زنانی که باردار یا در دوران شیردهی هستند و یا برای حاملگی برنامه‌ریزی می‌کنند، بیشتر از سایر افراد به ویتامین‌ها، مواد معدنی خاص، به ویژه ویتامین ب۶ (فولیک اسید) احتیاج دارند. برخی از این خانم‌ها می‌توانند با مصرف مواد غذایی بسیار سالم و متنوع از طریق رژیم غذایی مواد مغذی ضروری برای بدن را دریافت کنند. اما بسیاری از خانم‌ها باید برای دریافت کامل طیف گسترده ویتامین‌ها و مواد معدنی از مکمل‌ و مولتی ویتامین ها در بارداری استفاده کنند. در این مطلب به توضیح اهمیت و نقش ویتامین ها در بارداری خواهیم پرداخت.

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

#فواید ویتامین ها در بارداری

#کدام ویتامین ها در بارداری مورد نیازند؟

#اسید فولیک در دوران بارداری

# بهترین ویتامین ‌ها در بارداری

#امگا ۳ در بارداری

#ویتامین ای و ویتامین ث در بارداری

#چه زمانی باید شروع به مصرف ویتامین ها در بارداری کرد؟

فواید ویتامین ها در بارداری

مصرف ویتامین‌های خاصی در دوران بارداری ممکن است خطر عوارض مختلف را برای مادر و جنین کاهش دهد، همچنین به رشد کامل جنین کمک کرده و باعث می‌شود که حاملگی به طور کامل (۳۹ هفته) به طول بیانجامد. 

کدام ویتامین ها در بارداری مورد نیازند؟

ویتامین‌های دوره بارداری به صورت مولتی ویتامین در دسترس هستند. مکمل‌هایی که همه مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن زنان باردار را در خود جای داده‌اند. در حالت ایده‌آل یک خانم باید قبل از اقدام برای بارداری و در دوران شیردهی نیز از این مکمل‌ها استفاده ‌کند. بعضی از خانم‌ها هر یک از ویتامین‌ها را به طور جداگانه در قالب یک مکمل مصرف می‌کنند، اما مصرف تمامی ویتامین‌ها در یک مکمل مولتی ویتامین آسان‌تر و به صرفه‌تر است. 

اسید فولیک در دوران بارداری

مصرف اسید فولیک قبل از بارداری و در طول بارداری ممکن است خطر نقص لوله عصبی جنین را کاهش دهد. اسید فولیک همچنین با عنوان فولات یا ویتامین ب۹ نیز شناخته می‌شود. لوله‌های عصبی ساختار جنینی هستند که در نهایت ستون فقرات و مغز جنین را شکل می‌دهند. در نتیجه نقص در لوله‌های عصبی باعث ایجاد مشکلات جدی در ستون فقرات و مغز خواهد شد. از شایع‌ترین این مشکلات، بیماری مهره شکاف‌دار یا اسپینا بیفیدا بوده که در این شرایط مهره‌های ستون فقرات به درستی جوش نمی‌خورند. اسید فولیک همچنین باعث ساخته‌شدن گلبول قرمز در بدن خانم باردار می‌شود و خطر کم‌خونی را کاهش می‌دهد. کم‌خونی در زنان حامله باعث عوارضی خواهد شد که عبارتند از: 

• وزن‌کم نوزاد هنگام تولد
• تولد زودرس
• کم‌خونی نوزاد

گذشته از اسید فولیک، زنان در دوران بارداری و شیردهی باید از چندین مواد مغذی دیگر استفاده کنند که عبارتند از: 

• آهن: زنان باردار حدود دو برابر مقدار معمول به آهن معدنی نیاز دارند. از آنجایی که آهن که یکی از اجزای مهم گلبول قرمز است، کمبود آن باعث کم‌خونی در زنان باردار خواهد شد. 
• روی: از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می‌کند و در ساختن پروتئین، تقسیم سلول‌ها و ساختن دی‌.ان.ای برای سلول‌های جدید در بدن کمک خواهد کرد. 
• ویتامین ب۱۲: به بدن کمک می‌کند تا گلبول‌های قرمز سالم و سلول‌های عصبی تخصصی موجود در نخاع و مغز را بسازد. ویتامین ب۱۲ همچنین به این سلول‌ها کمک می‌کنند تا کار خود را به درستی انجام دهند. 
• کلسیم و ویتامین دی: ترکیب این دو به رشد استخوان‌ها و دندان‌های جنین کمک خواهد کرد. ویتامین دی برای رشد چشم‌ها و پوست جنین بسیار مهم است. کلسیم می‌تواند خطر ابتلا به مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) را که عامل اصلی بیماری و مرگ در زنان باردار و نوزادان است، کاهش دهد. 
• ویتامین آ: به رشد و تمایز سلول‌ها کمک کرده و باعث شکل‌گیری بینایی و بسیاری از ارگان‌های حیاتی خواهد شد. 
• ویتامین ب۶: این ویتامین نقش مهمی در رشد شناختی، سوخت و ساز گلوکز، عملکرد سیستم ایمنی و تشکیل گلبول قرمز دارد. همچنین ممکن است در کاهش حالت تهوع در دوران بارداری موثر باشد. 
• ید: عنصری ضروری برای رشد سیستم عصبی مرکزی، مغز و استخوان‌بندی است. کمبود شدید ید در زنان باردار ممکن است رشد جنین را کند کرده یا باعث نقص در سیستم عصبی، زایمان زودرس و یا سقط جنین شود. 

 بهترین ویتامین ‌ها در بارداری

ویتامین‌های مختلفی برای مصرف در دوران بارداری وجود دارند که می‌توان آن‌ها را در داروخانه‌ها یا به صورت آنلاین انتخاب و خریداری کرد. پزشک نیز ممکن است با توجه به ملاحظات پزشکی و در شرایط خاص ویتامین‌های مخصوصی را برای خانم‌های باردار تجویز کند. 

تصمیم‌گیری برای خرید مکمل‌های بارداری بسته به شرایط خود شخص دارد. زنان مختلف بسته به شرایطی مثل سن، رژیم غذایی و میزان تحرک، نیازمند دوزهای مختلفی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. 

معمولا یک ویتامین خوب برای زنان باردار بالای ۱۹ سال باید شامل موارد زیر باشد: 

• اسید فولیک: حداقل ۴۰۰ میکروگرم قبل از بارداری، ۶۰۰ میکروگرم در دوران بارداری، ۵۰۰ میکروگرم در هنگام شیردهی
• ویتامین ب۱۲:‌ ۲.۶ تا ۲.۸ میکروگرم
• آهن: ۲۷ میلی‌گرم در دوران بارداری و ۹ تا ۱۰ میلی‌گرم در هنگام شیردهی. 
• کلسیم: ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ میلی‌گرم. 
• ویتامین دی: ۶۰۰ واحد یکای بین‌المللی-IU
• روی: ۱۱ میلی‌گرم در دوران بارداری و ۱۲ میلی‌گرم در دوران شیردهی
• ویتامین آ: ۷۵۰ تا ۷۷۰ میکروگرم برای دوران بارداری و ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میکروگرم برای دوران شیردهی.
• ویتامین- ب۶: ۱.۹ تا ۲ میلی‌گرم
• ید: ۲۲۰ میکروگرم در دوران بارداری و ۲۹۰ میکروگرم در دوران شیردهی

 امگا ۳ در بارداری

ویتامین‌هایی که در دوران بارداری باید مصرف شوند اغلب امگا ۳ دارند. در رژیم غذایی بیشتر زنان به اندازه کافی امگا ۳ وجود ندارد و چندین ماده مغذی دیگر نیز در این مولتی ویتامین‌ها وجود دارد که متخصصان تغذیه از آنان اطلاعات کمتری دارند. یک نمونه از این مواد مغذی، اسید چرب امگا ۳ است که این ترکیبات به ایجاد ساختار غشا سلولی به ویژه در مغز و شبکیه چشم کمک می‌کنند. به گزارش موسسه ملی بهداشت، میزان نیاز زنان باردار به اسید چرب ۱.۴ گرم و در دوران بارداری ۱.۳ گرم است. این در حالی است که میزان امگا ۳ در روز برای زنان بالای ۱۴ سال غیرباردار ۱.۱ گرم در روز است. 

در یک بررسی نشان داده شده است که مکمل‌های امگا ۳ بر سلامت مادر و جنین اثر مثبتی می‌گذارد، اما باعث اندکی افزایش وزن جنین در زمان تولد می‌شود. بنابراین، اگرچه مصرف آن خطرناک نیست، اما وجود آن در رژیم غذایی زنان باردار ضروری تلقی نمی‌شود. اسیدهای چرب امگا ۳ به طور معمول در مکمل‌های دوران بارداری وجود دارد، زیرا ممکن است برخی از زنان نتوانند در رژیم غذایی دوران بارداری اسید‌های چرب امگا۳ را مصرف کنند. 

باید توجه داشت که بسیاری از گونه‌های غذای دریایی مقادیر زیادی جیوه دارند که تحقیقات نشان داده است مصرف آن‌ها در دوران بارداری باعث ناهنجاری  جنین در هنگام تولد خواهد شد. ویتامین‌هایی که در دوران بارداری مصرف می‌شوند باید از ماهی و یا غذاهای دریایی که مقادیر کمی جیوه در خود جای داده‌اند، به دست آیند. این غذاهای دریایی عبارتند از: 

• گربه‌ماهی
• ماهی سالمون
• زغال ماهی یا ماهی پولاک
• میگو

گونه‌های دریایی که نباید در دوران بارداری و شیردهی استفاده کرد عبارتند از: 

• اره‌ماهی
• کوسه
• ماهی خال‌مخالی
• ماهی مارین
• ماهی تن
• کاشی ماهی
• لیزابه‌سر (orange roughy-نوعی ماهی بزرگ و شبيه به ماهی قرمز ماهی بزرگ که در اعماق دریا زندگی می‌کند) 

محققان کالج زنان و زایمان آمریکایی مصرف تمامی ماهی‌های بالا را ممنوع کرده‌اند. اگر خانم بارداری برای عوارض مصرف امگا ۳ از طریق ماهی یا غذاهای دریایی نگران است، می‌تواند به جای آن از غذاها و یا مکمل‌های گیاهی استفاده کند. 

برخی از منابع گیاهی امگا ۳ عبارتند از:

• دانه چیا
• جلبک دریایی
• گردو 
• ادامامه (لوبیای سویای نارس)

ویتامین ای و ویتامین ث در بارداری

تولید کننده‌های مکمل‌های ویتامین، به طور معمول ویتامین ای و ویتامین ث را در دستور کار خود قرار می‌دهند. این ویتامین‌ها آنتی‌اکسیدان‌هایی قوی هستند که مصرف همزمان آنها بدن را در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند. 

ویتامین ث به ساخت کلاژن (ساختار موجود در پوست و مو) و ساخته‌شدن آهن و فولات کمک می‌کند. زنان باردار باید در روز ۸۰ تا ۸۵ میلی‌گرم و زنانی که در دوران شیردهی هستند باید ۱۱۵ تا ۱۲۰ میلی‌گرم از این ویتامین مصرف کنند. میزان تعیین‌شده برای ویتامین ای در دوران بارداری و شیردهی، روزانه ۱۵ تا ۱۹ میلی‌گرم است. تحقیقات نشان داده است که مصرف ویتامین ای و ویتامین ث در دوران بارداری ممکن است استرس اکسیداتیو و عوارض مرتبط به آن را کاهش دهند. این عوارض عبارتند از: 

• تشنج در حاملگی (پره‌ اکلامپسی)
• پارگی کیسه آب قبل از موعد زایمان (PORM)
• محدودیت رشد جنین داخل رحم

با این وجود سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید که مصرف مکمل ویتامین ای و ویتامین ث ممکن است باعث افزایش پارگی کیسه آب قبل از موعد زایمان (PORM) شود. 

چه زمانی باید شروع به مصرف ویتامین ها در بارداری کرد؟

در حالت ایده‌آل، زنان باید چند ماه قبل از بارداری ویتامین‌های مخصوص دوران بارداری را شروع کنند و تا زمان شیردهی ادامه دهند. به عنوان مثال زنان باید حداقل سه ماه قبل از بارداری ۴۰۰ تا ۸۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند. اینکار می‌تواند خطر ابتلا به نقص لوله عصبی را کاهش دهد. زنانی که شرایط خاص پزشکی دارند، قبل از مصرف ویتامین‌ها باید با پزشک و داروساز خود صحبت کرده تا از عوارض احتمالی جلوگیری کنند. 

اثرات جانبی

مواد مغذی موجود در ویتامین‌های بارداری می‌تواند اثرات جانبی در دستگاه گوارش ایجاد کند. این اثرات جانبی عبارتند از: 

• حالت تهوع
• سوزش در قلب
• اسهال
• یبوست

زنان معمولا در هنگام مصرف بیش از حد ویتامین‌های بارداری با دوزهای بسیار بالا، مشکلات جدی‌تری را تجربه می‌کنند. به طور مثال، مصرف بیشتر از ده هزار واحد بین‌‌المللی-IU یا سه هزار میکروگرم ویتامین آ باعث ناهنجاری در هنگام تولد، ضعیف شدن استخوان‌ها و آسیب به کبد می‌شود. زنانی که عوارض جانبی ویتامین‌های دوره بارداری را تجربه می‌کنند باید معمولا مصرف ویتامین‌ها را متوقف و با پزشک و دارو ساز خود صحبت کنند. زنانی که عوارض جانبی شدیدتری را تجربه می‌کنند باید با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرند. 

ملاحظات دیگر

هر زن باردار باید قبل از مصرف مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کند. ملاحظات خاصی برای مصرف ویتامین‌ها با توجه با عوامل فردی وجود دارد. بسیاری از مکمل‌های مولتی ویتامین حاوی مقادیر صحیح ویتامین‌های دوران بارداری هستند، البته این موارد معمولا برای همه زنان باردار یا شیرده نیست. زنان گیاه‌خوار و وگان ممکن است به دوز بیشتری از مواد مغذی موجود در مولتی ویتامین‌ها نیاز داشته باشند. این مواد مغذی عبارتند از: 

• ویتامین ب۱۲
• ویتامین ب۲ (ریبو فلاوین)
• کلسیم
• ویتامین دی
• ید

زنان گیاه‌خوار و وگان ممکن است بخواهند از مکمل‌های بارداری استفاده کنند که به شکل قرص و یا کپسول با پوشش گیاهی باشند، نه پوشش‌هایی که حاوی ژلاتین هستند. خانم‌های باردار هر دارو و مکملی را که مصرف می‌کنند باید با مشورت پزشک باشد.

مکمل‌های گیاهی می‌توانند با مواد ویتامین‌های دوران بارداری تداخل داشته باشند، از جمله این دارو‌ها عبارتند از: 

• رقیق‌کننده‌های خون
• داروهای ضد افسردگی
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• ضد صرع
• داروهای تنفسی (تئوفیلین)
• ارلیستات 
• رتینوئیدها
• مهار کننده های پمپ پروتون (مانند داروهای کنترل اسید معده)
• متفورمین (کاهش قند خون برای بیماران دیابت نوع دو)
• مهارکننده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (داروهای کاهنده فشار خون)
• متوترکسات
• کورتیکواستروئیدها 

یک زن باردار می‌تواند در هر ساعت از روز ویتامین‌های دوران بارداری مصرف کند، اما معمولا بهتر است قبل از خواب نباشد. زنان مبتلا به تهوع صبحگاهی نیز می‌توانند در طول روز ویتامین مصرف کنند. 

بعضی از مواد مغذی در مکمل‌های دوران بارداری، به خصوص کلسیم در دوزهای کوچک‌تر بهتر جذب می‌شوند، بنابراین بسیاری از ویتامین‌های دوران بارداری بهتر است یک یا دو بار در روز مصرف شوند. پرهیز از دوز زیاد ویتامین و مصرف آن‌ها همراه با غذا و آب، ممکن است خطر عوارض جانبی جزئی را کاهش دهد. زنانی که پس از این ملاحظات همچنان عوارض جانبی جزئی از ویتامین‌های بارداری را دارند، می توانند فرمول‌های مختلفی را امتحان کنند. 

خلاصه

برخی مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی ممکن است خطر بروز ناهنجاری‌های جدی هنگام تولد را کاهش دهد. مواد مغذی مهم برای مصرف زنان قبل از شروع بارداری و در دوران بارداری یا شیردهی شامل موارد زیر است: 

• اسید فولیک
• اهن
• ویتامین ب۱۲
• ویتامین ب۶
• کلسیم
• ویتامین دی
• روی
• ید
• ویتامین آ

یک مولتی‌ویتامین خوب در دوران بارداری حاوی مواد مغذی فوق در دوزهایی است که توسط مقامات بهداشتی توصیه می‌شود. مکمل‌های عاری از سموم، پیوند دهنده‌ها و فلزات سنگین را انتخاب کنید. پزشک یا داروساز می‌تواند ضمن جلوگیری از تداخل یا عوارض احتمالی، به زنان باردار با توجه به رژیم غذایی‌شان کمک کند.