ماده‌­ای جادویی برای رشد مو وجود ندارد، اما پژوهش‌­ها نشان داده است که برخی از درمان‌­های گیاهی سبب کاهش ریزش مو یا کمک به رشد موهای جدید می­‌شوند. بسیاری از این تحقیقات روی حیوانات انجام شده است. با این حال، اثربخشی این روش­‌ها بر انسان نیز باید اثبات شود. برای فهمیدن اینکه چگونه درمان‌­های گیاهی به بهبود رشد موهای شما کمک کنند، این متن را تا پایان بخوانید. با این حال، قبل از اینکه از گیاهان در برنامه روزانه خود استفاده کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید، خصوصا اگر علت ریزش موی شما به دلایل پزشکی باشد.

آنچه می‌خوانید:

روغن­‌های گیاهی مو

نحوه استفاده روغن گیاهی تقویت کننده مو

پمادهای چندگیاهی برای افزایش رشد مو

نحوه استفاده پمادهای تقویت کننده مو

کرم­‌های گیاهی تقویت مو

نحوه استفاده کرم‌های گیاهی تقویت کننده مو

ژل­‌های گیاهی تقویت کننده مو

سوسپانسیون­‌های کوبوزومی

عوارض جانبی و خطرات احتمالی داروهای گیاهی تقویت مو

نتیجه

روغن­‌های گیاهی مو

روغن­‌های گیاهی که با نام تونیک مو (Hair tonic) نیز شناخته می­‌شوند، عصاره‌­هایی گیاهی مخلوط شده در حامل­‌هایی با پایه روغنی هستند (Carrier oils). برخی از این روغن­‌ها حاوی چندین گیاه و حامل­‌های روغنی‌ بوده و از معروف‌­ترین حامل­‌های روغنی مورد استفاده در ساخت روغن‌­های گیاهی، می­‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  روغن نارگیل
•  روغن بادام شیرین
•  روغن گردو
•  روغن زیتون
•  روغن معدنی
•  روغن جوجوبا (Jojoba)
•  روغن جوانه گندم

برخی از گیاهان مورد استفاده در روغن­‌های گیاهی نیز عبارتند از:
 ختمی چینی(Hibiscus rosa sinensis): ختمی چینی یک درختچه همیشه سبز، خوراکی و پرطراوت است که برای تهیه چای­ گیاهی از آن استفاده می­‌شود. به نظر می‌رسد که این گیاه به فولیکول‌های مو، افزایش اندازه فولیکول و افزایش رشد مو کمک کند.

براهمی(Bacopa monnieri): براهمی(Bacopa یا Brahmi)، نوعی گیاه خزنده است که از آن در طب آیورودا (طب سنتی هند) استفاده می­‌شود. این گیاه شامل آلکالوئیدهایی است که احتمالا منجر به فعالیت پروتئین­‌هایی می‌شود که در رشد مو تاثیرگذار هستند. 

دکمه کتی(Tridax procumbent): نوعی گیاه آیورودای خزنده، دارای آنتی‌­اکسیدان و عضوی از خانواده گل آفتابگردان است. این گیاه می‌­تواند به تنهایی یا با کمک سایر گیاهان منجر به تقویت رشد مو شود.

- جاتامانسی(Nardostachys jatamansi): درختچه‌­ای کوچک است که به نظر می­‌رسد ریشه­‌های آن سبب سرعت رشد مو می‌­شوند. این گیاه قادر است رشد مو را در ریزش موی ناشی از شیمی درمانی افزایش دهد.

جینسنگ (Panax ginseng): این گیاه سابقه‌­ای طولانی در درمان­‌های گیاهی و از جمله ریزش مو دارد. جینسنگ، حاوی ساپونین‌­هایی است که با مهار آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز سبب بهبود رشد مو می‌شوند (ساپونین: ماده­ای گلیکوزیدی و حاصل از گیاهان). این آنزیم با ریزش مو در مردان مرتبط است.

نحوه استفاده روغن گیاهی تقویت کننده مو

فرمولاسیون برخی از روغن­‌های مو به صورت شامپو یا روغن­‌هایی است که می‌­بایست آن­‌ها را روی سر مالید، بنابراین به دستورالعمل­‌های تولیدکننده توجه کنید. این برچسب‌­ها حاوی توصیه­‌هایی در استفاده از محصول برای موهای خشک و خیس هستند.

با دست­‌های تمیز و به صورت مستقیم، پوست سر خود را با روغن ماساژ دهید و سپس مطابق با دستورالعمل آن را بشویید.

پمادهای چندگیاهی برای افزایش رشد مو

پمادهای گیاهی که گاهی اوقات مرهم‌­های گیاهی(herbal salve) نیز نامیده می‌­شوند، معمولا با ترکیب چندین گیاه و روغن­‌هایی مانند لانولین یا وازلین و آب ساخته می‌­شوند. موادی دیگری مانند موم یا کره کاکائو نیز ممکن است در این ترکیبات وجود داشته باشند. چنین پمادهایی معمولا از عصاره چندین گیاه تهیه می­‌شوند. در ادامه مثال­‌هایی از برخی گیاهان مورد استفاده در ساخت پمادهای چند‌گیاهی ذکر شده است:

انگور فرنگی(Emblica officinalis): نوعی گیاه آیورودا که برای تقویت مو و القای رشد مو مفید است. این گیاه چندین نوع آنتی‌­اکسیدان دارد.

آب قاشقی(Centella asiatica): یکی از معروف­‌ترین گیاهان آیورودا. چنین تصور می‌­شود که این گیاه می­‌تواند طول مو را افزایش داده و از طریق افزایش خون‌رسانی به پوست سر، موجب القای رشد مو شود.

آلوئه‌ورا (A. Barbadensis Mill.): نوعی گیاهی استوایی و یک داروی سنتی معروف برای سوختگی و مشکلات گوارشی است. آلوئه‌ورا قادر است پوست را سالم نگه دارد و از این طریق به تقویت رشد مو کمک کند.

ریحان مقدس (Ocimum sanctum): نوعی گیاه معطر و سازش‌­پذیر که به دلیل داشتن خواص درمانی مشهور است. احتمالا این گیاه می‌­تواند به جلوگیری از ریزش مو ناشی از شوره، خارش و یا تغییرات هورمونی کمک کند.

نحوه استفاده پمادهای تقویت کننده مو

پمادهای چندگیاهی را معمولا باید به صورت مستقیم روی پوست سر بمالید. با دست­‌های تمیز و مطابق با دستورالعمل تولید کننده، پماد را روی سر خود ماساژ دهید تا جذب پوست شود.

کرم­‌های گیاهی تقویت مو

کرم‌های گیاهی را نیز از روغن‌­­های گیاهی و آب تهیه می­‌کنند. در مقایسه با پمادهای گیاهی، این کرم‌ها حاوی روغن کمتر و آب بیشتری هستند و به راحتی توسط پوست جذب می­‌شوند.

برخی از گیاهان مورد استفاده در ساخت این کرم­‌ها، شامل نمونه‌­های زیر هستند:

کتان غول­‌پیکر(Cuscuta reflexa Roxb): طبق مطالعاتی که در سال 2008 صورت گرفته، این گیاه آیورودا و خزنده، با مهار آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز به درمان طاسی ناشی از هورمون­‌های استروئیدی کمک می­‌کند.

سیب تلخ (Citrullus colocynthis): نوعی گیاه میوه­‌دار که در مناطق بیابانی رشد می‌­کند و در تهیه آیورودا از آن استفاده می‌­شود. مغز خشک این گیاه برای درمان ریزش مو مناسب است و سیب تلخ حاوی گلیکوزیدهایی است که ظاهرا سبب آغاز رشد مو می‌­شوند.

مروارید کاذب (Eclipta alba): گیاهی که در آیورودا برای افزایش رشد مو استفاده می­‌شود. طبق پژوهشی که در سال ۲۰۱۴ انجام شده، گیاه مروارید کاذب سبب تحریک فولیکول­‌های مو و رشد سریع‌تر مو در موش­‌های بدون مو می‌­شود.

یاسمن شب گل (Nyctanthes arbortristis): درختچه‌­­ای کوچک و گلدار که گیاه بومی جنوب آسیا نیز است. بر اساس تحقیق انجام شده در سال 2016، این گیاه سبب آغاز رشد مو در موش‌­ها شده و ممکن است در درمان طاسی موثر باشد.

نحوه استفاده کرم‌های گیاهی تقویت کننده مو

با دست­‌های تمیز و طبق دستورالعمل­‌های تولیدکننده، کرم را روی پوست سر خود ماساژ دهید یا آن را از ریشه تا نوک موها بمالید.

ژل­‌های گیاهی تقویت کننده مو

ژل­‌های گیاهی حاوی عصاره­‌های گیاهی در یک پایه ژلی بوده و معمولا فاقد روغن هستند. گیاهان مورد استفاده در ژل­‌های گیاهی (به منظور کمک به سلامت مو) عبارت­ند از:

شنبلیله(Trigonella foenum-graecum): این گیاه عضوی از خانواده نخود، نوعی چاشنی غذایی و دارای فوایدی برای رشد مو است. طبق پژوهش­‌های انجام شده در سال 2006، عصاره دانه شنبلیله سبب افزایش حجم و ضخامت مو در افرادی می‌­شود که ریزش موی اندکی دارند.

بلاذر(Semecarpus anacardium): گیاهی متعلق به مناطق زیرین هیمالیا که به منظور کمک به رشد مو، در ساخت داروهای آیورودا و سیدها (Siddha) استفاده می­‌شود. با این حال، برای تشخیص اثربخشی و بی­‌خطر بودن این گیاه، به تحقیقات بیشتری نیاز است.

نحوه استفاده از ژل­‌های گیاهی تقویت کننده مو

با دست­‌های تمیز و طبق دستورالعمل‌­های تولیدکننده، ژل را روی پوست سر خود ماساژ دهید یا آن را از ریشه تا نوک موها بمالید.

سوسپانسیون­‌های کوبوزومی(Cubosomal suspensions) 

کوبوزوم­‌ها، نانوذرات­ کریستالی مایع هستند که از سوسپانسیون­‌های کوبوزومی برای هدف­‌گذاری دارو­رسانی و یا در ساخت داروهای گیاهی استفاده می‌­شود.

برخی گیاهان مورد استفاده در تهیه سوسپانسیون­‌های کوبوزومی (با هدف کمک به رشد مو) عبارتند از:

 سرو خمره­‌ای(Thuja orientalis): درختی همیشه سبز و عضوی از خانواده سرو که نوعی درمان سنتی برای طاسی محسوب می­‌شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۳، این گیاه از طریق تحریک مرحله رشد در فولیکول­‌های در حال استراحت، به رشد مو کمک می­‌کند.

 اسپینوزایلا(Loeselia mexicana): گیاه بومی مکزیک که برای تقویت فولیکول‌­های مو و کمک به حفظ سلامت پوست سر استفاده می­‌شود. نتایج تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۴ نشان داد که اسپینوزایلا سبب رشد مو در موش‌­های نر می‌­شود.

گوجی بری (Lycium chinense Mill): درختچه­‌ای میوه­‌دار که با هدف افزایش رشد مو، در طب سنتی چین استفاده می­‌شود. این گیاه حاوی روی است که این ماده معدنی سبب روغنی کردن مو و جلوگیری از شوره سر(یکی از علل ریزش مو) می‌­شود.

هفت‌­بند(Polygonum multiflorum): این غده گیاهی، دارویی در طب سنتی چینی برای ریزش مو محسوب می­‌شود و شامل ترکیباتی است که آنزیم‌­های آلفا-۵ ردوکتاز را مهار می‌­کنند. همچنین، این ماده به تحریک مرحله رشد در فولیکول­‌های مو کمک می­‌کند.

نحوه استفاده از سوسپانسیون­‌های کوبوزومی

با دست­‌های تمیز، این سوسپانسیون‌­ها را با شانه به موهای خود بزنید و یا آن‌­ها را از ریشه تا نوک موها بمالید (شیوه­‌های دیگری را نیز می­‌توانید به کار ببرید). سوسپانسیون­‌های کوبوزومی را طبق دستور پزشک خود استفاده کنید.

عوارض جانبی و خطرات احتمالی داروهای گیاهی تقویت مو

خطر اصلی محصولات گیاهی مربوط به رشد مو، ایجاد حساسیت است. قبل از استفاده از هر گیاهی باید حساسیت‌­زا بودن آن را بررسی کنید. بدین منظور آزمایش زیر را انجام دهید:

۱- مقداری از محصول را به مچ دست خود بزنید.

۲- حداقل ۲۴ ساعت به آن زمان بدهید.

۳- در صورتی که طی این مدت هیچ تحریکی مشاهده نکردید، می‌­توانید آن را برای سایر نقاط استفاده کنید.

در صورت بروز حساسیت، احتمالا یکی از موارد زیر را تجربه خواهید کرد:

• جوش
•  کهیر
•  قرمزی
• خارش
•  مشکل تنفسی
•  سرگیجه
•  سردرد

عوارض جانبی احتمالی چنین محصولاتی شامل موارد زیر است:

•  نازک شدن مو
•  افزایش ریزش مو
•  خشکی پوست سر
•  قرمزی یا تحریک پوست سر

عوارض جانبی بسیاری از گیاهان (برای رشد مو) به خوبی در انسان مطالعه نشده‌­اند و اطلاعات کافی برای استاندارد کردن دوزهای مصرفی این مواد وجود ندارد.

زنان باردار یا شیرده نمی‌­توانند از مواد گیاهی برای رشد مو استفاده کنند، مگر اینکه تحت نظر پزشک یا پزشک متخصص طب سنتی این کار را انجام دهند.

نتیجه

هیچ داروی گیاهی قادر به درمان کامل ریزش مو نیست. بنابراین، باید نسبت به آن دسته از محصولات گیاهی که چنین ادعایی دارند، محتاط باشید.

تحقیقات نشان داده که برخی گیاهان به تقویت مو، کمک به سلامت پوست سر، بهبود ضخامت مو یا تحریک چرخه رشد مو کمک کنند. با این حال، قبل از اینکه داروهای گیاهی به یک شیوه درمانی اصلی برای رشد مو تبدیل شوند، آزمایش‌­های بالینی بیشتری باید روی انسان انجام شود.

از هر گیاهی ممکن است در ساخت انواع محصولات گیاهی مرتبط با مو استفاده شود، اما احتمالا دشوار باشد که محصولاتی را برای رشد مو یافت که بدون نسخه به فروش برسند و شامل گیاهانی باشند که در تحقیق استفاده شده‌­اند. پزشک شما یا یک پزشک متخصص طب سنتی ممکن است در یافتن یک شیوه درمانی مناسب به شما کمک کند.

حتما قبل از استفاده از چنین محصولاتی، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌­تواند گزینه‌­های درمانی مختلف را به شما پیشنهاد دهد و به شما در مراحل بعدی کمک کند.