بدن شما باید با باکتری‌هایی که بیمارتان کرده مبارزه کند، اما گاهی بدن خود دارو نیز مبارزه می‌‌کند. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که بدن به مصرف آن دارو حساسیت داشته باشد،  در واقع، سیستم ایمنی بدن تصور می‌کند دارو، میکروبی متجاوز است که باید آن را از بین ببرد. یکی از حساسیت‌های رایج و البته مهم، حساسیت به پنی‌سیلین است که بهتر است حتما قبل از استفاده، تست حساسیت به پنی‌سیلین انجام شود. در ادامه مطلب، درباره داروی پنی‌سیلین و حساسیت دارویی به پنی سیلین بیشتر خواهیم نوشت. 

فهرست مطالب

• تعریف پنی‌سیلین 

• عوارض مصرف داروی پنی‌سیلین چیست

• حساسیت به پنی‌سیلین چیست و چه عوارضی دارد

  • علائم حساسیت پنی‌سیلین

  • آنافیلاکسی چیست

  • علت بروز حساسیت به پنی‌­سیلین چیست

  • از کجا بفهمیم به پنی سیلین حساسیت داریم

    • تست‌­های لازم برای تشخیص حساسیت به پنی‌سیلین

  • درمان حساسیت به پنی‌سیلین

• داروی جایگزین پنی سیلین چیست

• آیا پنی­ سیلین در درمان کرونا موثر است

تعریف پنی‌سیلین 

پنی سیلین به داروهایی گفته می‌­شود که در دسته­ آنتی­‌بیوتیک قرار دارند و برای درمان بیماری­‌های میکروبی تجویز می­‌شوند. پنی ­سیلین خود شامل چندین نوع است که از انواع آن می‌­توان به پنی سیلین جی (به صورت تزریق وریدی)، پنی‌سیلین وی (به صورت خوراکی)، بنزاتین بنزیل ­پنی سیلین (به صورت تزریق ماهیچه‌­ای) و پروکائین بنزیل پنی سیلین اشاره کرد.

پنیسیلین که اولین بار توسط الکساندر فلمینگ کشف شد، جزو نخستین داروهای ساخته شده برای درمان بیماری‌­های باکتریال است و تا به امروز در پزشکی کاربرد دارد. این دارو امروزه برای درمان بسیاری از بیماری­‌های باکتریال مثل عفونت گوش تجویز می‌­شود.

عوارض مصرف داروی پنی‌سیلین چیست

پنیسیلین در میزان و مقداری که توسط پزشک و به جهت درمان بیماری تجویز می‌­شوند، سمی نیستند. اما حدود ۱ تا ۱۰ درصد افراد به آن واکنش نشان می­‌دهند و حساسیت دارند. این واکنش‌­ها از علائم خفیف شروع شده و حتی به آنافیلاکسی منجر می­شود. ۰.۵ درصد از مردم با مصرف پنی سیلین دچار آنافیلاکسی می­‌شوند که بسیار خطرناک است.

البته آمار نشان می‌­دهد تنها ۰.۰۰۲ درصد از آنافیلاکسی می­‌میرند. یعنی یک نفر در پنجاه هزار نفر. با وجود این، پیش از مصرف یا تزریق پنی سیلین بهتر است تست حساسیت به پنی‌سیلین انجام شود. 

حساسیت به پنی‌سیلین چیست و چه عوارضی دارد

حساسیت به پنی‌سیلین یک واکنش غیرعادی سیستم ایمنی بدن به داروی پنی سیلین است. علائم حساسیت به صورت خلاصه شامل کهیر، خارش و قرمزی پوست است. علائم شدید آن آنافیلاکسی است که یک موقعیت خطرناک و تهدید­کننده برای زندگی فرد خواهد یود.

علائم حساسیت پنی‌سیلین

علائم و نشانه­‌های حساسیت به پنی‌سیلین معمولا یک ساعت پس از مصرف آن ظاهر می‌­شود. علائم خفیف‌­تر و غیرمعمول آن می­‌تواند روزها، هفته­‌ها یا ما­ه­‌های بعد معلوم شود. اما به طور کلی، علائم حساسیت به پنی‌­سیلین شامل این موارد می شود:

• خارش پوست
• کهیر
• جوش
• تب
• التهاب و ورم 
• تنگی نفس
• خس­ خس سینه
• آبریزش بینی
• خارش چشم و اشک آمدن از آن
• آنافیلاکسی

آنافیلاکسی چیست

آنافیلاکسی موقعیتی است که زندگی فرد را تهدید می‌­کند و ممکن است موجب مرگ او شود. علائم آنافیلاکسی عبارتند از:

• بسته شدن راه تنفس و گلو که باعث مشکل در تنفس می‌­شود.
• اسهال یا استفراغ
• سرگیجه
• ضربان فلب ضعیف و نامنظم
• افت فشار خون
• از دست دادن هوشیاری
• تشنج
• حالت تهوع و دردهای غیرطبیعی

باید دقت کنیم که علائمی همانند اسهال، استفراغ، سردرد، آبریزش بینی و غیره ممکن است به خاطر بیماری میکروبی باشد که برای درمان آن پنی ­سیلین مصرف کرده‌ایم. به همین دلیل در صورت بروز نشانه‌ها از دکتر مشورت بخواهیم. 

• با بروز حساسیت به پنی‌سیلین چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم

در صورت مشاهده­ علائم مشابه به حساسیت به پنی‌سیلین هرچه زودتر به دکتر مراجعه کنیم بهتر است. باید درباره­ چیستی حساسیت و تفاوت حساسیت به دارو، با عوارض مصرف آن و مقدار بی­‌خطر مصرف آن دارو، با پزشکتان مشورت کنید. اگر علائم حساسیت شدید به پنی‌سیلین و آنافیلاکسی را تجربه کردید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

علت بروز حساسیت به پنی‌­سیلین چیست

حساسیت به پنی سیلین زمانی رخ می‌­دهد که سیستم ایمنی بدن شما به این دارو حساس می‌­شود و با آن به شکل عاملی بیگانه یا باکتری رفتار می­‌کند. برای اینکه سیستم ایمنی به پنی سیلین حساس شود حداقل باید یکبار در معرض آن قرار گرفته باشید. در این وضعیت بدن برای مقابله با پنی‌سیلین، پادتن ترشح می­‌کند. سپس، زمانی که پنیسیلین مصرف کنید، سیستم ایمنی این پادتن‌­ها را در بدن رها کرده و همین مواد شیمیایی باعث ایجاد علائم حساسیت پنی‌سیلین می‌شوند. 

از کجا بفهمیم به پنی سیلین حساسیت داریم

انجام یک آزمایش کامل و تست­‌های مناسب برای تشخیص درست حساسیت به پنی‌سیلین نیاز است. اگر حساسیت به پنی‌سیلین اشتباه در بیمار تشحیص داده شود، باعث تجویز آنتی‌بیوتیک ­های قوی‌­تر و گران‌­تر می­‌شود.پزشک ضمن انجام معاینه­ دقیق، درباره­ علائم حساسیت شما می­‌پرسد و متناسب با آن، آزمایش­‌های لازم را تجویز می­‌کند. شما ممکن است برای انجام این آزمایش‌­ها به یک متخصص آلرژی نیز ارجاع داده شوید.

تست‌­های لازم برای تشخیص حساسیت به پنی‌سیلین

• تست روی پوست: متخصص آلرژی یا پرستار برای انجام تست پنی‌سیلین بر روی پوست شما، مقدار دوز کم­تر پنی‌سیلین را توسط سرنگ به زیر پوستتان تزریق می­‌کند. اگر نتیجه­ آزمایش مثبت باشد پوست شما قرمز شده و در آن ناحیه احساس خارش می­‌کنید. حتی ممکن است سطح پوست برآمده یا ملتهب شود و باد کند. جواب مثبت آزمایش به این معنی است که شما به پنی سیلین حساسیت دارید و جواب منفی می‌­تواند نشانه­ نداشتن حساسیت باشد. اما جواب منفی این تست دقیق نیست؛ زیرا حساسیت به بعضی از داروها را نمی‌­توان با تست روی پوست تشخیص داد.
• تست درجه­‌بندی شده: اگر تشخیص حساسیت به پنی‌سیلین نامشخص باشد، احتمالا پزشک شما تست درجه­‌بندی شده را پیشنهاد کند. در این نوع تست پزشک نوع پنی سیلینی که مشکوک به ایجاد حساسیت است را در پنج دوز متفاوت – از کم به دوز مورد نظر- تقسیم بندی کرده و در ۵ مرتبه به شما تزریق می­‌کند. اگر در طول این پنج بار هیچگونه علائمی نداشته باشید، پزشک با خیالی آسوده پنی‌سیلین موردنظر را برای شما تجویز می­‌کند و نتیجه می­‌گیرد که شما حساسیتی به پنی‌سیلین ندارید. اگر حساسیت شما تنها به نوع خاصی ازپنی‌سیلین باشد پزشک این تست را با سفالوسپورین انجام می‌­دهد. این دارو به دلیل احتمال حساسیت‌­زایی زیاد توسط پزشک استفاده می‌­شود. نتایج این آزمایش می‌­تواند به پزشک در تجویز آنتی‌­بیوتیک مناسب کمک کند. هنگام انجام این تست شما تحت نظر پزشک خواهید بود تا در صورت بروز مشکل سریعا مداوا شوید.

درمان حساسیت به پنی‌سیلین

درمان حساسیت به پنی‌سیلین را به طور کلی می­‌توان به دو رویکرد تقسیم کنیم:

• درمان فوری علائم حساسیت
• حساسیت زدایی از پنی‌سیلین

درمان فوری علائم حساسیت

روش­‌های زیر ممکن است برای درمان کنونی حساسیت و علائم آن به پنی سیلین با تجویز پزشک متخصص انجام شود:

• قطع سریع پنی سیلین: اگر پزشک شما تشخیص حساسیت به پنی سیلین را دهد، اولین قدم قطع فوری استفده از آن است.
• آنتی­ هیستامین: پزشک شما ممکن است برای درمان علائم حساسیت شما آنتی­ هیستامین یا دیفن هیدرامین تجویز کند. این داروها مواد شیمیایی که سیستم ایمنی شما به آن واکنش نشان­ می‌­دهد را از بین می‌­برد.
• کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئید چه به صورت تزریق چه خوراکی سبب از بین رفتن التهابات به وجود آمده در نتیجه بروز علائم شدیدتر حساسیت می‌­­شوند.
• درمان آنافیلاکسی: درمان آنارفیلاکسی به تزریق سریع اپی­نفرین و مراقبت اورژانسی نیاز دارد و فرد مبتلا باید در بیمارستان بستری شود تا علائم حیاتی، تنفس و فشار خون او چک شود.

حساسیت زدایی از پنی‌سیلین

اگر برای درمان بیماری شما چاره­ دیگری جز مصرف پنی سیلین نباشد و آنتی‌­بیوک مناسبی در دسترس نباشد، باید درمان حساسیت زدایی از پنی‌سیلین را تحت نظر پزشک انجام دهید. طی این درمان، شما دوز کمی از پنی‌سیلین را دریافت و سپس به تدریج دوزهای بیش­تری را در هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه دریافت می­‌کنید. اگر بتوانید بدون هیچ واکنشی به دوز مورد نظر برسید، می‌­توانید ازپنی سیلین برای درمان استفاده کنید.

پنی‌سیلین باید مطابق دستورالعمل مصرف شود. اگر در آینده هم برای درمان به پنی سیلین نیاز داشته باشید، باید این مراحل را تکرار کنید. در این روش شما با دقت تحت نظر پزشک قرار می­‌گیرید تا در صورت بروز علائم سریعا درمان شوید. این روش همیشه موفقیت­ آمیز نیست و خطرات جدی به دنبال دارد.

داروی جایگزین پنی سیلین چیست

همانطور که گفتیم پنی سیلین دارویی است که برای از بین بردن و درمان بیماری­‌های میکروبی تجویز می‌­شود. پنی ­سیلین را می‌­توانیم بخشی از خانواده­ آنتی‌­بیوتیک­ بدانیم. در صورت بروز حساسیت به پنی سیلین، شما باید برای انتخاب جایگزین مناسب آن به پزشک متخصص مراجعه کنید.

پزشک احتمالا یکی از داروهای دیگر خانواده­ آنتی­‌بیوتیک را جایگزین پنی­ سیلین کند؛ برای مثال آموکسی سیلین یا هر دارویی که به تشخیص دکتر در درمان بیماری موثر باشد. البته پزشک قبل از تجویز هر دارویی باید مطمئن شود که شما واکنش آلرژیک به آن نخواهید داشت و برای استفاده مناسب است.

آیا پنی­ سیلین در درمان کرونا موثر است

کووید ۱۹ یا کرونا بیماری ویروسی است که تا به حال درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. پنی ­سیلین از دسته آنتی‌­بیوتیک­هاست و تنها قادر به درمان بیماری­‌های وابسته به میکروارگانیسم­‌ها یا همان باکتری­‌ها خواهد بود. پنی­ سیلین تنها در درمان بیماری‌­ها به وجود آمده توسط موجودات زنده­ موثر است و در از بین بردن ویرووس‌­ها اثری ندارد. بنابراین نه تنها پنی­ سیلین، بلکه تمام آنتی‌­بیوتیک ­ها تاثیری در درمان کرونا ندارند.

ممکن است بعضی از پزشکان برای بیماران مبتلا به کرونا پنی ­سیلین یا نوع دیگری آنتی‌­بیوتیک تجویز کنند. دلیل این است که بدن و سیستم ایمنی افراد در طی درگیری با کرونا ضعیف می­‌شود و دیگر قادر به محافظت بدن در برابر بیماری‌­ها میکروبی نیست. بنابراین همراه با تجویز ویتامین و داروهای دیگر برای تقویت بدن، آنتی‌­بیوتیک نیز برای مقابله با بیماری­‌های میکروبی تجویز می‌­شود ولی تاثیری در درمان کرونا ندارد. با دنبال کردن این صفحه در وبسایت سبک زندگی می‌‌توانید اطلاعات کاملی درباره بیماری کرونا، علائم آن، مراقبت‌های خانگی و همچنین پروتکل مقابله با آن را به دست آورید. 

سخن پایانی

شناخت طرز صحیح مصرف داروها و عوارض آن­ها نکته­ بسیار مهمی در حفظ سلامتی ماست. پنی سیلین داروی شناخته شده­ای است که در بیش­تر مواقع ممکن است برای افراد تجویز شود با اینحال موارد حساسیت و آلرژی به این دارو هم در بین افراد بسیاری گزارش شده است. با آگاهی و شناخت سریع علائم می‌­توانیم در صورت بروز آن­ها با پزشک تماس گرفته و زودتر درمان شویم. علاوه بر این می‌­توانیم از بروز آنافیلاکسی جلوگیری کنیم. در ضمن به یاد داشته باشیم برای تشخیص حساسیت به پنی‌سیلین، نحوه­ درمان آن و تجویز داروها مشابه به پزشک متخصص و مورد اطمینان خود مراجعه کنیم.