بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoids)، به رگ­‌های متورم مقعد و بخش تحتانی رکتوم (راست روده) گفته می‌­شود که مشابه با رگ­‌های واریسی هستند. بواسیر ممکن است در داخل رکتوم (بواسیر داخلی) یا زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) ایجاد شود. به صورت تقریبی، از هر چهار فرد بالغ سه نفر علائم بواسیر را تجربه می‌کنند. دلایل مختلفی سبب بروز علائم بواسیر می­‌شود، اما غالبا علت این بیماری ناشناخته است. خوشبختانه، روش‌­های درمانی موثری برای هموروئید وجود دارد. به گونه‌­ای که بسیاری از افراد با درمان­‌های خانگی و تغییراتی در عادات و شیوه‌­های زندگی تسکین می­‌یابند.

فهرست مطالب

• علائم بواسیر چیست

  • علائم بواسیر خارجی

  • علائم بواسیر داخلی

  • از کجا بفهمیم بواسیر داخلی داریم

  • علائم بواسیر ترومبوزه

• علت اصلی هموروئید چیست

• عوارض بواسیر طولانی مدت چیست

• برای پیشگیری از بواسیر چه می‌توان کرد

علائم بواسیر چیست

نشانه‌ها و علائم بواسیر متفاوت است به نوع آن بستگی دارد. در واقع به طور کلی، دو نوع بواسیر وجود دارد؛ بواسیر داخلی و وبواسیر خارجی. هر کدام از این انواع بواسیر با نشانه‌های متفاوتی همراه می‌شوند که به شرح زیر است؛

علائم بواسیر خارجی

این نوع بواسیر زیر پوست اطراف مقعد شکل می­‌گیرد. برخی از علائم هموروئید خارجی عبارتند از:

•  خارش یا تحریک در ناحیه مقعد
•  درد یا سوزش
•  ورم در اطراف مقعد
•  خون‌ریزی

علائم بواسیر داخلی

بواسیر داخلی در داخل قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم) ایجاد می­‌شود. بواسیر داخلی معمولا قابل مشاهده و حس‌­کردنی نیست و به ندرت منجر به ناراحتی می‌­شود. با این حال، در هنگام عمل دفع ممکن است که فرد به دلایل زیر، احساس سوزش یا ناراحتی کند. خون‌ریزی بدون درد هنگام عمل دفع که ممکن است که هنگام مدفوع کردن، مقدار کمی خون قرمز روشن روی کاغذ توالت یا داخل توالت مشاهده شود. همچنین، فشار‌آوردن به هموروئید در هنگام مدفوع کردن که سبب بیرون‌­زدگی آن و ایجاد درد و سوزش می‌­شود.

از کجا بفهمیم بواسیر داخلی داریم

برای تشخیص بواسیر داخلی به معاینه کانال مقعد و روده نیاز دارد. در ادامه روش‌های معاینه بواسیر را بیشتر شرح می‌دهیم:

•  معاینه دیجیتال: برای معاینه، پزشک باید دستکش بپوشد و با انگشت چرب رکتوم را بررسی کند. در صورتی که فرد به هموروئید مبتلا باشد، پزشک متوجه هر چیز غیر عادی مانند زائده در روده می‌­شود.
•  معاینه بصری: بواسیر داخلی به قدری نرم است که ممکن است طی معاینه رکتوم احساس نشود در نتیجه، شاید نیاز باشد که پزشک با کمک آنوسکوپ (Anoscope)، پروکتوسکوپ (Proctoscope) یا سیگموئیدوسکوپ (Sigmoidoscope)، بخش تحتانی روده و رکتوم را بررسی کند.

در شرایط زیر ممکن است پزشک از کولونوسکوپی برای معاینه کل روده استفاده کند:

•  علائم نشان‌دهند که فرد به بیماری گوارشی دیگری نیز مبتلا است.
•  فرد خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ داشته باشد.
•  فرد میانسال بوده و اخیرا کولونوسکوپی انجام نداده باشد.

علائم بواسیر ترومبوزه

در صورت جمع‌شدن خون در هموروئید خارجی و تشکیل لخته (ترومبوز)، موارد زیر ممکن است رخ دهند:

•  درد شدید
•  ورم
•  التهاب
•  ایجاد توده‌­ای سفت در نزدیکی مقعد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر در هنگام دفع دچار خون‌ریزی شده‌­اید یا مبتلا به بواسیری هستید که با درمان­‌های خانگی بهبود نیافته، به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید خون‌ریزی رکتوم ارتباطی با بواسیر ندارد، به خصوص که اگر دفعات مدفوع کردن و همچنین رنگ و قوام مدفوع تغییر کرده باشد. ممکن است که رکتوم به دلیل بیماری­‌هایی مانند سرطان روده بزرگ و سرطان مقعد دچار خون‌ریزی شود. در صورت خون‌ریزی زیاد رکتوم، منگی، سرگیجه و ضعف فورا باید تحت مراقبت قرار گیرید.

علت اصلی هموروئید چیست

تحت فشار قرار گرفتن و کشیده‌شدن رگ­‌های اطراف مقعد، ممکن است سبب متورم شدن آن‌­ها شود. به دلایل زیر، افزایش فشار در بخش­‌های تحتانی رکتوم می­‌تواند موجب هموروئید شود:

•  فشار ایجاد شده در هنگام دفع 
•  نشستن طولانی‌مدت روی توالت
•  داشتن اسهال یا یبوست مزمن
•  اضافه ‌وزن
•  بارداری
•  داشتن رژیم غذایی کم‌ فیبر
•  بلندکردن اجسام سنگین

با افزایش سن، خطر ابتلا به بواسیر افزایش می‌‌یابد، در سنین بالا بافت­های حمایتی و تغذیه­‌کننده رگ­‌های روده و رکتوم، کشیده و ضعیف می‌­شوند. خطر ابتلا به بواسیر در بارداری نیز به دلیل فشاری که جنین روی مقعد ایجاد می­‌کند، بیشتر می‌­شود.

عوارض بواسیر طولانی مدت چیست

عوارض هموروئید داخلی یا خارجی نادر است. اما مزمن شدن و طولانی شدن مزمن این بیماری، ممکن است با عوارض زیر همراه شود؛ 

• کم‌خونی: خون‌ریزی مزمن ناشی از بواسیر به ندرت ممکن است سبب نوعی از کم‌­خونی شود که بدن با کمبود گلبول‌­های قرمز کافی و سالم برای انتقال اکسیژن به سلول­‌ها مواجه شود.
• هموروئید خفه: در صورت توقف خون‌رسانی به بواسیر داخلی، به آن هموروئید «خفه» گفته می‌­شود که ممکن است با دردهای شدیدی همراه باشد.
• لخته خون: گاهی ممکن است در هموروئید ترومبوز لخته ایجاد شود. با وجود خطرناک نبودن لخته، می‌­تواند دردناک باشد و گاهی اوقات نیاز باشد که آن را از بین برد و تخلیه کرد.

برای پیشگیری از بواسیر چه می‌توان کرد

بهترین راه برای جلوگیری از بواسیر، نرم نگه داشتن مدفوع است، چون در این حالت به راحتی از روده عبور می­‌کند. به منظور پیشگیری از ابتلا به بواسیر، نکات زیر را رعایت کنید:

• رژیم غذایی غنی از فیبر داشته باشید. میوه، سبزیجات و غلات کامل را بیشتر مصرف کنید چون سبب نرم‌کردن مدفوع و افزایش حجم آن می‌­شوند. مصرف این مواد می­‌تواند فشار عمل دفع را کاهش داده و از این طریق از ابتلا به هموروئید جلوگیری کند. فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا دچار مشکل نفخ نشوید. برای دانستن راهکارهایی برای افزودن فیبر به رژیم غذایی‌ روزانه‌تان این مطلب را بخوانید. 

• مایعات زیاد بنوشید. روزی شش تا هشت لیوان آب و یا دیگر مایعات (به غیر از نوشیدنی‌های الکلی) بنوشید تا مدفوع نرم شود.
• مکمل‌­های فیبری مصرف کنید. میزان فیبر مورد نیاز بدن بین ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز است که بیشتر افراد این مقدار را دریافت نمی­‌کنند. مطالعات نشان داده‌­اند که مکمل­‌های فیبری بدون نسخه، مانند سیلیوم (Metamucil) یا متیل­سلولز (Citrucel)، سبب بهبود علائم بواسیر و خون‌ریزی ناشی از آن می‌­شوند. در صورت مصرف مکمل­‌های فیبری، روزانه حداقل هشت لیوان آب یا سایر مایعات بنوشید. چون ممکن است دچار یبوست شوید و شرایط بدتر شود.
• فشار وارد نکنید. فشار آوردن و حبس‌کردن نفس در هنگام عمل دفع، سبب ایجاد فشار بیشتر روی ر‌گ­های بخش تحتانی رکتوم می‌شود.
• به محض احساس نیاز، به دستشویی بروید. تاخیر در عمل دفع منجر به خشک شدن مدفوع و سخت‌­تر کردن عبور آن از روده می­‌شود.
• ورزش کنید. ایستادن یا نشستن‌­های طولانی مدت مشکل‌­آفرین است. ورزش‌کردن می­‌تواند موجب جلوگیری از یبوست و کاهش فشار بر رگ‌­ها شود. همچنین، داشتن فعالیت بدنی به کاهش وزن نیز کمک می‌­کند، چون اضافه‌وزن یکی از علل ابتلا به هموروئید است.
• از نشستن طولانی مدت خودداری کنید. نشستن طولانی، به ویژه روی توالت، موجب افزایش فشار بر رگ‌­های مقعد می‌­شود.

سخن پایانی 

کارشناسان بارها بر ضرورت داشتن تغذیه سالم تاکید می‌کنند؛ تغذیه‌ای که شامل مواد غذایی سالم می‌شود و در ان پروتئین، کربوهیدرات سالم و فیبر کافی وجود دارد. اهمیت این سبک ار رژیم غذایی گره خورده به سلامت دستگاه گوارش است. یکی از مواردی که سلامت دستگاه گوارش را تهدید می‌کند، بروز یبوست وبه دنبال آن بواسیر مزمن، بواسیر داخلی و بواسیر خارجی است. حاد شدن بواسیر در برخی از موارد ممکن است باعث ایجاد سرطان شود. به همین دلیل، ابتدا سبک زندگی سالم وعادت غذایی سالمی داشته باشید، به هشدارهای دستگاه گوارش که معمولا با یبوست یا سختی عمل مدفوع خود را نشان می‌دهد توجه کنید. علائم بواسیر را بشناسید و حتما به دنبال درمان آن باشید. در این مطلب با شما درباره علائم هموروئید گفتیم و می‌توانید راه‌های درمان بواسیر را در مطلب دیگری از سبک زندگی بخوانید. اگر به سلامت دستگاه گوارشتان حساس هستید، با دنبال کردن مطلب مرتبط، اطلاعات کافی در یان باره به دست آورید.