علائم بواسیر چیست و چگونه درمان می‌شود

بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoids)، به رگ­‌های متورم مقعد و بخش تحتانی رکتوم (راست روده) گفته می‌­شود که مشابه با رگ­‌های واریسی هستند. بواسیر ممکن است در داخل رکتوم (بواسیر داخلی) یا زیر پوست اطراف مقعد (بواسیر خارجی) ایجاد شود.

به صورت تقریبی، از هر چهار فرد بالغ سه نفر علائم بواسیر را تجربه می‌کنند. دلایل مختلفی سبب بروز علائم بواسیر می­‌شود، اما غالبا علت این بیماری ناشناخته است. خوشبختانه، روش‌­های درمانی موثری برای هموروئید وجود دارد. به گونه‌­ای که بسیاری از افراد با درمان­‌های خانگی و تغییراتی در عادات و شیوه‌­های زندگی تسکین می­‌یابند.

علائم بواسیر چیست

علت بواسیر چیست

عوارض بواسیر

برای پیشگیری از بواسیر چه می‌توان کرد

روش تشخیص بواسیر

داروی بواسیر چیست

انواع جراحی بواسیر

آماده‌شدن برای ملاقات با پزشک

علائم بواسیر چیست

نشانه‌ها و علائم بواسیر به نوع آن بستگی دارند.

بواسیر خارجی

این نوع بواسیر زیر پوست اطراف مقعد شکل می­‌گیرد. برخی از علائم هموروئید خارجی عبارتند از:

•  خارش یا تحریک در ناحیه مقعد
•  درد یا سوزش
•  ورم در اطراف مقعد
•  خون‌ریزی

بواسیر داخلی

این نوع بواسیر در داخل قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم) ایجاد می­‌شود. بواسیر داخلی معمولا قابل مشاهده و حس‌­کردنی نیست و به ندرت منجر به ناراحتی می‌­شود. با این حال، در هنگام عمل دفع ممکن است که فرد به دلایل زیر، احساس سوزش یا ناراحتی کند: 

•  خون‌ریزی بدون درد هنگام عمل دفع. ممکن است که هنگام مدفوع کردن، مقدار کمی خون قرمز روشن روی کاغذ توالت یا داخل توالت مشاهده شود.
•  فشار‌آوردن به هموروئید در هنگام مدفوع کردن سبب بیرون‌­زدگی آن و ایجاد درد و سوزش می‌­شود.

بواسیر ترومبوزه

در صورت جمع‌شدن خون در هموروئید خارجی و تشکیل لخته (ترومبوز)، موارد زیر ممکن است رخ دهند:

•  درد شدید
•  ورم
•  التهاب
•  ایجاد توده‌­ای سفت در نزدیکی مقعد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر در هنگام دفع دچار خون‌ریزی شده‌­اید یا مبتلا به بواسیری هستید که با درمان­‌های خانگی بهبود نیافته، به پزشک مراجعه کنید.

توجه داشته باشید خون‌ریزی رکتوم ارتباطی با بواسیر ندارد، به خصوص که اگر دفعات مدفوع کردن و همچنین رنگ و قوام مدفوع تغییر کرده باشد. ممکن است که رکتوم به دلیل بیماری­‌هایی مانند سرطان روده بزرگ و سرطان مقعد دچار خون‌ریزی شود. در صورت خون‌ریزی زیاد رکتوم، منگی، سرگیجه و ضعف فورا باید تحت مراقبت قرار گیرید.

علت بواسیر چیست

تحت فشار قرار گرفتن و کشیده‌شدن رگ­‌های اطراف مقعد، ممکن است سبب متورم شدن آن‌­ها شود. به دلایل زیر، افزایش فشار در بخش­‌های تحتانی رکتوم می­‌تواند موجب هموروئید شود:

•  فشار ایجاد شده در هنگام دفع 
•  نشستن طولانی‌مدت روی توالت
•  داشتن اسهال یا یبوست مزمن
•  اضافه ‌وزن
•  بارداری
•  داشتن رژیم غذایی کم‌فیبر
•  بلندکردن اجسام سنگین

عوامل تشدید‌ کننده بواسیر

با افزایش سن، خطر ابتلا به بواسیر افزایش می‌‌یابد، در سنین بالا بافت­های حمایتی و تغذیه­‌کننده رگ­‌های روده و رکتوم، کشیده و ضعیف می‌­شوند. خطر ابتلا به بواسیر در بارداری نیز به دلیل فشاری که جنین روی مقعد ایجاد می­‌کند، بیشتر می‌­شود.

عوارض بواسیر

عوارض هموروئید نادر است. با این حال عوارض احتمالی آن شامل موارد زیر هستند:

• کم‌خونی: خون‌ریزی مزمن ناشی از بواسیر به ندرت ممکن است سبب نوعی از کم‌­خونی شود که بدن با کمبود گلبول‌­های قرمز کافی و سالم برای انتقال اکسیژن به سلول­‌ها مواجه شود.
• هموروئید خفه: در صورت توقف خون‌رسانی به بواسیر داخلی، به آن هموروئید «خفه» گفته می‌­شود که ممکن است با دردهای شدیدی همراه باشد.
• لخته خون: گاهی ممکن است در هموروئید ترومبوز لخته ایجاد شود. با وجود خطرناک نبودن لخته، می‌­تواند دردناک باشد و گاهی اوقات نیاز باشد که آن را از بین برد و تخلیه کرد.

برای پیشگیری از بواسیر چه می‌توان کرد

بهترین راه برای جلوگیری از بواسیر، نرم نگه داشتن مدفوع است، چون در این حالت به راحتی از روده عبور می­‌کند. به منظور پیشگیری از ابتلا به بواسیر، نکات زیر را رعایت کنید:

• رژیم غذایی غنی از فیبر داشته باشید. میوه، سبزیجات و غلات کامل را بیشتر مصرف کنید چون سبب نرم‌کردن مدفوع و افزایش حجم آن می‌­شوند. مصرف این مواد می­‌تواند فشار عمل دفع را کاهش داده و از این طریق از ابتلا به هموروئید جلوگیری کند. فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا دچار مشکل نفخ نشوید.
• 

حتما بخوانید: راه‌های ساده برای اضافه‌کردن فیبر بیشتر به رژیم غذایی روزانه

• مایعات زیاد بنوشید. روزی شش تا هشت لیوان آب و یا دیگر مایعات (به غیر از نوشیدنی‌های الکلی) بنوشید تا مدفوع نرم شود.
• مکمل‌­های فیبری مصرف کنید. میزان فیبر مورد نیاز بدن بین ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز است که بیشتر افراد این مقدار را دریافت نمی­‌کنند. مطالعات نشان داده‌­اند که مکمل­‌های فیبری بدون نسخه، مانند سیلیوم  (Metamucil) یا متیل­سلولز (Citrucel)، سبب بهبود علائم بواسیر و خون‌ریزی ناشی از آن می‌­شوند. در صورت مصرف مکمل­‌های فیبری، روزانه حداقل هشت لیوان آب یا سایر مایعات بنوشید. چون ممکن است دچار یبوست شوید و شرایط بدتر شود.
• فشار وارد نکنید. فشار آوردن و حبس‌کردن نفس در هنگام عمل دفع، سبب ایجاد فشار بیشتر روی ر‌گ­های بخش تحتانی رکتوم می‌شود.
• به محض احساس نیاز، به دستشویی بروید. تاخیر در عمل دفع منجر به خشک شدن مدفوع و سخت‌­تر کردن عبور آن از روده می­شود.
• ورزش کنید. ایستادن یا نشستن‌­های طولانی مدت مشکل‌­آفرین است. ورزش‌کردن می­‌تواند موجب جلوگیری از یبوست و کاهش فشار بر رگ‌­ها شود. همچنین، داشتن فعالیت بدنی به کاهش وزن نیز کمک می‌­کند، چون اضافه‌وزن یکی از علل ابتلا به هموروئید است.
• از نشستن طولانی مدت خودداری کنید. نشستن طولانی، به ویژه روی توالت، موجب افزایش فشار بر رگ‌­های مقعد می‌­شود.

روش تشخیص بواسیر

 احتمالا، دیدن بواسیر خارجی برای پزشک آسان باشد اما تشخیص بواسیر داخلی به معاینه کانال مقعد و روده نیاز دارد. در ادامه روش‌های معاینه بواسیر را بیشتر شرح می‌دهیم:

•  معاینه دیجیتال: برای معاینه، پزشک باید دستکش بپوشد و با انگشت چرب رکتوم را بررسی کند. در صورتی که فرد به هموروئید مبتلا باشد، پزشک متوجه هر چیز غیر عادی مانند زائده در روده می‌­شود.
•  معاینه بصری: بواسیر داخلی به قدری نرم است که ممکن است طی معاینه رکتوم احساس نشود در نتیجه، شاید نیاز باشد که پزشک با کمک آنوسکوپ (Anoscope)، پروکتوسکوپ (Proctoscope) یا سیگموئیدوسکوپ (Sigmoidoscope)، بخش تحتانی روده و رکتوم را بررسی کند.

در شرایط زیر ممکن است پزشک از کولونوسکوپی برای معاینه کل روده استفاده کند:

•  علائم نشان‌دهند که فرد به بیماری گوارشی دیگری نیز مبتلا است.
•  فرد خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ داشته باشد.
•  فرد میانسال بوده و اخیرا کولونوسکوپی انجام نداده باشد.

 چند راه برای درمان خانگی بواسیر

اغلب، با درمان­‌های خانگی می­‌توان دردهای خفیف، تورم و التهاب بواسیر را تسکین داد.

• غذاهای پر فیبر بخورید: میوه، سبزیجات و غلات کامل بیشتری بخورید. مصرف این مواد سبب نرم و حجیم شدن مدفوع می­‌شوند. همچنین با کاهش فشار عمل دفع، از بدتر شدن علائم هموروئید جلوگیری می­‌کنند. فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا دچار مشکل نفخ نشوید.
• از درمان­‌های موضعی استفاده کنید: از پماد آنتی هموروئید بدون نسخه، شیاف دارای هیدروکورتیزون و یا پدهای حاوی نارون کوهی یا ماده بی­‌حس­‌کننده استفاده کنید.
• به صورت منظم دوش آب گرم بگیرید یا از حمام نشیمن(Sitz) استفاده کنید: حمام نشیمن به صورت لگنی است که روی کاسه توالت قرار می­‌گیرد. دو تا سه بار در روز و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، ناحیه مقعدی خود را در این لگن آب گرم قرار دهید.
• از داروهای تسکین­‌دهنده خوراکی استفاده کنید: می‌­توانید مسکن­‌های استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن را به صورت موقت مصرف کنید.

احتمالا با چنین روش‌­هایی، علائم بواسیر طی یک هفته از بین می‌روند. در غیر این صورت و یا وجود درد شدید و خون‌ریزی، در عرض یک هفته به پزشک خود مراجعه کنید.

داروی بواسیر چیست

در صورتی که زائده هموروئید، تنها منجر به دردهای خفیفی شود، ممکن است که پزشک کرم، پماد، شیاف­ یا پدهای بدون نسخه را به شما پیشنهاد دهد. این محصولات حاوی موادی مانند نارون کوهی یا هیدروکورتیزون و لیدوکائین هستند و می‌توانند موقتا درد بواسیر و خارش آن را تسکین دهند.

از کرم استروئیدی بدون نسخه، بیشتر از یک هفته استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک این اجازه را به شما بدهد، چون این دارو سبب نازک کردن پوست می­‌شود.

انواع جراحی بواسیر

ترومبکتومی هموروئید خارجی

در حالتی که یک لخته خون دردناک (ترومبوز) در هموروئید خارجی ایجاد شده باشد، پزشک می‌تواند با خارج کردن بواسیر سبب التیام سریع آن شود. این روش با انجام بی‌­حسی موضعی انجام می­‌شود و به کارگیری آن طی ۷۲ ساعت پس از ایجاد لخته، بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

روش‌­های کم ‌تهاجمی جراحی 

ممکن است که پزشک برای بواسیرهای دردناک یا خون‌ریزی­‌های مداوم، یکی از روش‌­های کم‌ تهاجمی جراحی را پیشنهاد کند. این نوع درمان، در مطب پزشک، به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی می­‌تواند انجام شود.

بستن باند پلاستیکی

پزشک یک یا دو باند پلاستیکی کوچک را دور یک بواسیر داخلی می­‌پیچد تا گردش خون در آن ناحیه قطع شود. بعد از گذشت یک هفته، زائده هموروئیدی خشک شده و می­‌افتد.
این باندهای پلاستیکی ناراحت­‌کننده خواهند بود و ممکن است تا دو تا چهار روز بعد از عمل سبب خون‌ریزی شوند، اما این خون‌ریزی‌ها به ندرت شدید می‌­شوند. با این حال، در برخی مواقع، عوارض جدی­‌تری نیز ممکن است بروز پیدا کند.

تزریق (اسکلروتراپی: Sclerotherapy)

پزشک با تزریق یک محلول شیمیایی در توده هموروئیدی، سبب کوچک‌کردن این بافت می­‌شود. با وجود بی­‌درد یا ناچیز بودن درد این روش، اما تاثیرگذاری آن از روش قبلی کمتر است.

عمل بواسیر با لیزر

در این روش از لیزر، اشعه مادون قرمز یا گرما استفاده می­‌کنند که سبب سفت و کوچک شدن بواسیر داخلی خونریزی‌­کننده می­‌شوند. انعقاد، عوارض جانبی کمی دارد و معمولا کمتر برای فرد ناراحت­‌کننده است.

فقط درصد کمی از مبتلایان به هموروئید نیاز به عمل جراحی دارند. در صورت موثر نبودن سایر روش‌­ها و یا بزرگ بودن توده، پزشک ممکن است یکی از موارد زیر را پیشنهاد کند:

برداشتن بواسیر

با انتخاب یکی از تکنیک‌­های مختلفی که وجود دارد، جراح بافتی را که مسبب خون‌ریزی است را برمی­‌دارد. این عمل جراحی را می‌­توان با بی حسی موضعی همراه با آرام‌بخش، بی‌­حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام داد.
هموروئیدکتومی، مؤثرترین و کامل‌ترین روش برای درمان بواسیر حاد یا عودکننده است. مشکل موقتی در تخلیه مثانه از عوارض این روش است که می­‌تواند منجر به عفونت ادراری شود. این عارضه عمدتا پس از بی‌حسی نخاعی رخ می دهد.

اکثر افراد بعد از عمل درد دارند. مسکن‌­ها و استفاده از حمام گرم می‌­توانند تسکین‌دهنده باشند.

بستن بواسیر

در این روش، جریان خون به بافت هموروئیدی قطع می­‌شود. معمولا از این روش فقط برای درمان هموروئید داخلی استفاده می‌شود.
به طور کلی، درد ناشی از بستن هموروئید کمتر از هموروئیدکتومی است و فرد سریع­‌تر به فعالیت­‌های روزمره خود برمی­‌گردد. با این حال، در مقایسه با هموروئیدکتومی، احتمال خطر عود بیماری یا افتادگی رکتوم- که بخشی از رکتوم از مقعد بیرون می‌­زند- در روش بستن بواسیر بیشتر است.

از دیگر عوارض این روش می­‌توان به خون‌ریزی، احتباس ادرار، درد و شاید ابتلا به یک عفونت خونی نادر و مرگ­‌آور(سپسی/ Sepsis، مسمومیت خونی) اشاره کرد. برای انتخاب بهترین گزینه درمانی با پزشک خود مشورت کنید.

آماده‌شدن برای ملاقات با پزشک

اگر نشانه‌ها و علائم بواسیر را دارید، ابتدا به پزشک خانواده خود مراجعه کنید. در صورت لزوم و برای معاینه تخصصی و درمان، ممکن است که او به شما پیشنهاد دهد که به یک یا چند متخصص، مانند پزشک متخصص دستگاه گوارش یا جراح روده و رکتوم مراجعه کنید.

در ادامه برای شما پیشنهاداتی برای ملاقات با پزشک ارائه شده است.

کارهایی که می­‌توانید انجام دهید

از محدودیت‌­های قبل از ملاقات آگاه باشید. هنگام مراجعه به پزشک و برای تسریع روند، کارهایی را که لازم است انجام دهید را از پزشک بپرسید.

لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائم و سابقه بروز آن‌­ها
•  اطلاعات شخصي مهم، مانند عادات روده‌­ای و رژیم غذایی (به خصوص میزان فیبر دریافتی)
•  تمام داروها، ویتامین­‌ها یا مکمل­‌های مصرفی به همراه میزان دوز آن‌­ها
• سوال­ هایی که می­خواهید بپرسید

برخی از سوال­‌هایی که باید در مورد هموروئید از پزشک بپرسید عبارتند از:

•  علت احتمالی این نشانه‌ها چیست؟
•  آیا این شرایط به صورت موقت است یا دائمی؟
•  آیا من در معرض عوارض بیماری هستم؟
•  کدام روش درمانی را پیشنهاد می­‌کنید؟
•  اگر درمان­‌های ابتدایی موثر نباشند، برای ادامه درمان کدام شیوه را پیشنهاد می­‌کنید؟
•  آیا باید جراحی انجام دهم؟ چرا/ چرا نه؟
•  آیا شیوه‌­هایی برای خود درمانی وجود دارند که کمک‌­کننده باشند؟
•  من به جز هموروئید به بیماری­‌های دیگری نیز مبتلا هستم، چگونه می­‌توانم آن­‌ها را با هم کنترل کنم؟

از پرسیدن سوال­‌های بیشتر دریغ نکنید.

چه چیزهایی را از دکتر خواهید شنید

احتمالا پزشک سوال­‌هایی مانند موارد زیر را از شما می­‌پرسد:

•  علائم بواسیر برای شما چقدر ناراحت‌کننده هستند؟
•  عادات روده­‌ای شما چگونه چیست؟
•  رژیم غذایی شما حاوی چقدر فیبر است؟
• چه چیزهایی این علائم را بهتر می­‌کنند؟
• چه چیزهایی این علائم را بدتر می­‌کنند؟
•  در بین اعضای خانواده آیا کسی به هموروئید، سرطان روده بزرگ، رکتوم یا مقعد مبتلا است؟
•  آیا عادات روده‌­ای شما تغییر کرده است؟
•  در طول عمل دفع، آیا متوجه خون روی کاغذ توالت، داخل توالت یا در مدفوع شده­‌اید؟

کارهای دیگری که می‌­توانید انجام دهید

قبل از مراجعه به پزشک، سعی کنید مدفوع خود را نرم کنید. بدین صورت که  غذاهای پر فیبر مانند میوه، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید. همچنین از یک مکمل فیبری بدون نسخه مانند Metamucil یا Citrucel استفاده کنید. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز نیز ممکن است به تسکین علائم کمک کند.