افراد در هر سنی ممکن است از تاریکی بترسند، اما این ترس کودکان و نوجوانان را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکانی که از تاریکی می‌ترسند ممکن است در اثر این اختلال اضطرابی دچار حملات پانیک شوند، در ساعات تاریکی از خانه بیرون نروند، با تنها ماندن در مکانی تاریک مشکل داشته باشند یا در اتاق تاریک به خواب نروند. اما علت ترس کودک از تاریکی چیست و چطور می‌توان به او در مقابله با این ترس کمک کرد؟ برای گرفتن پاسخ این سوالات تا پایان مطلب با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

• ترس از تاریکی در کودکان
• چرا کودکان از تاریکی می‌ترسند
• علت فوبیای تاریکی در کودکان
• روش‌های مقابله با ترس کودک از تاریکی
• کارهایی که نباید انجام دهید

ترس از تاریکی در کودکان (فوبیای تاریکی)

نیکتو فوبیا (Nyctophobia)، ترس شدید از تاریکی است، «نیکتو» در زبان یونانی به معنای شب بوده و «فوبیا» به ترس شدید و غیر منطقی گفته می‌شود. این اختلال در هر سنی می‌تواند فرد را درگیر کند. فرد مبتلا به فوبیای تاریکی از هر موقعیت مرتبط با تاریکی اجتناب می‌کند. برخی از این افراد دچار مشکلات خواب می‌شوند که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند.

طبق تخمین محققان حدود ۴۵ درصد کودکان نوعی ترس شدید و غیرمنطقی را تجربه می‌کنند. ترس از تاریکی یکی از شایع‌ترین ترس‌ها در کودکان ۶ تا ۱۲ ساله است. این ترس آنقدر رایج است که پروفسور جین برسین(Gene Beresin)، استاد روانپزشکی در دانشکده هاروارد، آن را یک مرحله عادی از رشد کودکان می‌داند.

چرا کودکان از تاریکی می‌ترسند

ترس برای همه ما، از جمله کودکان، بخشی از زندگی عادی است و زمانی که کار جدیدی را شروع می‌کنیم یا با موقعیتی ناشناخته مواجه می‌شویم، آن را احساس می‌کنیم. این چیزی است که برای کودکان هر روز پیش می‌آید و بنابراین عجیب نیست که بیشتر از ما بترسند.

بسیاری از والدین دلیل اصلی ترس کودک خود از تاریکی را نمی‌دانند. آنچه می‌دانند اینست که این ترس بسیار واقعیست. برخی دانشمندان معتقدند ترس از تاریکی به ترس اجداد اولیه انسان‌ها بازمی‌گردد. شب زمانی بود که خطرات بیشتری انسان‌های اولیه را تهدید می‌کرد و شکارچیان در این زمان پرسه می‌زدند.

برخی کودکان تجربیات منفی در شب داشته‌اند که با تاریکی در ارتباط است مانند خیس کردن رختخواب یا دیدن کابوس. برخی دیگر با ترس‌ها و اضطراب عمومی‌تری دست و پنجه نرم می‌کنند که تنهایی و تاریکی آن را تشدید می‌کند. محدودیت در دید نیز بی‌تاثیر نیست، زمانی که نمی‌توانیم به درستی اطرافمان را ببینیم احساس آسیب‌پذیری بیشتری داریم.

دکتر جین برمن (Jenn Berman)، درمانگر، در اینباره می‌گوید: «ترس از تاریکی زمانی ایجاد می‌شود که قوه تخیل در کودکان شکل گرفته باشد. شروع این ترس معمولا در ۲ تا ۳ سالگی است؛ زمانی که کودکان آنقدر بزرگ شده‌اند که خیال‌پردازی کنند اما آنقدر عاقل نشده‌اند که خیال‌پردازی را از واقعیت تمیز دهند.»

اما نیکتوفوبیا تنها ترس از تاریکی نیست، افراد مبتلا به این فوبیا در واقع از آنچه نمی‌توانند ببینند می‌ترسند. کودکان در تاریکی از دزد، هیولاها و ارواح می‌ترسند. آنها حتی با شنیدن صداهای مختلف در تاریکی نگران می‌شوند زیرا نمی‌دانند منشا صدا چیست. 

علت فوبیای تاریکی در کودکان

به عقیده دکتر برمن، زمانی که صحبت از علت ترس از تاریکی به میان می‌آید، تلویزیون یکی از مقصرین اصلی است. والدین نمی‌دانند تماشای تلویزیون تا چه حد می‌تواند بر روان کودکان تاثیرگذار باشد. تصاویر و صداهای تلویزیون برای مغز کودک بسیار محرکند و آنها را در معرض چیزهایی قرار می‌دهند که برای بزرگترها اصلا ترسناک نیست اما می‌تواند کودکان را بترساند.

برای مثال یک کودک خردسال ممکن است به همراه والدین یا خواهر و برادر خود به تماشای برنامه‌های تلویزیونی بنشیند و چیزی را مشاهده کند که مناسب سن او نیست. این ممکن است یک برنامه کارتونی محبوب یا اخباری ناخوشایند باشد اما به هرحال باعث ایجاد ترس در کودک شود.

کتاب‌ها و تصاویر نیز می‌توانند علت ترس بچه‌ها از تاریکی باشند. تصاویر هیولاها و داستان‌های جادوگران تخیل کودک را برمی‌انگیزند و زمانی که او به تنهایی در تختش دراز کشیده به ذهنش برمی‌گردند. کودکان ممکن است تفسیر اشتباهی از آنها داشته باشند و دچار ترسی شوند که برای بزرگترها ناشناخته است.

در کمال تعجب یکی دیگر از عوامل ایجاد این فوبیا والدین کودک هستند. احتمالا این جمله را بارها شنیده‌اید: «اگر فلان کار را انجام ندهی، لولو تو را می‌برد». این ترفند غلط که برخی والدین ناآگاه آن را برای تهدید کودک به کار می‌برند،‌ یکی از دلایل کابوس‌های شبانه و ترس‌ از تاریکی است.

روش‌های مقابله با ترس کودک از تاریکی

بیشتر کودکان در سنین پایین از تاریکی می‌ترسند. اما خبر خوب اینست که شما می‌توانید این ترس را درمان کنید. در ادامه راه‌های مقابله با این ترس و درمان‌ آن را می‌خوانید.

ترس کودک را به رسمیت بشناسید

یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کمک به کودکی که از تاریکی می‌ترسد اینست که ترس او را تایید کنید. بسیار پیش می‌آید که به عنوان پدر و مادر این جمله‌ها را به کار ببریم: «چیز مهمی نیست، همه‌چی خوبه»، «ببین اصلا ترس نداره» یا «چرا الکی می‌ترسی». تحقیر یا نادیده گرفتن ترس کودک همه‌چیز را بدتر خواهد کرد. ما به خوبی می‌دانیم هیولایی در تاریکی وجود ندارد اما این را هم می‌دانیم که ترس کودک واقعی است. به کودک اطمینان دهید که ترس او را درک می‌کنید و این موضوع طبیعی است. 

از فرزند خود حمایت کنید

شاید تصور کنید کودک شما به اندازه کافی بزرگ شده، اما ممکن است هنگام شب بشنوید که شما را صدا می‌زند یا بغل می‌خواهد. به او بگویید مشکلی نیست و در صورتی که بخواهد شما آنجا هستید تا کمکش کنید.

یک وسیله دلگرم‌کننده داشته باشید

بیشتر کودکان یک عروسک مورد علاقه دارند که هنگام خواب در آغوش می‌گیرند. داشتن چنین وسیله‌ای به کودک کمک می‌کند تا خود را آرام کند. یک عروسک نرم، یک بالش کوچک یا پتوی خاص را برای این کار درنظر بگیرید و هنگام خواب کنار فرزندتان قرار دهید. می‌توانید این کار را با قصه‌گویی پیش از خواب ترکیب کنید تا اثر بیشتر داشته باشد.

آرام کردن خود را به کودک بیاموزید

آموزش مهارت آرام کردن خود به کودک، در مواجهه با ترس‌ها بسیار موثر و مفید خواهد بود. تکرار کردن جملات مثبت ساده،‌ کشیدن نفس‌های عمیق و شمارش اعداد یا خواندن یک شعر برخی از تکنیک‌های ساد‌ه‌ای هستند که کودک می‌تواند به کار ببرد.

از افراد متخصص کمک بگیرید

یک راه مطمئن برای درمان ترس‌های کودکان، کمک گرفتن از روانشناسان حوزه کودک است. صحبت با یک درمانگر حوزه کودک به شما کمک می‌کند تا ریشه ترس را بهتر بشناسید و به روشی مناسب آن را درمان کنید. یکی از روش‌های موثر در این زمینه، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. در این روش درمانگر به کودک کمک می‌کند تا با ترس خود ارتباط برقرار کرده و آن را ضعیف کند.

مشکلات دیگر را بررسی کنید

اتفاقاتی مانند طلاق والدین، مرگ حیوان خانگی یا به دنیا آمدن نوزادی دیگر در خانواده می‌تواند سطح اضطراب کودک را بالا ببرد. یکی از اشکال بروز این اضطراب، ترس از تنهایی در شب است. بنابراین پیش از هرچیز مشکلات خانوادگی را بررسی کنید و در صورت وجود با درمانگر در میان بگذارید.

کارهایی که نباید انجام دهید

کنار کودک نخوابید

زمانی که فرزندتان درخواست می‌کند به جای تخت خودش کنار شما بخوابد، دادن پاسخ منفی کار آسانی نیست. اما در مقابل این خواسته مقاومت کنید و به جای آن راهکارهایی برای مقابله با ترس از تاریکی در اختیارش بگذارید. این موضوع درباره خواهر و برادر بزرگتر نیز صدق می‌کند، کودک نباید برای فرار از ترس خود کنار آنها بخوابد.

بر ترس کودک دامن نزنید

گاهی ممکن است ناخواسته با رفتار و صحبت‌های خود کاری کنید که برای کودک به منزله تایید ترس باشد. برای مثال بگویید: «اگر پسر خوبی باشی هیولاها می‌روند» یا «بیا ببین هیچ هیولایی زیر تخت نیست». اگر می‌خواهید درون کمد و زیر تخت را چک کنید فقط برای اینست که وسایل را نشان آنها بدهید نه اینکه از نبود هیولا مطمئن شوید.

لامپ‌ها را روشن نگذارید

در صورت نیاز با تعبیه یک چراغ‌خواب کم‌نور یا اسباب‌بازی‌هایی که در تاریکی می‌درخشند، به کودک خود کمک کنید. اما به هیچ‌وجه از روشن گذاشتن لامپ‌ها هنگام خواب به عنوان یک راه حل استفاده نکنید.