پونه کوهی یا مرزنگوش یا اورگانو از خانواده گیاه نعناع است که به صورت وحشی در کنار چشمه‌ها و کوهسارها یافت می‌شود. بهترین فصل برای چیدن و پیدا کردن پونه کوهی فصل بهار بین ماه‌های فروردین تا اردیبهشت است. پونه طعم قوی‌تر، تند و تیزتری نسبت به نعناع دارد و طعم این گیاه را می‌توان گرم، گس و تلخ توصیف کرد. این گیاه مفید را می‌توانید به شکل‌های گوناگون در بازار پیدا کنید، مانند پونه کوهی تازه، خشک شده یا به شکل روغن. پونه کوهی در گذشته در پزشکی و مصارف دارویی کاربردهای فراوانی داشته است. علاوه بر این کاربردها به عنوان دورکننده حشرات موذی هم در خانه‌ها استفاده می‌شد. البته امروزه نیز همچنان برای مصارف و مقاصد بسیاری کاربرد دارد که در این مقاله دراین باره توضیح خواهیم داد. 

فهرست مطالب

• خواص پونه کوهی چیست

• خواص درمانی پونه کوهی چیست

• روغن پونه کوهی یا روغن اورگانو چه فوایدی برای سلامت پوست بدن و صورت دارد

• چگونه از اورگانو در دستورهای غذایی استفاده کنیم

• چگونه از اورگانو در دستورهای غذایی استفاده کنیم

• طبع پونه کوهی چیست

• طرز تهیه دمنوش پونه کوهی

• خطرات استفاده از اورگانو چیست

خواص پونه کوهی چیست

در ایام قدیم پونه کوهی توسط مردمان خاورمیانه برای درمان بیماری‌های زیر تجویز می‌شد: 

• زخم‌های ایجاد شده روی پوست
• عضلات دردناک
• آسم
• گرفتگی
• اسهال
• سو هاضمه
• سرماخوردگی
• افزایش سلامت کلی بدن

دانشمندان برای اثبات تاثیرات دارویی و پزشکی پونه‌ کوهی بر سلامتی انسان، هنوز نیاز به انجام تحقیقات و مطالعه بیشتری نیاز دارند، اما شواهدی وجود دارند که فواید زیر را تایید می‌کنند:

• مبارزه با باکتری‌ها
• تنظیم فشار خون 
• درمان و مبارزه با سرطان
• کاهش عفونت‌ها
• تاثیر آنتی اکسیدان‌ های پونه بر سلامتی
• درمان دردهای قاعدگی
• کنترل انگل‌های معده و دستگاه گوارش
• کمک به داشتن قلبی سالم‌تر

 در ادامه به به طور مفصل به خواص پونه‌ کوهی می‌پردازیم.

خواص درمانی پونه کوهی چیست

• مبارزه با باکتری‌ها: مولفه‌های اصلی روغن پونه کوهی کارواکرول (Carvacrol) و تیمول (Thymol) هستند. این دو عنصر خواص ضدعفونی کننده دارند. در سال ۲۰۱۹ در یک تحقیق، ثابت شد که کارواکول و تیمول قادر هستند تا باکتری استافیلوکوکوس اورئوس را که در مواد لبنی و گوشتی رشد می‌کرد از بین ببرند. بنابراین این ایده به وجود آمد که پونه کوهی قادر به از بین بردن باکتری‌های موجود در غذاهاست. در شرایطی که روز به روز نگرانی‌ها درباره مقاومت باکتری‌ها به آنتی بیوتیک‌ها افزایش پیدا می‌کند، دانشمندان سعی بر این دارند تا تاثیر روغن پونه یا همان روغن اورگانو را بر باکتری‌های مقاوم ثابت کنند. در این تحقیقات صورت گرفته، روغن اورگانو تاثیرات شگفت‌انگیزی بر این باکتری‌ها داشته و قادر به از بین بردن آنها بوده است. این روغن بر یازده باکتری مقاوم آنتی ‌بیوتیک موثر بوده و می‌تواند آنها را از بین ببرد. ویتامین ث موجود در پونه یک آنتی اکسیدان است که نقش اساسی در سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند.
• ضد التهاب: روغن به دست آمده از پونه کوهی و عناصر تشکیل دهنده آن مثل تیمول و روزمارینیک اسید مصارف درمانی ضد التهاب دارند. در تحقیقات انجام شده روی حیوانات درمان این نوع التهابات گزارش شده است:
  •  آرتروز 
  • آسم آلرژیک
  • رماتوئید

البته ممکن است تاثیرات آن بر روی انسان متفاوت باشد که این موضوع هنوز در حال بررسی است.

• محافظت در برابر سرطان: بعضی از مواد موجود در پونه کوهی ممکن است خواص ضد سرطانی داشته باشند. دانشمندان متوجه شده‌اند که عصاره گیاه اورگانو باعث جلوگیری از آسیب به DNA در سلول‌ها می‌شود. عصاره این گیاه می‌تواند از استرس اکسیدان‌ها، تششع و میتوژن (نوعی پروتئین که سبب جداسازی ناخواسته سلول می‌شود) جلوگیری کند. همچنین تحقیقات نشان داده است که کارواکول و تیمول موجود در پونه مانع از توده‌ای شدن سلول ملانوما می‌شود که همین امر برای مقابله با گسترش سرطان پوست موثر است. البته خوردن و مصرف اورگانو به تنهایی نمی‌تواند از ابتلا به سرطان جلوگیری کند، اما رعایت اصول تغذیه سالم همراه با گیاهان و مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان می‌تواند کمک کننده باشد.
• کاهش عفونت‌ها در بدن: تحقیقات بسیاری انجام شده است که ثابت می‌کنند مصرف پونه از ابتلا به بعضی از ویروس‌ها جلوگیری می‌کند و می‌تواند عفونت‌ها را در بدن کاهش دهد. وجود آنتی اکسیدان‌ها در این گیاه باعث مقابله با بیماری‌ها می‌شود. کارواکول موجود در این گیاه اثر مخرب نورویروس‌ها را که منجر به بیماری‌های خطرناکی مثل اسهال، بی حسی و درد شکم می‌شود خنثی می‌کند. کارواکول و تیمول موجود در آن نیز مانع ابتلا انسان به ویروس‌های ساده خواهد شد.

• تاثیر آنتی اکسیدان‌های پونه گیاهی بر سلامتی: نتایج چندین تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که ترکیبات آنتی اکسیدان موجود در اورگانو، همان کارواکول و تیمول، تاثیرات شگفت‌انگیزی در مقابله و مبارزه با رادیکال‌های آزاد بدن دارند.
• درمان سرما خوردگی: بدون شک، پونه کوهی دارای خواصی است که در بسیاری از داروها برای مقابله با علائم سرماخوردگی استفاده می‌شود. ریختن چند قطره روغن پونه یا اورگانو در آب و استفاده از برگ آن در دم نوش یا چای دم کرده می‌توانند سبب بهبود گلو درد شود.
• رهایی بخش دردهای دوران قاعدگی: پونه کوهی بر درد و التیام قاعدگی تاثیرات شگرفی دارد. برای التیام دردهای دوران قاعدگی کافی است برگ تازه آن را بجویید و اگر آن را به صورت خشک شده دارید در دم نوش و چایی از آن استفاده کنید.
• کنترل انگل‌های موجود در معده: انگل‌های موجود در معده باعث افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های جدی گوارشی می‌شود و ناراحتی‌های معده را ایجاد می‌کند. تیمول و کارواکول در پونه برای درمان انگل‌های معده مفید هستند و هیچگونه عوارض جانبی ندارند.
• تضمین کننده سلامت قلب: گیاه پونه کوهی سرشار از اسید چرب امگا ۳ و پتاسیم است که در کاهش التهابات بدن و در کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی تاثیر دارد. همچنین این گیاه می‌تواند برای تنظیم فشار خون نیز استفاده شود.
• تقویت سیستم ایمنی بدن: باور مردم بر این اساس است که مصرف روزانه پونه کوهی چه به شکل روغن چه طبیعی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. تحقیقات ثابت کرده‌اند که یک گرم از این گیاه ۴۲ برابر آنتی اکسیدان بیشتری نسبت به سیب دارد و سرشار از ویتامین ث و ویتامین آ است. 
• بهبود عملکرد سیستم گوارش بدن: پونه گیاهی دارای فیبر بسیار است و مصرف روزانه آن می‌تواند به هضم بهتر غذاها کمک کند. همانطور که مطلع هستید فیبر فاکتور مهم در داشتن یک سیستم گوارشی سالم است. در یک رژیم غذایی سالم وجود دو نوع فیبر الزامی است: فیبر قابل هضم و غیر قابل هضم. فیبر قابل هضم به ما در پایین آوردن و تنظیم قند خون کمک می‌کند و فیبر غیر قابل هضم سبب بهبود عملکرد سیستم گوارش می‌شود. یک انسان بالغ متوسط باید روزانه ۱۵ گرم فیبر مصرف کند.
• سلامت استخوان‌ها: هرچه سن ما افزایش می‌یابد، سلامت استخوان‌ها کم می‌شود. بنابراین، در این دوران باید به دنبال غذاهایی باشیم که سرشار از مواد مغذی، ویتامین و مواد معدنی باشند تا بتوانند این کمبود را جبران کنند. پونه کوهی سرشار از کلسیم، آهن و منیزیم است که از مهمترین عناصر برای سلامت استخوان محسوب می شود. کلسیم از ساختار استخوان‌ها محافظت می‌کند و ویتامین دی وجود در آن در جذب کلسیم استخوان‌ها و رشد آنها موثر است. این مواد مغذی نه تنها در ابتدای رشد انسان ضروری و حیاتی هستند، بلکه در سنین پیری و سالمندی نیز نقشی اساسی ایفا می‌کنند. افراد مبتلا به آرتروز و پوکی استخوان می‌توانند از مزایای ویتامین دی و کلسیم موجود در این گیاه بهره ببرند.
• افزایش سطح انرژی: همان طور که می‌دانیم پونه کوهی به بهبود عملکرد متابولیسم بدن بسیار کمک می‌کند. با داشتن متابولیسم سالم، بدن بیشتر اوقات پر انرژی است و کمتر احساس خستگی می‌کند. آهن موجود در گیاه پونه کوهی نیز با افزایش اکسیژن موجود در جریان خون باعث افزایش متابولیسم و انرژی بدن می‌شود.
• درمان دیابت: مواد تشکیل دهنده اورگانو ممکن است به درمان دیابت نوع ۲ کمک کنند. در یکی از تحقیقات انجام شده در این زمینه دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که پونه کوهی: 
  • مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد
  • ژن‌هایی که بر چربی و کربوهیدرات تاثیر دارند را تنظیم می‌کند.
  •  بافت‌های آسیب‌دیده کبد و کلیه را بهبود می‌بخشد.

• درمان دیابت: بعضی از افراد نیز معتقد هستند استفاده روزانه از پونه کوهی در تنظیم فشار خون بسیار موثر است. دیابت نوع اول یک بیماری خود ایمنی است. متخصصان هنوز به طور دقیق علت بروز این بیماری را نمی‌دانند، اما ممکن است آنتی اکسیدان‌ها نقشی در بهبود این بیماری داشته باشند. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۵ روی موش‌ها انجام گرفت نشان داده شد، آنتی اکسیدان‌ها بر سیستم ایمنی و جلوگیری از مرگ سلول‌ها تاثیر داشتند. همان طور که بارها در این متن اشاره شد پونه کوهی نیز دارای آنتی اکسیدان است که به احتمال زیاد در درمان دیابت نوع ۱ کمک کننده است.
• درمان افسردگی: نتایج تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که مصرف پونه کوهی می‌تواند در درمان افسردگی موثر باشد. 

روغن پونه کوهی یا روغن اورگانو چه فوایدی برای سلامت پوست بدن و صورت دارد

با استفاده مکرر از روغن اورگانو روی پوست دست و صورت می‌توانید بیماری‌های زیر را درمان کنید:

• آکنه
• بیماری پای ورزشکاران (نوعی بیماری قارچی)
• شوره
• تاول لب‌
• دندان درد و لثه درد
• زگیل
• زخم‌های سطحی روی پوست
• عفونت قارچی
• سرخی و التهاب پوست صورت
• پسوریاریس
• جای نیش حشرات

چگونه از اورگانو در دستورهای غذایی استفاده کنیم

شما می‌توانید از برگ تازه یا خشک شده پونه کوهی در غذاها استفاده کنید تا یک طعم مدیترانه‌ای به آنها دهید. این گیاه با گوجه فرنگی بسیار مناسب می‌شود و می‌توان از آن در غذاهایی مثل پاستا و پیتزا بهره برد.
مردم اغلب پونه کوهی را به این غذاها اضافه می‌کنند:

• غذاهای پخته شده
• بشقاب سبزیجات
• ماهی
• پونه کوهی خشک شده به عنوان ادویه
• در انواع سوپ‌ها

در زیر نیز به بعضی از دستورهای غذایی که در آنها می‌توانید از اورگانو استفاده کنید اشاره خواهیم کرد:

• برای مزه بهتر گوشت قرمز و گوشت مرغ می‌توانید هنگام پخت، به آنها پونه خشک شده اضافه کنید.
• برای مزه‌دار کردن گوشت قرمز و گوشت مرغ، از پونه استفاده کنید.
•  به عنوان سبزیجات داخل مرغ یا ماهی شکم پر استفاده کنید.
• برگ‌های تازه آن را به سالادتان اضافه کنید.
• اورگانو را را به صورت خرد شده با پنیر موزارلا و روغن زیتون به عنوان یک عصرانه سالم مصرف کنید.

برای اینکه طعم بهتری به غذا دهید و از طعم تند و گس آن در غذا جلوگیری کنید سعی کنید توصیه‌های زیر را انجام دهید:

• در آخرین دقایق آشپزی آن را اضافه کنید.
• برای داشتن طعم و عطر بیشتر آن را خرد یا له کنید.
• از مقدار کمی استفاده کنید، چون ممکن میزان زیاد پونه کوهی غذا را تلخ کند.

اگر در دستور غذایی از یک قاشق غذاخوری پونه کوهی خشک شده استفاده شده است شما می‌توانید معادل آن یک قاشق غذاخوری پونه کوهی تازه  مصرف کنید.

می‌توانید پونه را از بازارها و فروشگاه‌های مواد غذایی بخرید یا آن را به طور طبیعی در بالکن یا آپارتمان خود پرورش دهید.

طبع پونه کوهی چیست

 پونه کوهی طبع گرم و خشکی دارد و در بین خانواده‌های ایرانی بسیار پرطرفدار است.

طرز تهیه دمنوش پونه کوهی

دمنوش پونه کوهی دارای خواص همانند رفع افسردگی و خستگی، درمان آنفولانزا و سرماخوردگی، درمان و بهبود زخم‌ها و سوختگی، درمان سرفه و سردرد، درمان اسهال و یبوست است. یک قاشق غذاخوری برگ پونه کوهی تازه یا خشک شده را در آب جوش ریخته و بگذارید دم بکشد. پس از ده دقیقه دم نوش شما آماده است و می‌توانید آن را با عسل، گل سرخ یا نبات میل کنید.

خطرات استفاده از اورگانو چیست

به طور کلی پونه کوهی به صورت روغن، خشک شده یا تازه برای بیشتر مردم بی‌خطر و ایمن است، اما بهتر است به مواردی که ذکر می‌شود دقت کنید تا کاملا در امان باشید.

• با دکتر خود مشورت کنید: قبل از مصرف داروها و مکمل‌ها حتما راجع به عوارض جانبی آن با دکتر خود مشورت کنید و نظر او را درالویت قرار دهید.
• اگر عمل جراحی دارید تا دو هفته از خوردن پونه کوهی اجتناب کنید: زیرا پونه گیاهی باعث می‌شود خون بند نیاید و زخم تشکیل نشود که ممکن است حین عمل جراحی برای شما مشکل ساز شود.
• حساسیت پوستی: برای اطمینان از نداشتن حساسیت پوستی به روغن اورگانو آن را روی پوست خود امتحان کنید.
• اورگانو ممکن است در جلوگیری از جذب آهن، مس و زینک بدن نقشی داشته باشد. همچنین ممکن است باعث افت فشار خون شود.
• افرادی که به خانواده پونه کوهی مثل نعناع حساسیت دارند احتمال وجود حساسیت غذایی آنها به پونه کوهی هم وجود دارد.

سخن پایانی

پونه کوهی خواص درمانی فوق‌العاده‌ای دارد که همین امر باعث شده است تا در طب سنتی از پونه کوهی استفاده شود. اگر به خانواده نعنا حساسیت ندارید، با نوشیدن روزانه یک فنجان دم کرده اورگانو، از خواص شگفت‌انگیز آن بهره‌مند شوید.