لاغری کودکان ممکن است برای بسیاری از والدین نگران کننده باشد. کودکان در مقایسه با بزرگسالان روزانه به انرژی (کالری) و موادمغذی بسیار بیشتری نیاز دارند. آنها سنین رشد خود را سپری می‏‌کنند و با وجود تمام بازی‌‏ها و فعالیت‏‌های روزانه‏‌شان، اگر انرژی و موادمغذی لازم بدنشان را دریافت نکنند، دچار کم ‏‌وزنی می‌‏شوند. اگر کم ‏‌وزنی کودک برای مدت زیادی ادامه پیدا کند، می‌‏تواند باعث مشکل در رشد کودک شود. به همین علت است که کمبود وزن در کودکان به یکی از معضلات والدین است. اگر نگران فرزند کم‏‌وزن‏تان هستید و یا به دنبال راه‏‌هایی برای برطرف کردن لاغری کودک خود هستید، با ما در این مقاله همراه باشید.

فهرست مطالب

• چگونه تشخیص دهم که کودک کم ‏وزن است

• علل کم‏‌ وزنی کودک چیست

• علت لاغر شدن ناگهانی کودک چیست

• لاغری کودکان چه علائمی دارد

• عوارض لاغری کودکان چیست

• لاغری کودکان چگونه درمان می‌‏شود

• رژیم غذایی سالم برای کودکان کم وزن چیست

چگونه تشخیص دهم که کودک کم ‏وزن است

لاغری کودکان به اندازه چاقی کودک می‌تواند خطرناک باشد. «النا سِرانو»، متخصص تغذیه می‌‏گوید: «میان یک کودک لاغر و کودکی که از کمبود وزن رنج می‌‏برد تفاوت‌‏هایی وجود دارد. بعضی از کودکان به صورت ذاتی بدنی لاغر دارند و با رژیم‏‌های غذایی و فعالیت بدنی از چاق شدن و افزایش وزن جلوگیری می‌‏کنند که کاملا سالم و طبیعی است. درحالی که کم‏ وزنی از مشکلات تغذیه‌‏ای، بدنی و یا عاطفی نشات می‌‏گیرد».

برای سنجش لاغری کودکان راه‌های متفاوتی وجود دارد که در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم: 

• به گفته مراکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، برای اینکه مطمئن شوید کودکتان لاغر است یا کم‏ وزن، می‌‏توانید از محاسبه شاخص توده بدنی شروع کنید. شاخص توده بدنی از طریق تقسیم وزن فرد به کیلوگرم بر توان دوم قدش به متر به دست می‌آید. پس از محاسبه شاخص توده بدنی کودک، با استفاده از جدول و یا ماشین‏ حساب صدک، صدک شاخص توده بدنی کودک را (باتوجه به سن و جنسیت او) اندازه‏‌گیری کنید. اگر صدک به دست آمده از صدک پنجم پایین‏‌تر باشد، کودک کم‏ وزن محسوب می‏‌شود. نکته حائز اهمیت در این کار، استفاده از جدول شاخص توده بدنی مخصوص کودکان است؛ زیرا استفاده از جدول شاخص توده بدنی مخصوص بزرگسالان گاهی اوقات می‏‌تواند منجر به کم‏وزن محسوب شدن کودکی بشود که بدنی کاملا متناسب دارد.
• یکی دیگر از راه‏‌های بررسی کمبود وزن در کودکان، با کمک لباس‌‏های‌شان است. کودکان رشد سریعی دارند؛ در نتیجه کودکی که لباس‏‌هایش پس از چندین ماه استفاده به بدن او تنگ نمی‌‏شود، شاید مبتلا به کم‏ وزنی باشد.
• بیرون زدن و واضح بودن قفسه سینه کودک نیز می‌‏تواند از علائم کمبود وزن کودک باشد. پس از انجام این بررسی‏ها در خانه، برای اطمینان حاصل کردن از کم‏‌وزنی کودک به پزشک مراجعه کنید.

علل کم‏‌ وزنی کودک چیست

متخصصین معتقدند کم ‏وزنی کودکان می‏‌تواند علل متفاوتی داشته باشد. در لیست زیر تعدادی از مهم‌‏ترین علل ایجاد کمبود وزن در کودکان ارائه می‏‌شود:

• مصرف کالری ناکافی

قلب و شش کودک برای عملکرد صحیح نیاز به مصرف کالری دارند. اگر کالری دریافتی کودک کافی نباشد، انرژی کافی برای رشد و فعالیت به بدن کودک نمی‏رسد که می‏‌تواند منجر به کم وزنی کودک و همچنین تاخیر در رشد و یا اختلالات یادگیری شود. 

• ژنتیک

ژنتیک تاثیر به سزایی در وزن کودک دارد. اگر پدر و مادر هر دو بدنی لاغر داشته باشند، با احتمال زیاد کودک نیز چثه‏ لاغری خواهد داشت. در چنین شرایطی لاغری کودکان به علت ارث بردن این ویژگی از والدین است و نیازی به تجویز دارو یا درمان خاصی توسط پزشک وجود ندارد. با این حال، برای اطمینان حاصل کردن از اینکه تنها عامل موثر در لاغری کودک عامل ژنتیکی است، به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

• بیماری‌‏های گوارشی

بیماری‏‌های گوارشی همچون بیماری التهابی روده، بیماری رفلاکس معده کودک یا بازگشت اسید به مری (یا همان ترش کردن) می‌‏تواند منجر به کاهش وزن کودک شود. گاهی اوقات دل‌پیچه و یا سوزش معده باعث امتناع کودک از خوردن غذا می‌‏شود که خود می‏‌تواند منجر به کاهش وزن شود. اگر کودکتان از اسهال مزمن یا استفراغ مکرر رنج می‏‌برد، حتما به پزشک مراجعه کنید.

• بیماری‏‌های تیروئیدی

پرکاری تیروئید از دیگر علل لاغری کودکان است. زودرنجی و اضطراب از علائم عمومی این بیماری است، اما اگر می‏‏‌خواهید مطمئن شوید علت لاغری کودکتان پرکاری تیروئید است، می ‏توانید با انجام تست خون برای تشخیص قطعی بیماری اقدام کنید.

• سوتغدیه

تغذیه در سلامت کودک تاثیر زیادی دارد و به طبع عادات بد تغذیه‌‏ای تاثیراتی منفی بر وزن کودکان خواهد گذاشت. امروزه با شیوع سوتغذیه در کودکان، کمبود وزن بسیاری از آنها به اختلالات تغدیه‏‌ای باز می‌‏گردد. زمانی که کودک دچار اختلالات تغذیه می‏‌شود، ممکن است بعد از هر وعده استفراغ کند و یا حجم یا تعداد وعده‌‏های روزانه را به صورت ناسالمی کمتر کند. برای درمان سوتغدیه کودک به یک روانشناس کودک مراجعه کنید تا علت این رفتار مشخص شود.

• کمبود ویتامین ب

ویتامین ب۱۲ نقش به سزایی در میزان اشتها دارد. کمبود ویتامین ب۱۲ باعث کاهش اشتها در کودک می‌‏شود که می‏‌تواند منجر به کاهش وزن او شود. کمبود این ویتامین باعث ایجاد مشکلات گوارشی و کم‏خونی پرنیشیوز نیز می‏‌شود. برای جبران کمبود ویتامین ب۱۲ به رژیم غذایی کودک خود تخم ‏مرغ، مرغ، میگو، لبنیات، ماهی چرب، ماست یونانی، استیک یا گوشت بوقلمون بیفزایید.
اسید فولیک (ویتامین ب۹) نیز در میزان اشتهای کودک تاثیرگذار است و کمبود این ویتامین علاوه بر کاهش اشتها، باعث افسردگی، ضعف، سردرد و اختلالات رفتاری نیز می‏‌شود. بخارپز کردن غذا باعث می‌‏شود میزان کمتری از اسید فولیک غذا از بین برود که در پیشگیری و درمان کمبود این ویتامین موثر است.

علت لاغر شدن ناگهانی کودک چیست

کم ‏وزنی به طور کل موضوع حائز اهمیتی در سلامت کودک است، اما اگر این کاهش وزن ناگهانی و در بازه زمانی کوتاهی اتفاق افتاده باشد، شاید به علت ابتلای کودک به بیماری خاص و یا افزایش استرس و فشار‏های روانی باشد. اگر کودک‏تان طی تنها شش ماه، بیشتر از پنج درصد وزنش را از دست بدهد، بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید. لاغر شدن ناگهانی کودکان می‏‌تواند علل زیادی از جمله اختلالات تیروئیدی، افسردگی و اختلالات روانی، دیابت، مشکلات قلبی عروقی، اختلال در متابولیسم، عفونت و در مواقع نادری سرطان داشته باشد.

لاغری کودکان چه علائمی دارد

در کودکان کم ‏وزن، علائمی نمود پیدا می‌‏کند که بعضی از آنها عبارتند از:

• درد استخوان و مفصل
• کاهش وزن
• کاهش توده چربی و عضلانی بدن
• رشد ناکافی و یا تاخیر در رشد
• کج خلقی، اضطراب و یا اختلالات یادگیری
•  ساختار استخوانی ضعیف

اگر این علائم را در کودک خود مشاهده می‏‌کنید، برای اطمینان قطعی از وجود اختلال کم‏ وزنی در کودک و درمان آن به پزشک مراجعه کنید. متخصصین اطفال با درنظر گرفتن عوامل متفاوتی همچون عادات تغذیه، وضعیت سلامت کلی، وزن، ساختار بدنی، بیماری‏‌ها و همچنین مدت لاغری کودک تشخیص می‏‌دهند که آیا کودک تنها لاغر است یا از کم‏وزنی رنج می‌‏برد. متخصص اطفال، مشابه آنچه که گفته شد، شاخص توده بدنی کودک‏ (BMI) را نیز محاسبه می‌‏کند؛ چراکه نسبت به وزن کودک، معیار مناسب‌‏تری برای تشخیص کم ‏وزنی است. 

عوارض لاغری کودکان چیست

لاغری کودکان اگر درمان نشود، در دراز مدت عوارضی را برای سلامت کودک به همراه خواهد داشت. ثابت شده است ریسک ابتلا به پوکی استخوان در کودکانی که از کم‏وزنی رنج می‏برند بسیار بالاتر است. همچنین در کودکانی که به خاطر کم‏وزنی خود از انجام فعالیت‏های ورزشی خودداری می‏‌کنند، خطر ابتلا به بیماری‏های قلبی و عروقی افزایش می‏یابد و ایمنی بدن آنها پایین می‌‏آید که باعث ضعیفی بدن و افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌‏هایی همچون آنفولانزا می‌‏شود.

کم وزنی همانطور که گفته شد در سرعت رشد کودک نیز تاثیر دارد و ممکن است باعث تاخیر در رشد و یا حتی توقف رشد شود. به این علت است که به والدین توصیه می‏‌شود در زمینه درمان کم‏‌وزنی کودک خود در اسرع وقت اقدام کنند.

لاغری کودکان چگونه درمان می‌‏شود

در صورتی که ابتلا به بیماری‏‌های خاصی «همچون پرکاری تیروئید» علت کم‏ وزنی کودک باشد، باید با مراجعه به مختصص نسبت به درمان آن اقدام کرد. اما اگر علل دیگری باعث لاغری کودکان شود، می‏‌توان با اصلاح برخی رفتارها و ایجاد تغییرات کوچکی در سبک زندگی کودک، به افزایش وزن او کمک کرد.
مطمئن شوید رژیم غذایی سالم برای کودکان لاغر را رعایت می‌کنید و کالری کافی و مناسب به بدن او می‌‏رساند. مواد غذایی همچون مغزها، روغن گیاهی و آووکادو را به رژیم غذایی کودک بیفزایید. این مواد، منابع خوب چربی هستند که هم در سلامت قلب موثرند و هم کالری مورد نیاز بدن کودک را در اختیار او قرار می‌‏دهند. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره تغذیه سالم برای کودکان در مدرسه نیز اطلاعات مفیدی به دست آورید. 

بعضی از والدین، برای ترغیب کودکان به غذاخوردن و افزایش تعداد وعده‌‏های غذایی روزانه‏‌شان، از خوراکی‏‌های ناسالم همچون چیپس و پفک استفاده می‌‏کنند. این‏کار باعث تثبیت عادات بد غذایی در کودک می‏‌شود که گاهی تا آخر عمر همراه او خواهد بود و تاثیرات منفی بروی سلامت او خواهد داشت. برای افزایش وزن کودک از موادغذایی سالم استفاده کنید تا علاوه بر درمان کم‏ وزنی، سلامت کودک را نیز بهبود ببخشید.

برای افزایش وزن کودکان، در میان وعده‏‌های اصلی روزانه‌‏شان چندین وعده‏ کم ‏حجم دیگری را نیز در نظر بگیرید. روزانه بیشتر از یک یا دو لیوان شیر یا آب‏میوه به آنها ندهید، به خصوص قبل از وعده‌های غذایی اصلی. چراکه حجم معده آنها را پر کرده و اشتهای آن‏ها را کم می‏‌کند. برای افزایش وزن کودکان، به رژیم غذایی آنان شیر کامل، پنیر، ماست، تخم مرغ، انواع مغز و پوره سیب‏‌زمینی بیفزایید. میلک‌‏شیک‏‌ها و اسموتی‏‌های سالم نیز می‏‌توانند در درمان کم ‏وزنی کودک موثر واقع شوند.

شاید برخی معتقد باشند انجام فعالیت‏‌های ورزشی مانع افزایش وزن کودک می‏‌شود؛ درصورتی که انجام روزانه ورزش ‏هایی همچون شنا یا دوچرخه‏‌سواری باعث افزایش اشتها و توده عضلانی کودک می‏‌شود و درنتیجه تاثیر مثبتی در افزایش وزن او خواهد داشت. کودکان بالای پنج سال باید روزانه حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشند، اما این مقدار در کودکان کم‏ وزن متفاوت است. درباره میزان مجاز روزانه انجام فعالیت‏های ورزشی توسط کودک کم‏وزن خود با پزشک مشورت کنید. 

در بسیاری از موارد، علت لاغری کودک بی اشتهایی اوست. با تشخیص علت بی‏‌اشتهایی کودک، نسبت به درمان آن اقدام کنید.

گاهی اوقات حساسیت‏‌های غذایی باعث کاهش اشتهای کودک می‏‌شود. با مراجعه به متخصص می‏‌توان آلرژی کودک راشناسایی و درمان کرد. اگر اضطراب و افسردگی علت بی‏‌اشتهایی کودک است، مراجعه به روانپزشک در تشخیص فشارهای روانی وارد به کودک بسیار مفید واقع می‏‌شود. در بعضی موارد نیز کم‏‌اشتهایی کودک به علت عادات بد غذایی خانواده است. مطمئن شوید وعده‏ های غذایی کودک شامل مواد غذایی سالم و مقوی است و در ساعات مناسب غذا خورده می‌‏شود.  آیا کودکتان بدغذاست؟ در این مطلب درباره ترغیب کودک بدغذا به غذا خوردن بیشتر بخوانید.

درمان بی‌اشتهایی کودک

برای درمان بی‌‏اشتهایی کودک،  تلویزیون را خاموش کنید تا حواس کودک پرت نشود. سعی کنید مواد غذایی متنوع برای کودک تهیه و از ظرف‌‏های شاد و مختلف استفاده کنید. اگر خانوادگی عادات بدِ غذایی دارید، با اصلاح این عادات، الگوی فرزندان‏تان باشید تا او نیز به سبک زندگی سالم عادت کند. اگر رفتار صحیح شما هم کارساز نبود، از مراجعه به متخصصین و یا حتی مصرف دارو کمک بگیرید.

رژیم غذایی سالم برای کودکان کم وزن چیست

اگر کودکان کم ‏وزن مبتلا به بیماری خاصی نباشند، به احتمال زیاد به علت کمبود کالری و یا موادمغذی در رژیم غذایی‌شان دچار کمبود وزن شده‌‏اند.

در برنامه غذایی کودکان کم‏وزن باید حداقل ۵ سهم از میوه و سبزیجات موجود باشد. تلاش کنید تا وعده‏‌های غذایی اصلی آنها شامل سیب‏‌زمینی، نان، برنج، ماکارانی و دیگر مواد کربوهیدرات و نشاسته‌‏دار شود تا کالری دریافتی کودکان را مقدار قابل توجهی افزایش دهد. از مواد لبنی نیز غافل نشوید، اما بهتر است از مواد کم چرب استفاده کنید. مواد پروتئینی، گوشت، ماهی، تخم مرغ و حبوبات نیز در درمان لاغری کودکان موثرند. از هر پنج دسته مواد غذایی در برنامه غذایی کودک بهره ببرید و از نوشیدنی‏‌ها و یا غذاهای پرچرب، پر نمک و یا شیرین کمتر استفاده کنید. آیا نمی‌دانید کودک را چگونه به خوردن میوه تشویق کنید؟ در این مطلب از وبسایت بک زندگی درباره راه‌های تشویق کودک به میوه خوردن بیشتر بخوانید. 

سخن پایانی

امروزه به علت افزایش نرخ چاقی در کودکان، بسیاری لاغری کودکان را یک موهبت می‏‌دانند؛ در صورتی که اگر لاغری کودک از حدی بیشتر شود به اندازه چاقی کودک خطرناک بوده و برای سلامت کودک عوارضی به همراه خواهد داشت. رسیدگی به اختلالات وزنی کودکان کار ساده‏‌ای نیست و نیاز به صبر و شکیبایی دارد، اما با ثابت ‏‌قدمی والدین و کمک متخصصین در کنار ایجاد تغییراتی جزئی در سبک زندگی کودک می‏‌توان با این مشکل مقابله و سلامت کودک دلبندمان را تقویت کرد.