شاید عجیب باشد اما هنوزم با نسخه‌های سنتی و گیاهان می‌توان به جنگ ویروس‌ها رفت؛ این حرف به معنای زیر سوال بردن دانش نوین پزشکی نیست، بلکه تاکیدی است بر دانش تازه بشر از خواص گیاهان دارویی. در حال حاضر با شیوع انواع ویروس‌های مرگبار در جهان از جمله «کووید ۱۹» که به کرونا مشهور شده است، بسیاری به درمان‌های سنتی روی آورده‌اند. در این شرایط ما ۱۵ گیاه مختلف را معرفی کرده‌ایم که تحقیقات بر خاصیت ضد ویروسی آنها صحه می‌گذارد.

مطالعات انجام شده در مورد خواص این گیاهان کامل نیست و به همین دلیل بهتر است تا با احتیاط مصرف شوند. با این حال در ادامه، به بررسی خاصیت ضدویروسی پانزده گیاه خواهیم پرداخت.

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

خواص پونه

خواص مریم‌گلی

خواص ریحان

خواص رازیانه

خواص سیر

خواص بادرنجبویه

خواص نعنا کوهی

خواص رزماری

خواص سرخاگل

خواص آقطی سیاه

خواص شیرین بیان

خواص گون

خواص زنجبیل

خواص جینسینگ

خواص قاصدک

#سخن آخر درباره گیاهان ضد ویروس

۱-پونه

اورگانو یا پونه کوهی، گیاهی مشهور از خانواده نعناست که به سبب خواص دارویی اثربخشش شناخته می‌شود. گیاه پونه دارای ترکیبی از کارواکرول (یک ماده گندزدای قوی) است که خاصیت ضد ویروسی دارد.

در یک مطالعه آزمایشگاهی، روغن ارگانو و کارواکرول، طی مدت زمان ۱۵ دقیقه فعالیت نوروویروس موشی را پس از مواجهه، کاهش دادند. ویروس نوروویروس موش (Murine Norovirus -MNV) به شدت مسری است و باعث التهاب حاد دستگاه گوارش و معده‌درد در انسان می‌شود. این ویروس شباهت بسیاری به نوروویروس‌های انسانی دارد و برای تحقیقات علمی استفاده می‌شوند، زیرا پرورش نوروویروس‌های انسانی در شرایط آزمایشگاهی بسیار دشوار است.

روغن ارگانو و کارواکرول موجود در این گیاه، برای مقابله با برخی از ویروس‌ها موثرند که می‌توان به این موارد اشاره کرد:

 هرپس سیمپلکس- ۱ (HSV-1)، که باعث تبخال لب می‌شود؛ ویروس روتاویروس، که از شایع‌ترین علل اسهال شدید در نوزادان و کودکان است و ویروس سین‌سیتیال تنفسی (RVS)، که عامل مهمی در عفونت‌های تنفسی است و همچون ویروس روتاویروس کودکان کم‌سن و سال را مبتلا می‌کند.

۲- مریم‌گلی

مریم‌گلی، از خانواده نعنا و گیاهی معطر است که به‌‌عنوان درمان سنتی عفونت‌های ویروسی از آن استفاده می‌شود. وجود ترکیبات سافی‌سینولید در ساقه و برگ مریم‌گلی باعث خاصیت ضدویروسی این گیاه شده است. براساس تحقیقات انجام شده، مصرف مریم‌گلی می‌تواند برای مبارزه با ویروس نقص ایمنی انسانی نوع یک (HIV-1) و ویروس ایندیانا وسیکیولوویروس (Indiana Vesiculovirus) که حیوانات اهلی مانند اسب، گاو و خوک را آلوده می‌کند، کاربرد داشته باشد. این تحقیقات نشان می‌دهد که گیاه مریم‌گلی، از سرایت ویروس آچ‌آی‌وی به سلول‌های هدف پیشگیری کرده و از این طریق فعالیت ویروس‌ (تکثیر ویروسی) را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. 

۳- ریحان

انواع گوناگون ریحان، مانند ریحان شیرین و ریحان مقدس با عفونت‌های ویروسی مبارزه می‌کنند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند عصاره ریحان دارای ترکیباتی مانند آپی‌ژنین و اسید اورسولیک است که برای مقابله با ویروس‌های هرپس، هپاتیت- ب و انتروویروس‌ها اثرات قدرتمندی از خود نشان می‌دهد.

ریحان مقدس، که با نام «ریحان تولسی» هم شناخته می‌شود، ایمنی بدن را بالا می‌برد و با عفونت‌های ویروسی مبارزه می‌کند. نتایج یک تحقیق چهارهفته‌ای بر روی ۲۴ فرد بالغ و سالم که از ۳۰۰ میلی‌گرم عصاره ریحان مقدس استفاده کردند، نشان می‌دهد مصرف عصاره ریحان مقدس سطح گلبول سفید T کمک‌کننده و گلبول‌های کشنده طبیعی را به میزان چشمگیری افزایش داده است. هر دو نوع، از سلول‌های ایمنی هستند و بدن را در برابر عفونت‌های ویروسی محافظت می‌کنند.

 ۴- رازیانه

رازیانه، گیاهی با طعم شیرین‌بیان است که با ویروس‌های مشخصی مبارزه می‌کند. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان می‌دهد که عصاره رازیانه برای مقابله با پاراآنفلوآنزای- ۳ (PI-3)، که سبب عفونت‌های تنفسی در گاوها می‌شود، به شدت مؤثر است. همچنین، ترانس- آنتول موجود در رازیانه، ماده اصلی روغن رازیانه- با ویروس‌های هرپس مبارزه می‌کند. طبق تحقیقات انجام شده بر روی حیوانات، رازیانه باعث بالارفتن سیستم ایمنی و کاهش التهاب‌های بدن شده و درنهایت به مبارزه با عفونت‌های ویروسی منجر می‌شود.

۵- سیر

سیر، داروی طبیعی محبوبی برای مبارزه با طیف وسیعی از بیماری‌هاست که عفونت‌های ویروسی را نیز شامل می‌شود. در یک تحقیق انجام شده، از ۲۳ فرد بالغ و مبتلا به زگیل‌های پاپیلومای انسانی (HPV) خواسته شد تا روزانه دو مرتبه، نواحی دارای زگیل را به عصاره سیر آغشته کنند. نتایج به‌دست آمده نشان داد پس از مدت زمان یک الی دو هفته مصرف، زگیل‌ها از بین رفتند. علاوه بر این، مطالعات پیشین نشان می‌دهند که خاصیت ضدویروسی سیر برای مقابله با ویروس‌های آنفلوآنزای B وA، ویروس‌های هرپس سیمپلکس- ۱(HSV-1)، ویروس اچ‌آی‌وی (HIV)، ویروس ذات‌الریه و ویروس سرماخوردگی (راینوویروس) موثر است. آزمایش‌های انجام شده بر روی حیوانات و مطالعات آزمایشگاهی نیز نشان می‌دهند که سیر با برانگیختن سلول‌های محافظ سیستم ایمنی، که سد محافظی در برابر عفونت‌های ویروسی هستند، باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود؛ اگرچه تحقیقات جدید هنوز ناقصند.

۶- بادرنجبویه

بادرنجبویه، گیاهی با عطر لیمو است که به‌طور معمول در چای و ادویه استفاده می‌شود و خاصیت درمانی شگفت‌انگیزی دارد. عصاره بادرنجبویه منبعی غنی از روغن‌های مقوی مورد نیاز بوده که دارای ترکیبات ضدویروسی است. براساس مطالعات انجام شده، خواص ضدویروسی بادرنجبویه با انواع ویروس‌ها از جمله آنفلوآنزای مرغی (عفونت ویروسی در پرندگان)، ویروس هرپس، اچ‌آی‌وی (HIV-1) و آنتروویروس۷۱ ( EV-71) مبارزه می‌کند. ویروس آنتروویروس۷۱ نوزادان و کودکان کم‌سن و سال را درگیر می‌کند و باعث عفونت‌های شدید می‌شود.

۷- نعنا کوهی

نعناکوهی، خواص ضدویروسی چشمگیری دارد و اغلب به چای‌ها، عصاره‌ها و تنتورها افزوده می‌شود. برگ‌ها و روغن‌های خالص آن محتوی ترکیباتی فعال مانند منتول و اسید رزمارینیک هستند و خواص ضدویروسی و ضد التهاب دارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که خواص ضدویروسی در عصاره برگ نعناکوهی با ویروس تنفسی سین‌سیتیال(RSV)  مبارزه کرده و سطح عفونت و التهاب را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.

۸- رزماری

رزماری، معمولا در طبخ غذا استفاده می‌شود، اما علاوه بر آن به علت داشتن ترکیباتی مانند اولئانولیک اسید، خواص درمانی و ضدویروسی نیز دارد. آزمایش‌های انجام شده بر روی حیوانات و مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که اولئانولیک اسید با ویروس‌های هرپس، اچ‌آی‌وی، آنفلوآنزا و هپاتیت مبارزه می‌کند. علاوه بر این، عصاره رزماری نیز می‌تواند برای مقابله با ویروس هرپس و هپاتیت نوع اول،که بر کبد اثر می‌گذارد، نیز مؤثر باشد.

۹- سرخارگل

اکیناسه یا سرخارگل، یکی از معروف‌ترین گیاهانی است که به دلیل خواص مؤثر برای بهبود سلامت در مواد لازم برای تهیه داروهای گیاهی کاربرد دارد. بخش‌های زیادی از این گیاه شامل گل‌، برگ و ریشه آن برای درمان‌های گیاهی استفاده می‌شود. در حقیقت، سرخارگل گونه متنوعی است که گل‌های مخروطی شکل دارد و بومیان آمریکا از آن برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، که شامل عفونت‌های ویروسی نیز می‌شد، استفاده می‌کردند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند که انواع خاصی از سرخارگل‌ها مثل پالیدا، اسطوخودوس و گل‌انگشتانه به‌طور خاص برای مبارزه با عفونت‌های ویروسی مثل هرپس و آنفلوآنزا مؤثر هستند.

۱۰- آقطی سیاه

آقطی سیاه، گونه‌ای از گیاهان است که به نام الدِر نیز شناخته می‌شوند. آقطی‌ها به شکل‌های مختلف مثل شربت‌های دارویی و قرص‌ها استفاده می‌شوند و برای درمان طبیعی عفونت‌های ویروسی مثل آنفلوآنزا و سرماخوردگی معمولی کاربرد دارند. یک تحقیق بر روی موش‌ها نشان می‌دهد که عصاره آقطی، تکثیر ویروس آنفلوآنزا را مهار و سیستم ایمنی را تحریک می‌کند. همچنین نتایج چهار تحقیق بر روی ۱۸۰ نفر نشان داده است که محصولات آقطی با عفونت‌های ویروسی مبارزه کرده و نشانه‌های بیماری‌های تنفسی را کاهش می‌دهد.

۱۱- شیرین بیان

شیرین‌بیان، سال‌ها در طب سنتی چینی‌ها کاربرد داشته است. گلیسیرریزین، لیکویریتیژنین و گلابریدین تنها چند نمونه از مواد فعال در شیرین‌بیان هستند که خواص شگفت‌انگیز ضدویروسی دارند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد عصاره ریشه شیرین‌بیان برای مبارزه با ویروس اچ‌آی‌وی، ویروس تنفسی سین‌سیتیال، ویروس‌های هرپس و سندروم حاد تنفسی مربوط به کروناویروس (SARS-CAV)، که باعث نوعی شدید از ذات‌الریه می‌شود، مؤثر است.

۱۲- گون

آستراگالوس یا گون، یک نوع گیاه گل‌دار معروف در طب سنتی چینی است. آستراگالوس پلی‌ساکارید(APS)  موجود در این گیاه خواص ضدویروسی دارد که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. آزمایش‌های انجام شده بر روی حیوانات و مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند گون با ویروس‌های هرپس، هپاتیت C و ویروس آنفلوآنزای پرندگان H9 مقابله می‌کند. علاوه بر این، آستراگالوس پلی‌ساکاری از سلول‌های آستروسیت انسانی، که نوع فراوانی از سلول‌های سیستم عصبی مرکزی هستند، در برابر عفونت‌های ناشی از ویروس هرپس محافظت می‌کنند.

۱۳- زنجبیل

محصولات زنجبیل، مانند شربت‌های دارویی، انواع چای و قرص‌های لوزی‌شکل در درمان طبیعی بیماری‌ها مؤثر هستند. زنجبیل، به دلیل داشتن مقادیر زیادی ترکیبات قوی گیاهی، خاصیت ضدویروسی چشمگیری دارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند عصاره زنجبیل با آنفلوآنزای پرندگان، ویروس سین‌سیتیال تنفسی (RVS) و کلسی ویروس گربه (FCV)مبارزه می‌کند. ویروس کلسی، ویروسی است که گربه را آلوده می‌کند و شباهت بسیاری به نوروویروس‌های انسانی دارد. علاوه بر این، ترکیبات شیمیایی موجود در زنجبیل، مانند جینجرول و زینگرون، که به ترتیب دارای خاصیت ضد التهابی و ضد اسهالی هستند، مانع از تکثیر ویروس در بدن می‌شوند.

۱۴- جینسینگ

 جینسینگ، از خانواده پاناکس، گیاهی است که بیشتر در آمریکا و کره یافت می‌شود. این گیاه، که برای سال‌ها در طب سنتی چینی مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت، از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین گیاهان ضدویروسی است.

آزمایش‌های انجام شده بر روی حیوانات و مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند، جینسینگ قرمز کره‌ای اثر چشمگیری بر آر.ای.وی، ویروس هرپس و هپاتیت نوع اول دارد. علاوه بر این، جینسنوسیدهای موجود در این این گیاه با ویروس‌های هپاتیت نوع ب، نوروویروس‌ها و ویروس کوکساکی مبارزه می‌کند.

ویروس کوکساکی باعث بیماری‌های بسیاری مانند عفونت مغزی به نام مننگوانسفالیت (التهاب حاد بافت مغز و پرده‌های مغزی) می‌شود.

۱۵- قاصدک

اگرچه قاصدک‌ها به عنوان علف‌ هرز شناخته می‌شوند، اما خواص دارویی متعدد به خصوص خواص ضدویروسی این گیاه‌ مورد توجه و مطالعه بسیاری قرار گرفته‌ است.

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که قاصدک‌ها ممکن است در درمان بیماری‌های هپاتیت نوع ب، اچ‌آی‌وی و آنفلوآنزا مؤثر باشند. همچنین، عصاره قاصدک می‌تواند تکثیر ویروس دانگ را مهار می‌کند. تب دانگ، یکی از بیماری‌های ویروسی جدی و مهلک است و از طریق پشه منتقل و با نشانه‌هایی همچون تب بالا، استفراغ و درد عضلانی همراه می‌شود.

سخن آخر درباره گیاهان ضد ویروس

از دوران باستان، گیاهان به‌عنوان داروهای طبیعی استفاده می‌شدند. برخی از این گیاهان شناخته شده همچون گیاهان معمول موجود در آشپزخانه‌ها مانند ریحان، مریم‌گلی و پونه کوهی و به همان اندازه گیاهان کمتر شناخته‌شده‌ای مانند گون و آقطی سیاه، اثرات ضدویروسی چشمگیری در برابر تعداد بسیاری از ویروس‌ها مانند عفونت‌های ویروسی دارند. شما می‌توانید به آسانی این گیاهان اثربخش را در رژیم غذایی‌، در پخت‌وپز روزانه و یا در کنار نوشیدنی‌هایی همچون چای استفاده کنید.

البته در نظر داشته باشید که در تحقیقات و آزمایش‌های انجام شده از عصاره غلیظ گیاهان استفاده شده است، بنابراین نمی‌توان با اطمینان گفت که مصرف دوز پایین این گیاهان، همان میزان اثرگذاری را دارد یا خیر. همچنین، اگر تصمیم به استفاده از عصاره‌ها، رنگ‌ها و یا محصولات گیاهی دیگر را دارید حتما با پزشک مشورت کنید.