏ای نیز استفاده کنید.

برای این منظور، دمنوش را در لیوان گذاشته، آن را با آب جوش پر کنید. سپس سر لیوان را بپوشانید و بگذارید ۵ تا ۷ دقیقه دم بکشد. در نهایت چای کیسه‏‌ای را از لیوان خارج (تا چای زیاده از حد غلیظ نشود) و سپس نوش جان کنید.

غلظت انواع چای بابونه (بسته به میزان دم کشیدن و همچنین فرمول کارخانه) با یکدیگر متفاوت است؛ اما به طور کل، هر چه غلظت بابونه چای بیشتر یا گونه مصرفی در آن قوی‌تر باشد، خواص جای برای بدن بیشتر خواهد بود.

البته در نظر داشته باشید که غلظت بیشتر چای بابونه، برای کسانی که مصرف این چای برایشان عوارضی به همراه دارد نه مفیدتر بلکه خطرناک‏تر خواهد بود. در نتیجه قبل از مصرف چای بابونه قوی و غلیظ، مطمئن شوید که با این انتخاب به سلامت خود آسیبی وارد نمی‌کنید.

برای مصرف بابونه هیچ میزان مصرفی توصیه نشده است و دوزهای مصرفی تحقیقات نیز با یکدیگر تفاوت داشته‌‏اند. اما به هر حال توصیه می‏‌شود مصرف بابونه را از دوزهای محدودتر آغاز کرده و به تدریج دوز مصرفی خود را بالا ببرید. بهتر است مصرف روزانه‌‏تان از دو یا سه لیوان چای بابونه در روز تجاوز نکند.

بهترین زمان مصرف چای بابونه

دمنوش بابونه مانند سایر دمنوش‌ها باید در حد اعتدال و زمان مناسبی مصرف شود. اگرچه هر زمانی برای نوشیدن چای بابونه مي‌تواند مناسب باشد، اما نوشیدن چای بابونه با معده خالی در تقویت معده موثر است. اما به طور کلی، بهتر است در مصرف چای بابونه احتیاط کنید، به خصوص اگر سابقه آلرژیک دارید. مصرف بیش از اندازه آن ممکن است باعث سردرد، تهوع، تعرق شدید و خستگی شود. 

آیا مصرف چای بابونه واقعا موثر است

تحقیقاتی که تا به حال بروی گیاه و چای بابونه انجام شده ‏است نتایج مثبتی داشته‌‏اند، اما میان آنها تفاوت‌‏هایی دیده می‏‌شود. بعضی از تحقیقات انجام شده، آثار به وجود آمده را نتیجه مستقیم مصرف بابونه و بعضی دیگر از تحقیقات آنها را از آثار احتمالی و نه قطعی بابونه می‌دانند. در هر حال، هیچ تحقیقی تا به امروز خواص بابونه برای بدن را زیر سوال نبرده و بلکه، آن‌ را تا حدودی تایید کرده است.

چای بابونه چه خواصی دارد

عموما از دمنوش و چای بابونه برای خاصیت خواب‏‌آوری آن استفاده می‏‌شود، اما طبق تحقیقات انجام شده، چای بابونه فواید بسیار دیگری را نیز برای مصرف‏‌کننده آن به همراه خواهد داشت. در ادامه مطلب به چند مورد از مهم‌ترین خواص چای بابونه می‌پردازیم:

• درمان بی‏خوابی: همانگونه که به آن اشاره شد، شاید شناخته‏ شده‏‌ترین خاصیت چای بابونه خاصیت خواب‏ آوری آن باشد. بابونه شامل آپی‏ژنین است، آنتی اکسیدانی که به گیرنده‏‌های خاصی در مغز متصل شده و به بهبود خواب و درمان بی‏خوابی مزمن کمک می‌کند. با وجود اینکه بابونه یکی از متداول‌‏ترین راه‌‏های مقابله با بی‏خوابی و بهبود کیفیت و مدت خواب شبانه است، تحقیقات اندکی در این باره انجام شده و تاثیر مثبت آن را اثبات کرده‌‏اند. در یک تحقیق، گروهی از زنانی که به تازگی زایمان کرده بودند، پس از مصرف چای بابونه برای دو هفته، بهبود کیفیت خواب و همچنین کاهش علائم افسردگی در خود را گزارش کردند و در تحقیقی دیگر، افرادی که به مدت ۲۸ روز، روزانه ۲۷۰ میلی‏گرم عصاره بابونه مصرف کردند، ۱۵ دقیقه زودتر از دیگر افراد به خواب رفتند و کمتر از خواب شبانه خود پریدند. نتایج این آزمایش‏‌ها بسیار امیدوارکننده است، اما همچنان به تحقیقات بیشتری نیاز داریم. با این وجود، اگر مشکلات خواب دارید، امتحان کردن چای بابونه بی‌‏ضرر خواهد بود.
• کاهش اضطراب و افسردگی: تحقیقات ثابت کرده است که مصرف بابونه به صورت دمنوش یا چای در کاهش میزان استرس و اضطراب نیز نقش موثری بازی می‌کند. به علاوه بر بهبود اضطراب، تحقیقات دیگری ادعا کرده‏‌اند که مصرف چای بابونه می‌‏تواند خواص ضد افسردگی نیز داشته باشد. بسیاری از محققان بر این باورند که بابونه می‌تواند مانند یک بنزودیازپین عمل کند. بنزودیازپین‏‌ها داروهایی هستند که در کاهش اضطراب و خواب‌‏آوری کاربرد دارند. با دنبال کردن این صفحه از وبسایت سبک زندگی درباره افسردگی و درمان آن بیشتر بخوانید. 
• بهبود دردهای دوران قاعدگی: تحقیقات بسیاری مصرف بابونه را در کاهش و بهبود دردهای دوران قاعدگی موثر دانسته‏‌اند. برای مثال، تحقیقی که در سال ۲۰۱۰ انجام شده است، ثابت کرده است که مصرف مرتب چای بابونه برای یک ماه، تاثیر قابل ‏توجهی در کاهش دردهای قاعدگی دارد. بانوانی شرکت کننده در این تحقیق، گفته‌اند که اضطراب و پریشانی ناشی از دوران قاعدگی‏‌شان نیز با مصرف چای این گیاه دچار کاهش شده است.
• مشکلات گوارشی: گیاه بابونه شامل هلیکوباکتر پایلوری می‌شود، باکتری‏‌ای که در بهبود زخم معده موثر واقع می‌‏شود. چای بابونه همچنین با کاهش اسیدیته معده به بهبود زخم معده کمک می‌کند. به علاوه، از گذشته از بابونه برای درمان اختلالات گوارشی همچون نفخ و حالت تهوع نیز استفاده می‌‏شده و گفته است در درمان اسهال نیز موثر واقع می‏‌شود.

• بهبود سلامت قلب: بابونه سرشار از گروهی از آنتی‌‏اکسیدان‏‌ها با نام فلاون‏‌هاست. فلاون‏ها در کاهش سطح کلسترول و قند خون موثرند که به نوبه خود تاثیر مثبتی در سلامت قلب دارد. برای اثبات فواید بابونه برای سلامت قلب اما تحقیقات بیشتر لازم است.
• بهبود دیابت و کاهش قند خون: گفته می‌‏شود مصرف چای بابونه به کاهش قند خون افراد دیابتی کمک می‌کند. البته، این موضوع به این معنا نیست که می‌توان از چای بابونه به عنوان جایگزین داروهای دیابت استفاده کرد، اما استفاده از آن در کنار داروهای اصلی دیابت نیز خالی از لطف نخواهد بود. همچنین، تحقیقی در سال ۲۰۰۸ ثابت کرده است که مصرف مرتب چای این گیاه از افزایش قند خون نیز جلوگیری می‌کند که میتواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت موثر واقع شود.
• بهبود التهاب: التهاب نوعی مکانیسم دفاعی بدن در واکنش به عفونت است. بابونه شامل ترکیباتی می‌شود که ممکن است در بهبود التهاب بدن موثر واقع شوند. با این وجود، التهاب طولانی مدت ممکن است نشانه و علامت بیماری جدید‏تری همچون هموروئید، مشکلات دستگاه گوارش، آرتروز، اختلالات خود ایمنی یا حتی افسردگی باشد. در چنین شرایطی، مصرف تنها بابونه چندان موثر نخواهد بود و برای درمان بیماری باید به پزشک مراجعه کرد.
• جلوگیری از ابتلا و کاهش روند پیشرفت پوکی استخوان: پوکی استخوان زمانی اتفاق میفتد که استخوان‏‌ها، استحکام و تراکم استخوانی خود را از دست می‌دهند. احتمال ابتلای تمامی افراد به پوکی استخوان وجود دارد، اما احتمال ابتلای زنان یائسه به این بیماری بیشتر است. گفته می‏شود شاید احتمال خطر بیشتر ابتلای زنان یائسه، اثرات استروژن باشد. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۰۴ ثابت کرده‌‏اند که مصرف چای بابونه می‌‏تواند تاثیرات استروژن را خنثی کرده و تراکم استخوان را افزایش دهد، اما محققان این تحقیق اعلام کرده‏‌اند که نیاز به تحقیق بیشتر در این زمینه وجود دارد.
• جلوگیری و بهبود سرطان: بعضی از تحقیقات انجام شده ادعا دارند که بابونه سلول‏‌های سرطانی را هدف گرفته یا از بروز چنین سلول‌هایی پیشگیری می‏‌کند؛ در نتیجه، مصرف چای بابونه در بهبود و پیشگیری از وقوع سرطان موثر خواهد بود. همچنین گفته می‏‌شود آنتی‌‏اکسیدان‏‌های موجود در بابونه از بروز بعضی از انواع سرطان‏‌ها جلوگیری می‌کند. همانگونه که به ان اشاره شد، این گیاه شامل آنتی‌‏اکسیدان آپی‏ژنین است. گفته می‌‏شود این آنتی‌‏اکسیدان با سلول‏‌های سرطانی، به خصوص سلول‌های سرطانی سینه، دستگاه گوارش، پوست، پروستات و رحم مقابله می‌کند. با این حال، تحقیقات انجام شده در این زمینه بسیار محدود هستند و برای اثبات خواص ضد سرطانی بابونه، انجام تحقیقات بیشتر لازم است.
• بهبود بهداشت دهان و دندان: گفته می‏‌شود استفاده از چای بابونه به عنوان دهان‏شویه باعث کاهش التهاب لثه و جرم دندان می‏‌شود. شاید خاصیت آنتی باکتریال و ضد التهابی بابونه علت این اتفاق باشد.

آیا میتوان در دوران بارداری از چای بابونه استفاده کرد

پاسخ دادن به این سوال، کار سختی است. بعضی از افراد، به علت خواص بسیار آن، مصرف چای بابونه در دوران بارداری را تشویق می‌کنند؛ در حالی که گروهی دیگر آن را منع کرده و خطرناک می‌دانند. دمنوش این گیاه شامل عوامل ضد التهاب می‏‌شود که می‌تواند برای مادران باردار خطرساز باشد. البته این خطر بسته به سوابق پزشکی، میزان مصرف و عوامل دیگر بستگی دارد.

پس از مشورت با چندین متخصص زنان و زایمان، نتیجه نهایی به دست آمده این است که نمی‌توان یک قانون کلی برای مصرف بابونه و بارداری ارائه داد، چراکه تحقیقات کافی در این زمینه انجام نشده است. به همین دلیل احتیاط شرط عقل است و توصیه می‏‌شود هر مادر باردار پیش از شروع به مصرف این دمنوش گیاهی، مانند بسیاری از مواد غذایی دیگر، از پزشک متخصص خود مشورت بگیرد.

مصرف چای بابونه به چه کسانی توصیه نمی‏شود؟

مصرف چای بابونه برای عموم افراد بی‏‌خطر است، اما گروه خاصی از افراد هستند که باید از مصرف آن خودداری کنند:

• افرادی که حساسیت‏‌های شدید، خصوصا به گرده گل دارند
• افرادی که در گذشته به یکی از محصولات شامل بابونه حساسیت داده‏‌اند، هرچند مختصر
• نوزادان و خردسالان

بابونه، مانند عسل و برخی دیگر از محصولات طبیعی، ممکن است شامل هاگ‏های بوتولیسم (عامل مسمومیت غذایی حاد) باشد. شاید اکثر افراد بالغ و سالم در مقابله با عفونت آن موفق باشند، اما بدن نوزادان و یا خردسالان توان مقابله با آن را ندارد. در نتیجه، بسیاری از پزشکان توصیه می‌‏کنند نوزادان و خردسالان از مصرف عسل، چای بابونه (در کل، تمامی محصولاتی که شامل بابونه می‏‌شوند)  و دیگر موادی که ممکن است حاوی بوتولیسم باشند خودداری کنند.

همچنین، استفاده از چای بابونه به عنوان جایگزین داروهای شیمیایی تجویز شده برای افراد توصیه نمی‏‌شود. به علاوه، برای جلوگیری از بروز واکنش‏‌های ناخواسته، در صورتی که به صورت مرتب از قرصی شیمیایی (مخصوصا ایبوبروفن و آسپرین) استفاده می‌‏کنید، قبل از مصرف چای بابونه با پزشک خود مشورت کنید تا از واکنش دادن بابونه با قرص مصرفی‏‌تان جلوگیری کنید.

مضرات چای بابونه چیست

مصرف بابونه معمولا برای عموم افراد بلامانع و بی‌‏خطر است. اما در چند مورد، حساسیت به بابونه گزارش شده است. در صورت داشتن حساسیت به این گیاه، بهتر است از مصرف مجدد چای بابونه خودداری کنید. به علاوه، در چند مورد تهوع به دلیل مصرف بیش از اندازه از چای بابونه گزارش شده است. باوجود این، هیچ مورد عارضه شدید و خطرناک یا مسمومیت در اثر مصرف چای بابونه گزارش نشده است.

همچنین در نظر داشته باشید مصرف بابونه به خردسالان، زنان باردار و شیرده و همچنین افراد مبتلا به بیماری‏‌های کبدی یا کلیوی توصیه نمی‌شود.

عوارض گزارش شده درباره بابونه عموما مرتبط با بابونه رومی بوده است، اما در هر حال، در صورت بروز علائمی همچون استفراغ، عارضه‏‌های پوستی و واکنش‌‏های حساسیتی (مانند تنگی نفس، خس خس کردن سینه، کهیر، جوش و خارش) به پزشک مراجعه کنید.

سخن پایانی

سالیان سال است که به دلیل خواص چای بابونه از دمنوش یا چای آن، برای درمان و بهبود نواع بیماری‏‌‌ها استفاده می‏‌شود. چای بابونه، یکی از رایج‌‏ترین راه‏‌های استفاده از بابونه برای بهره‌‏بری از خواص شگفت‌‏انگیز ان است. اما در نظر داشته باشید که چای بابونه در یک دارو بلکه یک مکمل مفید است و نمی‌توان جایگزین داروهای شیمیایی شود، اما در صورت مصرف دوز مناسبی از آن (یک یا دو لیوان در روز) تاثیراتی باورنکردنی برای سلامتتان به همراه خواهد داشت. با این حال، توجه داشته باشید که مصرف چای بابونه به گروهی از افراد توصیه نشده و پیشنهاد می‏‌شود قبل از شروع به مصرف آن، با پزشک خود مشورت کنید.