سرطان زبان؛ علائم، تشخیص و درمان
زمان خواندن ۴ دقیقه چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ ۱۷:۴۰
سرطان زبان، ایجاد توده و یا زخمهایی بر سطح زبان است که از بین نمیروند. این تودهها ممکن است در اندازههای مختلف و قسمتهای متفاوتی از سطح زبان ایجاد شوند. اگر این زخمها در قسمت جلو باشد به آن سرطان زبان و اگر در قسمت تحتانی باشد به آن سرطان حلق (Oropharyngeal cancer) میگویند. اگرچه تشخیص آن نیازمند انجام آزمایشها و معاینات پزشکی است، اما بروز چندین نشانه از جمله ایجاد زخمهای ماندگار در پوشش دهان و درد و بیحسی همیشگی میتواند تشخیص اولیه این سرطان باشد. ما نشانهها، علل، مراحل تشخیص و شرایط درمان آن را بررسی کردهایم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
نشانههای ابتلا به سرطان زبان چیست
سرطان زبان چه مراحلی دارد
علل ابتلا
مراحل تشخیص
چگونه میتوان از ابتلا به سرطان زبان پیشگیری کرد
آیا این سرطان قابل درمان است
نشانههای ابتلا به سرطان زبان چیست
بسیاری از علائم اولیه سرطان دهان به راحتی قابل مشاهده نیستند، بنابراین ممکن است فرد در مراحل اولیه پیشرفت سرطان متوجه بیماری خود نشود. افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند (مانند افراد سیگاری یا الکلی) باید هر نوع علامتی را جدی بگیرند. همچنین، چنین افرادی باید به صورت منظم به پزشک و دندانپزشک مراجعه کنند تا مرتبا معاینه شده و وجود هرگونه مشکلی در آنها تشخیص داده شود. به شایعترین علائم سرطان زبان، کارسینومای سلولهای سنگفرشی گفته میشود (squamous cell Carcinoma). سلولهای سنگفرشی، سلولهایی نازک و مسطح هستند که در سطح پوست و زبان، در بخش پوششی دستگاه گوارش، دستگاه تنفس، دهان، گلو، تیروئید و حنجره قرار دارند.
نشانه سرطان زبان عبارتند از:
- وجود لکههای قرمز یا سفید و قرمز (لوکوپلاکی دهان/ Oral leukoplakia) روی قسمت پوششی زبان
- ایجاد زخمهای بهبود نیافتنی روی زبان و داخل حفره دهان
- احساس درد هنگام عمل جویدن و بلع غذا
- خونریزی بیدلیل زبان
- حس وجود توده در گلو (گویا چیزی در گلو گیر کرده است)
- احساس بیحسی در دهان
- دشواری در حرکت دادن فک یا زبان
- وجود توده ماندگار روی زبان (ناحیهای که بیش از سه هفته زخم در آنجا باقی مانده باشد)
- ایجاد توده و ضخیمشدن بافت پوششی دهان
- بیحسی و کرختی زبان
علائم سرطان زبان مشابه سایر سرطانهای مربوط به دهان است و احتمالا این علائم نیز در مراحل اولیه ابتلا قابل رویت نباشند. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که فردی بدون ابتلا به سرطان زبان یا انواع دیگر سرطانهای دهان، این علائم را تجربه کند.
سرطان زبان چه مراحلی دارد
پزشک، مراحل بیشتر سرطانها را بر اساس مقدار سرطان، گسترش یا عدم گسترش آن در بدن و متاستاز سرطان (سرطان پیشرفته) به سایر اندامها دستهبندی میکند.
در این سیستم طبقهبندی، از حروف و اعداد استفاده میشود. حرف T بیانگر تومور (Tumor) و حرف N به غدد لنفاوی گردن (Neck lymph nodes) اشاره دارد. هر کدام از این حروف به ترتیب با اعداد یک تا چهار یا صفر تا سه درجهبندی میشوند.
افراد T1 به کمترین درجه از سرطان مبتلا هستند و افراد T4 بیشترین درجه از سرطان را دارند.
N0 نشان میدهد سرطان زبان به هیچکدام از گرههای لنفاوی نرسیده است و این در حالی است که N3 یعنی سرطان تا تعداد زیادی از غدد لنفاوی گسترش یافته است.
طبقهبندی سرطان به روشهای زیر نیز وجود دارد:
- درجه کم
- متوسط
- درجه بالا
این درجهبندی بیانگر سطح پیشرفت سرطان و احتمال گسترش آن به سایر نقاط بدن است.
علل ابتلا
علت اصلی ابتلا به سرطان زبان هنوز برای پزشکان مشخص نیست. با این حال، عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند. این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن و جویدن تنباکو
- مصرف الکل
- مصرف کم میوهها و سبزیجات و خوردن زیاد گوشت قرمز یا غذاهای فرآوری شده
- ابتلا به اچپیوی (HPV: Human papillomavirus)
- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان زبان یا دهان
- سابقه ابتلا به سایر سرطانها به خصوص سایر سرطانهای مربوط به سلولهای سنگفرشی
همچنین، مردهای مسن بیشتر در خطر ابتلا به سرطان زبان قرار دارند و معمولا، سرطانهای مربوط به دهان در افراد بالای پنجاه سال دیده میشود. علاوه بر این، افرادی که سیگار میکشند و الکل مصرف میکنند، ۱۵ برابر بیشتر از سایر افراد در خطر ابتلا به این سرطان قرار دارند.
دیگر عوامل تشدیدکننده این سرطان به شرح زیر است:
- بیماری رفلکس معده (GERD)
- جویدن فوفل (یا پوپل یا نخل هندی، عادتی که در جنوب شرقی آسیا مرسوم است)
- قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی مانند آزبست، اسید سولفوریک و فرمالدهید
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
علاوه بر این، سایر عواملی که روی دهان تاثیر میگذارند، مانند فشردگی دندانها که میتواند برای افراد اذیت کننده باشد و یا منجر به درست جا نیفتادن دندان مصنوعی شود نیز ابتلا به این سرطان را تشدید میکند.
مراحل تشخیص
در صورت مشاهده نشانههای اولیه در بافت دهان و یا وجود هرگونه نگرانی، فرد باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا پزشک موارد زیر را مورد بررسی قرار دهد:
- پرسش در مورد هرگونه سابقه پزشکی، از جمله سوابق پزشکی خانواده
- بررسی زبان و دهان
- بررسی غدد لنفاوی برای تشخیص اینکه آیا از حد طبیعی بزرگتر هستند یا نه
همچنین، در صورتی که پزشک احتمال وجود سرطان زبان را تشخیص داد، بیوپسی انجام میشود، بدین معنی که بخشی از بافت برداشته شده و آن را آزمایش میکنند. در صورت تایید شدن سرطان از طریق بیوپسی، احتمالا پزشک برای تشخیص گستردگی سرطان در سایر نقاط بدن، سیتیاسکن یا MRI را توصیه خواهد کرد.
چگونه میتوان از ابتلا به سرطان زبان پیشگیری کرد
جلوگیری از ابتلا به سرطان زبان امکانپذیر نیست. اما در صورت مشاهده هرگونه علامت و نشانهای فرد باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کند. هرچه تشخیص بیماری زودتر اتفاق بیافتد، درمان زودتر شروع میشود و امید بیشتری به بهبود فرد وجود دارد. با وجود این، تغییر برخی از عادات مربوط به شیوه زندگی نیز برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به سرطان زبان موثر است. از جمله:
- ترک سیگار
- خودداری از جویدن تنباکو یا مشتقات آن یا فوفل
- عدم مصرف نوشیدنیهای الکلی
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متنوع از انواع میوهها و سبزیجات
- افزایش رسیدگی به بهداشت دندانها از طریق مسواک زدن و استفاده منظم از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک
- کامل کردن دوره واکسن HPV
آیا این سرطان قابل درمان است
درمان سرطان زبان امکانپذیر است، به خصوص برای افرادی که در مراحل اولیه از ابتلا به این بیماری آگاه شدهاند. در صورت تشخیص به موقع سرطان احتمال بقای افراد تا ۷۸ درصد وجود دارد، اما اگر سرطان در بدن پخش شود احتمال بقا به ۳۶ درصد کاهش خواهد یافت.
معمولا برای از بین بردن بافت سرطانی در افراد مبتلا به سرطان زبان به جراحی نیاز است. به طور کلی، جراح میتواند با انجام یک عمل تومورهای کوچک را از بدن خارج کند. در صورتی که تومور بزرگتر بوده و یا سرطان به سایر قسمتهای بدن رسیده باشد، ممکن است فرد به جراحیهای بیشتر و پیچیدهتری نیاز داشته باشد و گاهی اوقات لازم است که جراح بخشی از زبان را بردارد. در این حالت پزشک سعی میکند با پوست یا بافت سایر قسمتهای بدن، زبان را بازسازی کند.
گلوسکتومی (Glossectomy) به عمل جراحی برای برداشتن یک بخش یا تمام زبان گفته میشود. با وجود تلاش پزشکان برای به حداقل رساندن آسیب به دهان در طول عمل جراحی، برخی از عوارض جانبی این عمل اجتنابناپذیر هستند و بر موارد زیر تاثیر میگذارد:
- صحبت کردن
- غذا خوردن
- نفس کشیدن
- عمل بلع
در برخی مواقع، فرد علاوه بر عمل جراحی به پرتودرمانی یا شیمیدرمانی برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده نیاز دارد.
نظرات کاربران