شکلات، در هر حالتی که باشد، یکی از محبوب‏ترین خوراکی‌ها در سراسر دنیاست. اما عموما از آن به عنوان ماده‌‏ای مضر برای سلامتی یاد می‌‏شود. اما نگران نباشید! تحقیقات بسیاری که به تازگی پیرامون خواص شکلات انجام شده، ثابت کرده است که در واقع مصرف مرتب شکلات تلخ (نه انواع شیرین آن) نه تنها مضر نیست، بلکه می‏‌تواند تاثیرات مثبتی برای سلامتی نیز داشته باشد و از بروز بیماری‌‏های قلبی جلوگیری کند. اما این ادعا تا چه حد صحیح است؟ خاصیت شکلات تلخ برای سلامتی چیست؟ پاسخ این سوالات را در ادامه بخوانید.

فهرست مطالب

• شکلات چند درصد، شکلات تلخ محسوب می‏‌شود

• خواص شکلات تلخ برای بدن 

• ۵ نکته پیرامون خواص شکلات تلخ

• خواص شکلات تلخ  برای لاغری

• شکلات تلخ چند درصد بخوریم

• آیا مصرف زیاد شکلات تلخ ضرر دارد

شکلات چند درصد، شکلات تلخ محسوب می‏‌شود

برای آنکه به فواید و مضرات شکلات تلخ بپردازیم، ابتدا باید شکلات تلخ را بشناسیم. شکلات‌‏ها بسته به میزان کاکائو، شکر و دیگر مواد موجود در آنها به دسته‌‏های مختلفی تقسیم و در بازار عرضه می‌شوند، اما کدام یک از آن‌ها شکلات تلخ محسوب می‌‏شود؟

دسته‌‏بندی شکلات‏‌ها به این صورت است:

• شکلات سفید – صفر درصد: شکلات سفید یکی از انواع شکلات حساب می‌‏شود، در صورتی که در تولید آن از کاکائو هیچ استفاده‌ای نمی‌‏شود. علت اینکه با وجود فاقد کاکائو بودن آن، همچنان شکلات نامیده می‌شود این است که حاوی کره کاکائو است. این نوع از شکلات فایده‌ای برای سلامتی ندارد.
• شکلات شیری – ۱۰ تا ۲۰ درصد: شکلات شیری محبوب‌‏ترین نوع شکلات است، درصورتی که کمترین ارزش غذایی مفید میان انواع شکلات را دارد. شکلات شیری برای اینکه طعم شیرینی داشته باشد، حاوی مقادیر بالایی شکر است.
• شکلات نیمه‌‏شیرین – ۳۵ تا ۶۰ درصد: شکلاتی که شامل حداقل ۳۵ درصد دانه کاکائو باشد شکلات نیمه‌‏شیرین نامیده می‌‏شود. میزان شکر موجود در شکلات نیمه‏‌شیرین، مصرف روزانه آن را اندکی مضرتر از شکلات تلخ و شیرین می‏‌کند.
• شکلات تلخ و شیرین – ۶۵ تا ۸۰ درصد: این نوع از شکلات نیز همانند شکلات نیمه‌‏شیرین شامل حداقل ۳۵ درصد دانه کاکائو می‏‌شود اما شکر کمتری دارد، به همین دلیل اندکی طعم تلخی می‌‏دهد. از این نوع شکلات بیشتر در آشپزی استفاده می‌‏شود، اما مصرف آن به تنهایی نیز برای اکثریت مردم اذیت ‏کننده نخواهد بود.
• شکلات شیرین ‏نشده (تلخ) – ۸۵ تا ۱۰۰ درصد: شکلات تلخ صد در صد خالص‌ترین نوع شکلات است که شامل ۸۵ تا ۱۰۰ درصد شکلات می‏‌شود. در میان انواع شکلات، شکلات تلخ برای مصرف روزانه بهترین انتخاب است. اما از آنجایی که بسیاری توانایی تحمل طعم تلخ آن را ندارند، بیشتر در پخت و پز از آن استفاده می‌‏شود. خواص شکلات تلخ در شکلات شیرین نشده فراوان است. 

توجه داشته باشید

برای شکلات‌‏های تلخ میزان حداقل کاکائو تعیین نشده است. از این رو، کارخانه‌‏های متفاوت شکلات‌‏های تلخ با میزان کاکائو متفاوت تولید می‏‌کنند که باعث می‏‌شود حتی شکلات تلخ پنجاه درصد نیز در بازار موجود باشد. منظور از «شکلات تلخ» در این مقاله، شکلاتی است که حداقل حاوی ۷۰ درصد کاکائو باشد.

خواص شکلات تلخ برای بدن 

یک تخته صد گرمی شکلات تلخ ۷۰ تا ۸۵ درصد خواص فراوانی برای بدن دارد.

با این وجود، ارزش غذایی دقیق شکلات تلخ با توجه به درصد و برند آن (هر شرکت از میزان شکر و کره کاکائو متفاوتی استفاده می‌‏کند) متغیر خواهد بود. برای مثال، ۲۰ گرم از شکلات تلخ ۷۰ درصد (حدود شش مربع کوچک) شامل بیش از ۸ گرم چربی می‌‏شود که ۵ گرم آن را چربی اشباع تشکیل می‌دهد.

این میزان از شکلات تلخ ۷۰ درصد همچنین حاوی حدود ۶ گرم قند است؛ اما از آنجایی که این سهم ۲۰ گرمی شامل ۲ گرم پروتئین و ۲ گرم فیبر نیز می‏‌شود، می‌‏توان این نوع از شکلات را منبع غنی فیبر و پروتئین نیز محسوب کرد.

در مقایسه، همین میزان از شکلات ۸۵ درصد، چربی بیشتر (۱۰ گرم در ۲۰ گرم که ۶ گرم آن چربی اشباع است) اما قند کمتری (حدود ۳ گرم در ۲۰ گرم) دارد. میزان فیبر و پروتئین موجود در شکلات نیز هرکدام حدود ۰.۵ گرم در شکلات ۸۵ درصد افزایش می‌‏یابد.

• از سایر خواص شکلات تلخ این است که نمک ندارد؛ اگر هم حاوی نمک باشد، مقدار بسیار ناچیزی از آن را شامل می‌شود. از دیگر مزایای شکلات تلخ هم می‌توان به داشتن آهن، منیزیم، مس و منگنز اشاره کرد.
• آهن در تولید گلبول‌‏های قرمز که مسئول حمل اکسیژن در خون هستند موثر واقع می‌‏شود و مس فرمان آزادسازی آهن برای ایجاد هموگلوبین (ماده‏ دیگری که مسئولیت حمل اکسیژن را به عهده دارد) را می‌‏دهد.
• منیزیم به عملکرد مناسب غده‌‏های پاراتیروئید کمک می‏‌کند تا هورمون‌‏هایی ترشح کنند که در سلامت بافت استخوانی موثر است.
• منگنز نیز به تولید و فعال کردن آنزیم‌‏های خاصی در بدن، به خصوص آنهایی که در هضم غذا موثر واقع می‌‏شوند، کمک می‌‏کند.

به طور کلی مصرف ۱۰۱ گرم از این شکلات ۵۸ درصد میزان مورد نیاز روزانه به منیزیم، ۶۷ درصد آهن، ۹۸ درصد منگنز، ۸۹ درصد مس و همچنین ۳.۳۴ میلی‌گرم زینک را برطرف می‌کند که غذای مناسبی برای ورزشکاران و افرادی است که رژیم لاغری دارند. 

۵ نکته پیرامون خواص شکلات تلخ

شکلات تلخ سرشار از مواد مغذی ‏است که تاثیر به سزایی در بهبود سلامت بدن ایفا می‌‏کنند. در ادامه به برخی از فواید شکلات تلخ می‌‏پردازیم:

1. شکلات تلخ منبع غنی انواع آنتی ‌‏اکسیدان‌ ‏است، حتی بیشتر از چای سبز! هرچقدر درصد کاکائو شکلات بیشتر باشد، آنتی ‏اکسیدان بیشتری خواهد داشت. به علاوه، شکلات تلخ شامل عناصرغذایی گیاهی به نام فلاوانوئیدهاست. این مواد شیمیایی گیاهی‏ نقش آنتی اکسیدان‏‌ها را بازی کرده و در جلوگیری از ابتلا به سرطان، بهبود عملکرد قلب و کاهش وزن موثرند.
2. یکی از بزرگ‌ترین مزایای شکلات تلخ، نقش آن در بهبود سلامت قلب است. تحلیلی که بر هشت تحقیق در مصرف شکلات انجام شده، ثابت کرده خطر ابتلا به بیماری‏‌های قلبی و سکته در افرادی که روزانه شکلات تلخ مصرف می‌‏کنند، کمتر است. محققان معتقدند این فلاوانوئید موجود در شکلات تلخ است که سلامت قلب را تضمین می‌کند. این ماده در تولید اسید نیتریک که باعث انبساط عروق خونی و کاهش فشار خون می‌‏شود کمک می‏‌کند.
3. مصرف شکلات تلخ می‌‏تواند بر مغز نیز تاثیرات مثبتی داشته باشد. تحقیقات ثابت کرده است که خوردن شکلات عصب‌‏های نقاطی از مغز که مرتبط با احساس رضایت و پاداش است را فعال می‌‏کند که می‌‏تواند منجر به کاهش استرس و تقویت روحیه شود. بهبود سلامت مغز نیز می‌‏تواند از تاثیرات ماده فلاوانوئید موجود در شکلات تلخ باشد. تحقیقات نشان داده است که این ماده نقاطی از مغز را تقویت می‌کند که در بهبود حافظه و یادگیری موثر است. 
4. از دیگر خواص شکلات تلخ، این است که باعث از بین بردن رادیکال‏‌های آزاد و جلوگیری از ابتلا به سرطان می‌‏شود. اگر تعداد رادیکال‏‌های آزاد (مولکول‌‏های ناپایدار اکسیژن که باعث پیری و ابتلا به بیماری‏‌ها می‏‌شوند) از حدی بالاتر برود، شروع به حمله به سلول‏‌ها می‏‌کنند که در گذر زمان می‏‌تواند منجر به التهاب و ابتلا به برخی بیماری‌‏ها همچون سرطان، بیماری‏‌های قلبی و آلزایمر شود. آنتی‌‏اکسیدان‌‏های موجود در شکلات تلخ از سلول‏‌های بدن در برابر رادیکال‏‌های آزاد محافظت می‌‏کنند.
5. ویتامین‏‌ها و مواد معدنی موجود در شکلات تلخ (همچون مس، آهن و منیزیم) در سلامت پوست تاثیر به سزایی دارند. برای مثال، منگنز موجود در شکلات تلخ به تولید کلاژن کمک می‏‌کند، پروتئینی که در سلامت و جوان‏ پوست بسیار موثر است. دیگر مواد معدنی، همچون کلسیم، به ترمیم پوست کمک می‏‌کنند. تحقیقات دیگری نیز ثابت کرده است میزان بالای آنتی‌‏اکسیدان موجود در شکلات تلخ، از پوست در برابر اشعه یو-وی خورشید محافظت کرده کلاژن سازی پوست را بالا می‌برد. 

خواص شکلات تلخ  برای لاغری

گفته می‏‌شود شکلات تلخ می‌تواند از چند لحاظ به کاهش وزن کمک کند.

• بعضی از تحقیقات انجام شده نشان داده‌‏اند شکلات تلخ احساس گرسنگی را کاهش داده و ولع غذاخوردن را کنترل می‌کند. بر اساس تحقیقی انجام شده با ۱۲ زن داوطلب، بوییدن شکلات تلخ منجر به کاهش اشتها و سطح هورمون گرلین - هورمون مسئول تحریک احساس گرسنگی- می‌‏شود.
• از دیگر فواید شکلات تلخ برای لاغری، بالا بردن متابولیسم است. اسیدهای چرب غیراشباع موجود در شکلات تلخ متابولیسم را بالا برده و کالری‏‌سوزی را افزایش می‌‏دهند. تحقیقات انجام شده در دانشگاه کویین مارگارت بریتانیا نشان داده است که مصرف شکلات تلخ بر نحوه سوخت و ساز اسیدهای چرب در بدن تاثیرگذار بوده و باعث کاهش جذب و ذخیره چربی و کربوهیدرات می‌‏شود.
• شکلات تلخ حساسیت به انسولین را تقویت می‌‏کند. انسولین هورمونی است که مسئول خارج کردن قند از جریان خون و رساندن آن به سلول‏‌ها برای تولید انرژی است. این کار باعث می‌‏شود تا میزان انسولین خون کاهش یابد که منجر به کاهش وزن و ذخیره چربی در بدن می‌‏شود. به علاوه ادعا می‌‏شود که شکلات تلخ می‌‏تواند به کنترل قند خون کمک کرده و از افزایش یا کاهش ناگهانی قند خون جلوگیری کند.
• تحقیق دیگری ثابت کرده است مصرف شکلات تلخ می‌‏تواند تاثیر مثبتی بر سلامت روان داشته باشد که برای کاهش وزن، بسیار ضروری است. در تحقیقی که با حضور ۱۳۶۲۶ نفر انجام شده بود، نشان داد که بروز علائم افسردگی در افرادی که شکلات تلخ بیشتری مصرف کرده بودند، ۵۷ درصد کمتر از افرادی بوده است که به صورت مرتب شکلات تلخ مصرف نمی‏‌کردند.

با اینکه مصرف شکلات تلخ می‌‏تواند در لاغری و کاهش وزن موثر واقع شود، باید میزان چربی و کالری موجود در آن را نیز در نظر داشت. به طور متوسط، هر ۲۸ گرم شکلات تلخ ۹ گرم چربی و ۱۵۵ کالری دارد. اگر مصرف شکلات تلخ از حد خود بالاتر برود، نه تنها باعث لاغری نشده بلکه منجر به افزایش وزن می‌شود. 

شکلات تلخ چند درصد بخوریم

نمی‌‏توان درصدی را به عنوان «بهترین درصد شکلات تلخ» معرفی کرد، اما هرچقدر درصد کاکائوی شکلات بیشتر باشد فلاوانول بیشتری خواهد داشت، بنابراین می‌‏توان گفت که شکلات‏‌های تلخ با درصدهای بیشتر، عموما سالم‌‏تر و مفیدتر هستند. زیرا مقدار فلاوانول بیشتری به بدن می‌‏رسانند.

اما این قانون نیز همواره صادق نیست؛ چراکه مقداری از فلاوانول موجود در شکلات، طی فرایند فراوری محصول از بین می‌‏رود و از آنجایی که هیچ قانونی تولید ‏کنندگان شکلات را موظف به اعلام میزان فلاوانول موجود در شکلات تولیدی‏‌شان نمی‏‌کند، نمی‌‏توان مطمئن بود که شکلات تلخ ۹۰ درصد تولیدی شرکت «آ»، فلاوانول بیشتری از شکلات تلخ ۸۵ درصد شرکت «ب» دارد.

در نتیجه، تا جای ممکن و تا جایی که تحملش را دارید، سعی کنید که از شکلات‌‏های تلخ‌‏تر (و با درصد بالاتر) استفاده کنید، اما در کل استفاده از هر شکلاتی که حداقل شامل ۷۰ درصد کاکائو باشد، مفید و پرخاصیت خواهد بود.

اگر می‌خواهید تهیه شکلات تلخ را در منزل تجربه کنید، می‌توانید طرز تهیه شکلات تلخ خانگی را در وبسایت سبک زندگی مطالعه کنید. 

آیا مصرف زیاد شکلات تلخ ضرر دارد

• با وجود خواص شکلات تلخ برای بدن، اما شکلات تلخ همچنان یک خوراکی چرب و پرکالری است. وجود مواد مغذی در شکلات تلخ به این معنا نیست که می‌‏توان از آن در مقادیر بالا استفاده کرد. در حالی که مصرف به اندازه شکلات تلخ می‌‏تواند تاثیرات مثبتی بر سلامت بدن و قلب داشته باشد، مصرف بیش از اندازه آن سلامت بدن را به خطر خواهد انداخت.
• افرادی که تصمیم به افزودن شکلات تلخ به برنامه غذایی‌‏شان می‏‌گیرند، باید مراقبت‌های لازم را انجام دهند. شکلات تلخ سرشار از مواد مغذی و آنتی ‏اکسیدان است، اما مقادیر بالایی قند و چربی دارد که آن را به خوراکی‏ پرکالری تبدیل می‏‌کند که در دراز مدت باعث چاقی و افزایش وزن می‌شود. به علاوه، چربی موجود در شکلات از کره کاکائو گرفته می‌‏شود که حاوی چربی‏‌های ناسالم اشباع شده است و می‌‏تواند دردسرساز باشد.
• شکلات تلخ سرشار از کافئین است. در نظر داشته باشید که یک فنجان قهوه (حدود ۲۲۵ گرم) میزان ۱۴۵ میلی‌‏گرم کافئین دارد؛ اما یک سهم ۲۲۵ گرمی از شکلات تلخ، حدود ۲۸۰ میلی‏‌گرم کافئین خواهد داشت! درست است که هرگز ۲۲۵ گرم شکلات تلخ طی یک روز مصرف نخواهد شد، اما کسانی که از اختلالات خواب رنج می‌‏برند و یا میزان کافئین دریافتی روزانه خود را مدیریت می‏‌کنند، باید در مصرف شکلات تلخ محتاطانه عمل کنند.
• شکلات تلخ حاوی ماده‌‏ای به نام اگزالات است که در بسیاری از گیاهان و حیوانات یافت می‌‏شود. از این رو، افرادی که احتمال ایجاد سنگ کلیه در بدن آنها بالاست، باید در مصرف شکلات تلخ بیشتر احتیاط کنند. 
• تحقیقات ثابت کرده است که مصرف روزانه ۲۰ تا ۳۰ گرم از شکلات تلخ کافیست. این میزان حدود ۶ تا ۸ مربع کوچک یا ۲ تا ۳ مستطیل بزرگ (بسته به نوع تخته شکلات) می‌‏شود. مصرف شکلات بیش از این مقدار نه تنها فایده‌‏ای ندارد، بلکه برای سلامتی مضر نیز خواهد بود.

سخن پایانی

شکلات، این خوراکی دلچسب و خوش‏‌طعم در اکثر شیرینی‌‏ها، دسرها و اسنک‌‏ها یافت می‏‌شود. اما خبر خوش این است که مصرف به اندازه (نه بیش از حد!) شکلات تلخ (نه آن شکلات‏‌های شیرین و شیری!) فواید بسیاری را نیز برای سلامتی به همراه خواهد داشت! تنها کافیست دو مربع کوچک از شکلات تلخ را به رژیم غذایی خود بیافزایید تا از خواص شکلات تلخ بهره ببرید و نتایج شگفت‌‏انگیزش را مشاهده کنید.