گفته می‌شود قندهای مصنوعی که مکانیزم اثر متفاوتی نسبت به قندهای طبیعی دارند به میزان کمتری قند خون را افزایش خواهند داد. نظریات مختلفی درباره قند مصنوعی وجود دارد. عده‌ای از متخصصان آن را مفید دانسته و عده‌ای دیگر درباره مضر بودن آن‌ صحبت می‌کنند. در این مقاله قصد داریم تا بیشتر با آن‌ها آشنا شده و درباره مزایا و معایب این نوع قند صحبت کنیم.

فهرست مطالب

• قند رژیمی چیست

• ساختار قند مصنوعی چیست و در بدن چگونه کار می‌کند

• انواع قند مصنوعی

• تاثیر قند رژیمی برای لاغری 

• عوارض مصرف قند مصنوعی

قند رژیمی چیست

از شیرین کننده های مصنوعی یا قند مصنوعی برای کاهش وزن مصرف می شوند. همچنین افراد مبتلا به دیابت، در رژیم غذایی قند خون از این نوع قندها استفاده می کنند. شیرین کننده‌ مصنوعی که به عنوان جایگرین شکر استفاده می‌شود به دو صورت قابل تهیه هستند؛

 در حالت اول به صورت مواد شیمیایی ساخته شده در آزمایشگاه و در حالت دوم با ایجاد تغییراتی بر مواد طبیعی برای افزایش میزان شیرینی که با اضافه شدن به غذا و نوشیدنی طعم شیرین ایجاد می‌کند.

معمولا این نوع شیرین کننده‌ها در حجم برابر طعم قوی‌تری از قند و شکر طبیعی دارند به همین دلیل به آن‌ها شیرین کننده‌های قوی نیز گفته می‌شود. اگرچه برخی از قندهای مصنوعی حاوی کالری هستند اما مقدار آن نسبت به قند طبیعی در حجم برابر به حدی کم است که می‌توان آن را تقریبا صفر در نظر گرفت.

ساختار قند مصنوعی چیست و در بدن چگونه کار می‌کند

سطح زبان توسط زبانه‌های بسیار ریز چشایی پوشیده شده است. هر کدام از این زبانه‌ها حاوی چندین گیرنده چشایی هستند که وظیفه آن‌ها تشخیص طعم‌های مختلف است. هنگام غذا خوردن گیرنده‌های چشایی با ذرات غذا برخورد کرده و با ارسال سیگنال به مغز این امکان را فراهم می‌کنند تا طعم و مزه را تشخیص دهید.فف

به عنوان مثال برخورد مولکول‌های قند با گیرنده‌های چشایی سبب می‌شود تا حس کنید غذایی که خوردید شیرین است. مولکول‌های قند مصنوعی به دلیل شباهت زیاد به مولکول قند طبیعی باعث تحریک گیرنده‌های چشایی می‌شوند. با این حال، ساختار آن‌ها به طور کلی با قند بسیار متفاوت است تا بتوانند به کالری تبدیل شوند. به این ترتیب قندهای مصنوعی طعم شیرینی بدون کالری اضافی فراهم می‌کنند.

انواع قند مصنوعی

شیرین کننده‌های مصنوعی مختلفی وجود دارد اما تنها تعدادی از آن‌ها هستند که از مراجع بهداشتی مجوز دریافت کرده و دارای تاییدیه هستند. قندهای مصنوعی که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت مجاز به استفاده در ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا هستند:

• آسپارتام: این ماده ۲۰۰ برابر شیرین‌تر از قند طبیعی است و در طیف گسترده‌ای از محصولات غذایی از جمله نوشابه‌های رژیمی استفاده می‌شود. آسپارتام در دمای بالا تجزیه می‌شود به همین دلیل معمولا به محصولات سرد اضافه می‌شود. مصرف این شیرین کننده برای افراد مبتلا به یک اختلال ژنتیکی نادر به نام فنیل کتونوریا ایمن نیست.
• پتاسیم آسسولفام: این ماده که با نام acesulfame K نیز شناخته می‌شود، ۲۰۰ برابر شیرین‌تر از قند معمولی است. از پتاسیم آسسولفام برای پخت و پز استفاده می‌شود.
• آدوانتام (Advantame): این شیرین کننده ۲۰۰۰۰ برابر شیرین‌تر از قند بوده و برای پخت و پز استفاده می‌شود.
• نمک آسپارتام-سولفام: این ماده به آسپارتام شباهت داشته اما مقدار شیرین‌ بودن آن نسبت به قند ۳۵۰ برابر است.
• نئوتام: این ماده ۱۳۰۰۰ برابر قند طبیعی شیرینی داشته و چون می‌تواند حرارت بالا را تحمل کند برای پخت و پز مناسب است. نئوتام کم کالری بوده و به عنوان تقویت کننده طعم در انواع غذاهای فرآوری شده استفاده می‌شود.
• قند مصنوعی ساکرالوز: ساکرالوز ۶۰۰ برابر شیرین‌تر از قند طبیعی است و برای پخت و پز و مخلوط شدن با مواد اسیدی مناسب است. شیرین کننده ساکرالوز از ساکاروز ساخته شده و حاوی کالری کمی است. ساکرالوز یکی از محبوب‌ترین شیرین کننده‌های مصنوعی است و به طور گسترده‌ در طیف وسیعی از محصولات از آدامس تا غذاهای فرآوری شده و شیرینی جات دارای استفاده است.

بسیاری از شیرین کننده‌ها در اثر حرارت  طعم و مزه خود را از دست می‌دهند در حالی که ساکرالوز اینطور نیست و این موضوع سبب می‌شود تا به گزینه‌ای محبوب برای پختن بدون غذاهای بدون قند، شیرین سازی و نوشیدنی‌های گرم تبدیل شود.

• شیرین کننده استویا: این شیرین کننده طبیعی از گیاهی به نام Stevia rebaudiana تهیه می‌شود. برای تولید قند مصنوعی استویا ترکیبات شیمیایی به نام استیول گلیکوزید از برگ‌ها این گیاه استخراج می‌شود. این محصول فرآوری شده حدود ۳۰۰ برابر شیرین‌تر از قند معمولی و شکر بوده و نام‌های تجاری مختلفی در بازار وجود دارد.

استویا شیرین کننده‌ای فاقد کالری است و سطح قند خون را افزایش نمی‌دهد. اما اغلب از شکر گرانتر بوده و همچنین دارای طعمی تلخ است که ممکن است برای همه خوشایند نباشد. برای از بین بردن این طعم تلخی برخی مواد دیگر به استویا اضافه می‌شود که باعث کاهش فواید تغذیه‌ای این گیاه می‌شود.

برخی از مصرف کنندگان استویا ممکن است دچار تهوع، نفخ و ناراحتی معده شوند که در این صورت باید برای ادامه مصرف با پزشک مشورت کنند. 

• تاگاتوز: تاگاتوز نوعی فروکتوز (قند میوه) است که حدود ۹۰ درصد شیرین‌تر از ساکارز است. این نوع قند در میوه‌های کمی یافت می‌شود. سیب، پرتقال و آناناس از منابع تاگاتوز هستند. تولیدکنندگان مواد غذایی از تاگاتوز در غذاها به عنوان شیرین کننده، مواد سازنده و تثبیت کننده کم کالری استفاده می‌کنند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که تاگاتوز شاخص گلیسمی کمی (GI) دارد و می‌تواند در رژیم‌های درمان چاقی کاربری باشد. شاخص گلیسمی و شناخت قند و کربوهیدرات موجود در مواد غذایی می‌تواند به شما در انتخاب مواد غذایی سالم و مناسب کمک کند. 

تاثیر قند رژیمی برای لاغری 

نظرات درباره تاثیرات قند مصنوعی بر اشتها و وزن متفاوت است و هنوز  هم محققان بر سر اثرات آن بر اشتها و وزن در حال تحقیق و بررسی هستند. برخی معتقدند شیرین کننده‌های مصنوعی به علت اینکه قادر به فعال کردن مسیر پاداش غذایی نیستند ممکن است سبب افزایش وزن و پرخوری شوند.

با توجه به اینکه قند مصنوعی طعم شیرین دارند اما از کالری موجود در سایر غذاهای با مزه شیرین برخوردار نیست، ممکن است مغز را در ایجاد احساس گرسنگی گیج کند.

در ارتباط با اثرات قند مصنوعی بر وزن باید دو جنبه را در نظر گرفت. گاهی از این شیرین کننده‌ها در نوشابه‌ها انرژی‌زا و سایر نوشیدنی‌های قندی استفاده می‌شود که خب این نوع نوشیدنی‌ها به خودی خود و در طولانی مدت سبب افزایش وزن می‌شوند.

در حالت دوم این شیرین کننده‌های جایگزین قند شده و برای استفاده در رژیم در نظر گرفته می‌شوند. پس باید توجه داشته باشید که اول اثرات منفی بر وزن و حالت دوم اثرات مثبت دارد و همه چیز به نحوه استفاده شما بر می‌گردد.

عوارض مصرف قند مصنوعی

به طور کلی شیرین کننده‌های مصنوعی برای انسان بی‌خطر تلقی می‌شوند. آزمایش‌ها و تحقیقات گسترده‌ای بر روی آن‌ها صورت گرفته که تا امروز نیز ادامه دارند. همانطور که پیشتر اشاره کردیم برخی از افراد باید از مصرف قندهای مصنوعی خودداری کنند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به اختلال متابولیک نادر فنیل کتونوریا (PKU) نمی‌توانند اسید آمینه فنیل آلانین را که در آسپارتام وجود دارد، متابولیزه کنند.

بهتر است حتما پیش از اقدام به ورود اینگونه قندها به رژیم غذایی خود و جایگزینی شکر با آن‌ها، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا باتوجه به وضعیت سلامتی مناسب‌ترین نوع را به شما پیشنهاد دهد.

به خاطر داشته باشید که هر چند قندهای مصنوعی فوایدی برای کاهش وزن و افراد مبتلا به دیابت دارد اما مصرف بیش از اندازه آن‌ها در طول روز سبب ایجاد مشکلاتی مشابه زمانی خواهد شد که قند و شکر طبیعی می‌خورید. حتما با مشورت متخصص تغذیه و به اندازه از قندهای مصنوعی استفاده کنید.

سخن پایانی

قند مصنوعی انواع مختلفی دارد که در تهیه انواع نوشابه‌های انرژی زا، اضافه کردن به مواد غذایی هنگام پخت و پز یا شیرین کردن انواع نوشیدنی استفاده می‌شود. شیرین کننده مصنوعی بیشتر در میان کسانی که به دنبال لاغری هستند محبوب است. افراد دیابتی نیز در رژیم غذایی خود از این نوع قندها استفاده می کنند. در این مطلب ضمن بررسی انواع قند مصنوعی، درباره مضرات آن نیز نوشته‌ایم.