با وجود علم پیشرفته‌ پزشکی و آماده‌سازی واکسن‌های موثر در برابر کووید ۱۹، هنوز بسیاری از سوالات درباره‌ واکسن‌ها از جمله واکسن آستازنکا بی‌جواب مانده است. در این مقاله ما با استناد به مقاله‌های معتبر پزشکی و براساس تحقیقات علمی انجام شده بر واکسن آسترازنکا به چند سوال مهم و پرتکرار درباره‌ این واکسن پاسخ خواهیم داد. البته ناگفته نماند که بسیاری از سوالات و تاثیرات واکسن آسترازنکا بر دانشمندان و محققان پوشیده است و به انجام تحقیقات بالینی و داده‌های بیشتر نیاز است. پس هنوز جواب برخی پرسش‌ها بی‌پاسخ باقی مانده است و زمان می‌برد تا به همه جواب‌های موردنظر خود دست پیدا کنیم.

فهرست مطالب 

• واکسن استرازنکا چیست

• چند دوز از واکسن آسترازنکا را باید تزریق کرد

• مواد تشکیل دهنده واکسن آسترازنکا چیست

• اثربخشی واکسن استرازنکا چقدر است؟

• واکسن استرازنکا برای چه سنی مناسب است

  • آیا کودکان هم می‌توانند واکسن آسترازنکا بزنند

  • آیا افرادی که قبلا به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند نیز می‌توانند واکسن آستازنکا تزریق کنند

• با تزریق واکسن آسترازنکا بدن تا چه مدتی در برابر ویروس کرونا ایمن می‌شود

  • آیا افراد با سیستم ایمنی ضعیف نیز می‌توانند واکسن آسترازنکا را تزریق کنند

  • آیا زنان حامله یا شیرده می‌توانند واکسن آسترازنکا دریافت کنند

  • آیا افرادی که آلرژی یا حساسیت دارند، می‌توانند واکسن آسترازنکا را تزریق کنند

• عوارض واکسن آسترازنکا چیست

  • لخته شدن خون در واکسن آسترازنکا

  • واکسن آسترازنکا برای چه افرادی خطرناک است

واکسن استرازنکا چیست

واکسن آسترازنکا ساخته شده است تا در برابر بیماری کووید ۱۹ از افراد ۱۸ سال به بالا محافظت کند. کووید ۱۹ بیماری ویروسی است که بر اثر ویروس سارس-کو-۲ ایجاد می‌شود.
واکسن کووید ۱۹ از ویروسی مشابه با ویروس کرونا ساخته شده به نام آدنو ویروس و حاوی خود ویروس نیست. در نتیجه نمی‌تواند باعث بیماری کرونا شود و تنها سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با ویروس کرونا آماده می‌کند. در این مطلب از وبسیات سبک زندگی می‌توانید درباره انواع واکسن کرونا بخوانید. 

چند دوز از واکسن آسترازنکا را باید تزریق کرد

واکسن آسترازنکا باید در دو دوز تزریق و بین این دو دوز فاصله‌ حدود ۱۲ هفته‌ای باید رعایت شود. این واکسن در عضله و در قسمت بالایی بازو تزریق می‌شود. نحوه‌ تزریق و نگهداری درست واکسن به عهده‌ مراکز بهداشتی است. پس برای زدن واکسن باید به این مراکز درمانی و پزشکی مراجعه شود و حتما افراد متخصص و وارد به تزریق واکسن اقدام کنید. 

مواد تشکیل دهنده واکسن آسترازنکا چیست

واکسن آسترازنکا در حقیقت بدن ما را برای مواجه با ویروس کرونا آماده می‌کند، اما چگونه؟ توضیح پزشکی آن ممکن است کمی تخصصی و گیج کننده به نظر برسد، پس ما سعی می‌کنیم به ساده‌ترین حالت آن را برای شما تشریح کنیم.

واکسن آسترازنکا از خود ویروس‌های کرونا تشکیل نشده است، بلکه حاوی ویروس‌های مشابهی با ویروس کرونا است که آدنو ویروس نام دارند. این ویروس‌ها اصلاح ژنتیکی شده‌اند تا به محض ورود به بدن پروتئین سنبله‌ ویروس سارس-کو-۲ را در بدن تولید کند.

حال پروتئین سنبله چیست؟ توضیح این پروتئین بسیار مفصل و البته تخصصی است، اما به زبان ساده این پروتئین در سطح سلول و ویروس است و مثل کلید عمل می‌کند. ویروس کرونا به وسیله‌ پروتئین سنبله در سلول‌های بدن را باز می‌کند و وارد آن‌ها می‌شود و خرابی به بار می‌آورد. اگر این کلید وجود نداشته باشد، ویروس نمی‌تواند به سلول‌های بدن نفوذ کند.

واکسن آسترازنکا باعث می‌شود سلول‌ها، این پروتئین را تولید کنند و سپس سیستم ایمنی ما علیه این پروتئین اقدام می‌کند. سیستم ایمنی بدن این پروتئین را خارجی و عامل دشمن تشخیص می‌دهد و آنتی بادی تولید می‌کند. سپس سلول‌های T یا همان گلبول‌های سفید را برای حمله به آن‌ فعال می‌کند. 

حالا بدن ما آماده‌ جنگیدن با ویروس کروناست. چون به محض ورود ویروس کرونا به بدن، سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی که از قبل ساخته شده بودند را علیه ویروس کرونا استفاده می‌کند، پروتئین سنبله‌ ویروس را از بین می‌برد و به آن اجازه‌ ورود به سلول را نمی‌دهد.

اثربخشی واکسن استرازنکا چقدر است؟

برای پاسخ به این سوال باید تحقیقات بالینی و علمی زیادی انجام شود تا نتایج مطمئن‌تری به دست بیاید. ویروس کرونا روز به روز در حال پیشرفت و جهش است. انواع مختلف ویروس‌های کرونا مثل کرونای انگلیسی، کرونای دلتا و جهش‌های دیگر کرونا وجود دارند که اثربخشی واکسن‌ها باید روی آن‌ها آزمایش شود.

اما در حال حاضر با تحقیقات محدود و موارد محدود موجود، اثر بخشی واکسن آسترازنکا در برابر ویروس کرونای اولیه پس از زدن دوز اول، ۷۶ درصد و پس از دریافت دوز دوم تا ۸۲ درصد افزایش می‌یابد.

همچنین واکسن آسترازنکا پس از گذشت ۲۲ روز از تزریق، در برابر بستری شدن در بیمارستان، بروز شرایط وخیم و مرگ و میر، ایمنی نسبتا بالایی دارد و افرادی که هر دو دوز را دریافت کرده‌اند از مردن بر اثر ویروس کرونا در امان هستند.

تحقیقات انجام شده از کاهش انتقال ویروس در افراد واکسینه شده خبر داد. یعنی درصد انتقال ویروس کرونا کمتر شده، اما از بین نرفته است. برای همین باید همچنان از ماسک استفاده کرد و فاصله ایمنی را رعایت کرد تا افرادی که واکسن دریافت نکرده‌اند از افراد واکسینه شده، ویروس را نگیرند.

همچنین تحقیقات بیان می‌کنند واکسن آسترازنکا در برابر ویروس‌های جهش یافته‌ی کرونا مثل ویروس انگلیسی، کرونا دلتا و واریانت دلتا ایمنی مناسبی ایجاد می‌کند و می‌تواند از بدن در برابر این ویروس‌ها به طور نسبی محافظت کند.

واکسن استرازنکا برای چه سنی مناسب است

واکسن استرازنکا را افراد ۱۸ سال به بالا می‌توانند استفاده کنند. البته به تازگی چندین موارد نادر لخته‌ خون و عوارض جانبی دیگر در افراد ۶۰ سال به بالا به خصوص زنان دیده شده است، اما این موارد نادر و کم بوده و نمی‌تواند دلیل محکمی برای نزدن واکسن آسترازنکا باشد. در نتیجه افراد ۶۰ سال به بالا نیز می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.

آیا کودکان هم می‌توانند واکسن آسترازنکا بزنند

در حال حاضر هنوز کودکان نمی‌توانند واکسن آسترازنکا را دریافت کنند، اما به زودی واکسن‌هایی برای کودکان و افراد پایین ۱۸ سال نیز تولید خواهد شد که باید آن‌ها را تزریق کنند.

آیا افرادی که قبلا به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند نیز می‌توانند واکسن آستازنکا تزریق کنند

تحقیقات انجام شده روی ۳۴۵ نفر که در گذشته مبتلا به کووید ۱۹ بوده‌اند و سپس واکسن دریافت کرده‌اند، هیچ عوارض و مورد خطرناکی را نشان نداده است. البته این تحقیقات آزمایش و با مواردی محدود انجام شده است. برای نتیجه‌گیری علمی و درست، باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد.

با تزریق واکسن آسترازنکا بدن تا چه مدتی در برابر ویروس کرونا ایمن می‌شود

هنوز اطلاعات کافی و دقیق برای تعیین مدت زمانی که با تزریق واکسن می‌توان در برابر ویروس کرونا ایمن بود، وجود ندارد. دانشمندان افرادی که در تحقیقات آزمایشی شرکت کرده بودند را طی یکسال تحت نظر گرفته‌اند تا ببینند چه نتایجی حاصل می‌شود. پس ما نیز برای رسیدن به جواب این پرسش باید صبر کنیم تا تحقیقات کامل شوند.

آیا افراد با سیستم ایمنی ضعیف نیز می‌توانند واکسن آسترازنکا را تزریق کنند

تحقیقات محدودی بر روی افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و واکسن آسترازنکا دریافت می‌کنند، انجام شده است. با این‌حال، ممکن است واکسن بر روی افراد با سیستم ایمنی ضعیف به خوبی افراد سالم، اثر نکند. در این مطلب درباره تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر کرونا با تغذیه بیشتر بخوانید. 

اما این افراد حتما باید واکسن تزریق کنند و حتی به دلیل سیستم ایمنی ضعیف زودتر از افراد سالم آن را دریافت کنند تا ریسک ابتلا به بیماری کرونا در آن‌ها به طرز چشمگیری کاهش یابد.

آیا زنان حامله یا شیرده می‌توانند واکسن آسترازنکا دریافت کنند

تحقیقاتی که روی حیوانات انجام شده است، هیچ عوارض خطرناکی را برای زنان باردار در دریافت واکسن نشان نمی‌دهد. هر چند این تحقیقات محدود است و نمی‌توان از روی آن نتیجه‌ی صددرصد گرفت.  

درباره‌ تزریق واکسن استرازنکا در دوران شیردهی، هیچگونه تحقیقی صورت نگرفته است. با این‌حال تزریق در دوران شیردهی هیچ عوارض جانبی و خطرناکی ندارد.

زنان باردار و زنان شیرده بهتر است قبل از دریافت واکسن با پزشک خود مشورت کنند، عوامل خطرزا و فواید آن را بررسی کنند و براساس آن تصمیم به تزریق واکسن یا تزریق نکردن آن بگیرند.

آیا افرادی که آلرژی یا حساسیت دارند، می‌توانند واکسن آسترازنکا را تزریق کنند

افرادی که به هر یک از مواد موجود در واکسن استرازنکا حساسیت دارند، نباید این واکسن را تزریق کنند. لیست مواد تشکیل دهنده‌ این واکسن در توضیحات بخش قبل آمده است.

واکنش‌های شدید آلرژیک و حساسیت‌زا در افرادی که واکسن آسترازنکا را دریافت می‌کنند، دیده شده است. همچنین آنافلاکسی (واکنش شدید آلرژیک که باعث تنگی نفس و خفگی و در نهایت مرگ می‌شود) نیز در بین افراد دیده شده است.

بنابراین تزریق واکسن باید در مراکز بهداشتی و تحت نظر پزشک یا امدادگر انجام شود تا در صورت بروز مشکل، پزشکان بتوانند به سرعت وارد عمل شوند. بهتر است چند ساعت بعد از تزریق واکسن تحت نظر پزشک یا پرستار باشید تا در صورت بروز واکنش آلرژیک به کمک‌تان آیند.

افرادی که پس از دریافت اولین دوز واکسن دچار واکنش آلرژیک شده‌اند نباید دوز دوم را دریافت کنند.

عوارض واکسن آسترازنکا چیست

بیشترین عوارض گزارش شده بعد از دریافت واکسن استرازنکا، عوارض خفیف و متوسط بوده است. همچنین این عوارض در دوز دوم، خفیف‌تر گشته و کمتر گزارش شده است.

این عوارض معمولا پس از چند روز از دریافت واکسن پدیدار می‌شوند و افراد معمولا بیش از یک عارضه را تجربه می‌کنند.

حساسیت، درد و کبودی در محل تزریق، سردرد، خستگی، درد عضلانی، احساس عمومی ناخوشی، لرز، تب، درد مفصل و حالت تهوع از شایع‌ترین عوارض جانبی است. ممکن است بیش از ۱ نفر از هر ۱۰ نفر را این عوارض را تجربه کنند.

مقادیر کم پلاکت خون، استفراغ، اسهال، درد در پاها یا بازوها، تورم و قرمزی در محل تزریق، بیماری آنفولانزا و ضعف ممکن است از هر ۱۰ نفر ۱ نفر را تحت تاثیر قرار دهد.

بزرگ شدن غدد لنفاوی، کاهش اشتها، سرگیجه، خواب آلودگی، بی‌حالی و کمبود انرژی، تعریق، درد شکم، خارش، بثورات و کهیر به همراه خارش بثورات ممکن است از هر ۱۰۰ نفر در ۱ نفر دیده شود.

تشکیل لخته‌ خون در رگ‌های خونی همراه با مقادیر کم پلاکت خون، ممکن است از هر ده هزار نفر ۱ نفر را تحت تأثیر قرار دهد.

تعداد بسیار کمی از افراد دچار تورم سریع زیر پوستی شده‌اند و همچنین تعداد نادری، سندرم نشت مویرگی (نشت مایعات از رگ‌های خونی کوچک که باعث تورم بافت و افت فشار خون می‌شود) را بر اثر تزریق واکسن آسترازنکا را تجربه کرده‌اند.

واکنش‌های آلرژیک در افرادی که واکسن دریافت می‌کنند، از جمله در برخی موارد واکنش‌های شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) دیده شده است.

لخته شدن خون در واکسن آسترازنکا

برخی افراد واجد شرایط واکسن زدن، نگران هستند که اگر واکسن آسترازنکا را تزریق کنند، دچار لخته شدن خون خواهند شد.

در ابتدا باید بیان کرد که لخته شدن خون و کمبود پلاک آن یکی از عوارض واکسن آسترازنکاست، اما تعداد افرادی که این عارضه را در بین افراد واکسن زده گزارش کرده‌اند کم و نادر بوده است.

در تحقیقات بالینی این واکسن و بعد از آن در دنیای واقعی، تعدادی از افرادی که واکسن آسترازنکا را تزریق کرده بودند، دچار‌لخته‌ خون و کمبود پلاک خون شده‌اند. محققان پس از انجام تحقیقات متوجه شده‌اند این عوارض جانبی واکسن به تعداد کم در افراد روی داده است و جای نگرانی وجود ندارد.

گزارش‌ها حاکی از این است که زنان پایین‌تر از ۵۵ سال، بیش‌تر در معرض لخته شدن خون قرار دارند.

علاوه بر این، بیماری کرونا نیز ممکن است باعث به وجود آمدن لخته‌ خون و کمبود پلاک شود. پس به طور دقیق مشخص نیست که به علت واکسن است یا از عوارض بیماری.

افرادی که می‌خواهند واکسن بزنند باید بدانند که مزایای واکسن آسترازنکا بر معایب آن و عوارضش غلبه می‌کند و هنوز یکی از بهترین واکسن‌ها برای مقابله با ویروس کرونا است.

البته افرادی که واکسن آسترازنکا را دریافت می‌کنند باید پس از ۱۴ روز از تزریق واکسن، در صورت یروز علائمی مثل تنگی نفس، درد قفسه‌ سینه یا شکم، بادکردگی یا احساس سرما در یک پا، سردرد شدید، دید تار و خون‌مردگی‌های زیر پوست سریعا به اورژانس مراجعه کنند.

واکسن آسترازنکا برای چه افرادی خطرناک است

افرادی که دچار تشکیل لخته‌ خون در رگ‌ها، کمبود پلاکت خون و مبتلا به سندرم نشت مویرگی هستند، نباید واکسن آسترازنکا را تزریق کنند. همچنین افرادی که نسبت به مواد داخل واکسن حساسیت شدید دارند نیز نباید واکسن آسترازنکا را دریافت کنند.

نکات مهمی که بهتر است قبل از تزریق واکسن به آن‌ها توجه کنید:

• بهتر است قبل از زدن واکسن یک وعده‌ سبک و مقوی بخورید تا معده خالی نباشد.
• اگر از داروهای استروئیدی مثل کورتون یا داروهای رقیق کننده‌ خون مثل آسپرین استفاده می‌کنید، قبل از زدن واکسن با پزشک مشورت کنید. چون ممکن است نیاز به کاهش دوز یا قطع آن‌ها باشد.
• شما می‌توانید قبل و بعد از تزریق واکسن مایعات بنوشید. نوشیدن مایعات می‌تواند عوارض جانبی مثل سردرد و تب را کاهش دهد.
• خواب کافی در حدود ۷ الی ۸ ساعت باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود. پس خوب استراحت کنید.
• برای کاهش بدن درد ناشی از واکسن، می‌توانید چند حرکت کششی سبک انجام دهید یا روی محل واکسن کیسه‌ آب یخ قرار دهید.
• خوراکی‌هایی مثل سبزیجات، زردچوبه، آجیل‌ها، ماهی‌های چرب، گوجه فرنگی، روغن زیتون، توت فرنگی و شاتوت می‌توانند التهاب بدن و التهابات ناشی از تزریق واکسن را بهبود دهد.
• اگر بعد از تزریق واکسن احساس تهوع دارید، می‌توانید از چای زنجبیل، بیسکوییت نمکی و شربت آبلیموی کم شکر استفاده کنید.
• بهتر است قبل و بعد از تزریق واکسن، از مصرف دخانیات بپرهیزید. زیرا دخانیات باعث تضعیف شدن سیستم ایمنی می‌شود.
• بعد از تزریق واکسن، همچنان به رعایت فاصله‌ اجتماعی و زدن ماسک ادامه دهید. زیرا واکسن به طور قابل توجهی خطر ابتلا را کاهش می‌دهد اما از انتقال ویروس به افراد دیگر جلوگیری نمی‌کند. همچنین در برابر ویروس ایمنی ۱۰۰ درصد ایجاد نمی‌کند.

سخن پایانی

واکسن آسترازنکا، یکی از چند واکسن شناخته شده برای مبارزه با ویروس کرونا است. این واکسن در دو دوز تزریق می‌شود و در برابر ویروس ایمنی خوبی ایجاد می‌کند. ممکن است برخی از افراد بعد از تزریق واکسن آسترازنکا عوارض جانبی را تجربه کنند. بهتر است بعد از تزریق واکسن، مدتی در مرکز درمانی بمانید تا اگر مشکلی پیش آمد دسترسی سریع‌تر و راحت‌تری به پزشک داشته باشیم.