شاید شما هم مانند بسیاری تصور کنید که خیار خواص چندانی ندارد، اما اگر این مقاله را تا پایان بخوانید نه تنها با خواص مختلف خیار آشنا می‌شوید بلکه راه‌های سرو و خرید آن را فرا خواهید گرفت.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

برخی از انواع خیار

مزایای خیار برای سلامتی

چه خیاری بخریم؟

روش‌های آماده‌سازی و سرو خیار

نکاتی برای سرو خیار

نکات ایمنی در مصرف خیار

 

خیار یکی از باقدمت‌ترین محصولات بوده و گمان می‌رود که در ابتدا در دشت‌های جنوبی رشته کوه هیمالیا در هند کشت می‌شد. گیاه خیار، گیاهی خزنده (تاک مانند) شبیه به سایر گیاهان کدوسان مانند انواع کدوها، خربزه‌ها و طالبی‌ها و کدو سبز است. و از نظر گیاه‌شناسی به خانواده کدوسانان تعلق دارد. 

کاشت خیار آسان است و انواع مختلف آن در اندازه، شکل و رنگ‌های مختلف در سراسر دنیا در مناطقی با شرایط آب و هوایی متفاوت کشت می‌شوند. به طور کلی، این میوه دارای پوست سبز تیره، ترد، مغزی بسیار آبدار و دانه‌های کوچک خوردنی متمرکز در مرکز است. 

همانند سایر کدوها، بهترین زمان برای برداشت خیارها قبل از رسیدن آن است؛ یعنی زمانی‌که طعمی شیرین، بافتی ترد و طعمی خنثی دارند. اگر برداشت نشوند، میوه به رشد خود ادامه داده و پوست آن سفت‌تر و زرد شده و دانه‌های آن سفت و غیر قابل خوردن می‌شوند. خیار تازه در تمام فصول سال در دسترس بوده و می‌توان به صورت خام، در سالادهای سبزیجات یا آبمیوه‌ها مصرف کرد.

برخی از انواع خیار

خیار ارمنی

خیار ارمنی (Cucumis melo var. flexuosus) دراز، ترد، راه راه و نازک، خمیده و به رنگ سبز روشن است. همچنین از نظر گیاه شناسی در خانواده کدوسانان دسته‌بندی می‌شود و ظاهر و طعم آن‌ شبیه خیار است.

گونه‌های مینیاتوری

مانند انواع خیارهای مخصوص خیارشور (گِرکین، دیلز آمریکایی و کورنیکون فرانسوی)، ریز بوده و معمولا برای ترشی یا شور استفاده می‌شوند.

دوزاکایی (Dosakayi)

یک خیار کاری زرد هندی است و طعم شیرین ملایم و مزه‌ای خنثی دارد. این خیار در تهیه خورش‌ها و کاری‌ها، به خصوص در فصل تابستان، در بخش‌های جنوبی هند و سریلانکا به‌طور گسترده استفاده می‌شود.

مزایای خیار برای سلامتی

خیار یکی از کم‌کالری‌ترین سبزیجات محسوب می‌شود که در هر صدگرم تنها ۱۲ کالری دارد. خیار فاقد چربی‌های غیراشباع یا کلسترول بوده و پوست آن منبع خوبی از فیبر غذایی به حساب می‌آید. به همین دلیل، پوست خیار به کاهش یبوست کمک و از طریق خارج کردن ترکیبات سمی از روده٬ در برابر سرطان روده بزرگ محافظت می‌کند.

خیار منبع عالی از پتاسیم، یک الکترولیت دورن سلولی مهم است. صد گرم خیار ۱۳۶ میلی‌گرم پتاسیم و تنها دو میلی‌گرم سدیم دارد. پتاسیم یک الکترولیت دوستدار قلب است که با معکوس کردن اثر سدیم، به پایین آوردن فشار کل خون و ضربان قلب کمک می‌کند.

خیارها دارای نسبت‌های متعادلی از آنتی‌اکسیدان‌های منحصر به فردی از قبیل بتاکاروتن، آلفاکاروتن، ویتامین- ث، ویتامین- آ، زاگزانتین و لوتئین هستند. این ترکیبات به عنوان محافظی در برابر رادیکال‌های آزاد اکسیژنی و گونه‌های واکنش‌پذیر اکسیژنی  (ROS) عمل می‌کنند که در پیری و فرآیند‌های مختلف بیماری‌ها نقش دارند. تواناییِ کلیِ آنتی‌اکسیدانیِ خیارها که با اصطلاح «ظرفیت جذب رادیکال اکسیژن» اندازه‌گیری می‌شود، 214 µmol TE در صد گرم است.

خیارها خاصیت ادرارآوری خفیفی دارند که احتمالا به دلیل داشتن آب و پتاسیم و مقدار سدیم پایین آن است. این ویژگی به جلوگیری از افزایش وزن و فشار خون بالا کمک می‌کند.

خیارها میزان قابل توجهی ویتامین- کا دارند و هر صدگرم از خیار حدود ۷.۲ میکروگرم از این ویتامین را تامین می‌کند. مشخص شده است که ویتامین- کا با افزایش فعالیت استخوان‌زایی (ساخت تراکم استخوان)، نقش احتمالی در استحکام استخوان داشته و با محدود‌کردن تخریب نورونی در مغز، نقش ثابت شده‌ای در درمان بیماران آلزایمر دارد.

چه خیاری بخریم؟

خیارها به راحتی در تمام فصول در بازارهای محلی قابل فروش هستند. انواع خیارهای تازه، بسته به نوع، فرآوری‌شده و خیارشوری در مغازه‌های خواربار فروشی در دسترس هستند.

خیارهای تازه‌ای را که رنگ سبز روشن و بافت سفت و محکمی دارند بخرید و در زمان خرید به لکه‌ها، بریدگی‌ها و شکستگی‌های روی سطح آن توجه کنید. خیارهای زرد رنگ و بسیار رسیده را خریداری نکنید، چراکه پوست آن‌ها سفت و دانه‌های آن‌ها غیر قابل خوردن هستند. همچنین از خرید خیارهایی که انتهای آن‌ها چروک است خودداری کنید، زیرا بار قبلی مغازه بوده و هیچ طعمی ندارند. برای مواد مغذی و خوش‌طعم، محصولات ارگانیک و طبیعی را انتخاب کنید.

خیارها باید به خوبی در خانه با آب تمیز شسته شوند تا سطح آن‌ها از آلودگی و باقی‌مانده آفت‌کش‌ها تمیز باشد. پوست خیارها رنگ‌های متنوع و اغلب برجستگی‌های ریزی دارند که بایستی به راحتی پاک شوند. پوست خیار را دور نریزید، چرا که پوست خیار حاوی مواد معدنی مهم، مواد شیمیایی گیاهی و فیبر است.

برای نگهداری، آن‌ها را در دمای اتاق برای یک یا دو روز نگه دارید، اما بهتر است در یخچال و رطوبت نسبی بالا، نگه داشته شده تا برای چند روز تازه باقی بماند. 

روش‌های آماده‌سازی و سرو خیار

خیارها را به خوبی در آب سرد زیر شیر آب، قبل از استفاده بشویید. ابتدا و انتهای آن‌ها را با چاقوی تیز ببرید و سر و ته خیار را بمالید تا مایع سفید و چسبنده شیره‌مانند آن پاک شود و تلخی سر خیار را کمتر کند. آن‌ها را ورقه‌ای یا مکعبی یا به اشکال دلخواه خود برش بزنید.

نکاتی برای سرو خیار

• - خیارهای تازه و تمیزشده را بدون هیچ افزودنی می‌توان با لذت میل کرد.
• - قطعات یا برش‌های آن افزودنی خوبی برای سالادهای میوه/ سبزیجات هستند.
• - خیار کاری زرد هندی (dosakayi) به طور عمده در انواع کاری‌ها و خورش‌ها (در جنوب هند با باترمیلک و ماست) استفاده می‌شود.
• - خیار را به قطعات ریز برش دهید و با ماست، زیره سبز، گشنیز، فلفل و نمک برای درست کردن رایتا خیار (یک غذایی هندی) ترکیب کنید.
• - آب خیار نوشیدنی بسیار سالمی است.
• - همچنین برش‌های نازک خیار به غذای لذیذ اسپانیایی سوپ سرد گوجه و خیار، gazpacho، اضافه می‌شود.
• - خیارهای گِرکین و ضخیم‌پوست، دیگر گونه‌هایی هستند که در تهیه خیارشور مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نکات ایمنی در مصرف خیار

اغلب، برخی از خیارها همانند کدو قلیانی به دلیل داشتن ترکیبات سمی ترپنوئید از قبیل cucurbitacin B, D, G, H و غیره تلخ می‌شوند.

برای اطمینان از تلخ نبودن خیار، باید قبل از خوردن قطعه کوچکی از آن تست شود. اگر تلخ بود تمام میوه را دور بریزید. در صورت احساس ناراحتی پس از مصرف خیار (حالت تهوع و استفراغ، اسهال یا هرگونه احساس ناراحتی دیگر)، فرد باید بی‌درنگ به بیمارستان برده شود.