یکی از اتفاقات رایج در دوران بارداری بر هم خوردن تعادل در میزان ترشح هورمون‌هاست. یکی از اختلالاتی که ممکن است در این دوران برای زنان باردار به وجود آید، اختلالات تیروئیدی و تیروئید بارداری است. حتی زنانی که تاکنون این مشکلات را نداشته‌اند، ممکن است به محض بارداری آنها را تجربه کنند. یکی از این مشکلات، کم کاری غده تیروئید در بارداری است. غده تیروئید که جلوی گردن قرار دارد، دو نوع هورمون مهم و تاثیر گذار به نام‌های T4 و T3 ترشح کرده که این هورمون‌ها متابولیسم بدن را تنظیم و کنترل می‌کنند. در زنان بارداری که به اندازه کافی این دو هورمون تولید نشود، کم کاری تیروئید در بارداری اتفاق می‌افتد. در ادامه مطلب، در این مطلب می‌توایند درباره تیروئید کم کار در بارداری بیشتر بخوانید.

فهرست مطالب

• علل کم کاری تیروئید در بارداری چیست

• چه افرادی بیش­تر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید در دوران بارداری هستند

• علائم کم کاری تیروئید در دوران بارداری چیست

• تفسیر آزمایش کم کاری تیروئید در بارداری

• آزمایش کم کاری تیروئید در زنان باردار

• تاثیر کم کاری تیروئید بر جنین

• درمان و کنترل کم کاری تیروئید در دوران بارداری

• کم کاری تیروئید بعد از بارداری

علل کم کاری تیروئید در بارداری چیست

یکی از مهمترین سوال­‌هایی که باید در ارتباط با کم کاری تیروئید در دوران بارداری پاسخ داده شود، علت بروز یا تشدید کم کاری تیروئید در دوران بارداری است. یکی از دلایل رایج کم کاری تیروئید در دوران بارداری، بیماری هاشیموتو یا تیروئید هاشیموتو است.

هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است که در صورت ابتلا به این بیماری، بدن با تولید پاتن­‌‌هایی، به تیروئید و هورمون­‌های آن حمله می­‌کند. این موضوع باعث کاهش ترشح هورمون­‌های تیروئید می­‌شود و به کم کاری تیروئید می­‌انجامد.

دیگر علت‌­های بروز این بیماری کمبود عنصر ید در بدن است. غده­ تیروئید برای ترشح هورمون­ به ید نیاز دارد و در صورت کمبود آن دچار مشکل می‌­شود. درمان تیروئید پرکار و عمل جراحی تیروئید به منظور برداشتن تومور تیروئید نیز می­‌تواند سبب بروز کم کاری تیروئید در دوران بارداری شود.

چه افرادی بیش­تر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید در دوران بارداری هستند

زنانی در معرض ابتلا به این بیماری هستند که بارداری بالای سن ۳۰ سالگی را تجربه کنند یا موارد زیر را داشته باشند:

• تجربه­ ناباروری در گذشته یا زایمان زودرس
• سابقه ابتلا به بیماری تیروئید در خانواده یا بیماری­‌های خود ایمنی
• بیماری دیابت نوع ۱ یا بیماری‌­های خود ایمنی دیگر
• تجربه­ رادیوتراپی در ناحیه­ گردن یا سر
• جراحی تیروئید در گذشته
• داشتن پادتن­‌های تیروئیدی به خصوص پادتن پروکسیداز که در بیماری هاشیموتو وجود دارد
• داشتن کم کاری تیروئید قبل از بارداری و مصرف لووتیروکسین (داروی تجویز شده برای کم کاری تیروئید)
• گواتر (بزرگ شدن غده­ تیروکسین)

کم کاری تیروئید در دوران بارداری، بیماری شایعی نیست، اما در صورت بروز باید درمان شود. بعضی از مادران ممکن است در دوران بارداری متوجه علائم تیروئید کم کار در خود نشوند. زیرا این علائم شباهت زیادی با علائم دوران بارداری دارد. در ادامه به شرح دقیق علائم تیروئید کم کار در دوران بارداری می­‌پردازیم.

علائم کم کاری تیروئید در دوران بارداری چیست

نشانه‌­های تیروئید کم کار در زنان باردار به شرح زیر است:

• خستگی
• افسردگی
• اضافه وزن
• احساس سرما
• پوست و موی خشک
• یبوست
• قاعدگی نامنظم

این علائم مشابه علائم تیروئید کم کار در حالت عادی است و همان نشانه­‌ها را دارد. علت اینکه این علائم گاهی درست تشخیص داده نمی­‌شوند، شباهت آن­ها با عوارض بارداری در زنان است.

تنها راه تشخیص صحیح این علائم، آزمایش خون است. بعضی از افراد ممکن است کم کاری تیروئید خفیف در بارداری داشته باشند و علائمی در خود مشاهده نکنند. در هر صورت بهتر است قبل از تصمیم به بارداری و در حین این دوران میزان ترشح هورمون­‌ها تیروئید را با دادن آزمایش خون تحت نظر داشته باشیم.

تفسیر آزمایش کم کاری تیروئید در بارداری

برای تشخیص تیروئید کم کار در زنان باردار، پزشک متخصص زنان به آزمایش خون و معاینه­ بالینی نیاز دارد. پزشک با بررسی نتایج آزمایش خون و کنترل میزان ترشح هورمون­‌ها، به وجود این بیماری پی می­‌برد.

پزشک باید میزان هورمون تیروکسین – هورمونی که تیروئید را برای ترشح  T4 و T3 تحریک می­‌کند – چک کند. اگر میزان هورمون تیروکسین بالا باشد و مقدار هورمون T4 کم باشد، کم کاری تیروئید رخ می­‌دهد. دلیل این اتفاق این است که وقتی هورمون T4 در خون کم باشد مغز دستور به ترشح هورمون تیروکسین اضافه می‌­دهد تا این کمبود را جبران کند و سطح تیروکسین ترشح شده در خون بالا می­‌رود. اگر سطح هورمون تیروکسین بالا بود و مقدار T4 نرمال، احتمالا فرد  دچار کم کاری تیروئید خفیف در بارداری دارد.

یکی دیگر از مواردی که باید در اشخاص مبتلا به کم کاری تیروئید چک شود، میزان پادتن‌­های ترشح شده در بدن است. پزشک شما با دیدن نتایج تست پادتن، متوجه می­‌شود آیا شما بیماری هاشیموتو دارید یا مستعد آن هستید. این بیماری، یکی از علت‌­های اصلی کم کاری تیروئید در افراد و زنان باردار است.

آزمایش کم کاری تیروئید در زنان باردار

همانطور که گفتیم زنان باردار در این دوران با تغییرات بسیاری مواجه می­‌شوند و باید تحت نظر پزشک قرار گیرند. این زنان باید برای تشخیص اختلالات تیروئیدی از جمله کم کاری تیروئید، آزمایش دهند.

حتی زنانی که علائمی مشابه علائم کم کاری تیروئید در خود مشاهده نکردند هم باید به انجام این آزمایشات مبادرت ورزند. در حالت ایده­‌آل، این آزمایشات باید در هفته­ نهم بارداری یا در اولین ویزیت قبل از تولد انجام شوند. به دلیل خطرات بی­‌شماری که عدم تشخیص تیروئید کم کار برای مادر و کودک دارد، بهتر است زنان باردار در ابتدای حاملگی آزمایش خون انجام دهند و با پزشک متخصص مشورت کنند.

زنانی که سطح پادتن­‌های‌شان از میزان استاندارد بالاتر است باید تحت نظارت بیش­تر قرار گیرند. زیرا احتمال بروز مشکلات زیادی مثل سقط جنین وجود دارد. این افراد باید حتی قبل از تصمیم برای بارداری به پزشک مراجعه کنند و آزمایش­‌های لازم را انجام دهند. سپس در ۶ ماه بعد از بارداری هم آن­­ها را تکرار کنند.

تاثیر کم کاری تیروئید بر جنین

تحقیقات انجام شده ثابت کردند بین اختلالات حرکتی و مغزی نوزاد و کم کاری تیروئید مادران رابطه­‌ای وجود دارد. نوزادان زنانی که دچار کم کاری تیروئید هستند و علت این کم کاری کمبود ید است، بیش­تر در معرض خطر هستند. همچنین زنان بارداری که بیماری هاشیموتو و دیگر بیماری خود ایمنی دارند، با مشکل روبه‌رو هستند. بعضی از محققان معتقدند کم کاری تیروئید خفیف در بارداری هم اثر مخرب بر رشد مغز نوزادان دارد. اما این موضوع هنوز به طور دقیق و علمی اثبات نشده است.

قبل از تولد، جنین به هورمون­‌های ترشح شده از تیروئید مادر برای رشد نیاز دارد. این هورمون‌­ها سبب رشد مغز و توسعه سیستم عصبی او می­‌شود. جنین تا هفته­ دوازدهم – هفته­ای که غده­ تیروئید او شکل گرفته و قادر به تولید هورمون است – به هورمون­‌های مادر نیاز دارد.

حتی قبل از اینکه مادر به بارداری خود پی ببرد، کم کاری تیروئید بر روی جنین تاثیر می­‌گذارد. گفته می‌­شود تاخیر در درمان کم کاری تیروئید در ابتدای دوران بارداری سبب کندی حرکت در کودکان می­‌شود. بیش­تر مشکلات این نوزادان و کودکان، اختلالات مغزی و هوشی است. دیگر عوارض و خطراتی که برای مادر و کودک وجود دارد عبارتند از:

• افزایش خطرناک فشار خون در اواخر بارداری
• کم خونی
• سقط جنین
• وزن کم نوزاد در بدو تولد
• نارسایی قلبی (به ندرت دیده شده است)
• مرده زایی

درمان و کنترل کم کاری تیروئید در دوران بارداری

درمان کم کاری تیروئید در دوران بارداری، جایگزین کردن قرص لووتیروکسین به جای هورمون T4 است. این دارو همانند هورمون T4 عمل می­‌کند و مصرف آن برای زنان باردار بلامانع است. حال برای کنترل کم کاری تیروئید در دوران بارداری و درمان آن باید به سه مرحله توجه کرد و توصیه­‌های گفته شده در هر مرحله را رعایت کرد.

• مرحله­ اول: قبل از بارداری

نکته­ مهم این است که سطح هورمون­‌های شما قبل از بارداری و در طول آن باید نرمال و استاندارد باشد. اگر شما برای تیروئید کم کار تحت درمان هستید، باید قبل از تلاش برای بارداری سطح هورمون­‌ها را بررسی کنید. اگر سطح هورمون تیروکسین شما بالا بود باید دوز مصرفی دارو را افزایش دهید. شما باید حاملگی خود را تا زمانی که کاملا درمان شدید، به عقب بندازید.

• مرحله­ دوم: حین دوران بارداری

 زمانی که شما باردار شدید، دوز مصرفی لووتیروکسین باید تا حدود ۳۰ درصد یا بیش­تر، به مدت ۴ تا ۶ هفته­ی اول افزایش یابد. همچنین باید با پزشک خود در تماس باشید. آزمایش ­خون و تست­‌های مربوطه در این دوره باید با نظر پزشک زنان انجام شوند.

اگر به تازگی در دوران بارداری به کم کاری تیروئید مبتلا شدید، سطح هورمون T4 شما باید به سرعت متعادل شود. احتمالا پزشک شما مصرف لووتیروکسین را به منظور متعادل کردن هورمون‌­ها تجویز کند. حدود ۳۰ تا ۴۰ روز بعد از مصرف این دارو، عملکرد تیروئید شما به حالت طبیعی خود بازمی‌­گردد. همچنین شما باید تست‌­های مربوط به تیروئید را هر ۶-۴ هفته تا زمان وضع حمل انجام دهید.

• مرحله­ سوم: بعد از بارداری

بعد از وضع حمل، دوز مصرفی لووتیروکسین نسبت به دوران بارداری کمتر می­‌شود.

کم کاری تیروئید بعد از بارداری

تیروئیدیت پس از زایمان، نوعی التهاب تیروئیدی است که در سال اول پس از زایمان از هر ۲۰ زن ۱ نفر را درگیر می‌­کند. این بیماری نوعی بیماری خود ایمنی است و به بیماری هاشیموتو شباهت بسیار دارد.

احتمال ابتلا به این بیماری در زنانی که دیابت نوع ۱ یا دیگر بیماری­‌های خود ایمنی دارند بیش­تر است. التهاب باعث ترشح هورمون‌­های ذخیره شده در غده­ تیروئید می­‌شود. مقدار این هورمون‌­ها در خون زیاد می­‌شود و فرد به پرکاری تیروئید مبتلا می­‌شود که تا ۳ ماه طول می­‌کشد. سپس آسیب به غده­ تیروئید کاهش می­‌یابد و فرد مبتلا به کم کاری تیروئید می­‌شود. این کم کاری ممکن است تا آخر همراه فرد باشد و درمان نشود.

گفتنی است، تمامی زنان مبتلا به کم کاری تیروئید بعد از زایمان، به ترتیب گفته شده این مراحل را طی نمی­‌کنند. بعضی تنها پرکاری و دیگران کم کاری تیروئید را تجربه می‌­کنند.

معمولا تیروئیدت علائم مشخصی ندارد و به سختی ممکن است تشخیص داده شود. البته علائمی که ممکن است در فرد مبتلا به تیروئید دیده شود شامل خستگی مفرط، افسردگی، احساس گرما، افزایش حساسیت و بالارفتن ضربان قلب می­‌شود. گاهی این علائم با افسردگی بعد از زایمان اشتباه گرفته می­‌شود.

معمولا درمان خاصی برای این بیماری نیاز نیست و خود بعد از مدتی بهبود می­‌یابد. قرص‌­هایی که برای درمان کم کاری تیروئید موثرند، در درمان این بیماری اثر ندارند. ممکن است پزشک داروهایی برای درمان عوارض ناشی از این بیماری تجویز کند. پس بهتر است حتما به پزشک مراجعه کرده و با او مشورت کنید.

• برای اینکه از سلامتی کودک خود مطمئن شوید باید چه کاری انجام دهید؟

شما می‌­توانید با رعایت مواردی که ذکر شده سلامت کودک و همچنین سلامت خود را تامین کنید. در صورت داشتن کم کاری تیروئید حتما برای حامله شدن با پزشک خود مشورت کنید.

اگر در دوران بارداری به سر می‌­برید، مدام توسط پزشک متخصص چکاپ شوید و آزمایش‌­ها و تست‌­های لازم را به موقع انجام دهید. به یک متخصص غدد مراجعه کنید و به توصیه­‌های او عمل کنید. داروهای تجویز شده را تهیه و به موقع مصرف  کرده و درباره­ علائم و عوارض احتمالی بیماری یا داروها با پزشک خود صحبت کنید. یک رژیم غذایی حاوی ید مورد نیاز را رعایت کنید. خوردن غذاهای حاوی ید مثل غذاهای دریایی و نمک یددار انتخاب هوشمندانه‌­ای است. 

برای اطمینان از مصرف ید به مقدار کافی، بهتر است از ویتامین­‌هایی که دارای ۱۵۰ تا ۲۵۰ میکروگرم یدید پتاسیم هستند، استفاده کنید. میزان مصرفی ید مادران شیرده در روز باید ۲۵۰ میکروگرم باشد تا از طریق آن نوزادان خود را تغذیه کنند.

قرص‌­های تیروئید و مکمل­‌های حاوی کلسیم و آهن را همزمان مصرف نکنید. این مواد معدنی می‌­توانند در عملکرد هورمون تیروئید مشکلاتی ایجاد کنند. این ویتامین‌­ها را حداقل ۲ تا ۳ سه ساعت قبل یا بعد از لووتیروکسین مصرف کنید.

سخن پایانی

کم کاری تیروئید بیماری است که می‌­تواند در حین بارداری آغاز یا تشدید شود. آگاهی از این بیماری قبل از بارداری باعث می­‌شود شما این بیماری را تحت کنترل خود داشته باشید. کم کاری تیروئید در بارداری می‌­تواند صدمات جبران ناپذیری به جنین وارد کند. پس انجام آزمایش‌­ها به منظور چکاپ کامل اهمیت بسیار دارد. از مراجعه به پزشک متخصص زنان در دوران بارداری خود غافل نشوید و علائم و مشکلات خود را با او در میان بگذارید. در پایان با نظارت دکتر و مصرف داروها طبق تجویز او شما و فرزندتان می­‌توانید این دوران را به سلامتی پشت سر بگذارید و کم کاری تیروئید در دوران بارداری را کنترل کنید.