پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) وقتی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید مقدار بسیار زیادی هورمون تیروکسین تولید کند. تیروئید پرکار می‌تواند متابولیسم بدن را افزایش دهد، باعث از دست دادن وزن ناخواسته، بالا رفتن ریتم ضربان قلب یا به هم ریختن آن شود. بسته به شرایط بیماری پزشکان از درمان‌های دارویی یا جراحی برای درمان تیروئید پرکار کمک می‌گیرند. گاهی به دلیل وجود تیروئید سمی، درمان متفاوتی انتخاب می‌شود. برای اطلاع بیشتر درباره تیروئید پرکار، این مطلب را تا انتها بخوانید. 

فهرست مطالب

• تیروئید چیست
• علت به وجود آمدن پرکاری تیروئید
• علائم پرکاری تیروئید چیست
• عوارض پرکاری تیروئید 
• تشخیص پرکاری تیروئید 
• تیروئید پرکار سمی چیست
• درمان تیروئید پرکار
• رژیم غذایی تیروئید پرکار
• جراحی تیروئید پرکار
• پرسش‌های متداول 

تیروئید چیست

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن فرد قرار دارد. غده تیروئید دو لوب دارد که با یک پل (isthmus) در وسط به هم وصل شده‌اند. وقتی که اندازه تیروئید نرمال و طبیعی باشد نمی‌توانید آن را حس کنید. رنگ تیروئید قرمز مایل به قهوه‌ای است و پر از رگ‌های خونی است. همچنین عصب‌هایی که برای کیفیت صدا مهم هستند از میان تیروئید می‌گذرند. 
تیروئید چندین نوع هورمون تولید می‌کند که به آنها هورمون تیروئید گفته می‌شود. هورمون اصلی تیروکسین است که تحت عنوان T4 هم شناخته می‌شود. هورمون‌های تیروئید در تمام بدن فعالیت می‌کنند و بر متابولیسم، رشد، و دمای بدن تاثیر می‌گذارند. در دوران کودکی هورمون تیروئید کافی برای رشد مغز ضروری است.  

علت به وجود آمدن پرکاری تیروئید

مجموعه‌ای از شرایط می‌توانند باعث به وجود آمدن پرکاری تیروئید شوند. بیماری گریوز (Graves' disease) که یک بیماری خودایمنی بدن محسوب می‌شود یکی از دلایل شایع اختلالات تیروئیدی است. این بیماری باعث می‌شود آنتی‌بادی‌ها تیروئید را تحریک کنند که هورمون بسیار زیادی ترشح کند.

بیماری گریوز بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد تا در مردان. این بیماری معمولا در خانواده ادامه پیدا کند، که نشان دهنده یک پیوند ژنتیکی در آن است. اگر در میان اعضای خانواده خود کسی به این بیماری مبتلا باشد، باید این موضوع را هنگام معاینه با پزشک خود در میان بگذارید. 
عوامل دیگر تاثیرگذار در ایجاد تیروئید پرکار شامل موارد زیر است:

• یودین مازاد، که یکی از اجزای کلیدی هورمون‌های T4 و T3 محسوب می‌شود 
• تیروئیدیت یا متورم شدن تیروئید، که باعث ترشح T4 و T3 از غده می‌شود
• تومور در تخم‌دان‌ یا بیضه‌ها
• تومورهای خوش‌خیم در تیروئید یا غده هیپوفیز
• مقادیر زیاد تترایودوتیروئین (tetraiodothyronine) که از طریق وعده‌های غذایی یا دارویی دریافت شده باشد.

علائم پرکاری تیروئید چیست

مقادیر زیادی از T4، و T3 یا هر دو می‌تواند باعث افزایش میزان سوخت و ساز شود که به این حالت وضعیت هایپرمتابولیک گفته می‌شود. هنگامی که فرد در وضعیت هایپرمتابولیک قرار داشته باشد ممکن است ضربان قلب سریع، فشار خون بالا، و لرزش دست را تجربه کند.

همچنین فردی که دچار وضعیت هایپرمتابولیک باشد خیلی عرق می‌ریزد و در مقابل گرما تحمل بسیار کمی دارد. پرکاری تیروئید ممکن است باعث حرکات بیشتر روده، از دست دادن وزن و در زنان باعث دوره‌های به هم ریخته قاعدگی شود. 
 خود غده تیروئید ممکن است بزرگ شده و به گواتر تبدیل شود که ممکن است متقارن یا یک‌طرفه باشد. به دلیل اگزوفتالموس (exophthalmos) یا بیماری گرویز چشم‌های فرد نیز ممکن است برجسته به نظر برسند.
علائم دیگر تیروئید پرکار شامل موارد زیر می‌شود:

• افزایش اشتها
• عصبی بودن
• بی‌قراری
• ناتوانی در تمرکز
• ضعف
• ضربان قلب نامنظم
• موی نرم و شکننده
• خارش
• ریزش مو
• حالت تهوع و استفراغ
• رشد پستان در مردان

علائم پرکاری تیروئید که در ادامه می‌آیند در صورت مشاهده بلافاصله باید با پزشک در میان گذاشته شود:

• سرگیجه
• تنگی نفس
• از دست دادن خودآگاهی
• ضربان قلب سریع و نامنظم

پرکاری تیروئید همچنین می‌تواند باعث ایجاد اتریال فیبریلیشن (atrial fibrillation) شود، که یک اریتمی خطرناک است و خطر سکته را به همراه دارد. 

عوارض پرکاری تیروئید 

همان‌طور که دیدیم غده تیروئید به ترشح هورمون‌های تیروئید می‌پردازد. این هورمون‌ها می‌توانند باعث تغییرات سطح انرژی بدن و تغییرات وزنی شوند. به همین ترتیب این هورمون‌ها می‌توانند عواملی باشند که در افسردگی نقش دارند. 
 مقادیر مشخصی از هورمون‌ها، به ویژه هورمون‌هایی که توسط غده تیروئید تولید می‌شوند، می‌توانند در بروز افسردگی نقش داشته باشند. در این صفحه از وبسیات سبک زندگی می‌توانید درباره انواع افسردگی بیشتر بخوانید.

برخی از علائم افسردگی با وضعیت‌های تیروئید پیوند دارند. همین موضوع در مورد به هم ریختگی دوره‌های قاعدگی و سندروم پیش از قاعدگی (PMS) نیز صادق است. از آنجا که این ارتباط بین علائم افسردگی و حالت‌های دیگر پزشکی وجود دارد، اغلب از تست‌های خون برای جلوگیری از تشخیص اشتباه استفاده می‌شود. 
البته، ممکن است فرد همزمان افسردگی و اختلالات تیروئید داشته باشد. همین موضوع در مورد مشکلات دوره قاعدگی نیز وجود دارد. به عبارت دیگر ممکن است فرد هم به افسردگی و هم مشکلات تیروئید دچار شود. 

تشخیص پرکاری تیروئید 

اولین قدم در تشخیص پرکاری تیروئید بررسی سابقه پزشکی کامل بیمار و  انجام معاینه و آزمایش است. اما به طور کلی، این نشانه‌ها در تیروئید پرکار شایع‌ترند: 

•  از دست دادن وزن
• ضربان قلب سریع
•  فشار خون بالا
• چشم‌های برجسته
• بزرگ شدگی غده تیروئید

 از تست‌های دیگری نیز برای بررسی بیشتر پیشرفت بیماری استفاده می‌شود. اصلی‌ترین این موارد عبارتند از: 

• تست کلسترول

ممکن است پزشک سطح کلسترول در خون بیمار را بررسی کند. کلسترول پایین می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت متابولیک زیاد باشد، که در آن بدن به سرعت کلسترول را می‌سوزاند. 

• تست T4، T4 آزاد و T3

با استفاده از این تست‌ها مشخص می‌شود که چه مقدار هورمون تیروئید در بدن بیمار وجود دارد. 

• تست سطح هورمون محرک تیروئید

تست هورمون محرک تیروئید ((Thyroid stimulating hormone (TSH) با استفاده از هورمونی انجام می‌شود که غده تیروئید را به ترشح هورمون تحریک می‌کند. هنگامی که سطح هورمون تیروئید در بدن طبیعی یا زیاد باشد، سطح TSH باید پایین‌تر است. اگر سطح TSH که به شکلی غیرطبیعی پایین باشد، ممکن است اولین علامت پرکاری تیروئید محسوب شود. 

• تست تری‌گلیسیرید

سطح تری‌گلیسیرید در خون بیمار نیز باید تست شود. درست مثل سطح پایین کلسترول، سطح پایین تری‌گلیسیرید نیز می‌تواند نشان دهنده افزایش فعالیت متابولیک باشد. 

• اسکن و بررسی اندازه تیروئید 

این به پزشک امکان می‌دهد که متوجه فعالیت بیش از اندازه تیروئید شود. علاوه بر این با استفاده از این اسکن معلوم می‌شود که تمام غده تیروئید پرکار است یا فقط بخش یا بخش‌هایی از آن پرکار هستند. 

• سونوگرافی

سونوگرافی می‌تواند اندازه دقیق غده تیروئیدو همچنین اندازه توده‌های موجود در آن را نیز مشخص کند. با استفاده از سونوگرافی پزشکان تشخیص می‌دهند این توده، که یک توده جامد یا کیستی (cystic) است. 

• سی‌تی اسکن یا ام. آر. آی

به وسیله سی‌تی اسکن یا تصویر ام. آر. آی پزشکان می‌توانند تشخیص بدهند که آیا وجود یک تومور هیپوفیز عامل بیماری است یا نه. 

تیروئید پرکار سمی چیست

هنگامی که یک گره روی غده تیروئید رشد کند، تیروئید بزرگ شده و در نتیجه هورمون بیشتری ترشح می‌کند. به چنین شرایطی، تیروئید پرکار سمی می‌گویند. اگر این هورمون اضافی از یکی از گره‌های غده تیروئید ترشح شود، آدنومای سمی نام دارد. اگر چندین گره در غده تیروئید باعث ایجاد پرکاری تیروئید شوند به آن گواتر چندگره‌ای گفته می‌شود. 

• چه چیزی باعث شکل‌گیری تیروئید پرکار سمی می‌شود

غده تیروئید برای تولید و ترشح هورمون‌های تیروکسین و تریوداتیرونین به یُد نیاز دارد. اگر مقدار ید در رژیم غذایی کم باشد، غده تیروئید نمی‌تواند هورمون‌های تیروئید کافی تولید کند. سطح پایین هورمون‌های تیروئید باعث می‌شود غده تیروئید بزرگ شود چرا که در این شرایط به سختی کار می‌کند تا بتواند با سطح پایین ید نیز هورمون‌های تیروئید را ترشح کند. 

درمان تیروئید پرکار

چند راه برای درمان پرکاری تیروئید وجود دارد. تعیین روش درمانی مناسب با توجه به عواملی مثل سن، شرایط جسمانی، دلیل ایجاد پرکاری تیروئید، ترجیحات شخصی و میزان جدی بودن اختلالات تیروئید تعیین می‌شود. روش درمان تیروئید پرکار را پزشک تشخیص می‌دهد. درمان‌های ممکن شامل این موارد هستند:

• ید رادیواکتیو

ید رادیواکتیو از طریق دهان مصرف شده و توسط غده تیروئید جذب می‌شود، و باعث کوچک شدن آن می‌شود. علائم اغلب بعد از چند ماه بهبود می‌یابند. مازاد ید رادیواکتیو از بدن ظرف مدت چند هفته تا چند ماه دفع می‌شود. این روش درمان می‌تواند فعالیت تیروئید را به قدری پایین بیاورد که کم‌ کاری تیروئید در نظر گرفته شود و در ادامه ممکن است برای جایگزینی تیروکسین در بدن، فرد به مصرف روزانه دارو احتیاج پیدا کند. 

• قرص پرکاری تیروئید برای لاغری

این داروها به تدریج علائم پرکاری تیروئید را با جلوگیری از ترشح بیش از اندازه هورمون‌ها در غده تیروئید کاهش می‌دهند. با استفاده از این روش درمان علائم ظرف چند هفته تا چند ماه کاهش پیدا می‌کند. اما درمان با داروهای ضد تیروئید اغلب یک سال و یا حتی بیشتر طول می‌کشد. 

برای بسیاری از بیماران این روش درمان منجر به بهبود همیشگی پرکاری تیروئید می‌شود. اما بعضی ممکن است از مشکلات دیگر رنج ببرند. این داروها می‌توانند به کبد آسیب‌های جدی وارد کرده و حتی گاهی منجر به مرگ بیمار شوند.  شمار کمی از افراد هم که به این داروها آلرژی دارند شروع به زدن راش‌های پوستی، کهیر، تب و درد مفاصل می‌کنند.

• بتا بلاکرها 

اگر چه این داروها اغلب برای درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند و تاثیری در سطح هورمون‌های تیروئید ندارند، می‌توانند علائم پرکاری تیروئید را بهبود ببخشند. از جمله این علائم می‌توان به لرزش، ضربان قلب سریع و مشکلات تپش قلب اشاره کرد. به همین دلیل پزشکان از این داروها استفاده می‌کنند تا حال بیمار -قبل از اینکه سطح هورمون‌های تیروئید به اندازه عادی و طبیعی برگردند- بهتر شود.

افرادی که دچار مشکلات تنفسی و آسم هستند بهتر است این داروها را مصرف نکنند. همچنین، عوارض جانبی آنها می‌تواند شامل خستگی مفرط و ناتوانی جنسی باشد. 

درمان پرکاری تیروئید و لاغری 

یکی از نشانه‌های تیروئید پرکار، کاهش وزن شدید و لاغری است که در کنار افزایش ضربان قبل، عرق کردن زیاد، ریزش موی سر و تغییرات خلق و خوی به عنوان نشانه‌های مهمی از تیروئید پرکار محسوب می‌شوند. اما با درمان پرکاری تیروئید این نشانه‌ها تا حد زیادی کنترل و درمان می‌شوند. چنانچه کاهش وزن به دلیل پرکاری تیروئید باشد، با درمان بیماری، احتمالا بدن وزن از دست داده را جبران خواهد کرد. به همین دلیل ممکن است فرد به وزن طبیعی بازگردد.

رژیم غذایی تیروئید پرکار

فرد مبتلا به پرکاری تیروئید باید از خوردن مقدار زیادی غذای غنی از ید اجتناب کند، مانند:

• نمک ید دار
• ماهی و صدف
• محصولات لبنی
• مکمل های ید
• محصولات غذایی رنگ قرمز
• زرده تخم مرغ

در همین حال، خوردن این مواد غذایی به بیمارانی که تیروئید پرکار دارند نیز توصیه می‌شود.

• نمک غیر ید دار
• قهوه یا چای (بدون شیر یا خامه گیرهای لبنی یا سویا)
• سفیده تخم مرغ
• میوه تازه 
• مغزهای آجیل و نمک بدون نمک
• نان خانگی یا نان هایی که بدون نمک، لبنیات و تخم مرغ درست می‌شوند
• ذرت بو داده با نمک غیر یددار
• جو دوسر

جراحی تیروئید پرکار

اگر بیمار حامله باشد، یا بدن او نتواند داروهای ضد تیروئید را تحمل کرده و نخواهد یا نتواند درمان با ید رادیواکتیو را انجام دهد، پزشک ممکن است جراحی تیروئید را پیشنهاد دهد. هر چند که این گزینه فقط در موارد بسیار محدودی ارائه می‌شود. 
در جراحی تیروئید پزشک بیشتر بخش‌های غده تیروئید را بر می‌دارد. غدد پارا-تیروئید چهار غده کوچک در پشت غده تیروئید هستند که به کنترل سطح کلسیم در بدن کمک می‌کنند.  

علاوه بر این موارد، بعد از جراحی تیروئید بیمار نیاز به درمان همیشگی با داروی لووتیروکسین دارد تا سطح طبیعی هورمون‌های تیروئید لازم در بدن را تامین کند. اگر در این جراحی غدد پارا-تیروئید هم آسیب ببینند، نیاز به داروهایی برای حفظ سطح طبیعی کلسیم در خون وجود دارد. گفتنی است ریسک‌های این جراحی شامل آسیب به تارهای صوتی، و آسیب به غدد پارا-تیروئید می‌شود. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی در مورد جراحی تیروئید پرکار به طور مفصل توضیح داده‌ایم.

پرسش‌های متداول 

آیا تیروئید پرکار باعث لاغری می‌شود؟

تیروئید پرکار باعث افزایش فعالیت متابولیسم بدن می‌شود. به این ترتیب بدن در زمان سریع‌تری غذای دریافتی را تبدیل به انرژی می‌کند. این بیماری باعث کاهش وزن و لاغر شدن ناخواسته بیمار می‌شود. 

 برای درمان پرکاری تیروئید چه بخوریم؟

ید نقش مهمی در کارکرد غده تیروئید ایفا می‌کند. افزودن این موارد به رژیم غذایی روزانه افراد مبتلا به پرکاری تیروئید توصیه می‌شود: 

• نمک بدون ید
• سفیده تخم مرغ
• مغزهای خشکبار بدون نمک
• نان خانگی که بدون نمک، لبنیات و تخم مرغ درست شده باشد
• پاپ‌کورن با نمک بدون ید
• سیب زمینی
• عسل

آیا بین تیروئید پرکار و سردرد ارتباطی وجود دارد؟

تیروئید پرکار با افزایش سطح هورمون‌های تیروئید در بدن کارکرد طبیعی آن را مختل می‌کند. این موضوع منجر به مشکلات زیادی می‌شود که سردرد نیز می‌تواند از جمله این مشکلات باشد. 

آیا برای آزمایش تیروئید باید ناشتا باشیم؟

بله، مصرف غذا تاثیرات زیادی در میزان ترشح هورمون‌های تیروئید در بدن دارد. با انجام آزمایش ناشتا یا با معده خالی تا حدی می‌توان از تاثیرگذاری نتایج آزمایش اطمینان حاصل کرد. 

جواب آزمایش تیروئید چند روز طول می‌کشد؟

جواب آزمایش تیروئید می‌تواند چند روز طول بکشد. این زمان در آزمایشگاه‌های مختلف با هم فرق دارد و بستگی دارد در کدام آزمایشگاه آزمایش تیروئید ناشتا انجام بدهید. 

آیا پرکاری تیروئید باعث چاقی میشود؟

پرکاری تیروئید باعث چاقی نمی‌شود، بلکه به دلیل فعالیت زیاد غده تیروئید فرد وزن زیادی از دست میدهد. 

سخن پایانی

تیروئید پرکار مشکلی است که بسیاری از افراد، به ویژه زنان درگیر آن می‌شوند. فعالیت زیاد غده تیروئید عامل اصلی بیماری تیروئید پرکار محسوب می‌شود. این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در این مطلب آنها را بررسی کردیم. افرادی که دچار پرکاری تیروئید می‌شوند یک سری نشانه‌ها و علایم مشخص، مثل برجستگی چشم‌ها، افت و کاهش وزن و لاغری، بی‌قراری و تعریق زیاد دارند. این مشکلات به دلیل ترشح مقادیر زیاد هورمون‌های تیروئید در بدن فرد به وجود می‌آید. برای درمان اختلالات تیروئید روش‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال استفاده از درمان مبتنی بر ید رادیواکتیو می‌تواند به خوبی فعالیت غده تیروئید را به سطح طبیعی برساند. روش‌های دیگر درمان اختلالات تیروئید شامل داروهای ضد تیروئید، بتا بلاکرها و جراحی غده تیروئید می‌شود. بدن بیشتر افراد واکنش خوب و مثبتی به روش‌های درمانی مناسب پرکاری تیروئید نشان می‌دهد.