در سده اخیر، با شروع دوره صنعتی در تاریخ زندگی بشر و زندگی ماشینی که برای عموم مردم در نقاط مختلف جهان ایجاد شده است. بر همین اساس، زندگی عادی انسان‌ها از حالت فعالیت جسمی شدید و تغذیه سالم دور شده و این شرایط موجب عوارض و بیماری‌های بسیار زیادی شده است. بیماری‌هایی که ناشی از کم تحرکی و تغذیه ناسالم است. یکی از مشکلات ایجاد شده، غلظت خون بالا در برخی افراد است که باعث ناراحتی‌هایی در بدن آنها شده و در امور روزمره زندگی شخص مبتلا ایجاد اختلال می‌کند. در این مقاله به بررسی علل ایجاد غلظت خون و روش درمان و بهبود آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

• غلظت خون بالا چیست

• روش تشخیص غلظت خون

• علل ایجاد غلظت خون بالا

• علت غلیظ شدن خون از دیدگاه طب سنتی

• نشانه‌های تشخیص غلظت خون بالا

• عوارض غلظت خون بالا

• آیا غلظت خون باعث ریزش مو میشود

• غلظت خون در بارداری

• غلظت خون در زنان باردار

• روش‌های درمان غلظت خون بالا

• چه خوراکی‌هایی در بهبود غلظت خون موثر هستند

• پرسش‌های رایج در مورد غلظت خون

غلظت خون بالا چیست

غلظت خون بالا نوعی بیماری است که در آن تعداد سلول‌های قرمز افزایش یافته و افراد مبتلا، هماتوکریت و یا هموگولوبین بیشتر از حد معمول در خون خود دارند. اگر میزان هموگلوبین در مردان بین ۱۴ الی ۱۸ (۵۶-۴۲ درصد) و در زنان بین ۱۲ الی ۱۶ (۴۸- ۳۶ درصد) باشد، غلظت خون طبیعی است. اصطلاح غلظت خون زمانی به کار برده می‌شود که میزان گلبول‌‌های قرمز خون، از عدد ۵۲ در زنان و از عدد ۵۶ در مردان، تجاوز کند.

روش تشخیص غلظت خون

تنها راه برای تشخیص غلظت خون، دادن آزمایش خون و اندازه‌گیری (HCT) هماتوکریت است که بعد از آزمایش دو نوع علت اولیه و ثانویه توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.

علل ایجاد غلظت خون بالا

علت اصلی این بیماری جهش (تغییر) نوعی ژن است. ‌ این ژن، درواقع پروتئینی را که باعث تولید سلول‌های خونی می‌شود، کنترل می‌کند. این جهش زن در حدود ۹۵ درصد افرادی که به بیماری غلظت خون مبتلا هستند وجود دارد.

1. علت اولیه: ‌ زمانی‌که مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به خود رفتار غیر معمول نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌‌کند که اصطلاحا به آن پلیستمی می‌‌گویند و افزایش غلظت اولیه، بدون وجود علت ثانویه نامیده می‌شود. که تعداد کمی از علت‌های غلظت خون، به علت اولیه مربوط می‌شود.
2. علت ثانویه:  حدود ۹۵ درصد از کسانی‌که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌‌کنند، بیمارانی هستند که دارای غلظت خون ثانویه‌اند و این زمانی اتفاق می‌‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌‌های بدن نرسد. با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به‌نام آریتروپویتین از کلیه ترشح می‌‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول‌های قرمز تحریک کرده تا بتواند کمبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌‌های موجود در بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. گاهی اوقات اکسیژن محیط مناسب است، اما به دلیل مشکلات ریوی، فرد دچار غلظت خون می‌‌شود یا ممکن است اکسیژن از ریه وارد خون شود، اما به‌دلیل مشکلات خونی، بین خون شریانی و وریدی، مشکلی وجود داشته باشد و همین مساله سبب بروز غلظت خون شود.

از دیگر علل ثانویه مهم غلظت خون، مسمومیت با مونوکسیدکربن و کشیدن سیگار و مصرف دخانیات است که در نتیجه آن‌ها اکسیژن‌رسانی به خون کم شده و غلظت خون ثانویه ایجاد می‌‌شود.

انواع بیماری‌های مغز استخوان، تومورهای بدخیم کلیوی و کبدی در بزرگسالان، فیبروم‌های رحمی در زنان، کیست‌های متعدد کلیه، تومورهای مخچه‌ای در کودکان، سنگ کلیه و انسداد مجاری ادراری نیز موجب غلظت خون می‌شوند.

علت غلیظ شدن خون از دیدگاه طب سنتی

غلیظ شدن خون دلایل مختلفی دارد؛ طب سنتی به این نیجه رسیده است که مزاج آدم‌ها می‌تواند کنترل بدن را به دست بگیرد. زمانی که گرمای مزاج بیش از حد نرمال است، این گرما سبب تجزیه رطوبت و مایعات بدن شده که خون هم جزو آن‌ها است و بخش سرمی خون (مایع خون) غلیظ می‌‌شود.

• تاثیر دمای بدن بر غلظت خون

گاهی اوقات اگر دمای بدن از حد طبیعی که ۳۷درجه است پایین‌تر بیاید و سردتر شود، خون هم متراکم شده و غلیظ می‌‌شود.

نشانه‌های تشخیص غلظت خون بالا

زمانی‌که سیالیت و روانی خون از حدی بالاتر برود، اکسیژن‌رسانی‌کم شده و حتی ممکن است سبب توقف حرکت خون در رگ‌ها شود، و با توقف حرکت خون، فرد دچار سکته مغزی می‌شود. پس نشانه‌‌های زیر را جدی بگیرید.

• رنگ شبیه به بنفش لب

زمانی‌که غلظت خون بالا باشد، مخاط‌‌ بدن مثل لب به رنگ بنفش درمی‌آیند. انگشتان دست و پا و زیر ناخن‌ها بنفش شده، چشم‌‌ها پرخون و پوست صورت نیز بر افروخته می‌‌شود.

• سرگیجه

با افزایش هموگلوبین خون، سیالیت، روانی و حرکت خون کم شده و فرد دچار سرگیجه و رخوت شده و حتی خون دماغ می‌‌شود. اگر سرگیجه و سستی داشته و گاه و هراز گاهی خون دماغ می‌شوید، باید نسبت به غلظت خون بالا در خونتان مشکوک شده و این نشانه‌ها را بررسی کنید.

• نفس‌نفس زدن

کسانی‌که مشکل ریوی دارند، تنگی نفس پیدا می‌‌کنند و نفس‌نفس می‌‌زنند که ممکن است به‌خاطر غلظت خون بالا دچار تشدید این علائم شده باشند. باید دقت کنید که هر نوع تنگی نفسی را نمی‌شود به حساب آلرژی یا آلودگی هوا گذاشت.

خون تیره همیشه غلیظ نیست

خونی‌ که در سرخرگ‌‌ها جریان دارد، شفاف و قرمزرنگ است و حاوی اکسیژن تازه است، اما خونی ‌که در سیاهرگ‌ها وجود دارد، تیره‌رنگ بوده و اکسیژن کمی دارد. اکسیژن خون در سیاهرگ مصرف شده، به بافت‌‌ها وارد شده و حین جریان‌یافتن، مقداری از فضولات گردش سلولی هم به آن اضافه می‌شود. سپس این خون به قلب و ریه بازگشته تا دوباره اکسیژن تازه بگیرد. بنابراین خون تیره، لزوما غلیظ نیست، ولی خون غلیظ به طور قطع تیره است.

عوارض غلظت خون بالا

از علائم بالینی بیماری غلظت خون بالا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی و اختلالات هوشیاری، مشکل تمرکز
• خارش و گزگز دست و پا
• مشکل تنفسی، در هنگام دراز کشیدن
• احساس درد در شکم
• تاری دید و گاه گاهی دوبینی
• سرگیجه و ضعف و خواب الودگی
• تعریق شدید بطور ناگهانی
• خون ریزی و یا کبودی، قرمزی چشم‌ها

در صورتی که بیماری در فازهای اولیه بهبود نیابد، بیمار با مشکلات جدی‌تری مواجه می‌شود؛ پس تشخیص زودهنگام توسط پزشک ضروری است. این بیماری در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد، ابتلای به این بیماری سن خاصی نداشه و می‌تواند در هر سنی شروع شود.

آیا غلظت خون باعث ریزش مو میشود

به طور کلی، غلظت خون به معنای افزایش گلبول‌های قرمز است و این ویژگی باعث ریزش مو نمی‌شود. این در حالیست که افراد با کم‌خونی دارای گلبول قرمز کمتری هستند که ریزش مو را تجربه می‌کنند. از این رو، غلظت خون و ریزش مو ارتباط مستقیمی ندارند و ریزش مو در افرادی با غلظت خون به این دلایل ممکن است ریزش مو را تجربه کنند: 

• عوارض داروهای مصرفی برای درمان غلظت خون 

• اختلالات عروقی و اختلال در ویسکوزیته

• ازدیاد آهن در بدن. آهن باعث ایجاد رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شد. افزایش رادیکال‌های آزاد در خون، میزان ویتامین‌هایی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی را کاهش می‌دهد. این ویتامین‌ها از جمله ویتامین ث، ویتامین ای و به خصوص ویتامین ب۶ در رشد مو تاثیر دارند. 

غلظت خون در بارداری

دوران بارداری دوره بسیار مهمی است و لذا نمی‌توان بدون آگاهی این دوره را پشت سر گذاشت. طبیعی است که هر چقدر خون زن باردار سالم‌تر باشد به همان اندازه بر سلامتی جنین موثر است.

خون مادر باردار اگر بدون غلظت بالا بوده و کاملا سالم باشد، باعث سهولت در امر تغذیه جنین و دفع مواد زائد از بدن آن می‌شود و به عکس اگر خون مادر باردار دارای غلظت بالایی باشد، این احتمال وجود دارد که تغذیه، دفع مواد زائد، اکسیژن رسانی و رشد جنین نیز با مشکل مواجه شود و در صورت عدم رفع غلظت خون، این مشکلات حالت جدی‌تری به خود گرفته و سبب مرگ جنین و سقط او نیز بشود. فراموش نکنید که در دوران بارداری مادر باید رژیم غذایی سالمی را رعایت کند. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره بایدها و نبایدهای رژیم غذایی دوران بارداری بیشتر بخوانید. 

روش‌های درمان غلظت خون بالا

به طور کلی در درمان هر بیماری و از جمله غلظت خون بالا شامل بایدها و نبایدهایی است که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

• غذای چرب تاثیری بر غلظت خون ندارد

 غلظت بالای خون در اثر خوردن غذاهای ناسالم، چرب و روغن نباتی مایع و جامد ایجاد نمی‌شود و جالب است بدانید مصرف میوه‌ها و یا نوشیدن آب انار که در کشور ما برای کاهش غلظت خون توصیه می‌شود، بر کاهش هموگلوبین خون تاثیری ندارند.

• خوردن زیاد آب، موجب کاهش غلظت خون نمی‌‌شود

در علم پزشکی، خوردن زیاد آب جهت رفع مشکل غلظت خون بالا اثبات نشده است. ملاک مصرف آب فقط تشنگی فرد است. مگر اینکه ناحیه تحریک‌کننده احساس تشنگی در مغز دچار بیماری شود و این حس در فرد ضعیف شده یا آن‌ را از دست داده باشد.

زیاد نوشیدن آب، موجب نوعی مسمومیت شده و تعادل املاح بدن مثل سدیم و پتاسیم را به هم می‌‌زند و بدترین تشنج‌‌ها را به ‌خصوص در سنین بالا به همراه دارد. بر اساس نوع طبع، مزاج و شرایط جسمی، مقدار آب مورد نیاز هر فرد متفاوت است ولی به طور کلی تأثیری در بهبود علائم غلظت خون بالا ندارد.

عدم استفاده از جگر و پسته

بر خلاف تصور عموم، جگر در اکثر موارد نمی‌‌تواند خونسازی کند؛ پسته نیز برای کسانی‌که از کم‌خونی رنج می‌‌برند، مفید است. اما مصرف هر دو مواد عذایی برای کسانی که غلظت خون بالا دارند، توصیه نمی‌شود. به طورکلی بهتر است بدانید، هر آنچه برای کم‌خونی تجویز می شود لزوما برای غلظت خون بالا ضرر ندارد. هر کدام از این بیماری‌ها رژیم خاص هود را می‌طلبد. از این رو، اگر کم خونی دارید بهتر است فقط از رژیم غذایی کم خونی پیروی کنید. 

• عدم استفاده از غذاهای پر پروتئین در افراد دارای غلظت خون بالا

برخی از خوراکی‌هایی که استفاده می‌کنیم، خون غلیظ تولید می‌کنند. ازجمله این مواد، پروتئین‌های گوشتی هستند که هرقدر رنگ این گوشت‌ها تیره‌تر باشد و حیوانی که این گوشت از آن تهیه می‌‌شود، مسن‌ و عظیم‌الجثه‌تر باشد، خون غلیظ‌‌تری تولید می‌کند. بنابراین زیاده روی در مصرف هر نوع ماده خوراکی پروتئینی می‌تواند مضر باشد.

• آسپیرین، رقیق کننده خون

استفاده مناسب و منظم از آسپرین خون بدن را رقیق کرده و از لخته شدن آن جلوگیری می‌کند. همچنین باعث کاهش سوزش دست و پا، خارش و دردهای استخوانی می‌شود. البته مصرف آسپرین نباید خودسرانه باشد و باید تحت نظر پزشک انجام شود.

• ورزش روزانه و منظم

ورزش علاوه بر تاثیرات مثبت و فراوانی که روی سلامتی سیستم قلب و عروق بدن دارد، به حفظ جریان و جلوگیری از لخته شدن خون کمک شایانی می‌کند؛ همچنین انجام حرکات کششی برای بهبود جریان خون بسیار مفید است و توصیه می‌شود.

• درمان سنتی غلظت خون

به توصیه طب سنتی، برای رفع غلظت خون و پاکسازی خون از مواد زائد می‌توان از حجامت، و زالو درمانی تحت نظارت پزشک حاذق بهره برد. البته مدت زمان و میزان انجام آن برای هر فرد متفاوت است.

چه خوراکی‌هایی در بهبود غلظت خون موثر هستند

در این بخش برخی از انواع خوراکی‌هایی که می‌توانند سبب کاهش علائم و درمان غلظت خون بالا شوند را به شما معرفی خواهیم کرد.

• سیر: سیر، گیاهی با طبع گرم است که خواص ضد انعقادی خون دارد به همین دلیل یک گزینه مناسب برای درمان موثر پلی سیتمی است. این مکمل کمک می‌کند که با توجه به شرایط، خون را رقیق شده و از لخته شدن آن جلوگیری شود.
• فلفل قرمز: فلفل قرمز یک مکمل دیگر برای کنترل رقیق کردن خون است. عناصر موجود در فلفل قرمز باعث تحریک جریان خون شده و گردش خون را منظم می‌کند.
• یونجه: یونجه گیاهی است که نه تنها یک آنتی اکسیدان است، بلکه دارای عناصر جلوگیری از سرطان نیز هست، و می‌تواند در کاهش غلظت خون نیز مفید باشد. البته قطعا مواد بسیاری در طبیعت وجود دارد که موجب کاهش غلظت خون می‌شود که این مقاله به برخی از آنها پرداخته است.
• آویشن و عناب: در بیماران با غلظت خون بالا، بهتر است آویشن با چند عدد عناب دم شود و روزی چند بار مصرف شود. به این روش که یک قاشق غذاخوری آویشن خشک را با ۷ تا ۱۰ عدد عناب در یک لیتر آب جوش، دم کرده و روزی چند بار میل شود.

پرسش‌های رایج در مورد غلظت خون

• از کجا بفهمیم خونمان غلیظ است؟

از طریق آزمایش خون و به تشخیص دکتر، نه صرفا صحبت‌های اطرافیان و یا داشتن برخی علائم ظاهری.

• غلظت خون نرمال چند است؟

اگر میزان هموگلوبین در مردان بین ۱۴ الی ۱۸ (۵۶-۴۲ درصد) و در زنان، بین ۱۲ الی ۱۶ (۴۸- ۳۶ درصد) باشد، غلظت خون طبیعی است. اصطلاح غلظت خون زمانی به کار برده می‌شود که میزان گلبول‌‌های قرمز خون، از عدد ۵۲ در زنان و از عدد ۵۶ در مردان، تجاوز کند.

• آیا غلظت خون باعث سقط جنین می‌شود؟

در صورتی که شدید نباشد و در ماه‌های اول تشخیص داده شده و درمان شود خیر. اما در غیر این صورت می‌تواند منجر به مرگ و سقط جنین شود.

• آیا غلظت خون بالا باعث ریزش مو می‌‌شود؟

به طور مستقیم باعث ریزش مو نمی‌شود اما با تاثیر بر عملکرد بدن و نحوه جریان خون بر ریزش مو می‌تواند تاثیرگذار باشد.

سخن پایانی

غلظت خون بالا هم مانند بسیاری از بیماری‌ها تنها یک دستگاه بدن را درگیر نمی‌کند، بلکه اعضای زیادی از بدن را دچار مشکل کرده و بر کیفیت زندگی تاثیر دارد. لذا لازم است با بهره‌گیری از روش‌های زندگی سالم، تغذیه صحیح، فعالیت مناسب و به جا در طول مدت زندگانی، از زندگی لذت کافی ببریم. فراموش نشود که در درمان چنین بیماری‌های صبوری لازم است و داشتن سبک زندگی سالم در علل ایجاد ثانویه آن می‌تواند موثر باشد.