پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری شایع‌ترین عارضه‌ای است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. این بیماری به طور کلی در سه ماهه سوم بارداری ایجاد می‌شود و از هر بیست بارداری، یکی از آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر این مشکل درمان نشود، اکلامپسی رخ می‌دهد که در صورت بروز این شرایط، مادر دچار تشنج شده و ممکن است به کما برود؛ حتی گزارش‌هایی از فوت مادر نیز ثبت شده. با این وجود، اگر مادر به طور مرتب و هرماه تحت نظر پزشک زنان باشد، وقوع این اتفاق بسیار نادر خواهد بود. 

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

حقایقی در مورد مسمومیت بارداری 

علائم پره اکلامپسی

علت پره اکلامپسی

درمان پره اکلامپسی

تشخیص پره اکلامپسی

عواملی که خطر ابتلا به مسمومیت بارداری را افزایش می‌دهند

راه‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

پره اکلامپسی پس از زایمان

عوارض پره اکلامپسی

حقایقی در مورد مسمومیت بارداری 

در اینجا به نکات کلیدی در مورد پره ‌اکلامپسی اشاره شده می‌شود.

• پره اکلامپسی تقریبا پنج درصد از بارداری‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• اگر درمان نشود، ممکن است به اکلامپسی تبدیل شود که یک وضعیت تهدید کننده برای جان مادر و فرزند خواهد بود.
• علل دقیق آن مشخص نیست، اما احتمالا عروق خونی را در جفت درگیر می‌کند.
• برخی تحقیقات نشان می‌دهد که یک خصوصیت ژنتیکی برای پره اکلامپسی وجود دارد.
• طبق یک مطالعه، آلودگی هوا ممکن است با بروز این مشکل مرتبط باشد.

علائم پره اکلامپسی

 مسمومیت بارداری تقریبا از هر بیست بارداری، یک بارداری را درگیر می‌کند. به عبارتی احتمال بروز آن یک بیستم خواهد بود. 

در ابتدا، پره اکلامپسی ممکن است علائمی نداشته باشد. اما علائم اولیه شامل موارد زیر است:

• فشار خون بالا 
• وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری- وجود مقادیر غیرطبیعی پروتئین در بدن)

در اکثر موارد، مادر از این دو نشانه آگاهی نخواهد داشت و تنها در صورت مشاهده پزشک در طی ملاقات قبل از زایمان، متوجه خواهد شد. البته به خاطر داشته باشید که شش تا هشت درصد از زنان باردار فشار خون بالایی دارند و این امر لزوما، به معنای ابتلا به پره اکلامپسی نیست. بلکه، مهم‌ترین و بارزترین نشانه آن وجود پروتئین در ادرار است. با پیشرفت این بیماری، زن باردار ممکن است احتباس مایعات همراه با ورم را در دست، پا، مچ پا و صورت تجربه کند. تورم یک شرایط معمولی از بارداری به ویژه در سه ماهه سوم بارداری است که در قسمت‌های پایین بدن مانند مچ پا و پا رخ می‌دهد. شدت ورم صبح‌ها خفیف‌تر بوده و در طول روز رفته‌رفته بیشتر می‌شود. اما، این شرایط برای پره اکلامپسی صادق نیست؛ در این حالت ورم ناگهان ایجاد می‌شود و بسیار شدیدتر از حالت عادی خواهد بود.

اگر می‌خواهید نشانه‌های بارداری رو بشناسید روی لینک کلیک کنید: اولین نشانه‌های بارداری چیست

بعد از ابتلا به مسمومیت بارداری ممکن است که نشانه‌های زیر دیده شوند:

• تاری، گاهی اوقات با دیدن نقطه‌های روشن
• سردرد، اغلب شدید
• ضعف و بی‌قراری
• تنگی نفس
• احساس درد زیر دنده‌ها در سمت راست بدن
• افزایش سریع وزن (به دلیل تجمع مایعات)
• استفراغ
• کاهش ادرار
• کاهش پلاکت‌ها در خون
• اختلال در عملکرد کبد

از نشانه اصلی مسمومیت بارداری، رشد ناقص جنین است که به دلیل عدم خون‌رسانی به جفت رخ می‌دهد. 

علت پره اکلامپسی

کارشناسان از علل بروز مسمومیت بارداری مطمئن نیستند، اما اکثر آن‌ها بیان می‌کنند که در ایجاد جفت مشکلاتی وجود داشته و رگ‌های خونی متصل به جنین، باریک‌تر از حد نرمال هستند و به سیگنال‌های هورمونی پاسخ متفاوتی می‌دهند. از آنجا که رگ‌های خونی باریک‌تر از حد معمول هستند، جریان خون نیز محدود می‌شود.

دلیل اینکه چرا رگ‌های خونی متفاوت می‌شوند مشخص نیست، اما ممکن است عوامل زیر در آن نقش داشته باشند: 

• آسیب به رگ‌های خونی
• نرسیدن جریان خون کافی به رحم
• مشکلات سیستم ایمنی
• عوامل ژنتیکی

خواندن این مطلب ممکن است برای شما مفید باشد: ویتامین‌های لازم در دوران بارداری کدام است؟

درمان پره اکلامپسی

این مشکل تا هنگام زایمان درمان نمی‌شود؛ تا زمانی که فشار خون مادر پایین نیاید، وی بیشتر در معرض خطر سکته مغزی، خون‌ریزی شدید، جدا شدن جفت از رحم و تشنج قرار خواهد داشت. در برخی موارد، به خصوص اگر پره اکلامپسی زودهنگام اتفاق بیافتد، زایمان ممکن است برای جنین خطرناک باشد.

به زنانی که در بارداری‌های قبلی تجربه این بیماری را داشته‌اند، توصیه می‌شود بیشتر در معاینات و جلسات پیش از تولد شرکت کنند.

مصرف دارو

معمولا داروهای زیر برای جلوگیری از این عارضه توسط پزشکان توصیه می‌شود:

• داروی ضد فشار خون: از این دارو‌ها برای کاهش فشار خون استفاده می‌شود.
• داروی ضد تشنج: در موارد شدید، از این داروها برای جلوگیری از اولین تشنج استفاده می‌شود. پزشک ممکن است سولفات‌ منیزیم تجویز کند.
• کورتیکواستروئیدها: اگر مادر مبتلا به پره اکلامپسی یا نشانگان هِلپ باشد، این داروها می‌توانند عملکرد پلاکت و کبد را بهبود بخشیده و بر طولانی‌تر شدن بارداری موثر باشند. چرا که در صورت بروز نشانگان هِلپ بهترین درمان زایمان در اسرع وقت خواهد بود. این دارو‌ها همچنین موجب تسریع رشد ریه‌های کودک می‌شوند که در صورت بروز زایمان زودرس، اهمیت زیادی دارد. 

استراحت

اگر خانمی در اواسط دوران بارداری بوده و علائم خفیفی دارد، پزشک ممکن است به او استراحت را توصیه کند. استراحت به پایین آوردن فشار خون کمک کرده و با افزایش جریان خون به جفت، در سلامتی جنین موثر است.

به بعضی از مادرها استراحت مطلق توصیه می‌شود و فقط در مواقع ضروری می‌توانند بنشینند یا بایستند. ممکن است بعضی افراد مجاز به نشستن روی صندلی، مبل یا تختخواب باشند، اما فعالیت‌های بدنی آن‌ها کاملا محدود می‌شود. فشار خون و آزمایش ادرار باید به طور مرتب انجام شده و رشد جنین از نزدیک مورد بررسی قرار گیرد. در موارد شدید، مادر در بیمارستان بستری می‌شود تا ضمن استراحت مطلق به طور مرتب و از نزدیک تحت نظر پزشک باشد. 

در مورد باید و نبایدهای رژیم غذایی دوران بارداری بیشتر بدانید.

زایمان زودهنگام

اگر مسمومیت بارداری نزدیک به پایان بارداری تشخیص داده شود، پزشکان توصیه می‌کنند که هرچه سریع‌تر کودک را به دنیا بیاورند. در موارد بسیار شدید، ممکن است زایمان سزارین در اسرع وقت انجام شود. در هنگام زایمان مادر باید سولفات منیزیم مصرف کند تا ضمن بهبود جریان خون در رحم، از بروز تشنج جلوگیری کنند. علائم پره‌ اکلامپسی معمولا طی چند هفته پس از زایمان از بین می‌روند.

تشخیص پره اکلامپسی

آزمایش خون و آزمایش ادرار هر دو برای تشخیص این بیماری لازم هستند.

برای تشخیص پره اکلامپسی، هر دو آزمایش زیر باید مثبت باشند:

• فشار خون: در زمان بارداری فشار خون مادر بالا می‌رود. اما برای تشخیص مسمومیت بارداری، فشار خون در آزمایش، بالای ۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه خوانده می‌شود که در بارداری غیرطبیعی است.
• پروتئین در ادارار (پروتئینوری): پروتئین با آزمایش ادرار تشخیص داده می‌شود. در این آزمایش پزشک دستور جمع‌آوری نمونه‌های ادرار ۱۲ ساعته را می‌دهد تا میزان پروتئین موجود در آن را بررسی کند.

پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی دیگری را نیز برای شما در نظر بگیرد، این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش خون: عملکرد کلیه ها و کبد مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین برای بررسی چگونگی لخته شدن خون، آزمایش خون ضروری است.
• سونوگرافی جنین:  پیشرفت رشد جنین با دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از رشد صحیح اطمینان حاصل شود.
• تست بدون استرس (تست NST): پزشک بررسی می‌کند که ضربان قلب کودک هنگام حرکت چگونه تغییر می‌کند. برای انجام این تست، پزشک برای مدت بیست دقیقه سرعت افزایش ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند. 

عواملی که خطر ابتلا به مسمومیت بارداری را افزایش می‌دهند

• حاملگی اول: احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری در بارداری اول به طور قابل توجهی بیشتر از موارد بعدی است.
• فاصله بین بارداری‌ها: اگر بارداری دوم حداقل ده سال پس از اولین بارداری رخ دهد، بارداری دوم خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد.
• بارداری پس از ازدواج مجدد: در بارداری از همسر جدید خطر ابتلا به پره ‌اکلامپسی در مقایسه با بارداری دوم از همان همسر افزایش می‌دهد.
• سابقه خانوادگی: زنی که که مادر یا خواهر وی مبتلا به این بیماری بوده است، احتمال بیشتری برای ابتلا به این مشکل خواهد داشت.
• سابقه شخصی: زنی که در اولین بارداری خود این مشکل را داشته، ممکن است در بارداری‌های بعدی نیز به این وضعیت دچار شود.
• سن: احتمال ابتلا در زنان بالای چهل سال و مادران جوان در مقایسه با سایر زنان بیشتر است. 
• شرایط و بیماری‌های خاص: زنان مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، میگرن و بیماری کلیوی بیشتر در معرض ابتلا هستند.
• چاقی: میزان وقوع مسمومیت بارداری در زنان دارای اضافه وزن بسیار بیشتر است.
• حاملگی‌های متعدد: در بارداری بیش از یک فرزند (مادر دوقلو یا سه قلو باردار باشد) این اتفاق محتمل‌تر است.

راه‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

اگرچه نمی‌توان از بروز آن کاملا پیشگیری کرد، اما راهکارهای زیر می‌تواند در کنترل یا کاهش خطر ابتلا موثر باشد:

• نوشیدن روزانه بین ۶ تا ۸ لیوان آب 
• اجتناب از غذای سرخ شده یا فرآوری شده
• حذف نمک زیاد از رژیم غذایی
• نرمش منظم
• اجتناب از مصرف الکل و کافئین
• نگه داشتن پاها بالاتر از سطح زمین، چند بار در روز
• استراحت
• استفاده از مکمل‌ها و داروهایی تجویز شده توسط پزشک 

ممکن است بخواهید بدانید: خطرات زایمان به روش طبیعی چیست؟

پره اکلامپسی پس از زایمان

در موارد نادر، ممکن است مادر طی چند روز تا چند هفته پس از تولد نوزاد فشار خون بالا را تجربه کند که به عنوان پره اکلامپسی بعد از زایمان شناخته می‌شود. علائم اصلی آن فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار است و علائمی مانند سردردهای شدید و صورت متورم نیز ممکن است رخ دهد. اما این شرایط به راحتی با داروهای فشار خون و داروهای کاهش دهنده و جلوگیری از تشنج درمان می‌شود. گفتنی است، پزشکان باید داروهایی را تجویز می‌کنند که تاثیری در توانایی شیردهی مادر نداشته باشد.

عوارض پره اکلامپسی

اگر این مشکل درمان نشود، احتمال بروز عوارض جدی وجود دارد. اما اگر مادر به به طور مرتب در جلسات قبل از زایمان شرکت کند، احتمال بروز فاکتورهای خطرناک کاهش می‌یابد. عدم تشخیص به موقع نیز ، خطرات را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. 

عوارض زیر نیز ممکن است در فرد مبتلا دیده شود:

• سندروم هلپ: نشانگان هلپ (HELLP) می‌تواند خیلی سریع برای مادر و نوزاد تهدیدکننده شود. این سندروم بر خون‌کافت یا همولیز دلالت می‌کند که با بالا رفتن آنزیم‌های کبدی و کم شدن تعداد پلاکت خون همراه است. در واقع، سندروم هلپ، ایجاد لخته در کبد و خون بوده که معمولا بلافاصله بعد از زایمان اتفاق می‌افتد؛ اگرچه می‌تواند در هر زمان و پس از هفته بیستم بارداری ظاهر شود. تنها راه درمان موثر، زایمان سریع‌تر نوزاد است.
• جریان ضعیف خون به جفت: اگر جریان خون به جفت محدود باشد، ممکن است کودک به اکسیژن و مواد مغذی دسترسی پیدا نکرده و منجر به کندی رشد، مشکلات تنفسی و زایمان زودرس شود.

• قطع جفت: در این حالت جفت از دیواره داخلی رحم جدا می‌شود. در موارد وخیم، ممکن است خون‌ریزی شدید وجود داشته باشد که می‌تواند به جفت آسیب برساند. هرگونه آسیب به جفت ممکن است زندگی نوزاد و مادر را در معرض خطر قرار دهد.
• اکلامپسی: ترکیبی از پره اکلامپسی و تشنج است. مادر با این شرایط ممکن است احساس درد در زیر دنده‌ها و سمت راست بدن، سردرد شدید، تاری دید، سردرگمی و کاهش هوشیاری را تجربه کند. در صورت عدم درمان، ممکن است مادر با خطر کما، آسیب دیدگی مداوم مغز و مرگ روبه‌رو شود. این وضعیت برای کودک نیز خطرناک است.
• بیماری قلبی و عروقی: زنانی که به پره اکلامپسی مبتلا هستند در آینده بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌گیرند.

 احتمال دارد این مشکل عواقب طولانی مدتی برای کودک در حال رشد داشته باشد. تحقیقات نشان داده که فشار خون بالا در زنان باردار ممکن است مهارت‌های شناختی کودک را تحت تاثیر قرار دهد.