شاید سال‌های پیش کسی باور نمی‌کرد که نوشیدنی انرژی زا بتواند در حیطه و دایره علاقه‌مندی انسان بخش مهمی را به خود اختصاص دهند. ولی بر خلاف باور اکثریت افراد و اخطارهای پزشکی متخصصان، درباره عوارض مصرف این نوشیدنی‌ها، امروزه نوشابه‌ انرژی ‌زا یکی از پرطرفدارترین و پرفروش‌ترین نوع نوشیدنی‌ها محسوب می‌شود. کافئین و مواد محرک موجود در انواع این نوشابه‌ها نقش مهمی در روند رو به رشد فروش آنها ایفا می‌کنند. در ادامه این متن شما را با نوشابه‌های انرژی ‌زا، عوارض و فواید مصرف آنها بیشتر آشنا خواهیم کرد.

فهرست مطالب

• نوشیدنی انرژی ‌زا چیست
• فواید نوشیدنی انرژی ‌زا چیست
• عوارض مصرف نوشابه انرژی‌ زا چیست
• اعتیاد به نوشیدنی انرژی ‌زا چگونه است
• تهیه نوشیدنی انرژی‌زا خانگی و سالم

نوشیدنی انرژی ‌زا چیست

نوشیدنی انرژی ‌زا، نوشیدنی‌ محرک و هیجان‌آوری است، که به دلیل مواد تشکیل دهنده خود از قبیل: کافئین، جنسینگ، تورین، گلوکز، گوآرانا و افدرین تأثیر مهمی بر شرایط جسمی و ذهنی انسان می‌گذارد. در ذیل به طور مختصر به تأثیر اجزای تشکیل دهنده نوشیدنی انرژی ‌زا می‌پردازیم.

• کافئین (Caffeine): کافئین یکی از مهمترین محرک‌های سیستم عصبی و متابولیکی انسان به حساب می‌آید؛ این ماده با افزایش خون رسانی به مغز و دیگر ریز عروق خونی در بدن، باعث افزایش توانایی ذهنی و جسمی برای مدت کوتاهی می‌شود. کافئین احساس خستگی و خواب آلودگی را تا حد زیادی از بین برده و با افزایش عملکرد ذهن، حافظه و استقامت بدنی موجب بروز احساس شادابی و بهبود عملکرد جسمی و ذهنی انسان خواهد شد. این ماده‌ی محرک فواید دیگری از قبیل افزایش اسید معده، تسکین درد، خاصیت مدر بودن، اتساع عروق خونی و بهبود قوه تمرکزرا نیز داراست. ولی باید بیان داشت مصرف بیش از حد و طولانی مدت کافئین می‌تواند عوارض خطرناکی با خود به همراه داشته باشد. زخم معده، تپش قلب، بی‌خوابی، استرس و اضطراب، لرزش و تهوع از علائم کافئینیسم (مصرف بیش از حد کافئین) هستند. 
• عصاره گوآرانا (Guarana): گوآرانا که یک گیاه بومی آمریکای جنوبی محسوب می‌شود، دارای خواص فراوانی از جمله، چربی‌سوزی، افزایش تمرکز و شادابی است. آمینواسید تائورین که بدن انسان نیز قادر به تولید آن هست، جزو اصلی کیسه صفرا بوده و نقش مهمی در عضله سازی، جذب ویتامین‌های محلول در چربی، کاهش اضطراب، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و کاهش کلسترول خون ایفا می‌کند.
• قندها (Sugars) : گلوکز موجود در نوشیدنی  انرژی ‌زا نیز مانند همه مواد شیرین کننده باعث افزایش سطح انرژی در انسان می‌شود.
• عصاره جنسینگ (Ginseng): جنسینگ نیز یکی از مهمترین و مفیدترین گیاهان آسیای شرقی محسوب می‌شود. این گیاه نقش مهمی در افزایش سیستم ایمنی بدن، بهبود عملکرد جسمی و ذهنی، کاهش استرس و افزایش قدرت استقامت انسان دارد. مصرف بیش از حد این گیاه می‌تواند، موجب تهوع، کاهش فشارخون، بی‌خوابی، سردرد و اسهال شود.

نوشابه‌های انرژی ‌زا در کمال تعجب هم می‌توانند برای انسان مفید بوده و هم عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشند. بسیاری از محققان و پزشکان بر این باورند، مصرف بیش از حد نوشیدنی انرژی زا به دلیل مقدار کافئین و کربوهیدرات زیاد ممکن است، سلامت انسان را به خطر بیاندازند. از مشهورترین برندهای تولیدکننده نوشابه‌های انرژی‌زا می‌توان بهRedbull ,Hype ,Shark ,Monster اشاره کرد.

فواید نوشیدنی انرژی ‌زا چیست

همانطور که پیش‌تر اجزا تشکیل دهنده نوشابه‌های انرژی‌زا را تفسیر کردیم، هرکدام از آنها می‌توانند موجب بروز فواید و عوارضی در بدن انسان شوند.

به طور کلی نوشیدنی انرژی زا به دلیل داشتن مقدار قند و کافئین بالا، موجب افزایش قدرت ذهن و حافظه شده و شادابی و نشاط را جایگزین خستگی و بی‌حوصلگی می‌کنند. جنسینگ و تائورین با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود موجب تقویت سیستم ایمنی و توان جسمی انسان شده و تا حدود زیادی از بروز سرطان‌ها جلوگیری می‌کنند.  

ویتامین‌های گروه ب موجود در نوشیدنی انرژی زا نقش مهمی در افزایش میزان ویتامین‌های این گروه در بدن ایفا می‌کنند. بسیاری از افرادی که مجبور به انجام کار یا تحصیل در ساعت‌های متوالی و بدون استراحت هستند، با استفاده از نوشابه‌های انرژی‌زا، می‌توانند، به خستگی و بی‌حوصلگی خود غلبه کرده و کم‌خوابی را بهتر تحمل ‌کنند. نوشیدنی انرژی زا با افزایش میزان توانایی بدن در تحمل درد، ضعف و کسالت یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در ده‌های‌ اخیر محسوب می‌شود.

به طور کلی می‌توان گفت، نوشابه‌های انرژی‌زا باعث افزایش تمرکز، بهبود عملکرد مغز و حافظه، کاهش احساس درد، بهبود عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش توانایی سیستم دفاعی، کاهش احساس کسالت و افسردگی، افزایش چربی‌سوزی، عضله‌سازی و بهبود قدرت استقامت بدن می‌شود. بسیاری از ورزشکاران در حین و یا بعد از تمرین از این نوع نوشیدنی‌ها جهت تأمین انرژی‌ از دست رفته خود استفاده می‌کنند.

عوارض مصرف نوشابه انرژی‌ زا چیست

بسیاری از پزشکان و محققان بر این باورند که عوارض و خطرات نوشیدن بیش از حد نوشابه‌های انرژی‌زا بسیار بیشتر از فواید آنهاست. میزان بالای گلوکز و کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها، موجب بروز مشکلات و بیماری‌هایی از قبیل، حمله قلبی، دیابت، زخم معده، تهوع، مشکلات گوارشی، تپش قلب و بی‌خوابی می‌شوند.

طبق مطالعه و تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفت، احتمال حمله قلبی در افرادی که طی شبانه‌روز بیش از دو عدد نوشیدنی انرژی‌زا نوشیده بودند، نسبت به افرادی که مصرف این نوع نوشابه‌های انرژی‌زا در آنها صفر بود بسیار بیشتر بود. گلوکز موجود در این نوشابه‌ها علاوه بر افزایش میزان قندخون، اضافه وزن را نیز بدنبال خواهد داشت. 

افرادی که به طور مداوم و برای جایگزین کردن خواب و استراحت کافی از این نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند، به مرور دچار مشکلات عصبی، مغزی، ماهیچه‌ای و ذهنی می‌شوند.

نوشیدنی انرژی‌زا به هیچ عنوان نمی‌توانند برای مدت طولانی جایگزین مناسبی باشند و کمبود زمان استراحت و خواب به مرور مغز و جسم انسان را فرسوده می‌کند.

کافئین و دیگر مواد محرک موجود در این نوع نوشیدنی‌ها به مرور زمان باعث بروز استرس، تشویش، اضطراب و ناراحتی عصبی می‌شوند. به علاوه شیرین کننده‌های موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا موجب بروز آسیب به مینای دندان‌ها خواهد شد.

اعتیاد به نوشیدنی انرژی ‌زا چگونه است

کافئین (Caffeine) و عصاره گوآرانا (Guarana) جزو مهترین ترکیبات اعتیادآور نوشیدنی انرژی‌زا به حساب می‌آیند. ساختار و ترکیب شیمیایی این دو محرک به گونه‌ای است که می‌تواند در صورت تداوم و تکرار زیاد، مغز انسان را نسبت به نوشیدن پی در پی این نوع از نوشابه‌ها ترغیب کنند.

افرادی که برای مدت طولانی و به مقدار زیادی نوشابه‌های انرژی‌زا مصرف کرده‌اند، در صورت فاصله گرفتن (ترک کردن) این نوشیدنی‌ها ممکن است، دچار سردرد و کسالت گذرا شوند.

تهیه نوشیدنی انرژی‌زا خانگی و سالم

همانطور که می‌دانید، اکثر نوشابه‌های انرژی‌زا موجود در بازار مملو از کربوهیدرات‌ها و مواد قندی هستند. همین امر می‌تواند سلامت جسمی و ذهنی انسان را در طولانی مدت با خطر مواجه کند.

مواد مغذی موجود در این نوشابه‌های انرژی‌زا به مراتب کمتر از نوشیدنی‌ انرژی‌زا خانگی خواهد بود. پس بهترین راه برای تهیه این نوع از نوشابه‌های انرژی‌زا، مدل خانگی و دست‌ساز آنهاست.

برای تهیه نوشیدنی‌های سالم روش‌های متفاوتی (بسته به سلیقه و طبع افراد) وجود دارد. می‌توان با کمک اسموتی‌ها، میلک شیک‌ها و انواع معجون‌های خانگی به راحتی انرژی مناسب و مورد نیاز بدن را دریافت کرد. در ادامه تعدادی از روش‌های تهیه نوشیدنی‌های انرژی ‌زای سالم و خانگی را با هم مطالعه می‌کنیم.

• ماست یا پودر شیر خشک به همراه هلو، عسل، توت‌فرنگی را با هم میکس کرده و نوشیدنی انرژی‌زای خوشمزه‌ای تهیه کنید.
• شیر، موز، شکلات تلخ، شکر، گردو و یا بادام را می‌توان به شکل معجون درست کرده و مصرف کرد.
• مخلوط شیر نارگیل، پرتقال، عسل، تخم کتان، ماست و یا شیر خشک نیز نوشیدنی انرژی زا بسیار پرقدرتی خواهد شد.
• نوشیدنی ترکیب چای پشن‌فروت و چای سبز نیز بسیار انرژی ‌زا هستند.
• مخلوط آب نارگیل، لیموناد، آب گیلاس گازدار یک نوشابه‌های انرژی ‌زا عالی خواهد شد.

سخن پایانی

نوشابه‌های انرژی ‌زا یکی از پرفروش‌ترین و پرطرفدارترین نوشیدنی‌های چند دهه اخیر هستند. با وجود فواید آنها برای جسم و ذهن انسان، همواره پزشکان و محققان درباره عوارض مخرب این نوشیدنی‌ انرژی زا در طولانی مدت هشدار می‌دهند. مصرف این نوشیدنی‌ها در افراد مسن، کودکان و دارای بیماری‌های زمینه‌ای عصبی، قلبی و دیابت باید محدود و با احتیاط باشد. ممکن است افراد (حتی افراد جوان) در صورت زیاده‌روی در نوشیدن نوشابه‌های انرژی‌زا دچار حملات قلبی و یا مشکلات عصبی شوند.